Kepeğe Ne Sebep Olur? Nasıl Önlemler Alınabilir?

Kepek Nedir?

Kepek, saç derisinin, kaş derisinin ve sakal derisinin pul pul olarak dökülmesidir. Bu üst tabakanın altında cilt hücreleri bulunmaktadır. Bu hücreler sağlıklı sürecin bir parçası olarak dökülmektedir. Ölü cilt hücrelerinin dökülmesi de normaldir, çünkü vücut sürekli olarak eskilerin yerini alması için yeni hücreler üretmektedir. Kepek ise bu sürecin çok hızlı bir şekilde olması sonucu ortaya çıkmaktadır.

Her ne kadar geçici bir problem olsa da, pek çok insan için oldukça utanç verici olabilmektedir. Tıbbi açıdan ciddi bir durum olarak ele alınmayan kepek, kelliğe neden olmamakta ve kişiden kişiye geçmemektedir. Kepekle birlikte kaşıntı da oluşabilmektedir. Nedenlerinden biri olsa da, her kepek probleminde kıl kököleri enfekte olmamaktadır.

Kepek özellikle erkeklerde daha fazla görülmektedir, ancak kadınları da etkileyen bir cilt sorunudur. Özellikle, ergenlik ve genç erişkinlik dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Sonrasında ise giderek azaldığı gözlemlenmektedir. Yağlı ve sivilceli bir cilte sahip olan insanlar kepek probleminden daha fazla muzdarip olmaktadır. ¹ 

Kepek Belirtileri

Kepek nasıl anlaşılır? Kepek başlangıcının ana belirtisi, saçlarda ortaya çıkan gri veya beyaz pullanmalardır. Pul pul olan kafa derisi boyun veya omuzların üstüne düşmektedir. ² 

Kepek mevsimsel olarak ortaya çıkan bir cilt problemi olabilmektedir. Çok şiddetli geçen kış aylarında ya da çok sıcak geçen yaz aylarında daha sık görülmektedir. Kepeklenme kafa derisinde ortaya çıkabildiği gibi kaşlarda ve sakalda da gelişebilmektedir. Kepek genellikle kafa derisinin kuruluğuyla bilinmektedir, ancak çok yağlı kafa derisine sahip olan insanlarda da kepek çok sık görülmektedir. Yağlı cilt, sebum üretimini teşvik etmektedir, bu da kepek için tetikleyici bir faktördür. ³ 

Kepek nedenine bağlı olarak diğer cilt problemleriyle birlikte ortaya çıkabilmektedir. Bununla birlikte, kepeğin tetiklediği belirtiler de gelişebilmektedir. Kepek ile birlikte görülebilecek diğer belirtiler ise şöyle sıralanabilmektedir:

Kaşıntı

Kepek oluştuğunda görülen en yaygın belirti kafa derisinin kaşınmasıdır. Kafa derisinin kepeklenmesi durumunda kaşıntı olması normal bir durumdur. Bunun nedeni, pullanan cildin kaşıntı hissi yaratmasıdır. Özellikle, kış aylarında görülen kepek ortadan kalktığında, kaşıntı da beraberinde gidecektir. ⁴ 

Saç Dökülmesi

Kepek problemi geliştiğinde, saç dökülmesi de yaşanabilmektedir. Hangi tipte döküldüğü farketmeksizin, kepekle birlikte ortaya çıkma ihtimali yüksek olan bir belirtidir. Hergün 20-50 tel saç dökmek normal karşılanmaktadır. Kepekle birlikte ortaya çıkan saç dökülmesi ise bu orandan çok daha fazladır. ⁵ 

Kuru ve Mat Saçlar

Kepekle birlikte saçlar kuru ve mat bir hal alabilmektedir. Kepek, kafa derisinde bulunan yağı kafa derisinden çıkarabilmektedir. Sağlıklı yağın kaybedilmesi sonucu da saçlar kuru ve cansız bir hale gelebilmektedir. Saçları tarandığında şekil almakta zorlanmakta ve kolayca kırılmaktadır.

