Sağlık İçin Güneşin Önemi

Güneşin faydaları nelerdir?

Güneş ışığına aşırı derecede maruz kalmak tamamen güvenli bir seçenek olmasa da, genel vücut büyüme ve gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Güneş olmadığında bunların olamayacağını hatırlamamız gerekiyor. Antik çağda, güneşlenme terapilerin bir parçası olmuştur. Güneşin çok sayıda iyileştirici özelliklere sahip olduğu kabul edilmiştir. Yunanlılar gibi birçok kültürlerde, farklı hastalıkların iyileştirilmesi için güneşlenme uygulanmaktadır.

Bugün, bilim adamları güneş ışığında bulunan ultraviyole (UV) radyasyona maruz kalmanın insan sağlığı üzerindeki yararlı ve zararlı etkilerinin mevcut olduğu sonucuna varmışlardır. Bazı hastalıkları tedavi edebilmekte olan güneş ışığı, UV radyasyonu nedeniyle cilt hastalıklarına da yol açabilmektedir. ¹ 

Güneşin sağlığa faydaları

Bakterileri öldürür: Güneş ışığı şaşırtıcı bir şekilde bakterileri öldürebilmektedir. Bu aslında havayı sterilize etmede kullanılan yaygın bir yöntemdir. Bu yöntemin örneklerini rutin hayatınızda sürekli görmek mümkündür. İşletmeler bazen giyim ve deri üzerinde gizlenen bakteri florasının bir yüzdesini temizlemek için UV ışıklarını kullanarak sterilize etmektedir. Yani güneşe çıkmak ya da eve güneş ışığı almak bakteriler mücadele etmeyi sağlayacaktır.

Kan basıncını düşürür: Edinburgh Üniversitenin yaptığı bir araştırmaya göre, güneş ışığı dolaşım sistemine etki ederek kan basıncını düşürmektedir. Nitrik oksit denilen bir bileşiğin teminini yapmaktadır.

Kanserden korur: Güneşe maruz kalmak kanser riskini azaltmaktadır. Öncelikle bunu ölçülü bir şekilde yapmak gerektiği söylenmelidir. Yapılan araştırmalarda, belirli aralıklarla güneşe çıkmanın kolon kanseri, hodgkin lenfoma, yumurtalık kanseri, pankreas kanseri ve prostat kanseri gibi kanser türlerinin oluşma riskini azaltmak için etkili olduğu görülmüştür. ² 

Kemikleri güçlendirir: D vitaminin vücuttaki kemiklerin güçlenmesini sağlayan kalsiyum ve fosforun emilimini uyardığı bilinen bir gerçektir. Ancak, ortaya çıkan araştırmalar aynı zamanda kemik yoğunluğu ve D3 vitamini arasında doğrudan bir ilişki olduğunu göstermektedir.  D3 vitamini, güneş ışığı cilde vurduğu zaman D vitamini üretiminin esnasında oluşan yağda çözünen bir vitamindir. Kalsiyum emilimini düzenler. Eğer kandaki D3 vitamini yüksek düzeyde olursa, hemen hemen her türlü kırıkların oluşma riski daha az olacaktır. Güneşe çıkmanın yaşlı erişkinlerde kemik sağlığı için özellikle önemli olmasının nedeni budur.

Beyin fonksiyonlarını iyileştirir: Kemik sağlığını geliştirmek için hayati önem taşıyan kalsiyum düzenlemelerini ayarlamasıyla beraber vücuttaki bir dizi fonksiyon vitamin D ile bağlantılıdır. Yapılan bir çalışmaya göre, D vitamini alımı bilişsel fonksiyonları iyileştirmektedir. Güneş ışığı almanın anıları biriktirmeden sorumlu beyin parçası olan hipokampusun, sinir hücre büyümesini teşvik etmeye yardımcı olabilmektedir.

Depresyonu uzaklaştırır: Güneş ışığı eksikliği mevsimsel duygulanım bozukluğu (SAD) olarak adlandırılan psikolojik bir duruma neden olabilmektedir. SAD kış aylarında sıklıkla depresyon şeklindedir. Aynı zamanda ofis binalarında uzun saatlerce çalışmak ve neredeyse sadece bazı günler güneş çıkmak bu durumu sıklaştırmaktadır. Güneşe çıkmak hafif depresyon diğer formlarını hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. Beyindeki doğal antidepresanların düzeylerini artırmaktadır. Güneşli günlerde beyin karanlık günlere oranla daha fazla serotonin salgılamaktadır. ³ 

Alzheimer hastalığı riskini azaltır: Klinik araştırmalara göre, uyku verimliliğinin artırılması ve gece uyanıklığının azalması Alzheimer hastalığı riskini azaltmaya da etki edebilmektedir. Gün boyunca tam spektrumlu ışığa maruz kalmanın geceleri karanlık ile birleştiğinde gece aktivitesini azalttığı görülmüştür.

