Arpacık Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Arpacık Nedir?

Tıbbi adı hordeolum (birden fazla varsa hordeola) olan arpacık, göz kapağında enfeksiyona neden olan çok yaygın yaşanan bir göz problemidir. Genellikle birkaç gün içinde oldukça hızlıca gelişmektedir. Genellikle tek bir gözde ortaya çıkmaktadır, ancak aynı kapakta bile birden fazla arpacık oluşabilmektedir. İki tür arpacık bulunmaktadır. Bunlar, dış arpacık (sıklıkla yaşanan) ve iç arpacıktır (oldukça nadir)(1) 

Dış arpacık olduk sık yaşanmaktadır. Bir kirpik kökünde (folikül) oluşan enfeksiyon nedeniyle, göz kapağının kenarında belirmektedir. Küçük kırmızı bir yumru olarak oluşmaya başlamaktadır ancak, bir soluk renkte bir apseye dönüştüğünde, sarı renkli bir irin dolu nokta haline gelmektedir. Oluştuğu göz kapağının kızarmasına, şişmesine ve ağrımasına neden olmaktadır.

İç arpacık, göz kapağının ana bölümündeki bezin (meibom bezi) enfekte olduğunda ortaya çıkmaktadır. Enfeksiyon, gözkapağının iç yüzeyinde, göz küresine karşı oluşmaktadır. Böylece dışarıdan sadece bir şişlik olarak görülebilmektedir. İç arpacıklar ağrılı olabilir, ancak sıklıkla göz kapağında bir yumru olduğu hissini yaratmaktadır(2).  

Arpacık Belirtileri

Arpacık başlangıcı belirtileri kişiden kişiye göre de değişmektedir, ancak çoğu arpacık geliştiren kişide, belirtiler hemen hemen aynıdır. Arpacık nasıl anlaşılır? Arpacık belirtileri şunları içerebilmektedir:

•    Göz kapağı ağrısı

•    Göz kapağının lokalize şişmesi

•    Göz kapağı kenarlarından irin akıntısı

•    Alt veya üst göz kapağında ortaya çıkan yumru(3) 

Göz Kapağı Ağrısı

Ortaya çıkan bir dişinin arpacık belirtisi, enfekte göz kapağında odaklanan ağrının varlığıdır. Aprpacık ağrısı genellikle büyümenin durumu ile sınırlıdır, ancak enfeksiyon çevredeki dokuya yayılırsa, ağrı gözün altındaki yanak bölgesinde de oluşabilir.

Göz kapak ağrısının ilk belirtisi, etkilenen göz kapandığında veya ovuşturduğunda hissedilmektedir. İlk ağrı küçük bir batma hissi olarak nitelendirilmektedir, ancak apse olgunlaştığında sürekli ağrıya dönüşmektedir(4). 

Göz Kapağının Lokalize Şişmesi

Göz kapağı şişmesi, gelişmekte olan bir arpacıktan bir sonraki belirtidir. Lokalize şişme, göz kapağı dokusunun belirli bir bölümüne sıvı birikimi sonucu oluşmaktadır. Göz kapaklarının şişmesi, kapağın sarkmış gibi görünmesine ve görsel problemlerin yaşanmasına neden olabilir.

Her göz kapağında yaklaşık 20 ile 40 adet mikro meibomian bezesi (yağ bezesi) bulunmaktadır. Meibomian bezlerinin işlevi, daha sonra gözyaşlarına karışan ve gözyaşının buharlaşmasını önleyen, gizli yağı üretmektir. Bakteri bu yağ bezlerinden birine bulaştığında ve daha sonra tıkandığında ortaya arpacık çıkmaktadır(5).  

Göz Kapağı Kenarlarında İrin Akıntısı

Arpacık göz kapağının kenarındaki meibom bezinin tıkanması, çoğu zaman da enfekte kirpik folikülünden kaynaklanmaktadır. Göz kapağında kabuklanma, sızlama ve rahatsızlık, genellikle bunun bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır.

Göz akıntısı, cilt hücrelerinin, mukusun, yağın ve uyku esnasında göz kapağı kenarlarında veya kirpiklerde biriken diğer artıkların bir birleşimidir. İrinin ne kadar sıvı olduğuna bağlı olarak, huysuz, yapışkan veya ıslak olabilmektedir.

