Fibromiyalji Nedir?

Fibromiyalji, genellikle yorgunluk, depresyon, uyku bozukluğu, kognitif bozukluk ve sindirim ve idrar problemleriyle birlikte görülen ve vücudun pek çok yerinde hissedilen ağrı ile karakterize edilen kronik bir hastalıktır.

Fibromiyalji temelde, beyinden gönderilen ağrı sinyallerinin kaslar ve yumuşak dokular tarafından çok daha şiddetli algılandığı, yani kötü iletilen ağrı sinyali bozukluğudur. Bu durumu tespit etmek için herhangi bir test bulunmamaktadır. Fibromiyaljinin genellikle geç tespit edilmesinin de nedeni budur. Fibromiyalji nedeniyle gelişen hemen hemen bütün belirtiler diğer tıbbi koşullarda gelişen belirtilere benzemektedir. Çoğu zaman da diğer hastalıklarla karıştırılmaktadır. ¹ 

Fibromiyaljinin en çok karıştırıldığı tıbbi problemlerden bazıları artrit ve eklem iltihabıdır. Ancak fibromiyalji, artrit hastalığının aksine, eklem ve kaslarda iltihaba veya hasara yol açmamaktadır.  

Fibromiyalji, başta kadınlar olmak üzere nüfusun yüzde iki ile beşini etkilemektedir, ancak erkeklerde ve genç bireylerde de ortaya çıkabilmektedir. Bununla birlikte, orta yetişkinlik döneminde gelişme ihtimali daha yüksektir. ² 

Fibromiyalji Belirtileri

Fibromiyalji nasıl anlaşılır? Fibromiyalji belirtileri kişiden kişiye göre değişebilmektedir. Bununla birlikte, pek çok belirtisi olan fibromiyalji hastalığının en yaygın olarak yaşanan belirtisi vücut ağrısıdır.

Fibromiyalji belirtileri aşağıdaki gibi faktörler söz konusu olduğunda daha iyi ya da daha kötü olabilmektedir:

• Stres seviyesi
• Hava durumunda meydana gelen değişiklikler
• Fiziksel açıdan aktivite seviyesi

Belirtileri diğer tıbbi koşullarda gelişen belirtilerle benzer olduğu için fibromilyalji başlangıcında hastalığı tespit etmek her zaman mümkün olamamaktadır. Bu nedenle, fibromiyalji belirtileri yaşadığınızı düşünüyorsanız, bir uzmana başvurmanızda fayda vardır. ³ 

Fibromiyalji belirtileri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanabilmektedir:

Vücut Ağrısı

Daha önce de belirtildiği üzere, fibromiyalji nedeniyle gelişen ana belirti vücudun pek çok yerinde hissedilen ağrıdır. Vücudun her yerini etkilese de özellikle sırt ve boyun bölgesinde daha kötü hissedilebilmektedir. Ağrının sürekli olarak devam etmesi olası bir durumdur. Ancak, bazı zamanlarda daha hafifken bazı zamanlarda daha şiddetli olabilmektedir.

Fibromiyalji ağrısı şu şekilde hissedilebilmektedir:

• Acı verici
• Yanma hissi
• Keskin ve bıçaklayıcı ⁴

Aşırı Hassasiyet

Fibromiyalji kişiyi ağrıya karşı aşırı hassas bir hale getirebilmektedir. En ufak dokunuşta bile ağrı hissedilebilmektedir. Ağrıya karşı hassasiyeti artıran herhangi bir durum içinde kaldıysanız, ağrı normalden daha uzun sürebilmektedir.

Duman, belirli yiyecekler ve parlak ışıklar gibi kişiyi rahatsız etme riski bulunan durumların fibromiyalji belirtilerini tetikleyebileceği düşünülmektedir. Hassas olduğunuz bir şeye maruz kalmak, diğer fibromiyalji belirtilerinin alevlenmesine de neden olabilmektedir. ⁵ 

Sertlik

Fibromiyalji nedeniyle vücutta sertlik hissedilebilmektedir. Kişi uzun bir süre boyunca aynı pozisyonda kaldığında sertlik daha da şiddetlenmektedir. Fibromiyalji geliştiren kişiler özellikle sabahları vücutlarında sertlik yaşamaktadır. Fibromiyalji kas spazmlarına da yol açabilmektedir.

Aşırı Yorgunluk

Fibromiyalji nedeniyle gelişen bir diğer yaygın belirti ise aşırı yorgunluktur. Kişinin hissettiği yorgunluk hafif de olabilmektedir. Ancak bazı hastalar kendilerini grip olmuşçasına bitkin hissedebilmektedir.

