Tırnak Mantarına Ne Sebep Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Tırnak Mantarı (Onikomikoz) Nedir?

 Tırnak mantarı, diğer adıyla onikomikoz, oldukça yaygın olarak yaşanan bir mantar enfeksiyonu durumudur. Enfeksiyonun belirtileri, içerdiği mantar türüne bağlı olarak değişmektedir, ancak tırnakların kalınlaşması ve sarı bir renk alması ilk dikkat çeken değişikliklerdir.

Tırnaklarda meydana gelen bu tarz deformasyonların yarısında, bu durumun nedeni tırnak mantarıdır. Oldukça yaygın olarak yaşanan tırnak mantarı, genellikle ayak tırnaklarında görülse de, el tırnaklarını etkileme riski de bulunmaktadır. Bunun nedeni ayaklarda Atlet ayağı gibi mantarların gelişmesi için daha uygun bir ortam olması ile açıklanabilmektedir. ¹ 

Diğer yandan, mantarlar genellikle ılık ve nemli koşullarda daha kolay gelişmektedir. Kapalı ve plastik ayakkabıların kullanımı nedeniyle, bu organizmalar için ideal ortamlar oluşmaktadır ve hem ayaklara hem de ayak tırnaklarında mantar enfeksiyonlarının gelişmesi kolaylaşmaktadır. Soyunma odasında çıplak ayakla yürümek gibi durumlar enfeksiyon riskini artırabilmektedir. Bu tarz sıcak ve nemli bir ortam da mantarın enfekte olması için elverişli olabilmektedir.

El tırnaklarına mantar enfeksiyonu bulaşabilmektedir. Bu tür enfeksiyonlar genellikle, elleri uzun süre suya maruz kalmış kişilerde görülmektedir. Örnek vermek gerekirse, restoranlarda bulaşık yıkayan çalışanlar veya ev temizliğine yardımcı olan profesyonel çalışanlar devamlı olarak suyla çalışmaktadır. Bu nedenle de, el tırnaklarında mantar enfeksiyonu geliştirme riskleri daha da artmaktadır. Çalışırken özel eldivenler kullanmak, bu tarz tırnak mantarı enfeksiyonlarından korunmak için faydalı olabilmektedir. ² 

Mantar enfeksiyonu derinleştikçe, tırnağın rengi değişmekte, tırnak kalınlaşmakta ve parçalanmaya başlamaktadır. Bu durum aynı anda birden fazla tırnağı etkileyebilmektedir.

Yaşanan tırnak mantarı hafifse ve kişiyi rahatsız etmiyorsa, tedaviye ihtiyaç duyulmayabilir. Ancak, genellikle tırnak mantar acı vericidir ve kalınlaşmış tırnaklara neden olmaktadır. Bu nedenle, kişisel bakım adımları ve ilaç tedavisi gerekli olabilmektedir. Diğer yandan, uygulanan tedavi başarılı olsa bile, tırnak mantarları genellikle yeniden oluşmaktadır. ³ 

Tırnak Mantarı (Onikomikoz) Belirtileri

 Tırnak mantarı enfeksiyonları, onikomikoz olarak da adlandırılmaktadır ve en yaygın olarak yaşanan tırnak hastalıkları arasında bulunmaktadır. Diyabet gibi durumların yaygınlığı ve yaşlanan nüfusun artmasıyla tırnak mantarı enfeksiyonu vakaları da giderek artmaktadır.

Tırnak mantarı başlangıcı ve ilerleyişi belirtileri, tırnağın etkilenen bölümüne göre sınıflandırılabilmektedir. Distal subungual onikomikoz, yüzeysel beyaz onikomikoz ve Candida şeklinde belirtilebilmektedir. ⁴ 

Ortak Tırnak Mantarı Belirtileri

Başlıca tırnak mantarı belirtileri şunlardır:

• Tırnakta belirgin bir beyaz veya sarı nokta, tüm tırnağın üzerine yavaş yavaş yayılmaya başlamaktadır.
• Renksiz, hasarlı, yarılmış, kırılgan, kalınlaştırılmış ve sert tırnaklar oluşmaktadır.
• Tırnaklarda meydana gelen hasar tırnakların çatlamasına yol açmaktadır.
• Tırnak altında da hasar (tırnak parçaları ve cilt parçaları) oluşmaktadır.
• Enfekte olan tırnağın etrafındaki cilt kırmızı, kaşıntılı veya şişmiş bir hale gelmektedir.
• Atlet ayağı da aynı anda ortaya çıkabilmektedir. ⁵ 

Distal Subungual Onikomikoz

Tırnak altındaki cilt de enfekte olduğu zaman, bu durum distal subungual onikomikoz olarak adlandırılmaktadır ve aşağıdaki belirtilerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır:

