Alkalen Reflü Gastrit Nedir?

Alkalen ya da safra reflü gastriti, karaciğer tarafından üretilen ve safra kesesinde saklanan safra sıvısının, mide içine sızması, mide astarını tahriş etmesi ve zamanla da mide içinde iltihaplanmaya neden olduğu bir sağlık sorunudur. Sürekli olarak devam eden safra sızıntısı, mide için oldukça aşındırıcı olabilmekte ve yemek borusuna kadar ulaşabilmektedir.

Safra gastriti nadir yaşanan bir durumdur. Genellikle, safra kesesi alınan ya da mide ve kilo kaybı ameliyatı olan kişilerde görülmektedir. Sıralanan tüm bu prosedürler, vücuttaki safra sistemi düzenine müdehale edebilmektedir. Bu nedenle, safra sıvısı sindirim sistemindeki ait olmadığı bölümlere sızabilmektedir. ¹ 

Safra sıvısı yeşilimsi sarı bir renktedir. Karaciğer tarafından yağın parçalanması, zehirli maddelerin çıkarılması ve sindirime yardımcı olması için üretilmektedir. Safra kesesinde beklemekte ve yağ içeren bir yiyecek yendiğinde salınmaktadır. Sağlıklı erişkinlerde, safra sıvısı, iki tüpün birinden, bağırsağın üst kısmına veya rektuma doğru hareket eden ince bağırsağın üst kısmına doğru akmaktadır.

Safra reflüsü gibi bir sağlık sorununun gelişmesi durumunda ise safra sıvısı ince bağırsaktan mideye akmaktadır. Alkalen bir maddem olan safra, midede bulunan ve koruyucu bir astar olan mukusu tahriş etmekte, kızartmakta ve iltihaplandırmaktadır. Bu durum, zamanla şiddetli ağrıların hissedilmesine yol açmaktadır. ² 

Safra gastriti genellikle, mide ile ince bağırsak arasındaki halka olan pilor vananın hasar görmesi sonucu oluşmaktadır. Bu vana mide kapısı olarak da tanımlanabilmektedir ve küçük bağırsağa hafifçe açılmak üzere tasarlanmıştır. Mide kapısı çok açıldığında, safra mideye sızmakta ve ağrıya neden olmaktadır. ³ 

Alkalen Reflü Gastrit Belirtileri

Safra reflüsü gastrit hastalığının ortak belirtileri arasında üst ve orta karın ağrısı, mide bulantısı, istenmeyen kilo kaybı, ishal ve safra sıvısını kusma bulunmaktadır.

Alkalen reflü gastrit hastalığı bulunan çoğu kişi, giderek artan karın ağrısı belirtileri nedeniyle zayıf düşmektedir. Diğer yandan, oluşan gastrik boşalma bozukluklarına ve mide boşalması bozukluklarına bağlı olarak, kansızlık (anemi), aşırı kilo kaybı, besin yetersizliği ve enerji düşüklüğü gibi sonuçlar da meydana gelebilmektedir. ⁴

Safra Reflüsü Belirtileri

Safra reflüsü ve asit reflüsü oldukça benzer belirtileri içermektedir, bu nedenle de, ikisinin ayrımını yapmak zor olabilmektedir. Safra reflüsü üst karın ağrısıyla birlikte şiddetli, sık mide yanması, mide bulantısı, yeşilimsi-sarı sıvı kusma, zaman zaman öksürük, ses kısıklığı ve istenmeyen kilo kaybı gibi belirtilere yol açmaktadır.

Tedavi edilmediğinde, zamanla midenin koruyucu astarını aşındırabildiği için safra reflüsü, sağlıkla ilgili komplikasyonlara neden olabilmektedir. ⁵ 

Safra reflüsü hastalığından kaynaklanan komplikasyonlar arasında ise özofagusun tahrişine ve iltihaplanmasına neden olan mide özofagus reflü hastalığı (GERD), özofagustaki doku hasarının oluştuğu Barrett özofagusu (Barrett metaplazisi) bulunmaktadır. Bunların yanı sıra özofageal kanser riski de artabilmektedir.  ⁶ 

Safra reflüsü belirtilerini şöyle sıralamak mümkündür:

• Genel olarak: Safra reflüsü ve asit reflüsü aynı belirtilere yol açmaktadır. Diğer yandan, bu iki durum aynı anda da ortaya çıkabilmektedir. Asit reflünün aksine, safra reflüsü midede genellikle yanma veya iç kemiren bir ağrıya neden olmaktadır.
• Öksürük veya ses kısıklığı: Safra reflüsü geliştiren bazı hastalar, mide asidi veya safranın boğaza doğru yükselmesi ve astarın yanması sonucu ortaya çıkan öksürük veya ses kısıklığı belirtileri yaşayabilmektedir. ⁷ 
• Sık mide ekşimesi: Mide ekşimesi, ağızda ekşi bir tat bırakmakla birlikte boğazın içine yayılan bir yanma hissine yol açmaktadır. Daha ciddi olan vakalarda ise bu belirtiler kalp krizi ile karıştırılabilmektedir.
• Mide bulantısı ve kusma: Mide bulantısı kusmayı da tetikleyebilmektedir.
• Üst karın ağrısı: Safra reflüsü genellikle midede yanma veya iç kemirici bir ağrıya neden olmaktadır.
• Kilo kaybı: Safra reflüsü olan bazı hastalarda istenmeyen kilo kaybı meydana gelebilmektedir. ⁸ 

Alkalen (Safra) Reflü  

Gastrit, mide astarının sürekli inflamasyonu ile karakterize bir durumdur. Bu enflamatuvar durum,  doğal yaşlanma, bazı ilaç türlerinin kullanımı, bakteriyel enfeksiyonlar veya kronik safra reflüsü gibi bir takım nedenler sonucu ortaya çıkmaktadır.

Safra, ince bağırsaktaki sindirim sürecine yardımcı olan bir sıvıdır ve karaciğer tarafından üretilmektedir. Safra safra tuzları alkalen (bazik) yapıdadır ve anormal bir şekilde ince bağırsaktan mideye ve yemek borusuna doğru akabilmektedir. Mide için aşındırıcı olan bu madde, zamanla midenin koruyucu astarını tahrip ederek, gastrit olarak adlandırılan, midede inflamasyonun oluşmasına yol açabilmektedir. ⁹ 

Alkalen reflü gastrit başlangıcının ilk belirtisi, bazı vakalarda oldukça şiddetli de olabilen ani karın ağrısıdır. Bununla birlikte, reflünün yemek borusundan boğaza kadar gelen etkileri, hastada mide ekşimesi, bulantı ve kusmaya neden olabilmektedir.

Hastalığı geliştiren hastalar genellikle kustuklarında yedikleri gıdaları çıkarmamakta, bunun yerine safra sıvısını kusmaktadır. ¹⁰ 

Alkalen reflü gastrit nasıl anlaşılır? Alkalen reflü gastrit belirtileri şu şekilde açıklanabilmektedir:

Karın Ağrısı

Safra reflüsü nedeniyle oluşan midedeki yüksek asit seviyeleri, ciddi tahriş ve iltihaba yol açmaktadır. Bu durumun da bir sonucu olarak karın ağrısı oluşmaktadır. Karın ağrısının yoğunluğu, safra reflü ataklarının sıklığı ve süresine bağlı olarak hafif ya da şiddetli olabilmektedir. ¹¹ 

Mide Yanması ve Mide Ekşimesi

Alkalen reflü gastrit hastalığı üzerine yapılan çalışmalara göre, safra reflüsü geliştiren hastalar, sıklıkla mide yanması belirtisi yaşanmaktadır.  Mide yanması belirtileri ise genel olarak üst mide, göğüs veya boğazda yanma hissini oluşmaktadır. Diğer yandan, gastrit de geliştirmiş olan hastalarda yemek yedikten sonra ya da gece boyunca mide ekşimesi gibi belirtilerin daha da kötüye gittiği fark edilmektedir. ¹² 

Mide Bulantısı ve Kusma

Alkalen yani safra reflüsü nedeniyle, mideye akan safra sıvısı, gastrit geliştiren hastalarda mide bulantısı veya kusma belirtilerine neden olabilecek kadar ciddi bir tahrişe yol açabilmektedir. Bu belirtiler hasta için oldukça rahatsız edici bir hal alabilirken, bazı hastalarda iştah kaybına da neden olabilmektedir.