Sedef hastalığına iyi gelir: Güneş ışığına maruz kalma sedef olan bireyler için son derece yararlıdır. Yapılan bir araştırmada, dört haftalık güneşlenme tedavisi uygulanan deneklerin yüzde 84 oranında psoriatik belirtilerinin önemli derecede temizlenmesinin sağlandığı gözlemlenmiştir.

Uykusuzluğa iyi gelir: Güneş ışığı gözlere vurduğu zaman, optik sinir melatonin (uykuya yardımcı olan bir hormon) üretir ve beyin bezine bir mesaj gönderir; güneş tekrar inene kadar melatonin bezi salgıyı azalır. Diğer bir deyişle, gün boyunca güneş ışığına maruz kalmak geceleri melatonin salgısının doğal üretimini arttırır. Melatonin üretiminin düşük seviyelerde olması özellikle yaşlılarda, kötü uyku kalitesi ile bağlantılıdır. ⁴ 

Bağışıklık sistemini güçlendirir: Güneş ışığı bağışıklık sistemini güçlendirmektedir. Güneş ışığına maruz kaldığında, vücut bağışıklık savunmasına katkıda bulunan T hücrelerinin düzgün işleyişini desteklemek için D vitamini üretir. Güçlü bir bağışıklık sistemi yabancı, işgalci organizmalara karşı vücudu savunur. Ayrıca, D vitamini eksikliğinin enfeksiyon ve çok sayıda otoimmün (bağışıklık sistemi hastalığı) hastalıkla ilişkili olduğu bilinmektedir.

Metabolizmayı hızlandırır: Yapılan araştırmalara göre, D vitaminin obezite ve metabolik sendromun belirtilerini bastırdığı görülmüştür. Nitrik oksit bileşenin obezite ve diyabet ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Araştırmacılar, nitrik oksitin vücut metabolizmasını düzenleme üzerinde olumlu etkileri olduğunu düşünmektedir. Diğer yandan, D vitamini eksikliği yağ birikimine de neden olabilmektedir. ⁵ 

Kolesterolü düşürür: Güneş ışığı kolesterolü düşürür. Güneş steroid hormonları ve üreme için gerekli cinsiyet hormonları için kandaki yüksek kolesterolü dönüştürmektedir. Güneş ışığı yokluğunda, tam tersi olmakta; maddeler kolesterole dönüşmektedir.

Çocuklarda gelişimi etkiler: Düzenli güneş ışığına maruz kalmak çocuklarda, özellikle de bebeklerde büyüme ve gelişmeyi artırmaktadır. Tarih boyunca birçok kültürler bu gerçeği fark etmiştir. Yapılan çalışmalarda, ilk birkaç ay güneşe maruz kalan çocukların gelişme ve boy uzamasında olumlu etkiler gözlemlenmiştir. ⁶ 

MS riskini azaltır: MS merkezi sinir sisteminin bir hastalığıdır, titreme ve hatta felce neden olabilmektedir. Nedeni bilinmemektedir ancak bilim adamları çocuklukta güneş ışığına maruz kalmanın MS riskini azalttığı fikrini öne sürmüştür. Bilim adamları ayrıca, MS sıklığının güneşli ülkelerde düşük olduğunu da kaydetmiştir.

Doğurganlığı artırır: Güneş ışığı doğurganlığı azaltan melatonin hormonu düzeylerini bastırmaktadır. Bu yüzden yaz aylarında gebe kalma olasılığı daha yüksektir. Güneş ışığı doğurganlığı artırmaz sadece durumu daha verimli hale getirmeye yardımcı olur. Türkiye’de yapılan bir çalışmada bir hafta boyunca bir saatten az güneşe maruz kalan kadınların menopozu yedi ila dokuz yıl daha önce başlamıştır. Yaz zamanı çocuk yapmak için mükemmeldir, çünkü erkeklerde testosteron seviyelerini yükselmektedir. ⁷ 

Güneş kreminin faydaları

Yaz geldiği zaman hepimiz en yakınımızdaki kozmetik ya da eczaneden hemen güneş koruyucu kremimizi ya da losyonumuzu alırız. Ancak güneş kremlerinin kullanımı yazla sınırlı olmamalıdır. Yaz, kış hatta sonbahar mevsiminde bile güneşin sert ışınlarından cildinizi koruma ihtiyacı esastır. Güneş kremleri ise bu işi bizim yerimize yaparak oldukça yardımcı olmaktadırlar.

