Basur Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Basur Nedir?

Aynı zamanda hemoroid olarak da adlandırılan basur, rektumun (bağırsağın son kısmı) ya da anüsün (bağırsağınızın açılması) yüzey dokusunun hemen altında bulunan damarların genişlemesi ve kan toplaması durumudur.

Bu bölgelerde bulunan damarlar hasar gördüğünde kanın havuza girmesine yol açmaktadır. Kan alımında gelişen bu durgunluk damarların şişmesine ve iltihaplanmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak da toksinlerin ve atık maddelerin temizlenmesi engellenmekte, kaşıntı ve ağrı gibi problemler gelişmektedir.

Rektumda meydana gelen basur, iç basur olarak adlandırılmaktadır. Anüs çevresinde gelişen basur ise dış basurdur.

Basur, oldukça yaygın olarak yaşanan bir sağlık problemidir ve yetişkinlerin yaklaşık olarak yüzde 50’sini etkilemektedir. Bununla birlikte, genellikle 50 yaşın üstündeki kişilerde daha sık görülmektedir¹.

Basur Belirtileri

Basur nasıl anlaşılır? Basur belirtileri basur tipine bağlı olarak değişmektedir. Basur tipleri ise şunlardır:

• İç basur: Basurun bu tipinde, basur rektumunda içinde meydana gelmektedir. Genellikle ağrısızıdır ancak kanama görülebilmektedir.
• Dış basur: Dış basur ise anüsün çevresinde bulunan cilt altında meydana gelen küçük kanamalardır. Bu durumda, anüs bölgesinde sert topaklar ya da yumrular hissedilmektedir².  

Rektumunda meydana gelen iç basur genellikle rahatsızlıklara yol açmamaktadır. Ancak diğer yandan, dışkının geçiş sürecinde bu durum oldukça tahriş edici ve zorlayıcı olabilmektedir. Sonuç olarak da, basurun yüzeyi zarar görebilmekte ve kanama meydana gelebilmektedir.

Bazı durumlarda, iç basur anal açıklıktan dışarı çıkmakta ve bir çıkıntı, yumru, topak ya da basur memesi olarak tanımlanan basura yol açmaktadır. Bu da, anüs bölgesinde ağrıya ve tahrişe neden olmaktadır³.

Dış hembasur ise anüsün çevresinde bulunan cilt altında meydana gelmektedir. Anüs bölgesini tahriş edebilmekte ve kaşıntıya neden olabilmektedir. Dış basurun içi kan ile dolmakta ve sonuç olarak da, şiddetli ağrı ve şişlik hissedilmekte, bununla birlikte, iltihaplanan bir pıhtı da oluşabilmektedir.

Basurin en genel ve en sık görülen belirtileri ise şöyle sıralanmaktadır:

• Özellikle otururken hissedilen ağrı veya rahatsızlık
• Bağırsak hareketleri sırasında yaşanan ağrı
• Anal bölge etrafında hissedilen kaşıntı veya tahriş
• Dışkıda ya da tuvalet kâğıdında kan görme
• Anüs etrafında gelişen şişkinlik
• Anüs çevresindeki dokularda bir veya birden fazla ortaya çıkan yumrular (hassas ve iltihaplı olabilmektedir) ⁴

Basur genellikle bağırsak hareketleri sırasında ortaya çıkan kanamalar ile karakterize edilmektedir. Diğer yandan, rektal kanamalar bazen bağırsak kanseri ya da anal kanser gibi çok daha ciddi bir sağlık sorunun habercisi olabilmektedir.

Aşağıda sıralanmış olan belirtilerin yaşanması durumunda hemen bir doktora başvurulması en doğrusu olacaktır:

• Sık sık basur belirtileri yaşamak ve çok fazla kanama olması
• Basurin tedavi yöntemlerine cevap vermemesi
• Basur belirtilerinin bağırsak hareketlerine müdahale etmesi
• Siyah ya da bordo renkte dışkı görme
• Kan pıhtılarının oluşması
• Kanın dışkı ile karışması⁵

Çoğu vakada, basur belirtileri genellikle birkaç gün sonra iyileşmektedir. Bununla birlikte, eğer basur hamilelikte birlikte ortaya çıkan bir problemse, belirtiler doğum olana kadar devam edebilmektedir⁶.

