Bel Ağrısı Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Bel Ağrısı Nedir? 

Bel ağrısı, doktora başvurulan sağlık problemleri arasında ilk sıralarda gelmektedir. Hemen hemen herkes hayatının bir döneminde bel ağrısına maruz kalmaktadır. Fiziksel açıdan kişiyi oldukça zorlayabilen bel ağrısı, bazen okuldan ve işten geri kalmaya bile yol açabilmektedir.

Bel ya da alt sırt bölgesi, omurganın omurlarından, kaslardan ve bağlardan oluşmaktadır. Omurga intervertebral diskleri içermektedir, iki omur (kemik segmentleri) arasına ise adeta bir yastık görevi gören kıkırdak doku bulunmaktadır. Kasların, bağların veya alt bel disklerinin yaralanması veya hastalığı bel ağrısına neden olabilmektedir. Bununla birlikte, bel yaralanması riski fazla kilolu, kötü bir duraşa sahip veya zayıf bel ve karın kaslarına sahip kişiler için daha yüksektir. ¹

Bel Ağrısı Belirtileri 

Bel ağrısı başlangıcı akut olabilmektedir. Yani bel ağrısı aniden başlamaktadır. Bununla birlikte, devam etmesiyle birlikte bel ağrısı kronik bir hal de alabilmektedir. Vücutta meydana gelen her ağrıda olduğu gibi bel ağrısında da ağrıya erken bir aşamada müdahale etmek belirtilerin daha da kötüleşmesini engelleyebilmektedir.

Bel ağrısı neden olur? Bel ağrı belirtileri yerine ve nedenine bağlı olarak da değişebilmektedir. Belirtiler daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır: ²

Yaygın Bel Ağrısı Belirtileri

Bel ağrısı belirtileri ve şiddeti kişiden kişiye göre değişebilmektedir. Zihinsel ve duygusal sağlık, stres veya egzersiz ve aktivite seviyesi dahil olmak üzere birçok faktör bel ağrısının belirtilerini değiştirebilmektedir. Ancak, bel ağrısı genellikle aşağıdaki gibi ortak belirtilerin bir kombinasyonunu oluşturmaktadır:

Donuk ağrı: Bel ağrısı yanan, batan ya da kesin olan bir ağrıdan ziyade donuk ve acıyan bir ağrıdır. Bu tür ağrılara hafif veya şiddetli kas spazmları, sınırlı hareket kabiliyeti, pelviste ve kalçada ağrı da eşlik edebilmektedir.

Kalça, bacak ve ayaklara yayılan ağrı: Bazen belde başlayan ağrı siyatik olarak adlandırılan bir ağrı tipine dönüşebilmektedir. Bu durumda bel ağrısı bacaklardan ayaklara doğru hareket etmektedir. Hareket sırasında keskin bir ağrı, batma, karıncalanma ve uyuşukluk hissedilmektedir. ³

Oturma nedeniyle şiddetlenen ağrı: Bazen oturma pozisyonu disklere baskı uygulanmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle, uzun süre oturduktan sonra bel ağrısı daha da kötüleşerek kendisini hissedilerebilmektedir. Genellikle yürüme, esneme ve germe hareketleriyle ağrı hafiflemektedir.

Pozisyon nedeniyle gelişen ağrı: Eğer bel ağrısının nedeni yanlış bir pozisyonda olmak ise, pozisyonu değiştirildiğinde ağrı dinebilmektedir. Örnek vermek gerekirse,  spinal stenoz durumunda yürümek zor ve ağrılı olabilmektedir ancak kişi bir alışveriş sepetine doğru eğildiğinde ağrı hafiflemektedir.

Hareketsizlik nedeniyle gelişen ağrı: Bazı insanlar sabahları yataktan bel ağrısıyla kalmaktadır. Bu durum, uzun süre hareketsiz bir şekilde yatmaktan kaynaklanabilmektedir. Kişi gün içinde hareket ettikçe ağrısı da geçmektedir. Yatak ve yastık kalitesi de bel ağrısına katkıda bulunabilmektedir. ⁴

Bel Ağrısının Başlaması

Bel ağrısının başlama şekli nedenine bağlı olarak değişebilmektedir. Genel olarak ise şu şekillerde tanımlanabilmektedir:

Zamanla kötüleşen bel ağrısı: Tekrarlayan hareketlerin veya stres tetikleyici pozisyonların neden olduğu belirtiler yavaş ve ilerleyici olarak kötüleşme eğilimindedir. Ağrı, belirli aktivitelerden sonra veya uzun bir günün sonunda gelişebilmekte ve sürekli olarak hissedilebilmektedir.

