Ağız Kokusuna Ne Sebep Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Ağız Kokusu Nedir?

Halitosis olarak da bilinen ağız kokusu, dünyadaki insanların yaklaşık olarak % 30’unu etkileyen ve oldukça utanç verici olabilen bir sağlık durumudur. Yapılan araştırmalara göre, ağız kokusu vakalarının % 90’ından fazlasında koku, ağızdan, boğazdan ve bademciklerden kaynaklanmaktadır. Hemen hemen herkesin arada sırada yaşadığı bir problem olsa da, dişleri düzenli olarak dişleri fırçalama, diş ipi kullanma ve alkolüz gargara ile ağzı duruladıktan sonra genellikle durum düzelmektedir. Bunun aksi olan bir durumda, ağız kokusu kronik olabilmektedir(1). 

Ağız kokusu genellikle, dil yüzeyinin altında ve çoğunlukla boğaz ya da bademcik bölgesinde üreyen bir grup anaerobik, sülfür üreten bakteriler neden olmaktadır. ”Anaerobik” terimi kelimesi tam anlamıyla oksijensiz yaşama anlamına gelmektedir ve aslında bu bakterilerin yaşamak için oksijen de ihtiyacı yoktur. Oral ortamda doğal olarak bulunan bu bakteriler, proteinleri amino asitler haline getirerek sindirime yardımcı oldukları için çok önemlidir. Proteinler yaygın olarak gıda, mukus veya balgam, kan ve hastalıklı ağız dokusunda bulunmaktadır.

Bu bakteriler ağızdaki proteinler üzerine çalışırken, dil ve boğazın arkasından kükürt bileşikleri salınmaktadır. Anaerobik bakterileri proteinlerle beslenmektedir. Bu nedenle, uçucu sülfür bileşiklerini kontrol edilmediği sürece, ağız kokusu daha da kötüleşecektir(2).

Ağız Kokusuna Ne Sebep Olur?

Ağız kokusu neden olur? Ağız kokusu, birçok nedene bağlı olarak oluşabilen oldukça yaygın bir sorundur. Çoğu zaman geçici bir durum olan ağız kokusu, nadiren de olsa, mide veya sindirim sistemi problemleri nedeniyle ortaya çıkabilmektedir. Çoğu ağız kokusu vakasında bunun nedeni dilin arkasında çoğalmaya başlayan bakterilerdir.

Geçici ağız kokusu genellikle yediğimiz gıdalardan gelmektedir. Soğan, sarımsak ve lahana gibi yüksek sülfürlü bileşik üreten gıdalar ağız kokusunu tetiklemektedir. Sindirilmiş sülfür bileşikleri absorbe edilmekte ve kanla akciğerlere taşınmaktadır. Sonrasın da ise ağız kokusu ortaya çıkmaktadır Bununla birlikte, kronik ağız kokusu, ağızda kalan yiyecek artıklarını parçalayan bakterilerden kaynaklanmaktadır(3).

Ağız kokusuna en çok neden olan faktörleri şöyle açıklamak mümkündür:

Tütün

Sigara ve benzeri tütün ürünleri ağız kokusuna neden olabilmektedir. Ayrıca dişeti hastalığı durumunda dişeti şişkinliğini artırabilmektedir. Bu da ağız kokusuna katkıda bulunan başka bir durumdur.

Yiyecekler

Dişlere yapışan gıda parçacıklarının dağılması ağız kokusuna neden olabilir. Soğan ve sarımsak gibi bazı gıdalar da ağız kokusu oluşturabilir. Sindirildikten sonra, içinde bulunan sülfür kan yoluyla akciğerlere taşınmaktadır, sonrasın da ise ağız kokusuna yol açmaktadır(4).

Ağız Kuruluğu

Salya ya da tükürük ağızın içini temizleyen doğal bir temizleyicidir. Ağız kuruluğu yaşandığında ise, özellikle de sabahları ya da belirli bir hastalığın sonucu olarak, ağız kokusu yoğun bir şekilde hissedilebilmektedir.

Ağız ve Diş Temizliği Yoksunluğu

Düzenli olarak dişleri fırçalamamak ya da diş ipi kullanmamak, zamanla dişlerin arasında parçacıkların birikmesine neden olmaktadır. Bu durumda da ağız kokusu kaçınılmaz bir sonuçtur. Dişler düzenli olarak fırçalanmıyorsa, bakteriler hızla üreyebilmektedir. Düzenli veya uygun şekilde temizlenmemiş protezlerde ayrıca, ağız kokusu oluşturan bakterilere katkıda bulunabilmektedir(5).