Basur Dereceleri

Basur boyutuna ve şiddetine bağlı olarak da 4 seviyede derecelendirilmektedir ve şu şekilde sıralanmaktadır:

Birinci derece basur: Birinci derece basur ya da basur başlangıcı durumunda, genellikle kanama bağırsak hareketi sırasında oluşmaktadır ve miktarı azdır. Basur anüsün içinde kalmaktadır ve genellikle çok ağrıya neden olmaktadır.

İkinci derece basur: Basurun ikinci derecesinde, bağırsak hareketi sırasında kan akmaktadır ve basur anüsten dışarı çıkmaktadır. Bağırsak hareketi bittiğinde ise, basur kendi kendine kaybolmaktadır.

Üçüncü derece basur: Basur üçüncü dereceye ulaştığında, bağırsak hareketinden sonra basur fiziksel olarak anüsün içine çekilmektedir. Basur büyük ise bu oldukça ağrılı olabilmektedir.

Dördüncü derece basur: Dördüncü derece basur vakalarında, basur anüste sürekli olarak kalmakta ve geri gitmeyen büyük yumrular oluşmaktadır. Bu durumda, kan pıhtılaşabilmekte ve yumrular oldukça acı verici bir hale gelebilmektedir⁷.

Basur Nedenleri

Basur neden olur? Basur, mayasıl ya da diğer adıyla hemoroid, artan basınç nedeniyle anüs çevresinde bulunan damarların gerilerek şişmesi sonucu oluşmaktadır. Anüs ve alt rektum bölgesine basınç uygulanmasına yol açan pek çok durum bulunmaktadır. En sık görülen nedenleri ise şöyle sıralanmaktadır⁸:

Kabızlık

Basurun başta gelen nedenlerinden biri kabızlıktır. Düzenli olarak yaşanan kabızlık, bağırsak sistemi için oldukça tahriş edici olabilmektedir. Bağırsak hareketlerinde yaşanan zorluk doğrudan basur problemlerine neden olabilmektedir.

Kabızlık, anüs ve rektum üzerinde aşırı bir basınca yol açmaktadır. Bunun bir sonucu olarak da, hassas bölgelerdeki damarlar şişmeye başlamaktadır⁹.

İshal

Basurun bir diğer sık karşılaşılan nedeni ise ishaldir. Çok fazla tuvalete çıkmak anüsün ve rektumun çok fazla zorlanmasına yol açabilmektedir. İshalin nedenini tespit etmek basurun de önlenmesine yardımcı olmaktadır. Çoğu zaman ishalin nedeni viral enfeksiyonlar, kullanılan ilaçlar ya da gıda kaynaklı bir hastalıktır¹⁰.

Tuvalette Uzun Süre Geçirmek

İshal ve kabızlık gibi bağırsak hareketi problemleri nedeniyle kişi tuvalette çok fazla zaman geçirebilmektedir. Bu durumda, kişi uzun bir süre boyunca aynı pozisyonda kaldığı için anüs ve rektum çevresinde şişkinlik ve neticesinde de basur meydana gelebilmektedir¹¹.  

Çok Fazla Oturmak

Özellikle, çalışma hayatı nedeniyle artık pek çok insan günlerini bilgisayar başında oturarak geçirmektedir. Kısmen ofis kültürünün de yaratmış olduğu bu durum, zaman içinde basur problemlerine yol açabilmektedir.