Aşırı irin akıntısı, başka bir göz hastalığının ya da ilerleyen enfeksiyonun bir belirtisi olabilmektedir. Bazı durumlarda arpacık akıntısı o kadar şiddetlidir ki, uyku esnasında göz kapaklarını birbirine yapışmaktadır(6).  

Alt veya Üst Göz Kapağında Ortaya Çıkan Yumru

Şişkinlik yatıştıktan sonra, göz kapağında belirgin bir yumru oluşmaktadır. Bu yumru genellikle, arpacığın iyiye gittiğini göstermektedir.

Arpacık oluştuğunda, gözkapağında kırmızı renkli bir yumru gibi görünür. Çoğu zaman, bir sivilceye benzemektedir. Yağ bezinin tıkanmasının bir sonucudur. Gitgide kırmızı bir renk alması birkaç gün içinde gelişmektedir, sonrasında ise içindeki irin boşalmakta ve arpacık iyileşmektedir(7).  

Arpacığa Ne Sebep Olur?

Arpacık nedir? Arpacık, göz kapağı içindeki yağ bezlerinin akut enfeksiyonu sonucu oluşmaktadır. Genellikle görüşü etkilememektedir. Kirpiklerin altında oluşan bu enfeksiyon, minik bir sarı nokta olarak arpacığı ortaya çıkarmaktadır.

Arpacık çocuklarda ve genç yetişkinlerde daha sık görülmektedir, ancak her yaştan insanı etkileyebilmektedir. Arpacıklar, genellikle tek tek oluşmaktadır, ancak aynı anda göz kapağında birden fazla olacak şekilde de gelişebilmektedir(8).  

Yağ bezelerinde oluşan enfeksiyon, genellikle vücutta zaten sıklıkla da burun içinde bulunan stafilokok bakterilerinden kaynaklanmaktadır. Bu bakteriler şu şekilde enfeksiyonlara yol açabilmektedir:

•    Kirpik folikülü tabanı enfeksiyonu

•    Gözün nemli kalmasına yardımcı olmak için saç folikülünden akan ter (Moll) bezinin enfeksiyonu

•    Kirpik tutmak için sebum denilen yağlı maddeyi üreten sebase (Zeis) bezinin enfeksiyonu

Bakterileri taşıyan bir yüzeye veya göze dokunduğunuzda bakteriler kolayca dağılmaktadır. Sonrasın da ise gözünüzü ovar veya dokunursanız göze enfekte olur. Havlu gibi kişisel eşyaları paylaşmak veya birinin yüzüne kirli ellerle dokunmak da aynı zamanda arpacığa neden olan bakterileri yayabilmektedir(9).  

Gözün Kapağının Dışında Çıkan Arpacıklar

Göz kapağının dışındaki arpacık şu alanlarda ortaya çıkabilmektedir:

•    Bir kirpik folikülü: Bunlar cildinizdeki küçük deliklerdir ve iltihaplanabilmektedir.

•    Sebase (Zeis) bezi: Bu bez, kirpik folikülüne yapışması ve kirpiğin kurumasını önlemek için yağ üreten bir bezdir.

•    Apokrin (Moll) bezi: Bu ter bezi kirpik follikülüne boşalmakta ve gözün kurumasını önlemeye yardımcı olmaktadır.

Gözün İç Kapağında Çıkan Arpacıklar

•    Mikrobik bezlere enfekte olduğunda iç arpacık oluşabilir. Bu bez, göz kapaklarında bulunur ve gözünüzü kaplayan gözyaşı filminin bir bölümünü oluşturan yağlı bir sıvı üretir.

•    Meibomian bezleri tıkanırsa, enfekte olabilecek bir kist gelişebilir(10).  

Arpacık Risk Faktörleri

Kontakt lens kullanıldığında, kontak lensleri gözlere takmadan önce dikkatli bir şekilde temizlememe ve kullanma prosedürlerine uymama, arpacık geliştirme için bir risk oluşturmaktadır.

Mikropların gözlere girmesini engellemek için lensleri kullanmadan önce ellerin iyice yıkanması gerekir. Bu aynı zamanda, kontakt lenslere temas edebilecek nemlendiriciler ve sabunları temizlemenizi de sağlar.