Beslenme Alışkanlıkları

Açlık ve düşük karbonhidrat içeren diyetlerle beslenme, ağız kokusu oluşturabilmektedir. Bunun nedeni, ketonlar denilen kimyasalların üretildiği yağların parçalanmasıdır. Bu ketonların güçlü bir aroması vardır.

Bazı İlaçların Kullanımı

Bazı ilaçlar ağızdaki salya üretiminin azalmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle de, ağız kokusu ortaya çıkabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, angina tedavisinde kullanılan nitratlar, bazı kemoterapi ilaçları ve fenotiyazinler gibi bazı sakinleştiriciler ağız kokusuna neden olabilmektedir. Büyük dozlarda vitamin takviyeleri alan bireyler de ayrıca ağız kokusu yaşayabilmektedir(6).

Ağız, Burun ve Boğaz Rahatsızlıkları

Bazen bademciklerin iltihaplanması, ağız kokusuna da neden olabilmektedir. Bademcikler üzerinde biriken beyaz renkli, irin dolu şişlikler kokuyu ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca, burun, boğaz veya sinüslerde oluşan enfeksiyon veya iltihap da ağız kokusuna yol açabilmektedir.

Yabancı Cisimcikler

Ağız kokusu, özellikle çocuklarda, burun boşluğuna yabancı bir cisim girmesi durumunda ortaya çıkabilmektedir(7).

Hastalıklar

Bazı kanserler, karaciğer yetmezliği ve diğer metabolik hastalıklar, ürettikleri kimyasalların spesifik karışımlarına bağlı olarak ağız kokusuna yol açabilmektedir. Gastroözofageal reflü hastalığı durumunda mide asitleri nedeniyle ağız kokusu oluşabilmektedir.

Daha Az Sıklıkla Yaşanan Nedenler

Ağız kokusunun en genel ve en geçici nedeni ağız hijyeni eksikliğidir, ancak, daha nadir olan nedenlerle de ağız kokusu ortaya çıkabilmektedir. O nedenler şunlardır(8):

Diyabetik Ketoasidoz

Diyabet hastası olan kişinin insülin seviyeleri çok düşük olduğunda, vücut artık şeker kullanamaz ve bunun yerine ise yağ depolarını kullanmaya başlayabilir. Yağ bozulduğunda, ketonlar üretilir ve birikir.

Ketonların sayısındaki artış zehirli olabilir, sonuç olarak da, belirgin ve tatsız bir ağız kokusu ortaya çıkarır. Ketoasidoz ciddi ve potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir durumdur.

Bağırsak Tıkanıklığı

Özellikle, bağırsak tıkanıklığı yaşanması durumunda, uzun süre kusma dönemi yaşanırsa, ağız kokusu ortaya çıkabilir.

Kronik Böbrek Yetmezliği

Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda amonyak veya idrara benzer bir koku oluşabilmektedir. Normal olarak böbrekler tarafından ortadan kaldırılan atık ürünler kan dolaşımında birikmeye başlar, bu da ağız kokusunu tetikler(9).

Bronşektazi

Bronşektazi, solunum yollarının normalden daha geniş ve uzun süreli mukus üretiminin olduğu bir durumdur. Sonuç olarak da, ağız kokusu ortaya çıkabilmektedir.

Aspirasyon Pnömonisi

Aspirasyon pnömonisi, kusmuk, tükürük, yiyecek veya sıvılardan dolayı akciğerlerde veya havayollarında şişlik veya enfeksiyonun meydana gelmesidir. Bu da, nadir durumlarda ağız kokusunu tetiklemektedir(10).