Kanlı ya da tıpkı kahve tortusuna benzer bir şekilde kusmak, ciddi bağırsak ya da mide hasarını işaret edebilmektedir. Bu gibi belirtilerin yaşanması durumunda, hemen tıbbi bir yardım alınması gerekmektedir. ¹³ 

Boğaz Tahrişi ve Öksürük

Safra sıvısı alkalen yapısı nedeniyle mide için aşındırıcı bir madde haline gelmekte ve sindirim sistemini koruyan hassas astarı tahriş edebilmektedir. Kronik safra reflüsü sonucu gastrit geliştiren hastalar, oluşan bu durumun bir sonucu olarak sık sık boğaz tahrişi de yaşayabilmektedir.

Boğazda tahrişin oluşması hastanın zaman zaman öksürük krizleri geçirmesine yol açabilmektedir. Öksürük atakları geçiren hastanın sesi boğuk ya da kısık bir şekilde çıkabilmektedir. ¹⁴ 

İstenmeyen Kilo Kaybı

Safra reflüsü nedeniyle tetiklenen gastrit belirtilerine bağlı olarak oluşan mide yanması ve tahriş, hastada ciddi bir hazımsızlığa yol açabilmektedir. Bu durumu dispepsi olarak tanımlamak da mümkündür. Sindirim sisteminde meydana gelen sorunlar, iştahsızlık ve hazımsızlık gibi hastayı oldukça yoran belirtilerle birleşince, istenmeyen kilo kaybı yaşanabilmektedir. ¹⁵ 

Alkalen Reflü Gastrit Nedenleri

Gastrit, mide astarının sürekli inflamasyonu ile karakterize bir durumdur. Gastrit, doğal yaşlanma, bazı ilaç türlerinin kullanımı, bakteriyel enfeksiyonlar ve kronik safra reflüsü gibi bir takım nedenlere sonucu oluşabilmektedir. Safra reflüsü nedeniyle gelişen gastrit, hasta için oldukça rahatsız edici bir hal alabilmektedir. ¹⁶ 

Alkalen reflü gastrit neden olur? Safra reflüsü, özofagusta tahrişe ve iltihaba neden olmanın yanı sıra, mide tahrişi ve iltihaplanması olan gastrite de yol açabilmektedir. Her zaman olmasa da, tedavi edilmemiş gastrit, mide ülserlerine ve acil tıbbi bakım gerektiren, yaşamı tehdit eden bir problem olan kanamaya neden olabilmektedir. Kronik gastrit, aynı zamanda mide kanseri riskini de artırmaktadır. ¹⁷ 

Safra Reflüsü Nedenleri

Safra sıvısı karaciğer tarafından üretilmekte ve sonrasında safra kesesinde saklanmaktadır. Yeşilimsi-sarı bir rengi olan bu sıvı, yağları sindirmeye yardımcı olmasıyla birlikte, vücuttaki yıpranmış kırmızı kan hücreleri ve toksinleri yok etmek için önemli bir rol üstlenmektedir.

Yenilen yemeklerle birlikte çok az miktarda yağ alınsa bile safra kesesi, kistik kanalı ve ortak safra kanalı olan iki küçük borudan, duodenum yani ince bağırsağın üst kısmına akan safra sıvısını serbest bırakmaktadır. ¹⁸ 

Mideye Dönen Safra Sıvısı

Safra sıvısı ve gıda duodenum içinde karışmaktadır. Sonrasında, mide çıkışında bulunan ve ağır bir kas halkası olan pilor vana ile ince bağırsağa girmektedir. Pilor vana genellikle, yaklaşık 3,5 mililitre sıvılaştırılmış gıdanın sekizde birini serbest bırakacak şekilde hafifçe açılmaktadır. Bu süreçte sindirim sularının mideye geri akışana izin vermemektedir. Safra reflüsünün gelişmesi durumunda ise bu kapak düzgün bir şekilde kapatılmamakta ve safra sıvısı mideye geri dönmektedir.¹⁹ 

Özofagusa (Yemek Borusu) Dönen Safra Sıvısı

Başka bir kas kapak ya da alt özofageal sfinkterde meydana gelen işlev bozuklukları, safra sıvısı ve mide asidinin özofagusa geri akmasına yol açmaktadır.

Alt özofageal sfinkter, yemek borusu ve midenin birleşme yerinde bulunan halka şeklinde kas grubudur ve kapandığında mide içeriğinin yemek borusuna geçmesi engellemektedir. Ayrıca özofagustan ve mideden de ayrılmaktadır.