Artık pek çok insan vücudu yerine zihnini kullanmayı tercih etmektedir. Bu bazı açılardan faydalıyken, diğer yandan vücudun zorluklar yaşamasına neden olmaktadır. Kişi gün içinde normalden çok daha uzun bir boyunca oturuyorsa, bu durum anüs ve rektum çevresindeki alanın şişmesine yol açabilmektedir¹².

Aşırı Kilo

Vücudun gereğinden fazla yük taşıması hem kalbi hem eklemleri hem de kemikleri oldukça zorlamaktadır. Bu nedenle de, bir dizi sağlık sorunu peşi sıra gelmektedir.

Aşırı kilolu ya da obez olmak, anüs ve rektum çevresinde şişkinliklerin oluşmasına neden olabilmektedir. Vücuttaki aşırı kilo o bölgeler üzerinde aşırı baskı yaratmaktadır. Neticede de, basurun meydana gelmesi kaçınılmaz olabilmektedir¹³.

Hamilelik

Hamileliğin erken evrelerinde mide, eklem ve kas problemleri oldukça sık yaşanan sağlık sorunları arasında gelmektedir. Anne adayı hamilelik sırasında oturmak için çok fazla zaman harcamaktadır. Bu da, basurun yaşanmasına yol açabilmektedir. Diğer yandan, kabızlık da hamilelik sırasında sıklıkla yaşanan bir durumdur. Kabızlık başta gelen basur nedenleri arasında bulunmaktadır¹⁴.

Travmalar

Anüs ve rektumda meydana gelen yaralanmalar, bölgede bulunan damarların şişmesi, tahriş olmasına ve ağrımasına yol açabilmektedir. Bu tür bir travma buzda kayıp düşme gibi gündelik kazalar sonucu oluşabilmektedir¹⁵.

Ağır Eşyalar Kaldırmak

Kanepe gibi bazı ağır eşyaları kaldırmanın herhangi bir zararı olmayacağını düşünebilirsiniz, ancak, bu tür hareketler rektum üzerinde aşırı basıncın oluşmasına neden olabilmektedir. Basınç sonucu da, damarlar şişmekte ve basur meydana gelmektedir¹⁶.

Yanlış Spor Yapmak

Ağır eşyalar kaldırmak gibi spor sırasında aşırı ağırlık kaldırmak da basura neden olabilmektedir. Spor yapan kişi daha fazla ağırlık kaldırarak kendini zorlamayı tercih edebilmektedir, ancak bu durum bazen vücudun çok fazla zorlanmasına yol açmaktadır. Ağır kaldırırken yapılan hatalar basur gibi başka sağlık sorunlarına da sebebiyet verebilmektedir¹⁷.

Yanlış Beslenme Alışkanlıkları

Çok fazla fast food ve paketlenmiş ürün tüketmek fakat diğer yandan yeterli miktarda lif almamak bağırsak hareketliliği problemlerine neden olabilmektedir. Sindirim süreci için gerekli olan besinlerin alınmaması, dışkının sertleşmesine ve bağırsaklardan geçişinin zorlaşmasına neden olmaktadır. Bu durumda da, basurun ortaya çıkması çok şaşırtıcı değildir¹⁸.

Basura Ne İyi Gelir

Diğer adı hemeroid olan basur rahatsızlığının oluşumu, kalın bağırsak ve anüsteki toplardamarların genişlemesi sonucu meydana gelmektedir. Genellikle 25-30 yaş ve üstündeki kişilerde görülebilmektedir. Şişen damarların meme gibi anüs dışına sarkmasıyla kendini göstermektedir. Birçok oluşum sebebi sayılabilir.

Çok fazla ayakta kalmak, fazla egzersiz yapmak, karaciğer rahatsızlıkları, fazla oturmak ve devamlı kabız olmak bu sebeplerden bazılarıdır. Birincil ve ikincil basurlar şeklinde iki grupta incelenmektedir.