• Tırnak yatağında ve tırnağın alt tarafında meydana gelen sarı çizgiler
• Tırnak altında meydana gelen tırnak parçaları ve cilt parçaları gibi hasar oluşumu
• Tüm tırnakta oluşan renk kaybı ve tırnak yatağından tırnağın ayrılması (ciddi enfeksiyonlarda görülmektedir)
• Gevrek ve kırık tırnaklar 

Yüzeysel Beyaz Onikomikoz

Tırnak yüzeyinin enfekte olması durumunda, bu, yüzeysel beyaz onikomikoz olarak adlandırılmaktadır ve belirtileri şunlar olabilmektedir:

• Tırnak yüzeyinde beyaz lekeler veya beyaz çizgiler
• Yumuşak ve tozlu bir tırnak yüzeyi
• Tırnakta hasar, ufalanma ve kahverengi veya gri olan renk değişikliği ⁶

Candida Onikomikoz

Candida onikomikoz oluşması durumunda, tırnak mantarı belirtileri değişebilmektedir. Bu enfeksiyon çoğunlukla tırnaklarda görülmektedir. Aşağıdaki belirtiler meydana gelebilmektedir:

• Opak, yeşilimsi veya kahverengimsi tırnaklar
• Garip şekilli tırnaklar
• Tırnakların kalınlaşması
• Tırnak çevresinde ağrı (tırnak cildinin enfeksiyonu ağrıya neden olabilmektedir)
• Tüm tırnaklarda enfeksiyon yaşanması
• Ağrı (ağrılı olabilen tırnak mantarı enfeksiyonu türüdür)

Tırnağın tabanı enfekte olduğu takdirde, bu durum proksimal subungual onikomikoz olarak adlandırılmaktadır ve aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilmektedir:

• Tırnak tabanının beyazımsı görünüşü
• Opak renkte tırnaklar ⁷

Tırnak Mantarı (Onikomikoz) Nedenleri

 Tırnak mantarı neden olur? Tırnak mantarı diğer adıyla onikomikoz, bazı patojenler nedeniyle oluşan bir sağlık durumudur. Bu patojenler genellikle, dermatofit enfeksiyonlar, Candida mantarı ve dermatofitik olmayan küfler olmak üzere üç ana gruba ayrılmaktadır.

Daha ılıman olan ülkelerde dermatofit yani derinin yüzeysel mantar enfeksiyonları daha sık yaşanmaktadır. Diğer yandan, tropikal bölgeler ve subtropikal bölgelerde, daha sıcak ve nemli bir iklime sahip olan ülkelerde ise Candida ve dermatofitik olmayan enfeksiyonlar daha sık görülmektedir. ⁸ 

Tırnak mantarının yaygın olarak yaşanmasının nedeni, altta yatan nedenlerden bazıları olan şeker hastalığı ve zayıf bağışıklığı olan insanların sayısının da artmasıdır. Diğer yandan, tırnak mantarı özellikle yaşlı insanları etkilemektedir.  

Tırnak mantarı nedenlerini ve risk faktörlerini şöyle açıklamak mümkündür:

• Herhangi bir mantar enfeksiyonu olanlar tırnak mantarı da geliştirebilmektedir. Örneğin, atlet ayağı olarak adlandırılan bir cilt mantarı enfeksiyonu tedavi edilmediği takdirde, genellikle ayak tırnaklarını da etkilemektedir.
• Cilt mantarı enfeksiyonları kaşıntıya neden olduğu için kişi lezyonları kaşıdığında enfeksiyon tırnaklara geçmektedir. Diğer yandan, ayakta bulunan mantar enfeksiyonu ilerleyerek ayak tırnaklarına geçebilmektedir. ⁹ 

Tırnak mantarı, tırnak mantarına neden olan enfeksiyon tırnaklara yerleştikten bir süre sonra ortaya çıkabilmektedir. Bu durum, tırnakların çok fazla aşınmasına bağlı olarak da hızla gelişebilmektedir.

• Hasar görmüş ya da kırılmış olan tırnak enfeksiyon kapmaya açık bir hale gelmektedir. Tırnakları yemek ve yapay tırnakları kullanmak tırnak mantarı enfeksiyonu geliştirme riskini artırabilmektedir.
• Ellerini çok fazla temizlemek zorunda kalanlar, yemek yapanlar ya da uzun süre su ile çalışanlarda risk daha fazladır. Bu eylemlerin çok fazla yapıldığı meslek grupları risk grubuna dâhil edilebilmektedir. ¹⁰ 

Tırnakların çok fazla temizlenmesi, tırnak tabanında bulunan koruyucu deriye zarar verebilmektedir. Bu nedenle de, mantar enfeksiyonlarının o bölgelere yerleşmesi kolaylaşmaktadır.