Lensler kutusuna konmadan önce özel solüsyonlarla temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Böylece lensler üzerindeki kozmetik ve diğer kirli maddelerin birikmesini önlenmektedir. Lensler temiz bir kutu içinde özel çözeltisiyle beraber saklanmalıdır.

Kontak lens kullanan kişi arpacık geliştirdiyse, kullandığı lensleri bir daha kesinlikle kullanmamalıdır. Göz iyileştiğinde ise yeni lensler kullanılmalıdır(11).  

Kozmetik Ürünleri

Kozmetik ürünlerini uygularken kullanılan aletler, göz kapakları ve kirpiklere bakterileri aktarabilmekte ve sonuç olarak da, bir enfeksiyona neden olabilmektedir. Örneğin, göz makyajı fırçası her kullanıldığında, orada bulunan bazı bakteriler kolayca yayılabilmektedir. Bunlar makyaj ürününde ve kaplarda zamanla birikmekte ve her kullanımda bakterilerin miktarı daha da artmaktadır.

Blefarit (Göz Kapaklarının İltihaplanması)

Blefarit, göz kapaklarının iltihaplanması durumudur. Bu durum, aynı zamanda arpacık geliştirme riskini de artırabilmektedir. Belirtiler kaşıntı veya göz yanması, ağrılı, kabuklu ve yapışkan göz kapaklarını içermektedir. Genellikle 40 yaşın üzerindeki insanları etkilemektedir(12).  

Gül Hastalığı

Gül hastalığı ya da rozasea, arpacık geliştirme riski artırabilmektedir. Gül hastalığı aynı zamanda, blefarite de neden olabilmektedir. Oküler rozasea göz kapaklarının derisini etkilemektedir ve sonuç olarak gözler, kanlanmakta, kurumakta ve iltihaplanmaktadır. Özellikle kadınları etkileyen bu durum, 30 yaş üstü kadınlarda daha çok gelişmektedir.

Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması

Zayıflamış olan bağışıklık sistemi durumunda, arpacıkların çıkmasına oldukça sık rastlanmaktadır. Diğer yandan, uyku yoksunluğu ve vitamin eksikliği de bağışıklık sistemini zayıflatarak, arpacıkların ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir(13).  

Arpacığa Ne İyi Gelir?

Arpacık, sivilce gibi görünen göz kapağının kenarında oluşan kırmızı renkte ve acı veren bir yumrudur. Arpacıklar genelde irin ile doludur. Arpacıklar genelde göz kapağınızın dış kısmında oluşur. Ancak bazen göz kapağının iç kısmında da oluşabilir.

Çoğu durumda, birkaç gün içinde tamamen kaybolmaya başlamaktadırlar. Bu arada, göz kapağınıza sıcak bir bez uygulayarak ağrıyı veya rahatsızlığı rahatlatmak mümkün olabilmektedir(14).  

Arpacık Nasıl Tedavi Edilir?

Arpacık nasıl geçer? Arpacık için uygulanabilecek çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Bunlar arasında, kendi kendine bakım önerileri, ilaçlar, antibiyotikler ve arpacık ameliyatı bulunmaktadır(15).  

Evde Tedavi Yöntemleri

Çoğu arpacık vakası, beş ile yedi gün içinde evde tedavi yöntemleriyle kendi kendine iyileşmektedir.

•    İrinin azalmasına yardımcı olması için günde 4-6 kez yaklaşık 15 dakika boyunca arpacığa kompres uygulayabilirsiniz. Sıcak kompresleri uygularken gözleri kapalı tutun.

•    Göz kapağını temizlemek için suyla ve tahriş etmeyen bir sabun veya şampuanla (bebek şampuanı gibi) hafifçe ovun. Bu, akıntının azalmasına yardımcı olabilir. Gözlerinize zarar vermemek için temizlerken gözleriniz kapatın(16).  

•    Gözlerinizi çok sık yıkamayın ve arpacığı kesinlikle sıkmayın. Bunun sonucunda ortaya çok daha ciddi bir enfeksiyon çıkabilir.

•    Göz makyajının yanı sıra göz losyonları ve kremleri de kullanmaya devam etmeyin, çünkü enfeksiyona maruz kalmış bakterilerle kontamine olabilirler.