Ağız Kokusu Belirtileri 

Ağız kokusu başlangıcında, bu sorunu yaşayan pek çok kişi, birinden bunu duymadıkça ağızlarının koktuğunu fark etmeyebilmektedir. Ağız kokusu çoğu zaman geçici bir durumdur. Geçici olmayan ağız kokusunda ise altta yatan başka bir sorun buna neden olmaktadır. Ağız kokusu nasıl anlaşılır? Ağız kokusu belirtileri şunlardır:

•    Kötü ağız kokusu

•    Ağızda ekşi, acı ya da metalik bir tat

•    Ağız kuruluğu

•    Dil üstünü kaplayan beyaz bir tortu(11)

Ağız kokusu belirtilerinden bazılarını şöyle açıklamak mümkündür:

Dil Üstündeki Sarı ya da Beyaz Tortu

Bu, ağız kokusu problemi yaşayan çoğu insanda ortaya çıkan bir belirtidir. Bakterilerin ve burun mukozasının birikimi nedeniyle oluşmaktadır. Dilin arka bölgelerinde daha ağır olma eğilimi göstermektedir. Dil üstündeki bu tortunun temizlenmesi, çoğu hastada ağız kokusunu tamamen ortadan kaldırmaz. Bunun nedeni, ağız kokusu üreten anaerobik bakterilerin tüm ağızda ve tükürükte bulunmasıdır(12). 

Ağız Kokusu

Ağız kuruluğu ağız kokusu çeken insanlarda sık görülen belirtilerden biridir. Genellikle de ağız kokusunun ana nedenlerinden biridir. Ağız kuruluğu, aynı zamanda kserostomi olarak da bilinmektedir ve ağızda bir takım değişikliklere neden olmaktadır. Her şeyden önce bakteriler tükürükte daha da yoğunlaşmakta ve sıvının daha çabuk buharlaşmasına yol açmaktadır. Bu olduğunda, ağız kokusu daha büyük mesafelerden bile daha güçlü ve daha belirgin olacaktır.

Buna ek olarak, ağızdaki pH veya asit / baz dengesi değişmektedir. Bu da, anaerobik bakterilerin büyümesine daha elverişli bir ortam sağlamaktadır. Çünkü tükürük az olduğundan, tükürüğün yıkama veya temizleme etkisi azalır. Sonuç olarak, ağız boşluğunda daha fazla bakteri ve hücre birikmektedir.

Ağız kuruluğu, ağız kokusuna neden olmasının yanı sıra ağızda metalik veya acı bir tat da bırakmaktadır(13). 

Ağızdaki Nahoş Tatlar

Genellikle, ağız kokusu beraberinde ağızda kötü tatlar da bırakmaktadır. Ortak olan bu tadın ekşi, acı veya metalik olmasıdır. Bu tatlar genellikle sinüs drenajı, alınan ilaçlar, ağız kuruluğu koşulları, diş enfeksiyonları, sızdıran diş restorasyonları ve bazı oral bakterilerin sonucudur.

Sonuç olarak, tükürük üretimi azalır ve ağız kokusu ortaya çıkar. Ağız kokusundan sorumlu olan bakteriler de kötü tadın bir nedeni olabilir(14). 

Geniz Akıntısı

Geniz akıntısı sıklıkla bazı sinüs koşulları ve alerjilerin bir sonucudur. Geniz akıntısı, burun veya sinüs bölgelerinden boğazın arka bölümünde yavaşça boşalan kalın bir mukustur. Kişi sıklıkla boğazını temizleme ihtiyacı hisseder. Bu mukusun önemli bir kısmı ağızda kalabilmekte ve ağız kokusu koşullarına katkıda bulunabilmektedir.

Soğuk algınlığına veya gribe maruz kalmış kişiler genellikle çok miktarda mukus üretirler. Bu, normalde kronik ağız kokusu çekmeyen bireylerde bile ağız kokusuna neden olabilir(15). 

Bademcik İltihabı

Ağız kokusu bademciklerin iltihaplanması sonucu ortaya çıkabilmektedir. Bademciklere bakıldığında üzeri beyaz irinlerle kaplı şişlikler göze çarpmaktadır. Bu problemle beraber ağız kokusu da bir belirti olarak yaşanmaktadır.

Sürekli Diş Fırçalama İsteği

Hastaların bazıları dişlerini fırçaladıktan sonra ağız kokularının daha da arttırdığını söylemektedir. Aslında, sık diş fırçalama ya da sık diş ipi kullanma, anaerobik bakterileri bakterilerinin yerleştiği alanlar nedeniyle, ağzın tamamen bunlardan temizlenmesine yardımcı olamamaktadır.

Diş fırçalamanın aslında birçok kişide ağız kokusunu artırmasının nedeni diş fırçalamanın ağzın geçici olarak kurumasına neden olmasıdır. Bu nedenle, aşırı diş fırçalama ve diş ipi kullanma ağız kokusunu şiddetlendirebilmektedir.

