Orta Kulak İltihabına Ne Sebep Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Orta Kulak İltihabı Nedir?

Otitis media olarak adlandırılan orta kulak iltihabı, orta kulakta meydana gelen iltihaplanmadır. Bir ya da iki kulakta birden ortaya çıkabilen iltihaplanma, genellikle boğaz ağrısı, soğuk algınlığı veya diğer solunum problemlerine neden olan enfeksiyonlarla başlamakta ve orta kulağa yayılmaktadır. Enfeksiyon bakteriyel ya da viral kaynaklı olabilmektedir.  

Orta kulak iltihabı aniden ortaya çıkmakta ve kısa sürebilmektedir. Bu durum akut orta kulak iltihabı olarak tanımlanmaktadır.

Kronik orta kulak enfeksiyonları ise tipik olarak en az üç ay boyunca, orta kulakta gelişen kalıcı iltihaplanmadır. Bu, genellikle sadece birkaç hafta süren akut kulak enfeksiyonundan çok daha farklı bir süreçtir. ¹ 

Orta Kulak İltihabı Belirtileri

Orta kulak iltihabı başlangıcında sıklıkla görülen ilk belirti kulak ağrısıdır. Kulak ağrısı yaşamak sizin ya da çocuğunuzun orta kulak iltihabı geçirdiğinizi gösterebilmektedir. Yaşanan diğer ortak belirtiler arasında ise genel rahatsızlık, kulak akıntısı ve geçici işitme kaybı bulunmaktadır. Daha az sıklıkla ise aşırı sinirlilik, iştah kaybı ve benzeri belirtiler de ortaya çıkabilmektedir. Orta kulak iltihabını geliştiren bir çocuk ise sıkıntısını annesine ya da babasına anlatmakta sorun yaşayacağı için bu durum çocuğu oldukça huzursuz ve sinirli bir hale getirebilmektedir. ² 

Genel Belirtiler

Orta kulak iltihabı nasıl anlaşılır? Çocuklarda ve yetişkinlerde sıklıkla yaşanan ortak orta kulak iltihabı belirtileri şunlardır:

• Kulak ağrısı (otalgia), özellikle sadece bir kulakta ya da yatarken
• İşitme kaybı (etkilenen kulakta hem tıkanıklık hissetme hem de işitme kaybı yaşama)
• Kulakta dolgunluk hissi
• Genel olarak hasta gibi hissetmek
• Kulak drenajı
• Elektronik kulak monitörü ile tespit edilen kulak zarının arkasında sıvı birikimi ³

Çocuklarda genellikle orta kulak iltihabı öncesinde yaşanan soğuk algınlığı ya da grip gibi bir üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, ortak kulak iltihabı belirtileri gelişmeden önce öksürük ve burun akıntısı gibi belirtiler yaşanabilmektedir.

Yukarıda listelenenlere ek olarak, oluşabilecek diğer belirtiler şunlar olabilmektedir:

• Kulakları tutarken ya da çekerken ağrı hissetmek (bu, her zaman bir kulak enfeksiyonundan kaynaklanmayabilir)
• Seslere cevap vermemek, boğuk işitmek veya diğer işitme kaybı belirtileri
• 100 derece veya daha yüksek ateş
• Mide bulantısı, kusma ve ishal
• Huysuzluk, sinirlilik, aşırı ağlama, sakinleşmeme
• Uykuya dalmak, uyumak ya da uykudan uyanamamak
• İştah kaybı
• Enerji kaybı ya da ilgi eksikliği ⁴

Daha Az Görülen Belirtiler

Kulak içindeki basıncın artması, kulaktan gelen sarı, yeşil ya da daha ciddi vakalarda kanlı akıntı, delinmiş gibi kulak zarı belirtileri olabilmektedir.

Kulak ağrısı daha sonra hızlı bir şekilde azalmaktadır.

Kulakta çınlama ve vertigo belirtileri de yaşanabilmektedir.  

Efüzyonlu Otitis Media Belirtileri

Efüzyonlu orta kulak iltihabı olarak da adlandırılan efüzyonlu otitis media, iç kulakta meydana gelen sıvı birikmesidir. Sonrasında orta kulak iltihabı meydana gelebilmektedir. Diğer durumlarda, sıvı birikimi tıkalı olan ve enfeksiyon içermeyen bir östaki borusu nedeniyle de gelişebilmektedir, ancak bu durumda biriken sıvı enfeksiyona neden olan bakterileri toplamaktadır.