Şiddetli yorgunluk aniden ortaya çıkarak kişinin bütün enerjisini tüketebilmektedir. Bu durumda, ne olursa olsun her aktivitenin yapılması oldukça güç gelebilmektedir. ⁶ 

Uyku Bozuklukları

Fibromiyalji uyku bozukluklarına yol açabilmektedir. Kişi çok fazla uyusa bile çok az uyumuşçasına yorgun uyanabilmektedir. Bunun nedeni fibromiyalji nedeniyle tam olarak derin uykuya geçmede problemler yaşanmasıdır.

Bilişsel Sorunlar

Düşünme, öğretme, odaklanma gibi bilişsel sorunlar yaşanabilmektedir. Fibromiyalji durumunda oluşabilecek bazı bilişsel problemler şunlar olabilmektedir:

• Yeni bilgileri öğrenmede ve hatırlamada zorlanma
• Dikkat ve konsantrasyon sorunları yaşama
• Konuşmanın yavaşlaması ve karışıklık ⁷

Baş Ağrısı

Boyun ve omuzlarda gelişen ağrı ve sertlik nedeniyle sık sık baş ağrısı problemleri yaşanabilmektedir. Bazı hastalarda hafif olabilirken, diğerlerinde migren atakları gelişebilmektedir. Şiddetli baş ağrısı mide bulantısı gibi diğer belirtileri de tetikleyebilmektedir.

İrritabl Bağırsak Sendromu

Fibromiyalji nedeniyle bazı hastalar irritabl bağırsak sendromu geliştirebilmektedir. Bu durum mide ve bağırsakları etkileyen, ağrı ve şişkinliğe yol açan bir sindirim sorunudur. Kabızlık ve ishal de yaşanabilmektedir. ⁸ 

Diğer Belirtiler

Fibromiyalji neticesinde gelişebilecek diğer belirtiler arasında aşağıdakileri de sıralamak mümkündür:

• Baş dönmesi ve hantallık
• Çok sıcak veya çok soğuk hissetmek
• Huzursuz bacaklar sendromu
• Ellerde ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma, iğnelenme veya yanma hissi
• Kadınlarda, olağandışı acılı menstrüel dönemler
• Anksiyete (kaygı)
• Depresyon ⁹

Depresyon

Bazı vakalarda, fibromiyalji depresyona da yol açabilmektedir çünkü maalesef ki, fibromiyalji başa çıkması oldukça zor pek çok belirtiye neden olmaktadır. Bu durumda kişi hem sosyal hem de iş hayatına odaklanmakta problemler yaşayabilmektedir. Diğer yandan, fibromiyaljinin bir nedeni olarak görülen düşük hormon seviyeleri aynı zamanda depresyona da katkıda bulunabilmektedir.

Depresyon aşağıdaki gibi belirtilere yol açabilmektedir:

• Sürekli hayat enerjisi düşük hissetmek

Fibromiyalji Nedenleri

Fibromiyalji neden olur? Fibromiyalji neden geliştiği uzmanlar tarafından tam olarak açıklanamayan kronik bir durumdur. Oldukça rahatsız edici belirtilere yol açan fibromiyaljiye katkıda bulunabileceği düşünülen pek çok fiziksel ve psikolojik durum bulunmaktadır. ¹⁰ 

Fibromiyalji nedenleri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanabilmektedir:

Anormal Ağrı Mesajları

Fibromiyaljisi hastalığı hakkındaki temel teorilerden biri, bu hastalığın merkezi sinir sisteminin gönderdiği ağrı sinyallerinde meydana gelen değişiklikler sonucunda geliştiğidir. Bu durum sinir sistemindeki kimyasal maddelere bağlı değişikliklerden kaynaklanabilmektedir.

Beyin, omurilik ve sinirleri içeren merkezi sinir sistemi vücudun heryerinde bulunan hücrelere bilgileri iletmektedir. Bu ağ sisteminin çalışma şeklinde gelişen herhangi bir değişiklik fibromiyalji nedeniyle gelişen sürekli ağrı hissi ve hassasiyetle ilişkilendirilmektedir. ¹¹ 

Kimyasal Dengesizlikler

Yapılan çalışmalara göre, fibromiyalji sahibi olan hastalardaki serotonin, noradrenalin ve dopamin hormonu seviyeleri normalden çok daha düşük seviyelerdedir. Bu nedenle, fibromiyaljinin beyindeki kimyasallarda meydana gelen değişikliklerden de kaynaklanabileceği düşünülmektedir.

Düşük serotonin, noradrenalin ve dopamin seviyeleri fibromiyaljiye şu şekilde katkıda bulunabilmektedir:

• Değişken ruh halleri
• İştahta değişiklikler
• Uyku bozuklukları
• Davranış değişiklikleri
• Stresli durumlara karşı anormal tepkiler

Serotonin, noradrenalin ve dopamin hormonları merkezi sinir sistemi tarafından gönderilen ağrı mesajlarının işlenmesinde rol oynamaktadır. Bununla birlikte, seviyesi düşük olan hormonları artırmak için kullanılan ilaçlar da ağrı sinyallerini bozabilmektedir.

