Baş Dönmesi Nedir?

Baş Dönmesi Nedir?

Baş dönmesi; hemen hemen herkesin başına gelebilen oldukça yaygın bir şikayettir. Kendi başına bir problem olmayan baş dönmesi, genellikle altta yatan herhangi bir sağlık sorunun bir belirtisi olarak ortaya çıkmaktadır. Baş dönmesi, vertigo, sersemleme, güçsüzlük (nörolojik bozukluk), kararsızlık, baygınlık hissi ve görme bozukluğu gibi durumları da kapsayan bir terimdir.¹

Baş dönmesi çoğu zaman görmezden gelinen bir belirti olmaktadır. Ancak, diğer yandan, hayata adapte olmayı, günlük faatliyerleri yerine getirmeyi ve sosyalleşmeyi engelleyen bir durum olduğu için hemen tanısı konulup tedavisinin uygulanmasında fayda vardır. Bununla birlikte, nörolojik sorunlar gibi ciddi nedenlerden kaynaklanması söz konusu olabildiği için durumun hemen kontrol altına alınması gerekmektedir.²

Baş Dönmesi Belirtileri

Baş dönmesi nasıl anlaşılır? Baş dönmesi başlangıcında, kişi dengede durmakta zorlanmakta ve sersemlemektedir. Diğer baş dönmesi belirtileri ise şunlardır:

• Baş dönmesi, kişi genellikle pozisyon değiştirdiğinde, oturerken birden ayağa kalktığında, ayaktayken ya da başını döndürdüğünde ortaya çıkmaktadır.
• Baş dönmesi yaşayan kişi bulunduğu ortamın ya da çevresinin döndüğünü düşünebilmektedir. Bu durum vertigo olarak adlandırılmaktadır.
• Bazı insanlar baş dönmesini sersemletici olarak tanımlanmaktadır.
• Kişi ayağa kalktığında şiddetli baş dönmesi nedeniyle düşme tehlikesi yaşayabilmektedir.
• Baş dönmesi yaşayan bazı insanlar aynı zaman göz kararması ve duyma problemlerine de maruz kalabilmektedir. Bu nedenle, çevrede olan biten ya da sesler algılanamamaktadır.
• Baş dönmesi; beraberinde mide bulantısı, kulak çınlaması ve kusma gibi belirtilere de yol açabilmektedir.
• Diğer yandan, uzun süre boyunca şiddetli bir şekilde kusma da, baş dönmesi ile sonuçlanabilmektedir.³

Baş Dönmesi Nedenleri

Hemen hemen herkesin muzdarip olabilecek bir sorun olan baş dönmesi pek çok nedenin bir belirti olarak ortaya çıkabilmektedir. Sıklıkla karşılaşılan baş dönmesi nedenleri arasında ise kan dolaşımı problemleri, iç kulak rahatsızlıkları, hareket hastalıkları, enfeksiyonal durumlar, yaralanmalar ve ilaçların yan etkisi bulunmaktadır.

Baş dönmesinin nedeni her zaman tıbbi bir sorun olmayabilmektedir. Buna bir örnek ise, hamileliktir. Baş dönmesi hamileliğin belirtileri arasında yer almaktadır. ⁴

Baş dönmesini tetikleyen koşullar da mevcuttur. Anlık olarak gelip giden baş dönmeleri genellikle tetikleyiciler nedeniyle gelişmektedir. Baş dönmesinin bir problem olarak değerlendirilmesi için baş dönmesinin ne kadar sürdüğü ve beraberin de başka belirtilerin de yaşanıp yaşanmadığı kıstas olarak alınabilmektedir. ⁵

Baş dönmesi neden olur? Baş dönmesi nedenleri daha ayrıntılı bir şekilde şöyle sıralanmaktadır:

Kan Dolaşımı Problemleri

Kalp beyne ve vücuda kan pompalamaktadır. Beyne yeterli miktarda kan pompalayamadığında ise, baş dönmesi, denge kaybı ve bayılma gibi belirtiler yaşanabilmektedir.

Baş dönmesine yol açabilecek zayıf kan dolaşımı örnekleri şunlardır:

Kan basıncının düşmesi: Kan basıncında meydana gelen ani bir düşüş, kısa bir süreliğine baş dönmesi ya da bayılma hissi yaratabilmektedir. Bu durum yaygın olarak otururken aniden ayağa kalkınca ya da ayakta dururken ortaya çıkmaktadır. Tıbbi olarak bu, ortostatik hipotansiyon olarak adlandırılmaktadır.