Efüzyonlu otitis media genellikle hiçbir belirtiye yol açmamaktadır, ancak aşağıda belirtiler de gelişebilmektedir:

• Kulakta dolgunluk hissi
• Hafif işitme kaybı (televizyonun sesini artırma ihtiyacı hissetme gibi)
• Çiğneme sırasında çatlama veya patlama sesleri ⁵

Kronik Orta Kulak İltihabı Belirtileri

Kronik orta kulak iltihabı kulak enfeksiyonun sıklıkla tekrarlaması durumudur. Ek belirtilere, ayrıca da komplikasyonlara neden olabilmektedir. Belirtileri ise şunları içermektedir:

• İşitme kaybı
• Kronik kulak drenajı
• Kulağın arkasında drenaj ve şişme
• Denge sorunları
• Yüz zayıflığı
• Derin kulak ağrısı
• Baş ağrısı
• Karışıklık
• Yorgunluk ⁶

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Belirtiler

Çoğu orta kulak iltihabı vakası birkaç gün içinde kendi kendine iyileşmektedir. Bununla birlikte, aşağıdakilere benzer belirtiler yaşanması durumunda hemen bir doktora başvurulması gerekmektedir:

• İki veya üç gün sonra iyileşme belirtisi göstermeyen belirtiler
• Çok fazla ağrı olması
• Kulaktan akıntı ya da sıvı gelmesi (bazı insanlar, kronik süpüratif otitis media olarak bilinen, aylarca süren sürekli ve ağrısız bir kulak akıntısı geliştirebilmektedir)
• Kistik fibroz veya konjenital kalp hastalığı gibi altta yatan bir sağlık durumunun söz konusu olması ⁷

Orta Kulak İltihabı Nedenleri

Orta kulak iltihabı neden olur? Orta kulak iltihabı bakteri ya da virüs nedeniyle kulakta oluşan enfeksiyon nedeniyle gelişmektedir. Ortaya çıkan bu enfeksiyon çoğu zaman burun, boğaz ve östaki tüplerinin tıkanmasına ve şişmesine neden olan soğuk algınlığı, grip veya alerji gibi başka bir sağlık sorunundan kaynaklanmaktadır. ⁸ 

Östaki Tüplerinin Rolü

Orta kulaklardan boğazın arka tarafına ve burun geçitlerinin arkasına kadar uzanan östaki tüplerinin işlevleri şunlardır:

• Orta kulaktaki hava basıncını düzenlemek
• Kulaktaki havayı yenilemek
• Orta kulaktan normal salgıların boşaltılmasını sağlamak

Herhangi bir üst solunum yolu enfeksiyonu ya da alerjisi nedeniyle östaki tüplerinde şişme ve iltihaplanma meydana gelebilmektedir. Oluşan mukus ise tıkanıklığa yol açarak orta kulakta birikmeye başlamaktadır. Mukusun içeriğinde bulunan bakteriler veya virüsler ise orta kulakta da enfeksiyonun oluşmasına neden olmaktadır.

Kulak enfeksiyonları çocuklarda daha sık görülmektedir. Bunun nedeni çocuklardaki östaki tüplerinin yetişkinlere oranla daha dar olmasıdır. Bu da tıkanıklığa karşı daha eğilimli olduğu anlamına gelmektedir. ⁹ 

Geniz Etinin Rolü

Adenoidler yani geniz eti, bağışıklık sisteminin işlevlerinde önemli bir oynamaktadır. Bunlar burun arkasında bulunan yüksek iki adet doku pedleridir. Bununla birlikte, enfeksiyon, iltihap ve şişme gibi durumlar söz konusu olduğunda işlevsiz kalabilmektedir.

Östaki tüplerine yakın olan adenoidler enfeksiyon nedeniyle tıkanabilmektedir. Bu da orta kulak iltihabına zemin hazırlamaktadır. Çocuklarda bu durum yetişkinlere oranla daha fazla yaşanmaktadır. Bunun nedeni çocuklarda nispeten daha büyük adenoidlerin bulunmasıdır.  

Diğer Koşullar

Orta kulaklarda meydana gelen diğer problemler ya da koşullar da orta kulak iltihabına yol açabilmektedir. Bazıları şöyle sıralanmaktadır:

Efüzyonlu otitis media: Efüzyonlu otitis media, orta kulakta iltihabın ve sıvının birikmesi durumudur. Bakteriyel ya da viral kaynaklı olmayan bu durumda sıvı birikmesi devam ettiği takdirde, orta kulak iltihabı oluşabilmektedir.