Gelen, giden ve zamanla kötüleşen bel ağrısı: Dejeneratif disk hastalığının neden olduğu bel ağrısısı gelip giden bir ağrı olabilmektedir, ancak alevlenmeler uzun bir süre boyunca giderek daha da şiddetli bir hale gelmektedir. ⁵

Yaralanma sonrasında hemen başlayan ağrı: Ani veya sarsıcı hareketler, omurgaya ve destekleyici kaslarına zarar verebilmektedir. Bunun bir sonucu olarak da ani ve akut bir bel ağrısı gelişmektedir.

Yaralanmadan bir süre sonra gelişen ağrı: Bazen bel ağrısı herhangi bir kaza veya yaralanmadan yaklaşık olarak birkaç saat sonra gelişmektedir. Ağrının sonradan gelişmesi genellikle kasların doğal iyileşme süreçlerinin bir yan etkisi olarak değerlendirilmektedir. ⁶

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Bel Ağrısı Belirtileri

Bazen bel ağrısı, altta yatan daha ciddi tıbbi bir durumun da işareti olabilmektedir. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birinin yaşanması durumunda acil tıbbi yardım alınması tavsiye edilmektedir:

• Mesane ve bağırsak kontrolü kaybı 
• İstenmeyen kilo kaybı (diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişikliklerine bağlı olmayan) 
• Ateş ve titreme 
• Karında şiddetli ve dayanılmaz bir ağrı 
• Bir travma sonrasında (trafik kazası gibi) ağrı 

Kronik bel ağrısı genellikle diğer belirtilerle ilişkilidir. Devam eden bel ağrısı veya bacak ağrısı olan çoğu insan uyumada güçlük çekmektedir. Uyku problemleri beraberinde depresyon ve anksiyeteye yol açabilmektedir.⁷

Bel Ağrısı Nedenleri 

Bel ağrısı neden olur? Bel ağrısı temelde, zorlanma, sağlık sorunları ya da duruş bozukluğu nedeniyle gelişmektedir. ⁸

Bel ağrısı nedenleri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır:

Zorlanma ve Burkulma

Bel ağrısı vakalarında sık karşılaşılan nedenlerden bazıları belde oluşan yırtıklar, bağ çekilmesi ya da kas zorlanmalarıdır. Bu tür yaralanmalar aniden veya zaman içinde tekrarlayan zorlanmalardan kaynaklanabilmektedir. Sıklıkla duruş bozukluğu, kötü bir duruş ya da ağır nesneleri kontrolsüz bir şekilde kaldırma, düşme veya spor yaralanmaları nedeniyle gelişmektedir. ⁹

Spondiloz

Spondiloz, dejeneratif eklem hastalığıdır. Bu durumda, omurgada osteoartrit meydana gelmektedir. Omurga disklerinde ve eklemlerinde zaman içinde oluşan aşınmalar ve yıpranmalar bel bölgesinde ağrıya, inflamasyona, dengesizliğe ve spinal stenoza (spinal kanalın anormal daralması) neden olabilmektedir.

Dar Kanal (Spinal Stenoz)

Spinal kanalın daralması duruma stenoz adı verilmektedir. Genellikle, intervertebral disklerin yaşla birlikte incelmesi ve kırılgan bir hale gelmesi sonucunda gelişmektedir. Çoğu hasta sabah yataktan kalkarken bel tutulması yaşamakta ve uzun bir süre boyunca da ayaktayken ya da yürürken bel ağrısı çekmektedir. ¹⁰

Ankilozan Spondilit

Ankilozan spondilit, omurgadaki eklemlerin şişmesiyle sonuçlanan inflamatuar bir artrit tipidir. Hastayı oldukça zayıflatabilmektedir. Genellikle, sabahları kişi güne ağrılı ve sert bir bel ile kalmakta, gün içindeyse bu durum hareket ile düzelmektedir.

Bel Kayması (Spondilolistezis)

Spondilolistezis, omurgada yer alan bir kemik pozisyonundan kaydığında bel ağrısı yaşanabilmektedir. Bel ağrısıyla birlikte, uyuşukluk ve karıncalanma da hissedilmektedir. Bu durum bir doğum kusurundan, aşınmadan, yıpranmadan veya yaralanmadan kaynaklanabilmektedir. ¹¹

Lomber Disk Hernisi (Bel Fıtığı)

Bir başka bel ağrısı nedeni ise fıtıktır. Sık karşılaşılan bel ağrısı nedenleri arasında gelen fıtık sonucunda, omurilik üzerine aşırı baskı uygulanmakta ve kıkırdak dokusu yanlara doğru itilmektedir. Bu da, sinir sıkışmasını tetiklediği için bel ağrısına yol açmaktadır. ¹²