Birincil basurlar, makat bölgesinde bulunan toplardamar ağının gerçek hastalığıdır. Oldukça yaygın olarak rastlanabilmektedir. İkincil basurlar ise kapı toplardamarı düzeyindeki kan akışının engellenmesi sonucunda gerçekleşir ancak siroz gibi hastalıklar da bu grupta sayılabilen tetikleyici durumlardır.

Basur Nasıl Tedavi Edilir?

Basur nasıl geçer? Basur genellikle kendi kendine iyileşmektedir. Bununla birlikte, bazı vakalarda belirtileri daha ciddi olabilmekte veya sık sık tekrarlayabilmektedir. Bu gibi durumlarda, uygun tedavi yöntemleriyle basur kontrol altına alınabilmektedir. Basur tedavisinde sık kullanılan yöntemler ise evde tedavi yöntemleri, ilaç tedavisi ve cerrahi yöntemlerdir¹⁹.

Evde Tedavi Yöntemleri

Basuru evde tedavi yöntemleriyle iyileştirmek mümkün olabilmektedir. Bu yöntemler özellikle basur nedeniyle oluşan ağrı ve kaşıntı gibi belirtileri rahatlatmada oldukça etkilidir. Basur için evde yapılabilecek bazı tedavi yöntemleri ise şunlardır²⁰:

• Ilık Su Banyoları

Basur için ılık su banyoları faydalı olabilmektedir. Ilık su ile dolu olan küvete oturup 15 ile 20 dakika boyunca beklemek basur iltihaplanmasını azaltabilmektedir. Bu yöntemi günde 3 kez tekrarlayabilirsiniz.

Anüs çevresinde bulunan cildin tahriş olmamasını sağlamak için ılık su banyolarından sonra hassas olan bölgenin iyice kurutulması gerekmektedir.

• Diyet Değişiklikleri

Bol sıvı almak ve diyet lifleri açısından zengin olan gıdaları tüketmek, kabızlıkla mücadele edilmesine yardımcı olmaktadır. Kabızlığın hafifletilmesi rektum ve anüse baskı uygulayan bağırsak hareketlerini önleyebilmektedir. Ayrıca şişkinlik, genel rahatsızlık ve kanama gibi belirtiler de azalmaktadır²¹.

• Dışkı Yumuşatıcılar

Kabızlıkla mücadele etmek için başvurulabilecek bir diğer yöntem de dışkı yumuşatıcılardır. Bunlar bir sağlık uzmanı ya da eczacı tarafından tavsiye edilmelidir.

• Medikal Oturma Ürünleri

Basuru olan kişi bu durumdan rahatsızlık duyuyorsa, çok uzun bir süre beklemeden eczanelerden hava içeren veya kauçuktan yapılan oturma simitlerini ya da minderlerini temin etmesi gerekmektedir.

• Egzersiz

Egzersiz yapılması kabızlığı hafifletmekte ve üzerine baskı uygulanmış olan damarları rahatlatabilmektedir. Diğer yandan, tuvalete çıkma dürtüsü gelir gelmez hemen tuvalete gitmekte fayda vardır. Erteleme yapılmadığı takdirde kabızlık da oluşmayacaktır²².

İlaç Tedavisi

Basur tedavisine yardımcı olabilecek bazı ilaçlar şöyle sıralanmaktadır:

• Kremler, Merhemler ve Fitiller

Basuru rahatlatmak için kullanılabilecek pek çok krem, merhem ve fitil bulunmaktadır. Diğer yandan, bu ilaçlarla basuru tedavi etmemekte, sadece iltihap ve şişkinlik gibi belirtileri hafifletmeye yardımcı olmaktadır²³.

Basur Memesinin Tedavisi

İç basur durumunda, basur içten anüsün dışına çıkabilmektedir. Dışa çıkan basur şişerse ve tedavi edilmezse, basur dokusunda kansız kalmakta ve enfekte olabilmektedir. Bu gibi vakalarda ameliyat gerekli görülebilmektedir.