Sivilce ve Akne

Bu durum doğrudan kepek ya da kafa derisi ile ilgili olmasa da, kepek problemiyle birlikte bazı insanlar sivilce ve akne de geliştirebilmektedir. Yüzde gelişen bu sivilce ve akneler cildin daha kırmızı bir renk almasına yol açmaktadır. Bazı durumlarda, sivilceler ağırılı da olabilmektedir. Kepek probleminin ortadan kalkmasıyla birlikte, sivilce ve akne problemi de düzelebilmektedir. ⁶ 

Bağırsak Hareketlerinde Değişiklikler

Yapılan bazı çalışmalara göre, kronik kabızlık ya da irritabl bağırsak sendromu gibi bağırsak işlevlerinde meydana gelen bozukluklar, kepeğe neden olabilmektedir. Bu durumun nedeni tam olarak açıklanamasa da, pek çok hastanın bir belirti olarak kepek problemi yaşadığı gözlemlenmektedir. ⁷ 

Seboreik Dermatit

Seboreik dermatit ile ilişkili olduğunda ise şu şekilde ortaya çıkabilmektedir:

• Kaşıntı
• Sarı renkte pullanma ya da kabuklanma
• Kabuklu bölgelerden su sızması
• Pütürlü ve çatlamış olan kafa derisi
• Yağlı kafa derisi
• İltihaplanma

Seboreik dermatit ayrıca burun, kulak, üst göğüs, kaş ve sakal bölgesini de etkileyebilmektedir. ⁸ 

Doktora Başvurulması Gereken Kepek Belirtileri

Kepek, her ne kadar çok sık yaşanan ve hemen hemen herkesin başına gelebilen bir cilt problemi olsa da, bazı durumlarda bir doktora başvurulması gerekebilmektedir. Kepek için doktora başvurulması gereken belirtiler ise şunlardır:

• En az bir ay boyunca kepek önleyici şampuan kullanılmışsa, ancak buna rağmen kepek problemi devam ediyorsa
• Kepek çok şiddetli ise ya da kafa derisi çok kaşıntılı ise
• Kafa derisi kızarmış ve şişmişse
• Kepek problemi olan kişi zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahipse

Bu belirtilerin yaşanması durumunda, doktor altında yatan nedeni tespit etmek için saç derisini incelemektedir^. 9 

Kepek Nedenleri

Kafa derisi üzerinde sürekli olarak cilt hücreleri üretilmektedir. Bu nedenle de, ölü derilerin dökülmesi oldukça doğal bir süreçtir. Ancak, bazı durumlarda deri hücreleri normalde çok daha hızlı bir şekilde dökülmektedir. Bunun bir sonucu olarak da, kafa derisi üzerindeki aşırı yağ üretimi nedeniyle hücreler toplanmakta ve beyaz renkte pul pul olarak dökülmektedir. ¹⁰ 

Kepek neden olur? Kepeğe neden olabilecek pek çok faktör bulunmaktadır ve bu faktörler şu şekilde sıralanabilmektedir:

Kafa Derisinin Kuru Olması

Kafa derisinin pul pul olup dökülmesinin en birinci nedeni, kafa derisinin kuruması ve az yağlı olmasıdır. Sadece kuruluk nedeniyle oluşan kepek probleminde, kızarıklık ve iltihaplanma ortaya çıkmamaktadır. ¹¹ 

Hormonal Dengesizlikler

Hormonlar vücuttaki yağ üretiminde oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Örnek vermek gerekirse, kadınlardaki östrojen hormonu seviyesi düştüğü ve progesteron hormonu seviyesi arttığı zaman, yağ üretiminde de bir artış meydana gelmektedir.

Yağ, kafa derisinin nem oranını dengede tutmak için gereklidir. Bununla birlikte, artan yağ mantarların (Malassezia) büyümesine neden olmakta ve kepeğin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. ¹² 

Alkol

Alkolün diüretik (idrar söktürücü) olma gibi bir özelliği bulunmaktadır. Bu nedenle de, alkol tüketimi sık sık idrara çıkmaya yol açabilmekte ve sıvı kaybına neden olabilmektedir. Sıvı kaybı, kafa derisindeki nem oranını etkileyerek kepeğin ortaya çıkmasına sebebiyet vermektedir. ¹³ 

Tahriş Edici Saç Bakım Ürünleri

Saç bakım ürünleri, özellikle sert, sentetik kimyasallar ve toksik bileşenler içerenler, kafa derisinin doğal pH dengesini bozabilmektedir. Sonuç olarak da, kafa derisini soyup neme kilitlenen bariyeri yok edebilmektedir. Bu durum kafa derisinde tahrişe neden olmakta ve kafa derisini bakterilere karşı açık bir hale getirmektedir. Tahriş olan kafa derisi ise kepek şeklinde dökülmektedir. ¹⁴ 

