Gençlik Pınarı Mate Çayı

Mate çayının faydaları nelerdir?

Mate çayı Arjantin, Brezilya, Bolivya, Uruguay, Paraguay, Güney Amerika gibi subtropikal bölgelerde yetişen geleneksel bir bitkidir. Bu bitki çalı gibi büyümeye başlamakta ve bir ağaç haline gelene kadar olgunlaşmaktadır. Yaprak dökmeyen yaprakları kafein içermesi nedeniyle hasat edilmekte ve ticareti yapılmaktadır. Mate çayı sahip olduğu faydaları nedeniyle takviye bir ürün olarak kullanılmadan önce Avrupa’da diğer çaylar gibi sık tüketilen bir çay olarak bilinmektedir. Bu faydalı çayın lezzeti daha çok sebze, ot ve çim tadına benzemektedir. Ayrıca mate çayının lezzetinin diğer yeşil çay türlerinin tadına oldukça benzediği de söylenmektedir.

Bir içecek olarak mate çayı aromalı bir öze sahiptir ve nane, narenciye kabuğu gibi diğer otlarla harmanlanabilmektedir. Mate çayı inositol, selenyum, magnezyum, yağ asitleri, vitamin A, B1, B2, B3, B5, C, E ve güçlü antioksidanlara sahiptir bu nedenle güçlü bir bağışıklık sistemi için oldukça iyi bir seçimdir.  ¹

 Mate çayının sağlığa faydaları

Mate çayı zihinsel ve fiziksel yorgunluğu rahatlatmak için tüketilmesinin yanı sıra kronik yorgunluk sendromu (CFS) rahatsızlığını tedavi etmek için de uyarıcı olarak kullanılmaktadır.

Bazı insanlar mate çayından depresyonlu ruh hallerini iyileştirmek için faydalanmaktadır. Baş ve eklem ağrısı içinde tüketilen mate çayının idrar yolu enfeksiyonları, mesane ve böbrek taşlarının tedavisi, sağlıklı kilo kaybı ve müshil etkisi nedeniyle sıkça faydalarından yararlanılmaktadır.  

Güçlü bir antioksidandır: Mate çayı antioksidan açısından oldukça zengindir; yeşil çaya oranla yaklaşık %90 daha fazla antioksidan içermektedir. Mate çayının sahip olduğu bu önemli özellik bağışıklık sistemini güçlendirir, yaşlanma belirtilerini yavaşlatır, kanı temizlemeyi sağlar ve birçok kanser türünü engellemeye yardımcı olur. Ayrıca stres ve uykusuzluğu azaltmada da önemli bir rol oynar.

Fiziksel dayanıklılığı geliştirir: Mate çayının içerdiği kimyasal besin bileşenleri vücut için karbonhidratların daha verimli kullanılması için metabolizmayı etkilemektedir. Bu da tükettiğiniz gıdalardan daha fazla enerji elde ettiğiniz anlamına gelmektedir. Düzenli mate çayı tüketimi yağların yağ hücrelerinde depolanan kalorilerin daha fazla yakılmasını sağlamaktadır. Yine düzenli mate çayı tüketmek kaslarda laktik asit tutumunu desteklemekte böylece egzersiz sonrası oluşan kas ağrılarını azaltmaktadır.  

Sinir sistemine etki eder: Mate çayı ksantin alkaloitten çok daha iyidir. Herhangi sinirlilik ve gerginlik gibi bir yan etki sağlamadan zihinsel uyanıklığı artırmaktadır. Mate çayı bir tonik gibi davranmaktadır; zayıflamış ve depresif bir sinir sistemini uyararak daha heyecanlı ve sakinleşmiş bir etki sağlar. Henüz daha fazla enerji ve canlılık anlamında gözlemler sınırlıdır fakat yine de konsantre yeteneğini daha iyi bir hale getirdiği, ajitasyon ve anksiyete iyi geldiği ve hem fiziksel hem de zihinsel dayanıklılığı artırdığı bilinmektedir. Bu tarz ihtiyaçlar özellikle depresyon dönemlerinde öne çıkmaktadır. Mate çayı sağlıklı uyku döngüsünü engellemez; aksine bu döngüyü dengelemeye bir eğilimi vardır, gerektiğinde uyku için hızlı göz hareketlerini uyarır ve uyku için harcanan süreyi artırmayı sağlar.