Zayıf kan dolaşımı: Kardiyomiyopati, kalp krizi, kalp ritim bozukluğu ve geçici iskemik atak gibi kardiyovasküler problemler baş dönmesine yol açabilmektedir. Zayıf kan dolaşımı olduğunda, beyin ve iç kulaktaki kan akışı da zayıflamaktadır. Bunun bir sonucu olarak da, baş dönmesi meydana gelmektedir.⁶

İç Kulak Sorunları (Vertigo)

Denge hissi, duyu sisteminin bir parçasıdır ve şu şekilde çalışmaktadır:

• Gözler, vücudun tam olarak nerde olduğunu ve nasıl hareket etmesi gerektiğini belirlemektedir.
• Duyusal sinirler ise beyne vücut hareketleri için sinyaller göndermektedir.
• İç kulak, yerçekimi ve ileri-geri hareketlerini algılamaya yardımcı olmaktadır.

Vertigo söz konusu olduğunda, kişi çevresindeki her şey hareket ediyormuş gibi hissetmektedir. İç kulak bozuklukları sonucunda meydana gelen bu durum, gözlerin ve duyuların yanlış sinyaller almasına yol açmaktadır. Bu karışıklık beyni etkilemekte ve sonuç olarak vertigo yaşanmaktadır. ⁷

Vertigoya yani şiddetli baş dönmesine neden olabilecek bazı tıbbi koşullar şunlardır:

• İyi Huylu Paroksismal Pozisyonel Vertigo

Vertigonun bu tipi geliştiğinde, kişi kısa süreli olarak yoğun bir şekilde, aslında öyle olmasa da dönüyormuş ya da hareket ediyormuş gibi hissetmektedir. Bu his, başı hareket ettirince ya da hızlı baş hareketleri yapınca ortaya çıkabilmektedir. Sık görülen bir vertigo nedenidir.

• Enfeksiyonlar

Vestibüler sinirde meydana gelen enfeksiyon olan denge siniri iltihabı, yoğun ve sürekli olarak devam eden vertigoya yol açabilmektedir. Aniden işitme kaybının meydana gelmesi de bir diğer enfeksiyonal durum olan ortak kulak iltihabının bir belirtisi olabilmektedir. ⁸

• Meniere Hastalığı

Meniere hastalığı, iç kulakta meydana gelen aşırı sıvı birikimidir. Aniden başlayan ve birkaç saat kadar sürebilen vertigo ataklarına yol açabilmektedir. Diğer belirtileri arasında işitme kaybı, kulakta çınlama ve kulak tıkanıklığı bulunmaktadır.

• Migren

Migren çok şiddetli bir baş ağrısı tipidir. Migreni olan kişi şiddetli baş ağrıları yaşamasa da, baş dönmesi hissedebilmektedir. Aynı zamanda, ışığa ve sese karşı hassasiyet de oluşabilmektedir. ⁹

Diğer Baş Dönmesi Nedenleri

• Nörolojik Hastalıklar

Bazı nörolojik hastalıklar baş dönmesine yol açabilmektedir. Bu hastalıkların arasında  Parkinson ve multipl skleroz gibi bozukluklar bulunmaktadır. Baş dönmesiyle birlikte denge kaybına da yol açabilmektedir.

• Bazı İlaçlar

Anti-nöbet ilaçları, antidepresanlar, yatıştırıcılar ve sakinleştirici ilaçlar, bir yan etki olarak baş dönmesine yol açabilmektedir. Kan basıncını düşüren ilaçlar aşırı kan basıncı düşüşüne neden olabileceği için bu durum bayılma ile de sonuçlanabilmektedir. ¹⁰

• Anksiyete Bozuklukları

Bazı anksiyete bozuklukları bir belirti olarak baş dönmesine yol açabilmektedir. Bu aynı zamanda, kişinin sersemlemiş gibi hissetmesine de neden olabilmektedir. Baş dönmesi yaşanan anksiyete bozuklukları arasında panik atak, dışarı çıkma korkusu, agorafobi bulunmaktadır.

• Demir Eksikliği Anemisi

Anemi yani kansızlığın en sık yaşanan belirtilerinden biri de baş dönmesidir. Kişi genellikle aniden ayağa kalktığında ya da aniden hareket ettiğinde baş dönmesi hissedebilmektedir. Diğer belirtileri arasında yorgunluk, halsizlik ve cilt solgunluğu bulunmaktadır. ¹¹

• Diyabet

İnsülin kullanan şeker hastalarında baş dönmesi belirtisi yaşanabilmektedir. Oluşabilecek diğer belirtiler arasında ise terleme ve anksiyete bulunmaktadır.