Bu kas normalde, yiyeceklerin mideye geçmesine izin verecek kadar bir süre boyunca açık kalmaktadır. Ancak, kasın normalden fazla bir şekilde rahatlaması ya da zayıflaması sonucu, safra sıvısı özofagusa geri akabilmektedir.²⁰ 

Safra Reflüsüne Yol Açabilen Tıbbi Koşullar

Safra reflüsü aşağıda sıralanmış olan durumlar sonucu tetiklenebilmektedir:

Cerrahi komplikasyonlar: Gastrektomi (tüp mide ameliyatı) ve gastrik bypass ameliyatı (midenin büyük bir bölümü bypass edilerek küçük mide haline gelecek şekilde ince bağırsaklara dikilir) , safra reflüsünün en yaygın nedenleri arasında gelmektedir.

Peptik ülserler: Peptik ülser, pilor vanayı (kası) tıkayabilmekte ve midenin boşaltılmasını engelleyebilmektedir. Mideden çıkamayan ve biriken gıdalar gastrik basıncın artmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak da, safra sıvısı yemek borusuna geri dönmektedir.

Kolesistektomi: Safra kesesinin alınması yani kolesistektomi uygulanan hastalar safra reflüsü geliştirmeye daha yatkın bir hale gelebilmektedir. ²¹ 

Safra reflüsü üzerinde daha az etkisi olduğu düşünülen diğer faktörler ise şöyle sıralanabilmektedir:

Hamilelik: Hamilelik süreci sırasında vücutta meydana gelen değişiklikler safra reflüsü ve asit reflü için geçici bir neden olarak bilinmektedir.

Obezite: Aşırı kilo artışı safra reflüsü ile ilgili problemlere neden olabilmektedir. Diğer yandan, fazla kilonun verilmesi de durumu tersine çevirebilmektedir.

Ağırlık kaldırma: Bazı durumlarda, aşırı bükülme ve çok fazla olan ağırlığı kaldırmanın safra reflüsü için bir neden olduğu saptanmıştır. ²² 

Alkalen Reflü Gastrit Tedavisi

Reflü asit kaynaklı olduğunda, doktor belirtiler hakkındaki bilgilerin sayesinde hastalığı kolaylıkla teşhis edebilmektedir, ancak, bu durum safra reflüsü için geçerli değildir. Asit ve safra reflüsü arasındaki ayrımı yapmak zor olabilmektedir ve genellikle bazı testlerin yapılması gerekmektedir. Ayrıca, yemek borusu ve midedeki hasarların yanı sıra, kanser öncesi değişiklikler olup olmadığını kontrol etmek için de testler yapılması muhtemeldir. ²³ 

Doktorun, safra reflüsü teşhisi koymak için uygulayabileceği test seçenekleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Endoskopi: Endoskopik inceleme, mide ve yemek borusundaki, peptik ülser veya herhangi bir iltihaplanmanın varlığını ortaya koymaktadır. Bu işlem sırasında, bir endoskop (kamera) ve ince, esnek bir tüp kullanılmaktadır.
• Yemek borusu direnci testi: Bu test sırasında, yemek borusundan sıvı ve gazın geri akışı olup olmadığı belirlenmektedir. Testi uygulamak için bir kateter ve yemek borusuna yerleştirilen bir sonda kullanılmaktadır.
• Ambulatuvar asit testleri: Ambulatuvar asit testleri özofagusta görülen reflü sıklığını ve süresini belirlemek için yapılmaktadır. Testler bir kateter ve bir sonda kullanılarak gerçekleştirilmektedir. ²⁴ 

Safra Reflüsü Tedavi Yöntemleri

Alken reflü gastrit nasıl geçer? Asit reflüsü söz konusu olduğunda bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlarla durumu kontrol altına almak mümkün olabilmektedir. Ancak, safra reflüsü söz konusu olduğunda tedavisi biraz daha zor olabilmektedir. Safra reflüsü tedavisinde uygulanan yöntemlerin hastada ne kadar etkin olabildiği, hastanın durumuna ve hastalığın seyrine göre değişebilmektedir. ²⁵ 

İlaç Tedavisi

• Ursodeoksikolik asit: Bu ilaç, safra akışı sağlamaya yardımcı olmaktadır. Belirtilerin sıklığını ve şiddetini de azaltabilmektedir.
• Safra asidi bağlayıcı ilaçlar: Doktorlar sıklıkla safra dolaşımını kesen safra asidi bağlayıcılarını reçete etmektedir. Diğer yandan, yapılan çalışmalar bu ilaçların diğer tedavilere göre daha az etkili olduğunu göstermektedir. Şişkinlik gibi ciddi yan etkilere de yol açabilmektedir.
• Proton pompa inhibitörü: Bu ilaçlar çoğunlukla, asit üretimini engellemek için reçete edilmektedir, ancak safra reflü tedavisinde ne kadar etkili olabileceği ile ilgili net kanıtlar bulunmamaktadır. ²⁶ 