Gastrointestinal sistem sağlığına etki eder:  Mate çayının en önemli faydalarından bir gastrointestinal sisteme olan olumlu etkisidir. Bildirilen etkileri hasarlı sindirim sistemini iyileştirmeden hastalıklı gastrointestinal dokuların onarılmasına kadar uzanmaktadır. Akut ya da kronik kabızlık gibi rahatsızlıklara da iyi gelmektedir. Mate çayı kabızlık sorununa yardım ederken aynı zamanda bağırsakların normal hareketliliğini desteklemektedir. ² 

Kilo vermeye yardımcı olur: Mate çayının bir sonraki en faydalı özelliklerinden biri kilo vermeye yardımcı olmasıdır. İştah bastırıcı olan mate çayı vücuda enerji desteği sağlar ve normalde daha rahat ve fazla hareket etmeye teşvik eder. Kilo kaybı için gerekli olan yağ yakımı sürecine mate çayı oldukça etkili olmaktadır. Hem iştah bastıcı hem de enerji verme özelliğine sahip olan mate çayı diyet programına dâhil edildiğinde günlük egzersiz programına da yardımcı olacaktır. Çoğu zaman vücuttaki enerji artışı kişiyi günlük egzersiz için daha istekli ve enerjik hale getirmektedir.

Kanser hücreleriyle savaşır: Yapılan bazı çalışmalar çay ekstraktının kolon kanseri hücrelerini etkilediğini ve bu hücrelerin kendilerini yok etmeye başladıklarını bu nedenle çayın kansere karşı olan bileşenler içerdiği sonucuna varıldığı görülmüştür. Bu bileşenler saponinler, ursolik asit, rutin, tanen, klorojenik asit ve klorofilden oluşmaktadır. Yine de henüz mate çayının tamamen kanser karşıtı olduğu ispatlanmış olmasa dahi bu bileşenleri barındırıyor olması kanseri önlemek için kullanılabileceği anlamına da gelmektedir. Mate çayının kanserle nasıl mücadele ettiğini ve vücuttaki kanserli hücreleri nasıl öldürmeyi başardığını tam olarak görmek için üzerine biraz daha araştırma yapılmasına ihtiyaç vardır.  ³ 

Sindirime yardımcı olur: Mate çayı Güney Amerika’nın yerlileri olan Kızılderililer tarafından yüzyıllar boyunca sindirim sorunlarını tedavi etmek için kullanılmıştır. Bu faydalı çay safra ve mide asitlerini uyararak sindirime yardımcı olmaktadır. Eğer mide rahatsızlıklarının yanı sıra kabızlık gibi problemler de yaşıyorsanız mate çayı bu problemlerin ortadan kaldırılması için kolon temizliğine yardımcı olmaktadır. Diğer yandan mate çayı bakterilerin de azaltılması için oldukça etkili olduğu için bu tarz problemler için etkili bir tedavi yöntemi olacaktır.

Kardiyovasküler sağlığı destekler: Eğer kafeine hassasiyetiniz var ise onun yerine mate çayı tüketmek çay hızı atışını desteklemekte ve kardiyovasküler rahatsızlık riskini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Mate çayının içinde barındırdığı antioksidanlar ve amino grup asitler vücudu kan dolaşımına teşvik etmekte ve kan duvarlarında biriken yağı önlemekte böylece kolesterolün oluşmamasına da yardımcı olmaktadır. Ayrıca kalp krizi ve felç gibi rahatsızlıklara neden olan arteriyoskleroz ve kan pıhtılarını da önlemektedir. ⁴ 

Kalp sağlığını destekler: Mate çayı kalp yetmezliği, düzensiz kalp atışı ve düşük tansiyon gibi kalp problemleri için oldukça faydalıdır. Sahip olduğu anti-inflamatuar ve antioksidan özellikleri kalp ve damar sistemini korumaktadır. Mate çayı içmek kalbin miyokardiyal dokularını korumakta aynı zaman reaktif oksijen türlerinden (ROS) olan oksidatif stresin neden olduğu felç gibi durumların riskini azaltmaktadır. ⁵ 

Bağışıklık sistemini güçlendirir: Mate çayını düzenli tüketmek bağışıklık sisteminizi güçlendirmeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca mate çayı bağışıklığı destekleyen ve genel sağlık problemlerinden koruyan vitaminler ve antioksidanlar açısından oldukça zengindir.

Cilt sağlığına yardımcı olur: Günde bir bardak mate çayı tüketimi vücut ve cilt kan dolaşımını teşvik etmeye yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda hasarlı ve ölü hücrelerin ortadan kaldırılmasını sağlayarak cildi arındırmaktadır. Profesyonellere göre mate çayının emilimi cilt sağlığı için oldukça iyidir.

