Uçuk Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Uçuk Nedir?

Uçuk, herpes simpleks virüsünden kaynaklanan oldukça bulaşıcı bir durumdur. İki tip herpes simpleks virüsü bulunmaktadır. Tip 1 genellikle oral herpes veya uçuklara neden olur. Tip 1 herpes virüsü oldukça yaygın bir virüstür ve çoğu insan bu virüsü vücudunda taşımaktadır. Tip 2 ise genellikle genital bölgeyi etkilemektedir.

Bazı kişiler enfeksiyona yakalandıkları halde herhangi bir belirti göstermez. Ancak diğer insanlar ağrılı ve rahatsız edici uçuklar geliştirmeye daha yatkındır. Uçuk yaraları genellikle ağız dışında, dudakların çevresinde veya altında oluşur. Ağızda olduklarında genellikle dişetlerinde veya ağız çatısında ortaya çıkar. Bunlar bulaşıcı olmayan ağız içi yaraları ile aynı değildir.

Uçuk yaraları için tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Normalde birkaç hafta içinde kendiliğinden kaybolmaktadır. Antiviral ilaçlar, uçukların iyileşmesini hızlandırmaya yardımcı olabilir. Bu ilaçlar sık sık hastalanan insanlarda uçukların oluşmasını önlemeye de etki edebilmektedir. Diğer ilaçlar uçuk yaralarının ağrısını ve rahatsızlığını hafifletir. Bunlara kabarcıkları uyuşturan, yara kabuklarını yumuşatan veya kurutan merhemler de dâhildir. Dudaklarınızı güneşten koruyan güneş kremlerini kullanmak da diğer bir tedavi seçeneği olabilmektedir. ¹

Uçuk Belirtileri 

Herpes simpleks virüsü (birincil enfeksiyon) ile enfekte uçuk başlangıcı olduğunuzda genellikle herhangi bir belirtiniz olmayacaktır. Bir süre sonra uçuklar ortaya çıkabilir ya da gitse bile geri gelmeye devam edebilir (tekrarlayan enfeksiyon). Ancak, birincil enfeksiyon belirtilere neden olursa, bu belirtiler oldukça şiddetli olabilir. ² Uçuk nasıl anlaşılır?

Herpes Simpleks Virüsü Birincil Enfeksiyon Belirtileri

Çocuklar

Birincil uçuk enfeksiyonu belirtilerinin beş yaşından küçük çocuklarda görülme olasılıklarının yüksektir. Belirtiler ise şunları içerir:

Şişmiş ve tahriş olmuş diş etleri ya da ağızda ve çevresinde ağrılı yaralar (bu herpes simplex gingivostomatit olarak da bilinir)

Boğaz ağrısı ve şişmiş bezler

Normalden daha çok tükürük üretimi

38 C veya daha yüksek sıcaklık (ateş)

Kuruma

Hasta hissetmek (mide bulantısı)

Baş ağrısı

Herpes simplex gingivostomatit genellikle küçük çocukları etkiler, ancak yetişkinlerde de gelişebilir. Uçukların iyileşmesi için üç hafta sürebilir. Bununla birlikte, birincil enfeksiyon sonrası gingivostomatit genellikle tekrar görülmez. ³

Yetişkinler

Birincil herpes simplex virüsleri yetişkinlerde nadir olarak ortaya çıkar, ancak belirtileri çocuklar yaşanan belirtilere benzemektedir.

Genellikle boğaz ağrısı oluşmaktadır. Ağızda ağır bir ağız kokusu da ortaya çıkabilir. Bu bölgelerdeki uçuklar, gri veya sarı merkezli ülserler haline gelebilir.

Herpes simpleks virüsünü erken yaşlarda geliştirirseniz, daha sonraki zamanlarda periyodik olarak tetiklenebilir ve tekrar tekrar ortaya çıkan uçuk yarası sorunlarına neden olabilir. Birincil enfeksiyondan sonra, belirtiler genellikle sadece uçuk yaralarıyla sınırlı kalmaktadır. ⁴

Tekrarlayan Uçuk Belirtileri

Tekrarlayan uçuk enfeksiyonları genellikle daha az sürer ve birincil enfeksiyona göre daha az şiddetlidir. Tek belirti, uçuk yaralarının ortaya çıkmasıdır, ancak bazı durumlarda şişmiş bezler de ortaya çıkabilir.

Uçuk yaralarının patlak vermesi genellikle ağzınızda karıncalanma, kaşınma veya yanma hissi ile başlar. Daha sonra, küçük sıvı dolu yaralar genellikle alt dudaklarınızın kenarlarında gelişir.

Tekrarlayan enfeksiyonları sık sık yaşıyorsanız, her seferinde aynı yerde karıncalanma gelişebilir. Boyutları büyüyebilir, ağrı ve tahrişe neden olabilir.

Uçuk ortaya çıktıktan sonraki 48 saat içinde kabuklanma veya kabuklanma öncesi sızı oluşabilir.