Özgüven Eksikliği

Tedavi edilmeyen ağız kokusu problemi zamanla hastalarda özgüven eksikliğine neden olmaktadır. Bazı kişiler bu durumu hafif bir hoşnutsuzlukla karşılarken, bazıları sosyal hayattan kendilerini uzak tutacak kadar mutsuz olabilmektedir(16). 

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Ağız kokusu genellikle ağız temizliğinin eksikliği nedeniyle oluşmaktadır, ancak, nadiren hayati tehlike oluşturmaktadır. Ağız ve diş temizliğinize dikkat etmeniz ağız kokusunu ortadan kaldırmazsa bir diş hekimine görünmelisiniz. Çoğu durumda, bir diş hekimi ağız kokusunun nedenini tedavi edebilir.

Aşağıdaki belirtilerin yaşanması durumunda mutlaka bir doktora danışılmalıdır:

•    Sürekli ağız kuruluğu

•    Ağızda yaralar

•    Çiğneme veya yutma sırasında yaşanan ağrı

•    Bademcikler üzerindeki beyaz lekeler

•    Ateş

•    Endişe veren başka herhangi bir belirti(17) 

Ağız Kokusuna Ne İyi Gelir

Ağız kokusu veya nefes kokusu ağızda hoş olmayan kokuyu karakterize eder. Kötü nefes nedenleri; tütün ürünleri, kötü diş hijyeni, sağlık sorunları, ağız kuruluğu, ağız enfeksiyonları, diş problemleri ya da ilaçlı gıdalardan oluşur.

Ağız kokusu belirtileri dil üzerinde hoş olmayan koku veya tat, ağız kuruluğu ya da dil üzerinde beyazlık şeklinde ortaya çıkar.

Ağız kokusu tedavisi arasında başlıca olanlar sigarayı bırakma ve kötü beslenme alışkanlıklarını değiştirme, uygun diş hijyeni, gargara gibi uygulamalar olabilir.

Ağız kokusu genellikle sigarayı bırakma ve kötü nefes kokularına neden olan gıdalardan kaçınarak doğru diş fırçalama ile önlenebilir.

Kötü nefes ya da ağız kokusu olarak bilinen hastalık kronik yada geçici olabilir. Bunun için ağız kokusu bütün önlemleri almanıza rağmen geçmiyorsa sindirim sistemi başta olmak üzere diğer sağlık sorunlarından kaynaklanabilir ve mutlaka doktorunuza başvurarak sorunun asıl kaynağını belirlemeniz gerekmektedir.

Ağız Kokusu Nasıl Tedavi Edilir?

 Ağız kokusu nasıl geçer? Ağız kokusunun tedavisi nedenine bağlı olarak değişebilmektedir. Genellikle en etkili yöntem, düzenli olarak diş ve ağız temizliğine dikkat etmektir. Diş ve ağız temizliğini günlük bir rutininiz haline getirdiğinizde, ağız kokusunu da büyük ölçüde önlemiş olursunuz. Aşağıdaki talimatlara uymak faydalı olacaktır:

•    Diş ipi kullanın

•    Diş aralarını ve diş etlerini iyice temizleyin

•    Dilinizi de temizleyin

Diş ve ağız temizliğinize daha çok özen göstermek ve daha da kolay bir hale getirmek istiyorsanız, elektronik bir diş fırçası da edinebilirsiniz(18).

Dişlerin Fırçalanması

Diş hekiminiz muhtemelen dişlerinizi florür içeren bir diş macunu kullanarak günde en az iki kez fırçalamanızı tavsiye edecektir.

Aşağıda, dişlerinizi fırçalamanın ve ağzınızı daha sağlıklı tutmanın ipuçları bulunmaktadır:

•    Dişlerin arasını da temizlemek için diş ipi kullanın ve diş çürümesine neden olabilecek diş araların sıkışan gıdaları çıkarmaya çalışın. Evde rutin olarak uyguladığınız diş fırçalama yalnızca diş yüzeyinin yaklaşık % 60’ını temizlemektedir.

•    Yumuşak, çok püsküllü sentetik kıllı olan küçük veya orta boy bir diş fırçası tercih edin.

•    Diş fırçanızı üç dört ayda bir değiştirmeye çalışın(19).