Diyabeti önler: “Journal of American College of Nutrition” araştırmalarına göre mate çayının tüketimi diyabetin gelişmesini engellediği rapor edilmiştir. Çay tüketimi 2 tip diyabet rahatsızlığına neden olan glisemik ve lipit profilinin kontrolüne yardımcı olmaktadır. Ayrıca sağlıklı diyetinize çayı dâhil ettiğinizde lipit parametrelerin azaltılmasını sağlar böylece prediyabet rahatsızlık riskini azaltmaktadır. ⁶ 

Mate çayı tarifi

Mate çayının hazırlanışı

• Eğer poşet çay kullanıyorsanız 1 adet mate çayı poşetine, kurutulmuş mate çayı yaprakları kullanıyorsanız 1-2 tepeleme çay kaşığı çay yeterli olacaktır.
• 1 bardak taze su.
• Tatlandırmak için isteğe bağlı olarak narenciye, tatlandırıcı, tarçın, çikolata, süt ya da nane gibi lezzetler ekleyebilirsiniz.

Favori fincanınızın içine çay yapraklarını ya da poşet çayı koyun.

Suyu kaynatın.

Çayın üstüne ekleyin ve faydalı yanlarının iyice açığa çıkması için 3-8 dakika demletin.

Daha sonra çay poşetini içinden çıkarın ya da çay yapraklarını süzgeçle süzün.

Dileğiniz lezzeti katmak için tatlandırıcı, tarçın ya da nane ekleyebilirsiniz.  

Hindistan cevizli soğuk mate çayı tarifi

• 1 su bardağı hazırlanmış mate çayı
• ½ bardak Hindistan cevizi suyu

Mate çayını demleyin.

Buzları ve Hindistan cevizi suyunu ekleyerek servis edebilirsiniz.

Mate çayı limonatası tarifi

• 1/3 su bardağı hazır mate çayı
• 1 su bardağı organik limonata
• Buz küpleri

Mate çayını demleyin.

Limonata ve buzları ekleyip servise hazır hale getirin.

Kızılcık ve ahududulu soğuk mate çayı tarifi

• 1 su bardağı hazırlanmış mate çayı
• 2 çay kaşığı bal ya da şeker
• Buz
• 2 adet ahududu
• ½ su bardağı kızılcık suyu (şekersiz meyve suyu kullanıyorsanız biraz daha fazla bal ekleyebilirsiniz)
• Limon ya da lime

Mate çayını demleyin.

Balı ve kızılcık suyunu ekleyin ve bal eriyene kadar karıştırın.

Buzu ve ahududuyu ekleyin.

Narenciyelerle süsleyerek servis edin. ⁷ 

Mate çayının zararları

• Mate çayının sağlığa olan faydaları oldukça çoktur fakat diğer yandan bazı kişilerde yan etkilerin gözükmesine de neden olabilmektedir. Özellikle içerdiği kafein özelliği nedeniyle yan etkilere neden olabilmektedir. Kaygı ve sinirlilikte artış, uyku kaybı, mide yanması, yüksek tansiyon, mide bulantısı ve kusma, baş ağrısı, düzensiz kalp atışları gibi belirtiler gözlemlendiyse mate çayı tüketimi için dikkatli olunmalıdır.
• Mate çayı faydalı besinler açısından oldukça zengindir fakat aşırı miktarlarda tüketilmesi tavsiye edilmemektedir. Aynı zamanda özofagus, larinks ve oral kavite kanseri riskini artırdığı söylenmektedir. Bu çok fazla sıcak çay tüketimi nedeniyle ya da sigara kullanımıyla aynı anda tüketildiği içinde olabilmektedir.
• Hamilelikte ve emziren annelerde kullanımı: Mate çayının hamile kadınlarda kafein içerdiği için düşük ve erken doğum riskine neden olabileceği söylenmektedir. Emziren anneler içinde endişe içermektedir. Annenin tüketimi bebeğe geçebilir böylece bağırsak problemlerine neden olabilir.
• Eğer bir kalp rahatsızlığına sahipseniz uzun süre mate çayı tüketimi düzensiz kalp atışlarına neden olabilmektedir.
• Mate çayının diğer takviye amaçlı kullanılan ilaçlarla tüketimi durumunda ya da hamile iseniz ve aynı zamanda kronik hastalıklardan korunmak için mate çayı tüketmek istiyorsanız öncelikle doktorunuza danışmanız tavsiye edilmektedir. ⁸ 

 UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.