Rahatsız edici uçuk yaraları çok yorucu ise, birkaç ay boyunca her gün düzenli olarak bir antiviral tablet alarak yaraları bastırmak mümkündür. Bu genellikle yalnızca uçuklar başka sorunlara neden olduğunda kullanılan bir yöntemdir.

Uçuk yaraları tedavi olmadan 7 ile 10 gün içinde ortadan kalkar ve genellikle yara izi olmaksızın iyileşirler. ⁵

Uçuk Nedenleri 

Uçuk neden olur? Uçuklar, herpes simplex virüsü nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu virüsün iki tipi bulunmaktadır:

Herpes Simpleks Tip 1 (HSV-1)

Herpes Simplex Tip 2 (HSV-2)

HSV-1, uçuğa neden olan ve nüfusun neredeyse % 80’inden fazlası tarafından taşınan herpes simplex virüs tipidir. HSV-2 virüsü de uçukların oluşmasına neden olabilir, ancak bu çok nadir görülmektedir. Bu tip herpes simplex virüsü ağırlıklı olarak genital herpes ile ilişkilidir.

Bir kişi HSV-1 ile ilk kez temasa girdiğinde bu durum birincil enfeksiyon ya da primer enfeksiyon olarak bilinir. İlk temas genellikle çocuklukta veya gençliğin başlarında sıklıkla olur. Buna rağmen herhangi bir belirti oluşturmaya eğilimli değildir. ⁶

Birincil enfeksiyonda, HSV-1 vücutta olduğu halde uyumaktadır veya inaktif bir haldedir, ancak sinir hücrelerinde veya yakınında bulunma alışkanlığına sahiptir. Uçuk virüsü yıllarca hatta on yıllar boyunca bu durumda olabilir ve bir tetikleyici ile karşılaştığında aktif hale gelir.

Virüs tekrar aktif bir hale geldiğinde bu enfeksiyon için ikincil enfeksiyon terimi kullanılmaktadır. Dolayısıyla, tüm uçuklar ikincil enfeksiyonlardır. Virüs, sinirlere yakın durumdayken inflamasyona neden olduğundan, en belirgin uçuk belirtilerinden biri, uçuk ağrısının dışında yüze de vuran ağrıdır. ⁷

Tetikleyiciler

Uçuk virüsünün yeniden etkinleştirilmesine neden olduğu bilinen birçok tetikleyici faktör bulunmaktadır. Uçuğu tetikleyen faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

Duygusal veya psikolojik stres

Yorgunluk veya bitkinlik

Regl dönemi

Güneş ışığına veya ultraviyole lambalara maruz kalma

Soğuk algınlığına veya gribe neden olan viral enfeksiyonlar

Diğer akut (ani) veya kronik hastalık türleri

Yüz veya dişçilikle ilgili işlemler

Geçmişteki uçuk yaralarından etkilenen bir bölgenin yaralanması veya hafif yaralanması (örneğin tıraş, kesik veya çiziklerden kaynaklanan hafif hasar veya yaralanma)

Kişinin kendisini iyi hissetmemesi

Çatlamış veya kuru dudaklar

Bu tetikleyicilerin çoğunun ortak bir özelliği bulunmaktadır. Hepsi zayıf bağışıklık sisteminin belirtileridir. Vücudun doğal savunma mekanizması zayıf olduğunda virüslerin vücutta yaşama ve tekrar faaliyete geçme riski de artmaktadır. ⁸

Uçuk içinde toplanan sıvı çok fazla sayıda virüsü barındırmaktadır, bu nedenle virüs içeren sıvı ile doğrudan temasa girerseniz virüs size de bulaşmış olabilir. Bu kabarcıklara elle dokunmak da uçuğun kolayca yayılmasına neden olmaktadır. Ayrıca, diş fırçaları, bardaklar, çatal-bıçak takımı, yüz bezleri, havlular, rujlar veya kabarcıklardan akan sıvı ile kirlenmiş diğer kişisel eşyaların paylaşılması yoluyla da uçuk virüsü kolayca yayılabilir. Kabarcıklardan akan sıvı durduğunda veya uçuk kabuk tutmaya başladıktan sonra artık bulaşıcı değildir. ⁹

Uçuk Tedavisi 

Uçuk nasıl geçer? Uçuklar genellikle 7 ile 10 gün içinde tedavi olmadan iyileşir. Antiviral tabletler veya kremler belirtileri hafifletmek ve iyileşme süresini hızlandırmak için kullanılabilir.

Eğer uçuk sorunu yaşıyorsanız aşağıdaki tavsiyeleri izleyebilirsiniz:

Dehidrasyonu önlemek için bol miktarda sıvı için

Asitli veya tuzlu yiyeceklerden kaçının ve serin, yumuşak yiyecekleri tercih edin

Dişlerinizi fırçalamak ağrı veriyorsa, antiseptik bir gargara kullanın

Kremleri uçuğun üzerine sürtmek yerine yaralara hafifçe vurun

Uçuk kremleri uygulamadan önce ve sonra sabun ve su kullanarak ellerinizi yıkayın

Krem uygulamanın yanı sıra, uçuklarınıza dokunmaktan kaçının ve uçuk kreminizi başkalarıyla paylaşmayın ¹⁰

Antiviral Kremler ve Tabletler

Asiklovir veya pensiklovir gibi antiviral kremler doğru kullanıldığında tekrarlayan uçuk enfeksiyonunun iyileşme süresini hızlandırabilir. Ağrılı uçuklar için kullanılabilecek bu kremler reçetesiz olarak eczanelerden temin edilebilmektedir.