Efüzyonlu kronik otitis media: Efüzyonlu kronik otitis media ise bakteriyel ya da viral enfeksiyon olmaksızın oluşan orta kulaktaki sıvı birikiminin tekrar tekrar meydana gelmesidir. Çocuklarda daha sık görülen bu durum, işitmeyi etkileyebilmektedir.

Kronik süpüratif otitis media: Ciddi ve kalıcı bir orta kulak enfeksiyonu olan bu durum, kulak zarının yırtılmasına ya da delinmesine yol açabilmektedir. ¹⁰ 

Orta Kulak İltihabı Risk Faktörleri

Orta kulak iltihabı geliştirme ihtimalini artıran bazı risk faktörleri şöyle sıralanmaktadır:

Yaş: Daha önce de belirtildiği üzere çocuklar orta kulak iltihabı geçirmeye daha yatkındır. Özellikle, 6 aylık ile 2 yaş arasındaki çocuklar daha sık görülmesinin nedeni ise bu yaş grubundaki çocuklarda östaki tüplerinin büyüklüğü, şekli ve zayıflığıdır.

Kabalık ortamlar: Kreş, yuva ya da anaokulu gibi çocukların bir araya geldiği ortamlardaki çocuklar orta kulak iltihabı yaşamaya daha yatkındır. Bunun nedeni soğuk algınlığı gibi enfeksiyonların bu ortamlarda çocuktan çocuğa daha kolay geçmesidir.

Beslenme alışkanlığı: Özellikle de uzanarak biberondan süt içen bebekler, emzirilen bebeklere oranla orta kulak iltihabı geliştirmeye daha açık olabilmektedir.

Mevsimler: Orta kulak iltihabı, soğuk algınlığı ve grip gibi üst solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle gelişebildiği için özellikle sonbahar ve kış aylarında daha fazla görülmektedir. Bununla birlikte, mevsimler alerjileri bulunan kişiler de alerji mevsimlerinde orta kulak iltihabı yaşayabilmektedir.

Hava kirliliği: Aşırı tütün dumanına maruz kalmak ya da yüksek oranda hava kirliliği bulunan ortamlarda bulunmak orta kulak iltihabı geliştirme riskini artırabilmektedir. ¹¹ 

Kulak İltihabına Ne İyi Gelir

Kulak iltihabı ya da tıbbi adıyla ‘‘otitis media’’ bütün yaş gruplarını tehdit etmesine rağmen daha çok çocuklarda görülmektedir. Çcouklarda çok sık görülen kulak iltihabı genelde grip, nezle gibi soğuk algınlıklarıyla başlayan hastalıklar tarafından tetiklenir. Kulak iltihabı üçe ayrılmaktadır; Akut otitis media: Orta kulak olarak adlandırılan kısımda hızla gelişen ve geçici olan kulak enfeksiyonudur. Rekürren otitis media: Belirli aralıklarla tekrar eden kulak enfeksiyonlarıdır. Kronik efüzyonlu otitis media, ağrısız su birikimidir.

Orta Kulak İltihabı Tedavisi

Ortak kulak iltihabı nasıl geçer? Çok ciddi olmadıkça çoğu ortak kulak iltihabı vakası herhangi bir özel tedavi yöntemine ihtiyaç duyulmadan kendi kendine iyileşmektedir. Evde tedavi yöntemleriyle birkaç gün kadar süren belirtilerin şiddeti hafifletilebilmektedir.

Bununla birlikte, eğer orta kulak iltihabı şiddetlenirse, iyileşmeden kötülemeye devam ederse ya da komplikasyonlara neden olursa, ilaç tedavisi, kulak tüpleri ya da bazen cerrahi yöntemler uygulanabilmektedir. ¹² 

Evde Tedavi Yöntemleri

Aşağıda sıralanmış olan bazı evde tedavi yöntemleriyle orta kulak iltihabı belirtilerini hafifletmek mümkün olabilmektedir:

• Sıcaklık, sıcak bir kompres gibi rahatlama yöntemleri ağrının hafifletilmesini sağlayabilir.
• Buhar inhalasyonları ve artan oda nemliliği duruma yardımcı olabilir.
• Solunum yollarını kurutabilecek antihistaminikler aldığınız takdirde, sıvı alımını artırmalısınız.
• Tuzlu su ile gargarası boğaz ağrısını hafifletebilir ve östaki tüplerini temizleyebilir.
• Başın dik tutulması ve başın yüksekte kalması orta kulağı boşaltmaya yardımcı olabilir.