•    Dişlerinizi en az iki dakika boyunca fırçalayın. Bir diş fırçasını işyerinde veya okulda da yanınızda bulundurarak öğle yemeğinden sonra dişlerinizi fırçalayabilirsiniz.

•    Dişlerin diş etlerinin buluştuğu yerlere özellikle dikkat ederek, dişlerin her alanını iyice fırçalayın. Diş hekiminiz, ağzınızın belirli bölgelerinde problem yaşandığını fark ederse, o bölgeler için özel tek püsküllü bir fırça kullanmanızı önerebilir.

•    Dilinizi hafifçe fırçalamak için ayrı bir diş fırçası veya dil temizleyicisi kullanabilirsiniz. Bazı diş fırçaları fırça başının arkasında bir dil temizleyicisi bulunmaktadır.

•    Dişlerinizin sürtünmesini önlemek için meyve suyu gibi asidik bir içecek veya portakal gibi asitli meyve yedikten sonra 30 dakika boyunca diş fırçalamayın.

Diş hekiminiz günlük antibakteriyel veya koku önleyici bir gargara ile ağzınızı çalkalamanızı tavsiye edebilir. Bu gargara, fırçalamanın yerini almamalıdır, ancak günlük rutinin bir parçası olarak kullanılmaya devam edilmelidir(20).

Protezlerin Temizlenmesi

Protez kullanıyorsanız, ağzınızın rahatlamasını sağlamak için bu protezleri arada çıkarmalısınız. Ertesi sabah takmadan önce protezlerinizi iyice temizlediğinizden emin olmalısınız. Diş protezi temizliği için bazı tavsiyeler şunlar olabilmektedir:

•    Diş macunu protezlerin yüzeyleri çizebilir ve lekelere neden olabilir, bu nedenle de, protezlerinizi temizlemek için diş macunu kullanmayın

•    Protezleri sabun ve ılık su, protez kremi veya diş temizleme tableti kullanarak iyice temizleyin.

•    Protezleri temizlemek için ayrı bir diş fırçası kullanın.

Bu tavsiyeleri uyguladığınızda, protezleriniz temiz ve taze kalacaktır. Böylece, ağız kokusuna neden olabilecek plak oluşumu da önlenmiş olacaktır(21). 

Nefesi Taze Tutma

Nefesinizi taze tutmaya yardımcı olmak için şunları yapabilirsiniz:

•    Sigarayı bırakın.

•    Sağlıklı ve dengeli bir diyetle beslenin ve kesinlikle aromalı veya baharatlı yiyecek yemekten kaçının.

•    Şekerli yiyecek ve içecekleri tüketmeyin, çünkü bunlar ağızdaki bakterileri artırmaktadır.

•    Alkol tüketimini azaltın.

•    Kahve tüketimini azaltın.

•    Ağzınızın kurumasını önlemek için bol su için.

•    Tükürük akışını teşvik etmek için yemek yedikten sonra şekersiz sakız çiğneyin. Böylece, ağızda kalan tüm gıda parçacıklarını temizlemek mümkün olabilmektedir.

Düzenli check-up için diş hekimini ziyaret etmelisiniz. Düzenli dişlerinizi muayene ettirmeniz, herhangi bir plak ve cisimciklerin çıkarılmasını sağlayacaktır. Böylece, ağız kokusu oluşmadan önlenmiş olacaktır. Ayrıca, ağız kokusuna neden olabilen herhangi bir dişeti hastalığında da uygun tedavisinin sağlanmasına doktorunuz yardımcı olacaktır(22). 

Gastrointestinal Problemler

Ağız kokusu, H. pylori enfeksiyonu veya gastroözofageal reflü hastalığı gibi gastrointestinal bir sorundan kaynaklanabilir. Bu durumda bir sindirim sistemi hastalıkları uzmanına (gastroenterolog) sevk edilebilirsiniz.

Uygulanacak olan tedavi, sahip olduğunuz gastrointestinal rahatsızlığa bağlı olacaktır. Örnek vermek gerekirse, mide ülseri varsa, iki veya üç farklı antibiyotik ve bir proton pompa inhibitörü kombinasyonu reçete edilebilir. Bu, eradikasyon terapisi olarak da bilinmektedir(23). 

Ağız Kokusu İçin Hangi Doktora Gidilir?

Ağız kokusu için bir diş doktoruna başvurabilirsiniz.