Safra Reflüsü Ameliyatı

Safra reflüsü için kullanılan ilaçların belirtileri hafifletmeme ihtimali bulunmaktadır. Diğer yandan, yemek borusunda kanser gelişiminden önce olan değişikliler varsa, doktor cerrahi müdahaleyi önerebilmektedir. Bazı cerrahi türleri diğerlerine oranla daha başarılı olabilmektedir, bu nedenle artı ve eksilerini doktorunuzla dikkatli bir şekilde tartışmayı düşünmelisiniz. ²⁷ 

Ameliyat seçenleri arasında şunlar bulunmaktadır:

Diversiyon cerrahisi: Bu cerrahi türü, aynı zamanda kilo kaybı cerrahisi olarak da bilinmektedir. Pilorun (mide kapısı) kaldırılması ve daha önce mide ameliyatı geçirmiş kişiler için önerilebilmektedir. Bu prosedürün yapılması kararlaştırıldığında, cerrah, safra akışını ince bağırsaktan daha ileri derecede yeni bir bağlantı kurarak safrayı karnın dışına yönlendirmektedir.

Reflü karşıtı cerrahi (fundoplikasyon): Bu cerrahi prosedür sırasında, midenin yemek borusuna en yakın olan kısmı, alt özofageal sfinkterin etrafına sarılıp dikilmektedir. Böylece, kas güçlendirilmekte ve asit reflüsü azaltılmaktadır. Diğer yandan, bu yöntemin safra reflüsü durumunda ne kadar etkin olabileceği henüz tam olarak net değildir. ²⁸ 

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Safra reflüsünü asit reflüsü gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına almak çok mümkün olamamaktadır, ancak, diğer yandan, pek çok hasta, yaşım tarzı değişiklikleriyle safra reflüsü belirtilerini hafifletmeyi başarabildiklerini belirtmektedir.

Sigarayı bırakmak: Sigara, mide asidi üretimini arttırmaktadır. Diğer yandan, yemek borusunu korumaya yardımcı olan tükürüğü de kurutmaktadır.

Küçük öğünler yemek: Daha küçük ve daha sık yemek yemek, alt özofageal sfinkter üzerindeki basıncı hafifleterek, mide kapısının yanlış zamanda açılmasını önlemeye yardımcı olmaktadır.

Yemekten sonra dik durma: Yemekten sonra iki ile üç saat boyunca, uzanmadan ya da yatmadan beklemek sindirim süreci açısından daha doğru olacaktır.

Yağlı gıdaları sınırlandırmak: Yüksek yağlı yemekler alt özofagus sfinkterini rahatlatmakta ve gıdanın mideden ayrılma oranını yavaşlatmaktadır.²⁹

Sorunlu yiyecek ve içeceklerden kaçınma: Bazı gıdalar mide asidi üretimini arttırabilmektedir. Aynı zamanda, alt özofageal sfinkterinin fazla rahatlamasına da yol açabilmektedir. Etkileri bulunan gıdalar arasında kafeinli ve karbonatlı içecekler, çikolata, narenciye ve meyve suları, sirke bazlı soslar, soğan, domates esaslı gıdalar, baharatlı gıdalar ve nane bulunmaktadır.

Alkolü sınırlandırma ya da bırakma: Alkol almak alt özofagus sfinkterini rahatlatmaktadır. Ayrıca, yemek borusunu da tahriş etmektedir.

Fazla kilonun verilmesi: Mide ekşimesi ve asit reflüsü kilo verildiği zaman ortaya kalkabilmektedir.

Yatağı kaldırma: Üst vücudun 10 ile 15 santimetre yükseltilmesi, reflü belirtilerini önlemeye yardımcı olabilmektedir. Ekstra yastık kullanmaktan basit ve etkili bir yöntemdir.

Rahatlama: Stres altındayken, sindirim yavaşlamakta ve muhtemelen reflü belirtileri kötüleşmektedir. Derin nefes alma, meditasyon veya yoga gibi rahatlama tekniklerini öğrenmek, durumun kontrol altında tutulmasına yardımcı olabilmektedir. ³⁰