• Aşırı Sıcaklık ve Sıvı Kaybı

Çok sıcak bir ortamda bulunmak, çok terlemek ve çok fazla sıvı kaybetmek, baş dönmesine yol açabilmektedir. ¹²

Baş Dönmesi Risk Faktörleri

Baş dönmesi herkesin yaşayabileceği bir durumdur. Bununla birlikte, bazı faktörler bu riski artırabilmektedir. Baş dönmesi risk faktörleri ise şunlardır:

• 50 yaşın üzerinde olmak
• Kadın olmak
• Kafa travması yaşamak
• Antidepresan veya antipsikotik olan ilaçları kullanmak
• Daha önce vertigo yaşamış olmak
• Vertigosu olan bir aile üyesine sahip olmak
• Çok fazla stres altında olmak
• Alkol içmek ¹³

Hamilelikte Baş Dönmesi

Hamilelikte baş dönmesi yaşamak; oldukça sık görülen ve doğal karşılanan bir belirtidir. Bunun nedeni, hamilelikte bebeğe kan akışını sağlamak için kan damarlarının genişlemesi ve kan akışının artmasıdır. Neticesinde, baş dönmesi ve geçici tansiyon düşmesi yaşanabilmektedir.

Diğer bir nedeni ise, vücut metabolizması değiştikçe kan şekerinin de düşmesidir. Bununla birlikte, anemisi ya da varis problemi olan anne adaylarında da baş dönmesi meydana gelebilmektedir. ¹⁴

Baş Dönmesi Tedavisi

Baş dönmesi nasıl geçer? Arada sırada olan ve devam etmeyen baş dönmeleri anlık sıkıntılar yüzünden oluşabildiği için genellikle sonrasında bir tedaviye ihtiyaç duyulmamaktadır. Bununla birlikte, ısrarla devam eden, kişinin hayata adapte olmasını zorlayan ve diğer belirtilerle birlikte ortaya çıkan baş dönmesinin tedavi edilmesi gerekebilmektedir. Bu durumda, amaç önce baş dönmesine neden olan sağlık sorununu tedavi etmektir.

Baş dönmesinin bir hastalık ya da davranışsal veya çevresel bir faktör sonucu ortaya çıkıp çıkmadığını belirlemek önemlidir. Tedavi de buna göre şekillenmektedir. Örneğin, baş dönmesi herhangi bir fiziksel yaralanma sonucu oluştuysa, fiziksel tedavinin uygulanmasıyla baş dönmesi de ortadan kalmaktadır. Diğer yandan, baş dönmesi duygusal ya da zihinsel bir nedenden ötürü meydana geliyorsa, en doğrusu psikolojik tedavi almaktır.

Baş dönmesi, bir ilacın yan etkisi olarak yaşanıyorsa, doktor dozajı azaltabilir ya da alternatif bir ilacı tavsiye edebilir. ¹⁵

Evde Tedavi Yöntemleri

Hafif baş dönmesi vakalarının evde tedavi edilmesi mümkün olabilmektedir. Bu duruma yardımcı olabilecek bazı tavsiyeler şunlardır:

• Bol bol su için, düzenli ve dengeli beslenin, dinlenmeyen özen gösterin.
• Baş dönmesi hissettiğinizde uzanın, başka birinin başı dönüyorsa uzanmasına yardımcı olun.
• Ayağa yavaşça kalkmaya çalışın. Ani pozisyon değişikliklerinden kaçının.
• Kişinin kendini güvende hissetmesi endişeli olmasını engelleyebilmektedir.
• Kronik baş dönmesi yaşanıyorsa, düşmelere karşı evin içini güvenli bir hale getirin.
• Tutunmak için eve korkuluklar, yürüteçler, baston ya da küvet paspası gibi yaralanmayı önleyen aparatlar yerleştirin.
• Kaymasını engellemek için yer halılarını sabitleyin. ¹⁶

İlaç Tedavisi

Baş dönmesi diğer sağlık sorunlarının bir belirtisi olarak ortaya çıkabilmektedir, bu nedenle de, alttan yatan sorunu tedavi etme amaçlı ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. Bununla birlikte, baş dönmesinin kendisini ya da beraberinde yaşanan diğer belirtileri azaltmak için ilaçlardan yardım alınabilmektedir.

• Diüretikler: Baş dönmesi Meniere hastalığının bir belirtisi olarak ortaya çıkıyorsa, diüretikler reçete edilebilmektedir. Aynı zamanda, daha az tuzlu yiyecekler tercih etmek de baş dönmesi ataklarını önlemeye yardımcı olabilmektedir. ¹⁷
• Baş dönmesini azaltan ilaçlar: Bazı antihistaminik ilaçlar vertigo durumunda kısa süreli olarak rahatlama sağlayabilimektedir. Baş dönmesiyle mücadele etmeye yardımcı olan diğer ilaçlar ise antikolinerjiklerdir.
• Mide bulantısını azaltan ilaçlar: Baş dönmesi aynı zamanda mide bulantısına da neden olmaktadır. Mide bulantısını hafifletmek için doktor bazı anti-bulantı ilaçları reçete edebilmektedir. Bunlar aynı zamanda, uyuşukluğu da yol açabilmektedir.
• Anksiyete ilaçları: Baş dönmesi anksiyete nedeniyle ortaya çıkabildiği için, anksiyete ile mücadele etmek baş dönmesini de azaltabilmektedir. Bu durumda, doktor benzodiazepin ilaçlar reçete edebilmektedir. Bu ilaçlar da kişide uyuşukluğa neden olabilmektedir.
• Migren ilaçları: Migren ataklarını kontrol altına almaya yardımcı olan ilaçlar reçete edilebilmektedir. Böylece, baş dönmesi belirtileri de hafifleyecektir. ¹⁸