Uçuk yaraları ilk ortaya çıktığında, herpes simpleks virüsü yayılırken ve çoğaldığında, bu kremleri uygularsanız daha etkili olabilir. Bu ilk dönemden sonra bir antiviral krem kullanılması çok fazla etki göstermeyecektir. ¹¹

Uçuk yarası bölgelerinde tekrar tekrar ortaya çıkma potansiyeli varsa, uçuk gelişirken karıncalanma hissi hissettiğinizde antiviral ilaç kullanın. Kremi dört ile beş gün boyunca günde beş defa uygulamanız gerekecektir.

Antiviral kremler, günümüzdeki uçuk patlamalarının iyileşmesine yardımcı olabilir. Ancak bu ilaçlar kişiyi herpes simpleks virüsünden tamamen kurtulmazlar veya gelecekte ortaya çıkacak uçukların ortaya çıkmasını önlemezler.

Antiviral tabletler genelde uçuk tedavisinde kremlerden daha etkilidir, ancak genellikle daha şiddetli vakalar için reçete edilmektedir. ¹²

Uçuk Bantları

Hidrokolloid adı verilen özel bir jel içeren uçuk bantları da bulunmaktadır. Cilt yaraları için etkili bir tedavi yöntemidir ve uçuk iyileşirken ağrısını gizlemek için uçukların üzerine yerleştirilmektedir.

Antiviral Olmayan İlaçlar

Uçuk tedavisi için antiviral olmayan kremler de mevcuttur. Bu kremler özellikle uçuk tedavisi için tasarlanmamıştır ve daha hızlı iyileşme sağlanmasına yardımcı olmaz, ancak herhangi bir ağrı veya tahrişi hafifletmeye yardımcı olabilir. Eczacınızdan bu ilaçlar hakkında bilgi alın.

Ağrı ayrıca, ibuprofen veya parasetamol gibi ağrı kesiciler ile tedavi edilebilir. Bununla birlikte, astım veya mide ülseriniz varsa veya geçmiş bunları yaşadıysanız, ibuprofen almayınız. 16 yaşın altındaki çocuklara aspirin verilmemelidir. Rahatsız edici uçuklarınız varsa ve hamiliyseniz doktorunuzla konuşun. ¹³

Komplikasyonların Tedavisi

Uçuklar özellikle ağırsa veya bağışıklık sistemi hasar gördüyse (örneğin, HIV’iniz varsa veya kemoterapi tedavisi görüyorsanız) ciddi komplikasyonlar gelişme riski taşıyabilirsiniz. Örneğin, ensefalit gelişme riskiniz veya gözleriniz gibi vücudunuzun diğer bölgelerine enfeksiyonların bulaşma riski artar.

Eğer risk altındaysanız doktorunuza başvurun. Antiviral tabletler reçete edebilir ve size uzman tedavi için yönlendirebilir. Önerilen tedavi tipi, uçuk belirtilerinin ciddiyetine ve sorunlara neden olan komplikasyona bağlı olacaktır. Örneğin, herpetik keratokonjonktivit gelişirse (bir göz enfeksiyonu) bir göz doktoruna başvurmanız gerekebilir. ¹⁴

Gingivostomatit

Eğer siz veya çocuğunuz birincil herpes simpleks enfeksiyonu sonucu şişmiş, ağrılı dişetleri (gingivostomatit) geliştirirseniz mutlaka doktorunuza başvurun. Doktorunuz belirtilerinizi hafifletmeye yardımcı olacak tedavileri önerecektir.

Enfeksiyon acı vericiyse, doktorunuz oral yıkama veya oral sprey şeklinde bulunan benzidamin içeren bir tedavi yöntemi önerebilir. ¹⁵

Dehidrasyon (Sıvı kaybı)

Siz veya çocuğunuzda gingivostomatit varsa, kurutulmasını önlemek için bol miktarda sıvı içmeniz önemlidir. Küçük çocuklar özellikle ağızda ağrı nedeniyle yemek yemeyi veya içmeyi reddettikleri için risk altındadır.

Dehidrasyon belirtileri için aşağıdakileri dikkat etmeniz önemlidir:

Baş ağrısı

Yorgunluk

Sinirlilik

Baş dönmesi

Azalan idrar

Gingivostomatit vakalarının çoğu 7 ile 14 gün içinde daha iyi olur, ancak yaraların tamamen iyileşmesi üç hafta sürebilir. ¹⁶

Uçuk İçin Hangi Doktora Gidilir?

Uçuk teşhisi ve tedavisi için bir dermatoloğa yani cilt hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz. 

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.