• Sürekli tükenen ozon tabakası güneşin zararlı ışınlarından etkilenme riskini daha da yükseltmektedir. Eğer D vitamini ihtiyacınız için güneşe çıkmaya ihtiyacınız varsa, güneş kremi kullanmak cilt bozukluklarını tetikleyen güneş ışınlarının zararlı olanlarından korunmayı sağlayacaktır.
• Hepimiz genç görünümlü, parlak ve sağlıklı bir cilde sahip olmak istiyoruz. Bu güneş kremi kullanmak için en ikna edici nedenlerinden biridir. Güneş kremi kırışıklıklar ve ince çizgiler gibi yaşlanma belirtilerinden, gelişmekte olan cildinizi korur.
• Güneş kremi kullanmak cilt kanseri, özellikle de melanomin çeşitli risklerine karşı cildinizi korumaktadır.
• Kırmızı damarların patlamalarının başlangıcını önlemek için yüzünüze bolca güneş kremi uygulayın. Bu akne ve diğer güneş ışığı kaynaklı zararların başlangıcını önlemek için de önemlidir.
• Güneş ışığı cildinizi zayıflatabilmektedir. Bu durumda cilt soyulması, şişlik, kızarıklık, kurdeşen, kaşıntı ve tekrarlayan saldırılar meydana gelebilmektedir. Bu UVB ışınlarının etkisinden gelmektedir. Güneş kremi uygulamak güvende kalmanıza yardımcı olacaktır.
• UVB tarafından uyarılan bronzlaşmayı önlemek için güneş koruyucusunu en az 30 faktör olarak seçmek en doğrusudur.
• Kolajen, keratin, elastin ve gibi temel deri proteinleri güneş ile korunur. Bu proteinler pürüzsüz ve sağlıklı bir cilt için gereklidir. Cilde bu yararları kavuşturmak güneş kremi yararlı olabilmektedir.
• Güneş kremlerindeki mevcut güneş bloklarının bugünlerde çoğu su geçirmezdir. Bu kendinizi yakmadan, suyun keyfini çıkarmayı sağlamaktadır.
• Kıyafetler güneşten korunmaya yardımcı olamamaktadırlar. Bu nedenle, elbiselerin altına da bol miktarda güneş kremi kullanmak doğru olacaktır. ⁸ 

Güneşin zararları

Güneş yanığı, erken deri yaşlanması, deri hasarı ve cilt kanseri için en önemli risk faktörü güneşten gelen UV ışığına maruz kalınmasıdır. Cilt kanserlerinin yüzde 90’ından fazlası güneşe maruz kalmaktan kaynaklanır. Bronzlaşma yatakları ve bronzlaşma lambaları kullanmak da cilt hasarı ve cilt kanseri riskini artırır.

Cilt hasarı ve cilt kanseri riski kişinin kendi yaşamı boyunca yaşadığı güneş yanıklarının sayısı ile ilgilidir. Aşağıdaki fiziksel özellikler de güneş yanığı, deri hasarı ve cilt kanseri riskini artırır:

• Sarışın veya kızıl saçlı olmak
• Mavi veya yeşil gözlü olmak
• Açık tenli olmak
• Çillere sahip olmak
• Benler (diğer adıyla nevüs)

Bazı ilaçlar (örneğin, antibiyotikler, antidepresanların, akne ilaçları) güneş hassasiyetini artırabilir. Güneş hassasiyeti bulunan kişilerin güneşe çıkmadan önce doktora başvurmaları gerekir.

Güneş yanığının ilk ve en belirgin belirtisi deride kızarıklıktır. Diğer göze çarpan belirtiler ise batma, ağrı ve cildin yüzeyinde yanma hissidir. Ağrı ve rahatsızlık genellikle 12 ila 48 saat arasında güneşe maruz kalma sonucu oluşmaktadır.

Şiddetli güneş yanığı daha büyük kabarcıklar üretebilmektedir. Bu enfeksiyon riskini artırabilir. Kabarcıklar kesinlikle patlatılmamalıdır.

Diğer, güneş yanığı belirtileri karın ağrısı, halsizlik, grip benzeri belirtiler, ateş, titreme, baş ağrısı ve hızlı nabız şeklinde görülmektedir. Bu belirtiler aynı zamanda ısı stresi veya sıcak çarpması belirtileri olabilir.

Enfeksiyon acil tıbbi tedavi gerektiren ciddi bir güneş yanığı komplikasyondur. Enfeksiyon belirtileri artan kızarıklık, ateş, ya da deriden kötü bir koku içerir. Güneş yanığı olan bir çocukta hemen tedavi gerektiren diğer belirtiler ise kafa karışıklığı, bayılma, mide bulantısı, şiddetli kabarıklar, şiddetli acı ve kusma şeklinde gözlemlenmektedir. ⁹ 

Tavsiyeler

• Güneş ışınları sabah saat 11.00 ve 16.00 arası oldukça güçlüdür. Bu saatler çok önerilmemektedir.
• Bir yaşın altındaki bebekleri doğrudan güneşe maruz bırakmayın.
• Gölge için ağaç altlarını kullanın.
• Şemsiye ve şapkalarınızı yanınıza almayı unutmayın.
• Sıkı dokunmuş hasır şapkalar en iyi seçimdir.
• Güneş koruyucuyu kıyafetlerinizin altına da uygulayın.
• Güneş gözlükleri yüzü korumak için etkili olabilmektedir.
• Çocuklarda kullanılan gözlüklerin kırılmaz olması önemlidir.
• Güneş kreminizi 2 saatte bir yenilemeye çalışın.
• Güneş kreminizi sisli günlerde bile kullanmalısınız.
• Güneş kremi 6 aydan küçük bebekler için önerilmez.
• Güneş kremleri yüzde 100 koruma sağlamayacağı için diğer önlemleri de almalısınız. ¹⁰ 

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.