Böbrek Taşları ve İdrar Yolu Enfeksiyonları

Bel ağrısının yaygın olarak yaşanan nedenleri arasında böbrek taşları ve sistit gibi idrar yolu enfeksiyonları bulunmaktadır. Bu durum aynı zamanda kalça veya pelvis yaralanması, apandisit veya sindirim sorunlarından da kaynaklanabilmektedir. ¹³

Hamilelik

Bel ağrısının bir diğer yaygın nedenlerinden biri de hamileliktir. Hamilelik boyunca büyüyen fetus sinirlere baskı yapmaya başladığı için bel ağrısına yol açabilmektedir. ¹⁴

Sigara İçmek

Sigara içmek omurgaya giden kan akışını tehlikeye atabilmektedir. Bunun bir sonucu olarak da omurlararası diskler daha hızlı yaşlanmakta ve deforme olmaya karşı daha eğilimli bir hale gelmektedir. ¹⁵

Uzun Süre Oturmak

Sandalyede oturmak beli ayakta durmaktan ya da yürümekten daha fazla zorlamaktadır. Eğer günün büyük bir kızmında oturmak zorunda olduğunuz bir işe ya da koşula sahipseniz, fırsat buldukça kalkıp yürümeniz önerilmektedir.

Uzun Süre Ayakta Kalmak

Belirli aralıklarla yürümek vücut için oldukça faydalıdır. Ancak yürüyüş uzun bir süre boyunca hiç oturup dinlenilmeden yapıldığı takdirde, beli yorabilmekte ve ağrıya yol açabilmektedir. Yürürken topuklu ayakkabı giyiyorsanız ya da ağır bir sırt çantası yaşıyorsanız, bunlar da bel ağrısına neden olabilmektedir. ¹⁶

Uçmak

Uçuş sırasında basınçlı kabin havası omurga disklerini tahriş edebilmektedir, bu da omurgayı şişkinlik ve fıtığa karşı savunmasız bir hale getirebilmektedir. Uzun bir uçuştan sonra ağır kaldırma ve benzeri kuvvetli faaliyetlerden kaçınmalısınız.

Yanlış Yatak Seçimi

Yattığınız yatak ne kadar yumuşak olursa olsun, vücudun doğal pozisyonlarına uyum sağlamayan bir yatak, sabahları bel ağrısıyla uyanmanıza neden olabilmektedir. Aşırı yumuşak bir yatak yerine, orta sertlikte bir yatak vücut için daha uygun olacaktır.

Yanlış Giysi Seçimi

Çok sıkı olan giysileri tercih etmek, omurganın normal hareket edebilmesi için gerekli olan aralığı kısıtlayabilmektedir. Kasları da etkileyen bu durum, bel bölgesinin gerilmelere ve yaralanmalara karşı daha eğilimli bir hale gelmesine neden olmaktadır. ¹⁷

Obezite

Aşırı kilolu olmak, bel ve bel bölgesi dahil olmak üzere alt ekstremitelerde basınç uygulanmasına yol açabilmektedir. Bu nedenle de bel ağrıları gelişebilmektedir. ¹⁸

Bel Ağrısı Tedavisi 

Bel ağrısı nasıl geçer? Günlük aktiviteler nedeniyle veya belin aşırı zorlanması sonucu oluşan bel ağrılarında genellikle bir süre dinlemek ya da evde tedavi yöntemleri uygulamak faydalı olabilmektedir. Ancak, bel ağrısı tıbbi bir nedenden ötürü gelişiyorsa, ilaç tedavisi, cerrahi yöntemler ve fizyoterapi bir seçenek olabilmektedir. ¹⁹

Bel ağrısı tedavisi daha ayrıntılı olarak şöyle açıklanabilmektedir:

İlaç Tedavisi

• Reçetesiz Ağrı Kesiciler 

Bel ağrısını hafifletmek için doktor tarafından reçetesiz steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar tavsiye edilebilmektedir. Bu ilaçlar bel ağrısını hafifletebilmekte ve kişinin daha aktif bir şekilde hareket edebilmesini sağlayabilmektedir. İbuprofen olan ağrı kesiciler etki edebilirken, parasetamol gibi ilaçlar muhtemelen herhangi bir fayda sağlayamayacaktır. ²⁰

• Reçeteli Ağrı Kesiciler 

Reçetesiz steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar herhangi bir etki sağlamadığı takdirde, doktor tarafından dozu daha yüksek olan bir ağrı kesici önerilebilmektedir. Bu tip ilaçlar yalnızca kısa bir süre için uygundur. ²¹

• Kas Gevşeticiler 

Bel ağrısı için kas gevşeticiler reçete edilebilmektedir. Kas gevşetici ilaç sinir sistemine odaklanarak kas gerginliğini ve spazmını azaltmaktadır. Böylece bel ağrısı da hafiflemektedir. Bununla birlikte, kronikleşen bel ağrıları için kas gevşeticiler etkili olmayabilmektedir. ²²