Bazı insanlar reçetesiz satılan dekonjestanlardan (ağız veya burun solüsyonları veya spreyler) yardım alabilmektedir. Bununla birlikte, üç günden daha uzun bir süre kullanıldığında, spreyler tıkanıklığı artırabilmekte ya da durumu daha da kötüleştirebilmektedir.

Kulak enfeksiyonu geliştiren çocukların % 80 kadarı herhangi özel bir tedaviye ihtiyaç olmaksızın iyileşebilmektedir. Bununla birlikte, çoğu doktor her ihtimale karşı kulak enfeksiyonlarını tedavi etmeyi tercih etmektedir. ¹³ 

İlaç Tedavisi

• Ağrı Kesiciler

Oluşan ağrıyı hafifletmek için ağrı kesicilerden faydalanılabilmektedir. Doktorunuz asetaminofen veya ibuprofen gibi ağrı kesiciler almanızı önerebilir. Bu tür ağrı kesiciler orta kulak iltihabı problemi yaşayan çocuklara ve gençlere verilirken dikkatli olunmalıdır. Özellikle, suçiçeği ve grip belirtileri henüz hafiflemiş olan çocuklara ve gençlere aspirin verilmemelidir. Aspirin bu durumda Reye sendromu ile bağlantılı olabilmektedir. Endişeleriniz varsa doktorunuzla konuşmalısınız.  

• Antibiyotik

Orta kulak iltihabı söz konusu olduğunda, hemen antibiyotik tedavisi reçete etmek genellikle tercih edilmemektedir. Diğer yandan, eğer durum gitgide kötüleşiyorsa ve komplikasyonların gelişme riski bulunuyorsa, antibiyotik tedavisine başlanabilir.

Aşağıdaki koşullar söz konusu ise muhtemelen antibiyotikler reçete edilecektir:

• 2 yaşın altında olan ve her iki kulağında da enfeksiyon olan çocuklar
• Kulaktan pus içeren akıntısı olan her yaştan çocuk

Her iki belirti de antibiyotiklerle etkin bir şekilde tedavi edilebilen bakteriyel bir enfeksiyon belirtisidir. ¹⁴

Kulak Tüpleri

Tekrarlayan orta kulak iltihabı ya da efüzyonlu otitis media varsa, orta kulakta biriken sıvıyı akıtmak için başka yöntemler kullanılabilmektedir.

Bu tedavi yöntemi sırasında, orta kulaktan sıvıların emilmesini sağlamak için kulak zarında ufak bir delik açmaktadır. Sonrasında hava akışını sağlamak ve daha fazla sıvının birikmesini önlemek için açılan deliğe küçük bir tüp yerleştirilmektedir.

Bazı tüpler, altı aydan bir yıla kadar yerinde kalması ve daha sonra kendi kendine düşmesi için tasarlanmıştır. Diğer tüpler ise daha uzun süre kalmaktadır ve yine bir cerrah tarafından çıkarılmalıdır. Delik açılıp yerleştirilen tüp düştükten ya da çıkarıldıktan sonra ise kulak zarındaki delik tekrar kapanmaktadır. ¹⁵ 

Kronik Orta Kulak İltihabı Tedavisi

Kronik süpüratif (sürekli irin) otitis media enfeksiyonun tedavisi daha zor olabilmektedir. Genellikle damla olarak uygulanan antibiyotiklerle tedavi edilmektedir.  

Orta Kulak İltihabı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Orta kulak iltihabı tanısı ve tedavisi için kulak, burun, boğaz (KBB) bölümüne başvurulmaktadır. ¹⁶ 

Orta Kulak İltihabını Önleme Yöntemleri

Kulak enfeksiyonlarını önlemek çoğu zaman mümkün olamayabilmektedir, ancak belirtileri erken fark etmek ve tedavi görmek daha ciddi problemlerin yaşanmasını önleyebilmektedir:

• Ellerinizi ve çocuk oyuncaklarını sık sık yıkayın.
• Çocuğunuzu uygun bakım yöntemleriyle soğuk algınlığı veya başka bir enfeksiyondan koruyabilirsiniz. Böylece kulak enfeksiyonu geçirme riski de azalabilmektedir.
• Kirli emzikler kullanmayın.
• Eğer bebek biberonla besleniyorsa, bebeğinizi dik ve oturan bir pozisyonda tutun.
• Çocuğunuzu sigara dumanına maruz bırakmayın.
• Çocuğunuzun aşırılarını yaptırın. Bu pek çok enfeksiyondan korunmasını sağlayacaktır.
• Her hastalıkta antibiyotik kullanmayın. Bunu yapmak antibiyotik direncine yol açabilmektedir. ¹⁷