Aşındırıcı Hava Koşulları

Aşındırıcı hava koşulları aşırı sebum üretilmesine neden olabilmektedir. Aynı zamanda, kafa derisinin sağlığını koruyan doğal yağların aşınmasına da neden olabilen bu hava koşulları cildin nemini kaybederek çatlamasına ve tahriş olmasına yol açmaktadır. Tahriş olan kafa derisi kepeklenmeye başlamaktadır. ¹⁵ 

Besin Değerlerinin Eksikliği

Kepek, aynı zamanda vücuttaki vitamin ve mineral eksiklerinin bir belirtisi olarak da ortaya çıkabilmektedir. Örneğin, B12 vitamini, E vitamini, çinko ve esansiyel yağ asitleri bakımından zengin gıdaları nadiren tüketen kişinin kepek problemi gelişebilmektedir. B12 vitamini, E vitamini, çinko ve yağ asitleri kafa derisindeki kan akışını uyarmakta ve serbest radikallere karşı mücadele etmektedir.

Stres

Yapılan pek çok araştırmaya göre, stres de bir kepek nedeni olabilmektedir. Aşırı stres, kafa derisi üzerindeki aşırı sebum üretimine yol açan bazı hormonları tetikleyebilmektedir. Bu durum, aynı zamanda kafa derisini mantar enfeksiyonlarına karşı açık bir hale getirebilmektedir. ¹⁶ 

Seboreik Dermatit

Seboreik dermatit, kaşlar, burnunuz, burun kenarları ve kulakların arkası, göğüs kemiği (sternum), kasık bölgesi ve bazen koltuk altlarını etkilediği gibi yağ bezleri açısından zengin diğer olan kafa derisini de etkileyebilmektedir. Bu da, kafa derisinin pul pul olarak dökülmesine yol açmaktadır. ¹⁷ 

Kepeğe Neden Olan Risk Faktörleri

Hemen hemen herkesin kepek problemi yaşama riski bulunmaktadır. Bununla birlikte, bazı faktörler bu riski artırabilmektedir.

Yaş: Kepek problemi çoğu zaman genç erişkinlikte başlamaktadır. Orta yaşa kadarda devam edebilmektedir. Diğer yandan, daha yaşlı olan erişkinlerin de kepek problemi yaşama riski bulunmaktadır. Bazı insanlarda kepek ömür boyu süren bir problem olabilmektedir.

Cinsiyet: Erkeklerin kepek geliştirme ihtimali kadınlara oranla daha fazladır. Bu durum genellikle hormonal faktörlere dayandırılmaktadır.

Malassezia: Malassezia kafa derisinde bulunan yağların üretimini artırmaktadır. Aşırı yağlı olan kafa derisi ise kepek geliştirmeye daha müsait bir ortam hazırlamaktadır.

Diğer tıbbi koşullar: Nedeni tam olarak anlaşılamasada, Parkinson hastalığı gibi nörolojik hastalıkları olan yetişkinlerin seboreik dermatit ve kepek problemi daha sık görülmektedir.

Diğer yandan, HIV enfeksiyonu ya da bağışıklık sistemini zayıflatan diğer hastalıklar da kepeğe yol açabilmektedir. ¹⁸ 

Kepek Tedavisi

Kepek nasıl geçer? Kepek çoğu vakada kolayca kontrol altına alınabilen bir cilt problemidir. Bazı kişilerde bu süreç daha uzun bir zaman alabilmektedir. Kepeği tedavi etmenin en basit yöntemi, ciltteki yağ oranını dengelemek ve ölü hücrelerin sürecini yavaşlatmak için üretilmiş olan şampuanların günlük olarak kullanılmasıdır.

Kepekle mücadele eden şampuanların düzenli olarak kullanılması herhangi bir fayda sağlamadığı zaman, eczanelerden temin edilebilen daha etkili kepek şampuanları bulunmaktadır. Bu şampuanların hepsi aynı içeriğe sahip değildir, bu nedenle de, hangisinin sizin için uygun olup olmadığını eczacınıza danışmanız gerekmektedir.