• Antidepresanlar 

Bazı vakalarda aşırı stres ya da anksiyete nedeniyle bel ağrısı gelişebilmektedir. Bu durumda, antidepresan ilaçların bir belirti olarak gelişen bel ağrısını da hafifletebileceği düşünülmektedir. Antidepresanlar sadece bel ağrısını geçirmek için kullanılmamaktadır. Antidepresanlar doktor tarafından uygun görüldüğü takdirde reçete edilmektedir. ²³

Koruyucu Bel Destek Kemeri

Bel ağrısını hafifletmek için koruyucu bel destek kemerlerinden faydalanılabilmektedir. Fiziksel terapi programı ile birlikte kullanıldığında bel ağrılarını hafifletmede gerçekten başarılı olabilmektedir. Cerrahi uygulamalardan sonra da sırt desteği kullanılabilmektedir. ²⁴

Fizyoterapi

Hareket ve hareketlilik konusunda uzmanlaşmış bir sağlık uzmanı olan fizyoterapist veya uzmanlık eğitimi almış başka bir doktor aşağıdakileri tedavileri uygulayabilmektedir:

• Fiziksel aktivite, hareket, kas güçlendirme, postürü kontrol etmeyi ve germeyi içeren bir egzersiz programı 
• Masaj veya omurga manipülasyonu gibi manuel tedavi 

Kayropraktik tedavi (elle tedavi) veya osteopati gibi tamamlayıcı tedaviler denemek isteyebilirsiniz. Bu tedavilerin geçerliliği genellikle doktorlar tarafından kontrol edilememektedir, ancak bazı kişilerde kayropraktik tedavi gibi tedaviler faydalı da olabilmektedir. Daha önce deneyim edinmediğiniz ve faydasından emin olmadığınız bir tedavi yöntemini denemeden önce mutluka bir doktordan bilgi almalısınız. ²⁵

Psikolojik Terapiler

Bel ağrısı sürekli olarak devam ettiğinde ve kişinin hayata adapte olmasını zorlaştırmakta, aktif kalmasını engellemekte ve iyileşme süresini uzatmaktadır.

Bel ağrılarınız sizi mutsuz ediyorsa ve bu nedenle kendinizi hayattan soyutluyorsanız, psikolojik terapiler bu duygularla başa çıkmanıza yardımcı olabilmektedir. Egzersizle birlikte bilişsel davranışçı terapi (CBT) isimli konuşma terapisi önerilebilmektedir. Ayrıca, nefes alma egzersizleri gibi rahatlatıcı tekniklerden de yararlanabilirsiniz. ²⁶

Bel Ağrısı Ameliyatı

Bel ağrısı nedeniyle cerrahi yöntemlerin uygunlanması nadir olarak yaşanmaktadır. Cerrahi genellikle diğer tedavi yöntemlerine yanıt vermeyen bel ağrısı vakalarında ya da cerrahiyle düzelecek spesifik bir neden sonucunda bel ağrısı gelişmişse yapılmaktadır. ²⁷

6-12 haftalık cerrahi olmayan tedavilerden sonra iyileşmeyen şiddetli bel ağrısında cerrahi yöntemler bir seçenek haline gelebilmektedir.

Dekompresyon cerrahide, spinal kolondan bir sinir kökü üzerinde baskı yapan ne varsa çıkarılmaktadır. Bu fıtıklaşmış bir disk veya kemik çıkıntısı olabilmektedir. Bel ağrısı için iki ana tip dekompresyon bulunmaktadır. ²⁸

Mikrodisektomi: Mikrodisektomi, siyatik ağrısına neden olan fıtıklaşmış bir diske müdahale etmek uygulanan minimal invaziv bir prosedürdür.

Laminektomi: Laminektomi, bir sinir veya çoklu sinir köklerini sıkıştıran kemik veya yumuşak doku tabakasının bir kısmının çıkarılmasıdır. Spinal stenoz zayıflığı olan bir kişi için genel olarak bir laminektomi uygulanmaktadır. ²⁹

Spinal Füzyon Cerrahisi

Füzyon cerrahisi kısaca, iki veya daha fazla komşu vertebral kemik arasındaki yumuşak dokuların ortadan kaldırıldığı ve kemik veya metal ile değiştirildiği cerrahi prosedürü içermektedir.

Lomber Disk Protezi

Bazı hastalarda, dejeneratif disk hastalığını tedavi etmek için füzyon cerrahisine bir alternatif olarak disk protezi yerleştirilebilmektedir. ³⁰

Bel Ağrısı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Bel ağrısı tanısı ve tedavisi için fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümüne başvurabilirsiniz. ³¹

UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.