Vücut stres altındayken salgılanan bir hormon olan kortizol hormonu seviyelerinde meydana gelen değişikliklerin de fibromiyalji gelişimine katkıda bulunabileceğine dair fikirler bulunmaktadır. ¹² 

Uyku Problemleri

Fibromiyaljinin rahatsız edici belirtilerinden biri olan uyku problemleri aynı zamanda bir fibromiyalji nedeni de sayılabilmektedir. Fibromiyalji kişinin çok daha derin ve kendisini aşırı yorgun hissederek uyumasına yol açabilmektedir. Uyku problemleri yaşamak fibromiyalji belirtilerinin daha da kötüleşmesine neden olabilmektedir.  

Genetik Yatkınlık

Fibromilyalji gelişiminde rolü olduğu düşünülen bir diğer faktör ise genetik yatkınlıktır. Bazı kişiler genetik yapıları nedeniyle fibromiyalji hastalığına daha yatkın olabilmektedir.

Tetikleyici Faktörler

Fibromiyalji sağlığı fiziksel ya da psikolojik stres nedeniyle de tetiklenebilmektedir. Tetikleyici olabileceği düşünülen bazı faktörler şunlardır:

• Yaralanma
• Virüs enfeksiyonu
• Doğum yapmak
• Ameliyat olmak
• Bir ilişkinin bozulması
• Kötüye kullanan bir ilişkide olmak
• Sevilen birinin ölümü ¹³

İlişkili Tıbbi Koşullar

Fibromiyalji ile bağlantılı olabilecek tıbbi koşullar mevcuttur. Bunlar genellikle eklemleri, kasları ve kemikleri etkileyen romatizmal hastalıklardır. Bazıları şöyle sıralanmaktadır:

• Osteoartrit (eklemlerdeki hasar ağrı ve sertliğe neden olmaktadır)
• Lupus (bağışıklık sistemi yanlışlıkla vücudun çeşitli bölgelerindeki sağlıklı hücrelere ve dokulara saldırmaktadır)
• Romatoid artrit (bağışıklık sistemi yanlışlıkla eklemlerdeki sağlıklı hücrelere saldırarak ağrıya ve şişkinliğe neden olmaktadır)
• Ankilozan spondilit (omurgalarda ağrı ve şişkinliğe neden olmaktadır)
• Temporomandibular bozukluk (çene, yanaklar, kulaklar ve şakaklarda ağrıya neden olabilen bir durum) ¹⁴ 

Fibormiyalji Risk Faktörleri

Fibormiyalji gelişimi riskini artırabilecek bazı risk faktörleri şunlardır:

Cinsiyet: Fibromiyalji erkeklere oranla kadınlarda daha fazla görülmektedir.

Yaş:  Fibromiyalji genellikle erken yetişkinlik döneminde gelişmektedir. Bununla birlikte, hem yaşlı yetişkinlerde hem de çocuklarda görülebilmektedir.

Fibromiyalji Tedavisi

Fibromiyalji nasıl geçer? Fibromilyaljiyi tedavi etmek maalesef mümkün olamamaktadır, ancak pek çok yöntemler belirtiler hafifletilebilmektedir. Genel olarak, hem ilaç tedavisinin hem de kişisel bakımın bir kombinasyonunu içermektedir. Amaç, oldukça rahatsız edici olan belirtileri en aza indirmek ve hastanın rutin hayatına devam edebilmesini sağlamaktır. Bununla birlikte, hiçbir tedavi bütün belirtileri hafifletmek için etkili olamamaktadır. ¹⁵ 

Fibromiyalji tedavisi daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanabilmektedir:

İlaç Tedavisi

Fibromiyalji nedeniyle gelişen ağrıları hafifletmek ve uykuyu düzene sokmak için ilaç tedavisinden yararlanılabilmektedir. Bazı seçenekler ise şunlardır:

Ağrı kesiciler: Asetaminofen, ibuprofen veya naproksen sodyum gibi reçetesiz olarak satılan bazı ağrı kesiciler fibromiyalji ağrılarını hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. Bununla birlikte, doktor tarafından tramadol gibi bir ağrı kesici ilaç da reçete edilebilmektedir.

Antidepresanlar: Fibromiyalji nedeniyle gelişen ağrı ve yorgunluğu hafifletmek için duloksetin ve milnasipran gibi antidepresanlar reçete edilebilmektedir. Bununla birlikte, uykuyu desteklemeye yardımcı olan ve kas gevşetici olan ilaçlar da önerilebilmektedir.