Vertigo Tedavisi

Bazı vertigo vakaları, tedavi olmadan zamanla düzelebilmektedir. Bununla birlikte, bazı insanlar, Meniere hastalığı gibi bazı hastalıklardan kaynaklanan vertigo durumunda, belirtileri aylarca ya da yıllarca yaşayabilmektedir.

Vertigo için özel tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Örneğin, benign paroksismal pozisyonel vertigo tipini tedavi etmek için basit baş hareketleri dizisi (epley manevrası olarak da bilinir) kullanılmaktadır.

Proklorperazin ve bazı antihistaminik olan ilaçlar vertigonun erken evrelerinde (vertigo başlangıcında) tedaviye yardımcı olabilmektedir.

Vertigoya sahip olan birçok kişi ya da baş dönmesi ve denge sorunları olan pek çok insan, seri egzersizleri içeren vestibüler rehabilitasyon eğitiminden yararlanmaktadır. ¹⁹

Vertigo ameliyatı: Vertigo; bir tümör, beyin veya boyun yaralanması gibi daha ciddi bir altta yatan sorundan kaynaklanıyorsa, ameliyat vertigo tedavisine yardımcı olabilmektedir. ²⁰

Epley Manevrası

Daha önce de, bahsedildiği gibi Epley manevrası olarak adlandırılan bir teknik yardımıyla iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo hafifletilebilmektedir. Doktor, odyolog ya da fizyoterapist tarafından yapılabilmektedir. Alanında uzman olan kişi, manevrayı gerçekleştirmek için başı uygun pozisyona getirmektedir. Bu yöntem genellikle bir ya da iki tedaviden sonra olumlu sonuçlar vermektedir. Tedavi uygulanmadan önce uygulayıcınızı boyun ve sert ya da retina veya kan damarı problemleriniz olup olmadığı hakkında bilgilendirmelisiniz. ²¹

Denge Terapisi

Hareketlere karşı denge sisteminin daha az duyarlı olmasına yardımcı olması için özel egzersizler uygulanabilmektedir. Bu tür bir fizik tedavi yöntemini vestibüler rehabilitasyon olarak adlandırılmaktadır. Denge siniri iltihabı (vestibüler nörit) nedeniyle baş dönmesi yaşayan hastalar için faydalı olabilmektedir.

Enjeksiyonlar

Doktor tarafından iç kulağa antibiyotik gentamisin enjekte edebilebilmektedir. Bu durumdan etkilenmeyen diğer kulan işlev görmeye devam etmektedir. ²²

Cerrahi Yöntemler

Bu oldukça nadir olan bir durum olsa da, bazen vestibüler labirenti etkisiz getirmek için etkilenen kulaktaki duyu organının çıkarılması gerekebilmektedir. Genellikle, işitme kaybının yaşandığı ve baş dönmesine hiçbir tedavininin yardımcı olmaması nedeniyle uygulanmaktadır. ²³

Diğer Tedavi Yöntemleri

• Kalp krizi ya da inme gibi bir sağlık sorunu nedeniyle baş dönmesi yaşanıyorsa, acil kan transfüzyonu, acil tıbbi müdahale veya ameliyat gerekli olabilmektedir.
• Dehidrasyon yani sıvı kaybı gibi bir durum söz konusu ise damar yoluyla sıvı takviyesi yapılabilmektedir.
• Hastanın baş dönmesiyle birlikte ateş gibi başka bir belirtisi de varsa, bu enfeksiyonal bir durum olabilmektedir. Bu nedenle de, antibiyotik tedavi uygulanmaktadır.
• Nefes darlığı veya hiperventilasyon varsa hastaya oksijen verilebilmektedir.
• Kan testlerinde anormal kan kimyasalları oranları dikkat çekerse, uygun tedaviyle bu durum kontrol altına alınabilmektedir. ²⁴

Baş Dönmesi İçin Hangi Doktora Gidilir?

Baş dönmesi tanısı ve tedavisi için dahiliye, nöroloji ya da KBB (kulak burun boğaz) bölümüne başvurulabilmektedir. 

UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.