Bademcik Şişmesi Nedir?

Şişmiş bademcikler genellikle bademcik iltihabıyla ilişkilendirilen bir durumdur ve çeşitli yaş gruplarında çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilmektedir. Bademcikler, boğazınızın arka tarafının her iki yanında bulunan iki lenf bezidir. Bademciklerin ana işlevi, vücuda saldırıda bulunan enfeksiyonların önlemesine yardımcı olmaktır. Diğer yandan, bazen bademcikler kendiliğinden enfekte olmakta ve sonuç olarak da, bademcik iltihabı ortaya çıkmaktadır¹.  

Bademcik iltihabı, diğer adıyla da tonsillit, bademciklerde oluşan bir enfeksiyondur. Bademcik iltihabı, virüs veya bakteri kaynaklı olabilmektedir, ancak çoğu bademcik iltihabı viral bir enfeksiyonun sonucu oluşmaktadır, bu nedenle de antibiyotik tedavisine gerek kalmadan kendi kendine iyileşebilmektedir.

Akut bademcik iltihabı genellikle 7-10 gün içinde düzelmektedir. Bununla birlikte, kronik bademcik iltihabına sahip olan bazı kişiler, tekrar tekrar veya sürekli bademcik iltihabı belirtilerine maruz kalabilmektedir. Bademcik iltihabı çocuklarda ve gençlerde daha sık görülürken, her yaştan insanın bademcik iltihabından etkileme riski bulunmaktadır².  

Bademcik Şişmesi Belirtileri

Bademcik şişmesi nasıl anlaşılır? Bademcik şişmesi çoğu zaman bademcik iltihabının bir belirtisi olarak ortaya çıkmaktadır. Bademcik iltihabının belirtilerini ise şöyle sıralamak mümkündür:

Bademcik İltihabı Başlangıç Belirtileri

Bademcik iltihabı başlangıcı sırasında enfeksiyon belirtileri genellikle soğuk algınlığı nedeniyle oluşan boğaz ağrısından ayırmak zordur, yani her ikisinin başlangıcında boğaz ağrısı en çok dikkat çeken belirtidir. Erken bademcik iltihabı belirtileri şunları içermektedir:

• Bademcik şişmesi
• Hafif rahatsızlık
• Yutma zorluğu çekme
• Kırmızı renk alan ve hafifçe yanma hissi oluşan bademcikler³

İlerleyen Bademcik İltihabı Belirtileri

Bademcik iltihabı gelişirse, bademcik iltihabı belirtileri daha sıkıntılı bir hale gelebilmektedir. Bademcik şişmesinin soğuk algınlığından veya bademcik iltihabından kaynaklanıp kaynaklanmadığından emin değilseniz, farkı anlamının iki kolay yolu bulunmaktadır:

Doktorunuza danışın: Bademcik iltihabının nedenini doktorunuz yaptığı test sonucu sayesinde öğrenebilirsiniz.

Bademciklerinize bakın: Anlayabilecek birine boğazınızı kontrol ettirin. Tonsillit yani bademcik iltihabı hastalarının genellikle bademciklerinde beyaz bir kaplama veya beyaz / sarı renkte lekeler göze çarpmaktadır. Ayrıca belirgin bir kızarıklık ve bademcik şişliği olmaktadır⁴.

Soğuk algınlığı belirtisi olarak ortaya çıkan bademcik şişmesi durumu daha hafif bir ağrı ile geçmektedir. Soğuk algınlığında bademcik şişmesine genellikle burun tıkanıklığı gibi diğer soğuk algınlığı belirtileri de eşlik etmektedir. Burun tıkanıklığı, bademcik iltihabı rahatsızlığı geçirenlerde genellikle yaşanan bir durum değildir. Bademcik iltihabı kötüleştikçe boğaz ağrısı ve yutkunma zorluğu da yaşanmaktadır. Bademcik iltihabı nasıl anlaşılır? Aşağıdaki bademcik iltihabı belirtileri, yukarıdakilere ek olarak da yaşanabilir:

• Bademcik şişmesi
• Sıcaklık veya ateş
• Yorgunluk ve baş ağrısı
• Ağrı nedeniyle yutkunamama
• Normal boğaz ağrısından daha şiddetli boğaz rahatsızlığı
• İştah kaybı
• Boyunda şişmiş lenf düğümleri⁵

Şiddetli Bademcik İltihabı Belirtileri

Şiddetli bademcik iltihabı vakalarında, yukarıda sayılanlara ek olarak bademciklerin yanında irin dolu apseler ortaya çıkabilmektedir. Belirtiler bu evreye kadar ilerlediyse, enfeksiyonun bulaşıcı olmasına sebep olabileceğinizden veya daha ciddi bir bakteri enfeksiyonu yaşanıyor olma ihtimaline karşı hemen bir doktora başvurmalıdır.

Vücut genellikle bademcik iltihabı ile savaşabilmektedir, ancak daha ciddi ve ısrarcı vakalarda antibiyotik tedavisi gerekli görülebilir. Tekrarlayan bademcik iltihapları veya bademcik iltihabı belirtileri doktorunuz tarafından reçete edilen tedaviden sonra azalmazsa, Tonsillektomi (bademcik ameliyatı) düşünülebilir⁶.

Bademcik iltihabının daha az görülen belirtileri arasında şunlar olabilir:

• Kusma
• Kabızlık
• Tüylü bir dil hissi
• Kötü nefes
• Ağzı açmada güçlük çekmek

Daha küçük olan çocuklarda karında lenf düğümlerinin şişmesinden kaynaklanan karın ağrısı şikâyeti ortaya çıkabilmektedir⁷. 

Kronik Bademcik İltihabı Belirtileri

Kronik tonsillit yani bademcik iltihabı, ergenlerde ve yetişkinlerde daha sık görülmektedir. Kronik bademcik hastalığı çeken insanlarda bu hastalık kronikleşir ve belirtileri şunlardır:

• Boğaz ağrısı
• Şişmiş bademcikler
• Kriptik bademciklerle ilgili olabilecek kötü nefes
• Boyun lenf düğümlerinin büyümesi

Hem antibiyotiğe dirençli hem de immünolojik işlevi değiştirilmiş bakteri enfeksiyonu, muhtemelen kronik tonsillit gelişiminde rol oynamaktadır. Radyasyona maruz kalınması durumunda da kronik bademcik iltihabı gelişme riski artabilmektedir⁸. 

Acil Olarak Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Nadiren olsa da, bademcik iltihabı bazen boğazın çok şişmesine neden olabilmekte ve nefes almayı zorlaştırabilmektedir. Bu gerçekleşirse, acil tıbbi yardım yapılması gerekmektedir.

Buna ek olarak, bir kişi aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsa, hemen bir doktora görünmelidir:

• Ateş
• Boyun tutulması
• Kas güçsüzlüğü
• 2 günden fazla süren boğaz ağrısı⁹

Bademcik Şişmesine Ne Sebep Olur?

Bademcik şişmesi neden olur? Bademcik şişmesi, genellikle bademcik iltihabının bir belirtisidir. Bademcik iltihabı ise sıklıkla viral enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkmaktadır. Bademcik şişmesine neden olan bademcik iltihabı, aşağıda sıralanmış olan virüslerden kaynaklanabilmektedir:

• Rinovirüsler (aynı zamanda soğuk algınlığının da bir nedenidir)
• Grip virüsü
• Parainfluenza virüsü (aynı zamanda larenjit (gırtlak iltihabı) ve akut larenjite de neden olur)
• Enterovirüsler (el, ayak ve ağız hastalığına neden olur)
• İshale neden olan Adenovirüs
• Kızamıkçık virüsü (kızamığa neden olur)

Bu oldukça nadir bir durum olsa da, bazen bademcik iltihabı glandüler ateşe neden olan Epstein-Barr virüsü tarafından da tetiklenebilmektedir.