Nöbet önleyici ilaçlar: Epilepsi nöbetlerini kontrol altına almak için reçete edilen bu ilaçların bazıları fibromilyalji nedeniyle gelişen ağrıları hafifletmeye de yardımcı olabilmektedir. ¹⁶ 

Terapiler

Fibromiyaljinin vücuda ve hayata verdiği olumsuz etkileri en aza indirmek için pek çok farklı terapi seçeneğinden yardım alınabilmektedir. Bazıları şunlar olabilmektedir:

Fizik tedavi: Fizik tedavinin yardımıyla vücudun kuvveti, esnekliği ve dayanıklılığı desteklenebilmektedir. Egzersiz hareketlerini içeren bu tedavi yönteminde, bazıları için suda fizik tedavi iyi bir seçenek olabilmektedir.

Mesleki terapi: Bu tedavi yöntemi için bir mesleki terapistten yardım alınmaktadır. Böylece, hem fiziksel kapasitenize göre iş alanı yeniden tasarlanmakta hem de fibromiyalji belirtilerini şiddetlendiren işyerindeki stres azaltılmaktadır.

Danışmanlık: Bir danışmandan yardım alarak, stresli durumlarla nasıl başa çıkacağınıza dair stratejiler öğrenebilirsiniz. ¹⁷ 

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Her ne kadar ilaç tedavisiyle fiziksel rahatsızlıklar hafifletilebilse de, unutulmamalıdır ki, fibromiyaljiyle mücadele etmek için yaşam tarzı değişiklikleri yapmak da son derece önemlidir. Böylece belirtilerin şiddeti ve sıklığı da azaltılabilmektedir. Bazı seçenekler şunlardır:

Stresi azaltma: Stresin yarattığı baskıyı azaltmak veya sınırlandırmak için planlamalar yapılabilmektedir. Duygusal stresi azaltmak için mutlaka hergün kendinize biraz zaman ayırmalısınız. Bununla birlikte, rutininizi tamamen değiştirmek zorunda da değilsiniz. Derin nefes alma egzersizleri, meditasyon veya yoga gibi stres yönetimi tekniklerini öğrenebilirsiniz.¹⁸ 

Yeterli uyku çekme: Fibromiyalji nedeniyle gelişen yorgunluk, uyku problemleriyle de bir araya gelince genellikle daha da kötüleşmektedir. Uyku için mümkün olduğunca yeterli zaman ayırmalısınız. Hergün aynı saatte uyumak ve uyanmak için özen göstermelisiniz.

Düzenli egzersiz yapmak: Egzersiz fibromiyalji kaynaklı ağrıları ve sertlikleri rahatlamaya yardımcı olmaktadır. Ancak, bunu yaparken çok dikkatli olunması gerekmektedir. Ilımlı, kademeli ve düzenli egzersiz her zaman daha iyi bir seçenektir. Bir uzmandan yardım alırsanız, egzersizin belirtileri hafifletmeye olan etkisi daha mümkün olabilmektedir. ¹⁹ 

Aktivite yönetimi: Aktivitelerin seviyesini eşit tutabilirsiniz. Kendinizi daha iyi hissettiğiniz günlerde çok fazla aktivite içinde olmaktan kaçınmalısınız, çünkü bu sonraki günlerin daha kötü geçmesine yol açabilmektedir. Bununla birlikte, belirtilerinizin şiddetli olduğu günlerde sınırlı ya da çok az aktivite yapmayı tercih edebilirsiniz.

Diyet: Ne kadar sağlıklı bir diyetle beslenmeyi tercih ederseniz, o kadar sağlıklı bir hayat sürersiniz. Bu nedenle, diyetinizde bazı değişiklikler yapabilirsiniz. Örneğin, kafeini ve alkolü sınırlandırmalısınız. Her gün keyif verici ve sizi tatmin eden gıdaları tüketmeyi denemelisiniz. ²⁰ 

Alternatif Tedavi Yöntemleri

Akupunktur: Akupunktur, cilt üzerinde belirli bölgelere yerleştirilen ince iğneleri içeren eski bir Çin tıbbı yöntemidir. Günüzmüde de halen pek çok rahatsızlığı tedavi etmek için kullanılmaktadır. Akupunktur iğnelerinin kan akışını destekleyerek beyin ve omurilikteki nörotransmiter seviyelerin değiştirilmesine yardımcı olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle de, fibromiyalji belirtilerini hafifletmeye destek olabileceği fikri doğmaktadır.

Masaj terapisi: Masaj da vücut ağrıları için çok eski zamanlardan beri kullanılan alternatif bir tedavi yöntemidir. Kasların ve yumuşak dokuların daha kolay hareket ettirilmesini sağlamak için pek çok masaj tekniği bulunmaktadır. Masaj sayesinde kalp atış hızı yavaşlamakta, kaslar ve eklemler gevşemekte, bunun bir sonucu olarak da vücut ağrıları rahatlamaktadır. Aynı zamanda, stres ve kaygıyla mücadele edilmesine de yardımcı olabilmektedir. ²¹