Tromboze Basur Tedavisi

Tromboze basur halk arasında boğulmuş basur olarak da bilinmektedir. Çoğu zamanda, ıkınma sonucu dışa doğru çıkan basurin sıkışması ve pıhtı biriktirmesi sonucu olmaktadır.

Oldukça ağrılı bir basur çeşidi olan tromboze basur durumunda, pıhtılaşan alanın giderilmesi için cerrah tarafından neşter kullanılmaktadır. Keskin basur ağrısı devam etse de, bir süre sonra yerini donuk bir ağrıya bırakmaktadır. Birkaç gün sonrasında kanamalar meydana gelebilmektedir. Bu durumda ılık su banyoları ve ağrı kesiciler faydalı olabilmektedir²⁴.

İç Basur Tedavisi

İç basur geliştiği takdirde, herhangi bir kanama yoksa basur belirtileri ortaya çıkmayabilmektedir. Bununla birlikte, kanama ya da basur memesi gibi bir durum oluşmuşsa, evde tedavi yöntemleri ve ilaç tedavisi faydalı olabilmektedir.

Dış Basur Tedavisi

Dış basur durumunda, öncelikli amaç gerekli hijyenin sağlanmasıdır. Anüs çevresinde meydana gelen tahriş nedeniyle bağırsak hareketlerinden sonra o alanı temizlemek zor olabilmektedir. Bu önemli bir sorun oluşturduğu takdirde, cerrahi yöntemlerle basurun alınması gerekebilmektedir²⁵.

Basur Ameliyatları

Basur sık sık tekrarlanıyorsa ve kalıcı ağrı ya da kanama gibi problemlere yol açıyorsa, ameliyat bir seçenek olarak değerlendirilebilmektedir.

Lastik bant ligasyonu: Bir cerrahın uygulayabildiği bu yöntemle, basur olan damarın etrafına bir miktar sıkı lastik bant yerleştirilmektedir. Böylece, kanamanın kaynağı kaybolmaktadır. İşlem uygulandıktan sonra 1-2 gün içinde biraz dolgunluk ve rahatsızlık hissedilebilmektedir. Bazı hastalarda az miktarda kan da görülebilmektedir.

Skleroterapi: Skleroterapi işleminde, basurun içine bir kimyasal enjekte edilmektedir. Böylece basurun boyutu azaltılabilmektedir.

Lazer tedavisi: Lazer tedavisi, iç basur yaralarını ve sertleşmiş basurları tedavi etmek için kullanılabilmektedir.

Hemoroidektomi: Basur ameliyatı olan hemoroidektomi, tüm basurun çıkarılmasını içeren bir cerrahi müdahaledir. Çok şiddetli olan ve sürekli olarak tekrarlayan basur problemleri için düşünülebilmektedir. Bununla birlikte, enfeksiyon, kanama ve stenoz (kanal daralması) gibi yan etkilere neden olabilmektedir²⁶.

Basur İçin Hangi Doktora Gidilir?

Basur tanısı ve tedavisi için proktoloji (basur ve anorektal hastalıklar) bölümüne başvurulmaktadır. 

Basuru Önleme Yöntemleri

Basuru önlemenin en etkili yöntemi dışkı ihtiyacının ertelenmemesidir. Bununla birlikte, hem basurun oluşmasını önlemek hem de oluştuysa da belirtileri hafifletmek için faydalı olabilecek bazı tavsiyeler şöyle sıralanmaktadır:

• Yüksek lifli yiyecekler tercih etmek
• Bol sıvı tüketmek
• Lif takviyeleri kullanmak
• Tuvaletteyken ıkınmaktan kaçınmak
• Dürtü hissedildiği anda tuvalete gitmek
• Bolca egzersiz yapmak
• Aşırı kilo söz konusuysa kilo vermek
• Uzun süre oturmaktan kaçınmak

Kodeine dayalı ağrı kesiciler gibi kabızlığa neden olabilecek ilaçları kullanmaktan kaçınmanızda da fayda vardır²⁷.