Kullanılan ürün, kafa derisinde kaşıntıya, batmaya, kızarıklığa ve yanmaya neden oluyorsa, hemen kullanımının bırakılması gerekir. Bu şampuanlar durumu daha da kötüleştirebilmektedir. Kurdeşen ya da nefes darlığı gibi alerjik reaksiyonların ortaya çıkması durumunda ise hemen bir doktora başvurulmalıdır. ¹⁹ 

Kepek şampuanları içeriklerine bağlı olarak şöyle sıralanabilmektedir:

• Çinko İçeren Şampuanlar

Çinko pirition maddesini içeren bu ilaçların hem antibakteriyel hemde antifungal olma özellikleri bulunmaktadır. Bu nedenle de, özellikle seboreik dermatit nedeniyle gelişen kepekle mücadele edebilmektedir.

• Katran Bazlı Şampuanlar

Özellikle, kömür katranı içeren şampuanlar, kepek, seboreik dermatit ve sedef hastalığı gibi durumlarda oluşan kafa derisi problemleriniyle mücadele edebilmektedir. Bu şampaunlar kafa derisindeki ölü hücre üretimini yavaşlatma ve cildin pul pul olup dökülmesini önlemektedir.

Not: Açık renkli saçlarda, bu tür şampuanlar saç rengi değişimine yol açabilmektedir. ²⁰ 

• Salisilik Asit İçeren Şampuanlar

Bu şampuanlar kafa derisi üzerinde bir peeling görevi görebilmektedir. Diğer yandan, kafa derisinin daha da kurumasına ve daha fazla dökülmesine de yol açabilmektedir. Bu nedenle, beraberinde saç kremi kullanmak kurumayı önlemeye yardımcı olabilmektedir.

• Selenyum Disülfit İçeren Şampuanlar

Selenyum disülfit şampuanları kafa derisinde meydana gelen ölü deri hücresi üretiminin yavaşlatılmasına yardımcı olmaktadır. Malassezia enfeksiyonu nedeniyle gelişen kepekle de mücadele edebilmektedir. Sarı, gri ve diğer boyalı saçlarda doğru kullanımı için kullanım talimatlarına uyulması en doğrusu olacaktır. ²¹ 

• Ketokonazol İçeren Şampuanlar

Diğer kepek şampuanlarının etkisiz olması durumunda, ketokonazol içerikli şampuanlar bir seçenek olabilmektedir. Güçlü bir antifungal olan bu şampuan reçeteli olarak kullanılabilmektedir.

Kepek şampuanlarını başlangıçta günlük olarak kullanıldıktan bir süre sonra ara vererek (haftada 2 ya da 3 kez) durumu gözlemleyebilirsiniz. Böylece, başta etki gösterip sonrasında etkisini kaybeden kepek şampuanından sizin için daha doğru olacağını düşündüğünüz diğer kepek şampuanına geçiş yapabilirsiniz.

Bazı şampuanlar hemen durulanmakta, bazıları ise saçta 1-2 dakika gibi bir süre boyunca bekletilmektedir. Bu bilgiler için şampuanın talimatlarını okuyabilirsiniz.

Kepek şampuanlarının birkaç haftalık kullanımından sonra hala devam eden kepek problemi varsa, doktora başvurulması gerekebilmektedir. Bu durumda, tedavi reçeteli şampuanlar ile devam edebilmektedir. ²² 

Kepek İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kepek tanısı ve tedavisi için dermatoloji bölümüne başvurulmaktadır. ²³ 

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Kepek şampuanlarıyla durumu kontrol altına almaya çalışırken, izlenebilecek bazı adımlar da kepeği azaltmaya yardımcı olabilmektedir.

• Stresi Azaltmak

Stres, sağlıklı büyük oranda etkileyebilen ve pek çok hastalığı tetikleyebilen bir faktördür. Kepek de bu problemlerden bir tanesidir. Bu nedenle, stresten uzak durmaya çalışmak ya da stresi kontrol altına almaya çalışmak kepek gibi belirtilerin yaşanmasını önleyebilmektedir. ²⁴ 

• Düzenli Saç Temizliği

Yağlı bir cilt yapısına sahipseniz, saçlarınızı sık sık yıkamaya özen gösterin. Böylece, aşırı yağ üretimi kepeği tetikleyememektedir.

• Güneş Işığından Yararlanmak

Güneş ışığı kepeği hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. Bununla birlikte, cildin doğrudan uzun süre ultraviyole ışığa maruz kalması cilt kanseri gibi istenmeyen sonuçlara da yol açabilmektedir. Kısa bir süre için güneş ışığından faydalanmak yeterli olacaktır. ²⁵