Bademcik iltihabı durumunda kişi kendini hasta hissedebilmektedir. Boğaz şişmesi beraberinde boğaz ağrısını da getirmektedir. Boğazındaki lenf bezlerinin şişme ihtimali de bulunmaktadır. Kişi bu belirtilerle birlikte ateş de yaşarsa, durum oldukça yorucu olabilmektedir¹⁰.  

Bademcik şişmesi ile sonuçlanana bademcik iltihabı viral enfeksiyonlar dışında bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle de ortaya çıkabilmektedir.

Bakteriyel Bademcik İltihabı

Çocuklardaki bademcik enfeksiyonları ve bademcik şişmesi, genellikle Streptokok bakterileri bakterilerden kaynaklanmaktadır. Boğaz şişmesine neden olan ve Streptokok bakterileri sonucu oluşan enfeksiyonlar arasında en çok bilinen hastalık Streptokok farenjittir.

Streptokok bademcik iltihabı ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir ve mümkün olan en kısa sürede tedavi edilmelidir. Bunun nedeni, böbrekleri ve kalbi etkileyen nefriti ve romatizmal ateş olmak üzere iki önemli hastalığın, bademcik iltihabının bir komplikasyonu olarak ortaya çıkmasıdır. Her ikisi de çocuklar için oldukça ciddi hastalıklardır.

Streptokokal bademcik iltihabının olası diğer komplikasyonları arasında kızıl ateş, sinüzit, pnömoni ve kulak enfeksiyonları bulunmaktadır¹¹.  

Bademcik İltihabı Nasıl Yayılır?

Bademcik iltihabı kendi başına bulaşıcı bir hastalık değildir, ancak hastalığın bulaşma nedeni enfeksiyonlardır. Soğuk algınlığı ve grip hastalıklarına neden olan virüsleri taşıyan kişiler diğer kişilerle yakın temasa girdiğinde virüsün yayılmasına sebebiyet vermektedirler.

Virüs bulaşmış bir kişi öksürürken veya hapşırırken bu virüs, burun ve ağzından çıkan milyonlarca küçük damlacıklar içinde çevreye yayılmaktadır. Bu damlacıklardaki virüsler solunum yoluyla birlikte vücuda girmektedir. Bu duruma yakın temas demek mümkündür. Damlaların üzerine sıçradığı bir yüzeye veya nesneye dokunduktan sonra yüzünüze dokunmanız durumunda da enfekte olabilirsiniz. Bu da, dolaylı temas olarak bilinmektedir¹².  

Bademcik İltihabı Risk Faktörleri

Patojenik virüsler veya bakteriler nedeniyle oluşan bademcik iltihabı riskini artıran bazı risk faktörleri bulunmaktadır. Bademcik iltihabı risk faktörlerini şöyle sıralamak mümkündür:

• Çocuklarla iç içe yaşamak veya çalışmak
• Virüslere veya bakterilere daha fazla maruz kalmış kentsel bir ortamda yaşamak
• Genç bir çocuk ya da yaşlı bir yetişkin olmak
• Zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olmak
• Sigara gibi havadaki kirleticilere yakın bir yerde yaşamak veya çalışmak
• Daha soğuk iklimlerde yaşamak
• Diyabetten muzdarip olmak
• Kalp rahatsızlığına sahip olmak
• Kortikosteroidlerin aşırı ve uzun süreli kullanımı
• Obez veya fazla kilolu olmak¹³

Bademcik Şişmesi Nasıl Tedavi Edilir?

Bademcik şişmesi nasıl geçer? Bademcik şişmesine neden olan bademcik iltihabının ilk tedavisi evde yapılabilmektedir. Bol miktarda sıvı tüketmek, bademcik iltihabı riskini azaltabilmektedir. Aşağıda sıralanmış olan bazı tavsiyeler ev ortamında hızlı bir iyileşme sağlamaya yardımcı olabilmektedir:

• Dinlenme, vücudun enerjisini, günlük aktivitelerde kullanmaktan ziyade enfeksiyonla mücadeleye odaklanmasını sağlamaktadır.
• Bol miktarda sıvı tüketmez boğazın kurumasını ve daha fazla rahatsız olmasını önlemektedir. Vücut bir enfeksiyonla savaştığı zaman, normalden daha fazla hidrasyona ihtiyaç duymaktadır. Sıcak ve tercihen kafeinsiz olan içecekler boğazı yatıştırılabilir.
• Tuzlu su ile gargara yapmak rahatsızlığa yardımcı olabilir.
• Emici boğaz pastilleri duruma yardımcı olabilir. Ayrıca, bunlar eczanelerden kolayca temin edilebilir pastillerdir.
• Hava nemlendiricilerinin kullanılması ya da buhar banyosu uygulanması, kuru havanın neden olduğu tahrişi hafifletebilir.
• Tütün ve dumanlı bölgeler gibi tahriş edici maddelerden kaçınmaya özen gösterilmelidir.
• İbuprofen veya asetaminofen gibi ilaçları almak ağrı ve ateş gibi durumlara yardımcı olabilmektedir¹⁴. 

Antibiyotik Tedavisi

Bademcik iltihaplanmasına bakteriyel bir enfeksiyon neden olursa, doktor tedavi için genellikle antibiyotik reçete etmektedir. Viral bir bademcik iltihabı durumu var ise tedavisi için antibiyotik verilmemektedir.

Penisilin en sık kullanılan antibiyotiklerden biridir. Belirtiler hafiflemiş olsun veya olmasın, paketteki bütün ilaçları almalıdır. Bunu yapmamak enfeksiyonun yayılmasına izin verebilmekte ve uzun vade de bu durum romatizmal ateş veya böbrek iltihabına neden olabilmektedir¹⁵.  

Bademcik Şişmesi Ameliyatı (Tonsillektomi)

Bademcik ameliyatı, bademcik iltihabıyla mücadele etmede kullanılan bir tedavi yöntemidir. Günümüzde, tonsillektomi, durum kronik olmadıkça ya da belirtiler sık tekrarlamadıkça uygulanmamaktadır. Örneğin, bir kişi bir yılda yedi kez veya üç yıl üst üste yılda üç kez bademcik iltihabı olursa, doktor muhtemelen cerrahi bir müdahaleyi düşünecektir.

Ergenlik sonrası bademcikler giderek daha az aktif olmakla birlikte, sonrasında az olsa da aktif olmaya devam eden organlardır ve bu nedenle doktorlar kesinlikle gerekli olmadığı sürece onları almayı tercih etmez.

Bademcikler aşağıdaki gibi ikincil sorunlara neden oluyorsa, bademcikleri alma ameliyatı yani tonsillektomi gerekli görülebilir:

• Uyku apnesi, gece nefes alma problemleri
• Solunum ya da yutma zorluğu
• Tedavisi zor bir apse
• Bademciklerdeki enfeksiyonun diğer bölgelere yayılması

Eğer tonsillektomi yapılması gerekiyorsa, kullanılabilecek çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Lazerler, radyo dalgaları, ultrasonik enerji, coblation (soğuk dereceleri) veya elektrokoter (elektrikle ısıtılan bir iğne) bademcikleri çıkartmak için başarıyla kullanılmaktadır.

Ameliyat, giderek artan bir çare haline gelmiştir. Ameliyatın olumsuz etkilerinin, bademcikleri çıkarmayla ilgili pozitif sonuçlardan daha ağır olduğu düşünülmektedir. Genel olarak, o sırada rahatsızlık verici olsa da, insanların büyük çoğunluğu için bademcik iltihabı, ciddi uzun vadeli etkiler olmadan geçmektedir¹⁶.  

Bademcik Şişmesi İçin Hangi Doktora Gidilir?

Bademcik şişmesine neden olan bademcik iltihabını teşhis ve tedavi etmesi için gidilebilecek sağlık profesyonelleri arasında aşağıdakiler bulunmaktadır:

• Çocuk doktoru
• Aile hekimi
• Kulak, burun, boğaz uzmanı (KBB)
• İç hastalıkları uzmanı

Bademcikleri çıkarmak için cerrahi müdahale yapılırsa (Tonsillektomi), doktorunuz sizi bir KBB uzmanına sevk edebilir.