•    Bir arpacık oluştuğunda, kontak lens takma işlemini bırakın, çünkü kontakt lens kullanmaya devam ederseniz, enfeksiyonun korneanın içine yayılma riski bulunmaktadır(17).  

Tedaviyi Hızlandırmanın Yolları

Arpacık durumunda, genellikle evde tedavi yöntemleri faydalı olabilmektedir, ancak bazı durumlarda iyileşmeyi hızlandırmak için aşağıdakiler de uygulanabilmektedir:

•    Genellikle sıcak kompreslere devam edilmesi önerilmektedir.

•    Ağrıyı dindirmek için asetaminofen reçete edilebilir(18).  

Bazı durumlarda, antibiyotikler gerekli olabilir.

•    Göz damlaları veya göz merhemi şeklinde topikal antibiyotikler bir oftalmolog (görme yolları hastalıkları ve cerrahisiyle ilgilenen bir tıp bilim dalı uzmanı) tarafından reçete edilebilir.

•    Bazen, oral antibiyotikler iyileşmeyen arpacık ya da arpacıkların yanı sıra, blefarit ya da rozasea (gül hastalığı) gibi diğer koşullara ek olarak da verilebilmektedir.

•    Gül hastalığıyla birlikte arpacık yaşayan hastaların için antibiyotik kremi, oral antibiyotik veya her ikisi ile tedavi edilmesi gerekebilir.

•    Enfeksiyonun lenf bezlerine veya kan dolaşımına yayılması gibi alışılmadık durumlarda IV antibiyotikler nadiren de uygulanabilmektedir(19).  

Antibiyotik İle Arpacık Tedavisi

Arpacıkları tedavi etmek için topikal bir antibiyotik merhem veya damla reçete edilebilir.

Üç hafta içinde çözülemeyen bir veya birden fazla arpacık için bir göz hekimi tarafından oral antibiyotikler verilebilir. Doxycycline, kalıcı veya kompleks arpacıkları tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan bir antibiyotiktir(20).  

Arpacık Ameliyatı

Eğer tıbbi tedaviye cevap vermeyen bir arpacık problemi varsa ya da arpacıktan kaynaklanan komplikasyonlar ortaya çıktıysa, cerrahi bir prosedür gerekli olabilir.

Bu cerrahi müdehale sırasında, bir göz doktoru göz kapağında küçük bir kesi yapar. Kesi arpacığın çıktığı yere bağlı olarak, göz kapağının iç yüzeyine veya göz kapağının dış yüzeyine yapılabilir. Kesi yapıldığında, oftalmolog daha sonra içindeki irini (veya tıkalı yağı) bezin dışına akıtır (21).  

Bu ameliyat genellikle, az miktarda lokal anestetik enjeksiyon kullanılarak yapılmaktadır. Çocuklarda genel anestezi gerekli görülebilir.

Ameliyattan sonra genellikle bir haftalık bir takip randevusu önerilmektedir.

Göz doktoru nadiren de olsa, arpacık üzerinde bir biyopsi yapılmasını isteyebilir. Biyopside, arpacığın küçük bir parça dokusu alınır ve bir patolog tarafından (doku tanı konusunda özel eğitim almış bir doktor tarafından) mikroskobik muayene için bir laboratuvara gönderilir ve böylece arpacığın bir cilt kanseri formu olmadığından emin olunur(22).  

Arpacık İçin Hangi Doktora Gidilir?

Arpacık tanısı ve tedavisi için bir göz hastalıkları uzmanına (göz doktoruna) başvurabilirsiniz.  

Arpacığı Önleme Yöntemleri

Arpacığın çıkmasını önlemek için bilinen herhangi bir yöntem bulunmamaktadır, ancak uygun temizliğin sağlanıyor olması arpacık da dahil olmak üzere tüm enfeksiyon türlerini önlemeye yardımcı olabilmektedir. Arpacığı önlemeye yardımcı olabilecek diğer yöntemler şunlardır:

•    Asla başkaları ile kozmetik veya göz makyaj araçlarını paylaşmayın

•    Göz aletlerini temiz ve hijyenik tutun

•    Tüm kozmetik ürünlerini temiz tutun

•    Asla göze ve çevresine dokunmayın