• Sıcak ve nemli iklimlerde yaşayan kişiler tırnak mantarı geliştirmeye daha eğilimli olabilmektedir.

Diğer sağlık koşulları: Kronik sağlık koşulları olanlar da tırnak mantarı enfeksiyonu geliştirme riski altındadır. Aşağıdaki tıbbi koşullara sahip olanların tırnak mantarı geliştirme riski daha yüksektir:

• Şeker hastalığı (diyabet)
• Sedef hastalığı
• Parmaklarda ve ayak parmaklarındaki zayıf kan dolaşımı
• Bastırılmış veya zayıf bağışıklık sistemi (örneğin, AIDS veya kanseri olan hastalar ya da diğer kemoterapi alan hastalar)
• Genel olarak sağlık durumu zayıf olan kişiler ¹¹

Sigara içmek: Sigara içen kişilerin de tırnak mantarı geliştirme riski yüksektir. Bu durum, uzun süre sigara içilmesi nedeniyle el ve ayak parmaklarındaki zayıf kan dolaşımına bağlı olarak oluşabilmektedir.

Yaş: Kişinin yaşı da bir risk faktörü olarak değerlendirilmektedir. Yetişkinlerin, tırnak mantarından muzdarip olması gençlere oranla, yaklaşık 30 kat daha fazladır. Tırnak mantarı, 18 yaşın altındaki çocukların sadece % 2,6’sını etkilerken 70 yaşın üzerindeki insanların % 90’ını etkilemektedir.

Bazı durumlarda, mantar enfeksiyonun neden geliştiği tam olarak bilinememektedir. Yani sağlıksal açıdan hiçbir problemi olmayan kişilerde de mantar enfeksiyonu gelişebilmektedir. Bu durum çoğu zaman, mantar enfeksiyonu bulunan kişilerle yakın temasta olmaktan kaynaklanmaktadır. ¹² 

Tırnak Mantarı (Onikomikoz) Tedavisi

 Tırnak mantarı nasıl geçer? Tırnak mantarı uygun tedavi yöntemleriyle tedavi edilebilmektedir. Bununla birlikte, tedavi seçimi kişiden kişiye göre değişebilmektedir. Anti mantar ilaçlarının etkinlik oranları % 60 ile % 80 arasındadır ve çoğu zaman birkaç hafta, ay ve hatta yıllar için tedaviye devam edilmesi gerekebilmektedir.

Uygulanabilecek en etkili antifungal tedavi, derinlemesine çalışmalıdır. Bunun anlamı, uygulanan tedavinin, tırnak mantarı enfeksiyonlarına neden olan olası tüm organizmalara karşı hareket etmesi gerekmesidir. ¹³ 

Tedavi, tırnak ve tırnak yatağına kan yoluyla erişebilmeli ve kalınlaşmış tırnaklara nüfuz edebilmelidir. Antifungal ilaçlar mümkün olan en kısa sürede etkili olmalı ve az yan etkiye yol açmalıdır. Ancak, mevcut ilaçlar bu kriterlerin tümünü yerine getirememektedir.

Tırnak mantarı için uygulanan tedavi yöntemleri ilaçlardan ameliyata kadar değişebilmektedir. Bu durumlarda, tırnağın tamamen çıkarılması bile söz konusu olabilmektedir.

Enfeksiyonun hafif olması durumda genellikle derinlemesine bir tedavi yöntemine ihtiyaç duyulmamaktadır. Bununla birlikte, tedavi edilmemesi durumunda, enfeksiyonun giderek kötüleşme, sonrasında diğer tırnaklara ve cilde yayılma riski bulunmaktadır. ¹⁴ 

İlaç Tedavisi

Sıklıkla, terbinafin ve itrakonazol gibi mantar önleyici tabletler reçete edilmektedir. Ağız yoluyla alınan bu ilaçlar kan dolaşımına ulaşmaktadır. Bu nedenle de, mantar enfeksiyonlarının tedavisinde çok etkili olabilmektedir.

Bu ilaçlar yavaş büyüyen tırnak enfeksiyonlarında birkaç hafta ya da birkaç ay kullanılabilmektedir. İlacı çok erken durdurmak aynı tırnak enfeksiyonun tekrarlanma riskini artırabilmektedir.

Atlet ayağı olarak bilinen ayak mantarı için de bu ilaçlar etkili olabilmektedir.

Bu ilaçların yaygın yan etkileri arasında değişen tat hissi, baş ağrısı, mide bulantısı ve ishal bulunmaktadır. Bazı gıdalar ve diğer ilaçlarla etkileşeme girme riski de bulunmaktadır.

Hamile kadınlarda mantar ilacı kullanımı için kesinlikle bir doktor tavsiyesi alınmalıdır, çünkü hamilelik durumunda mantar ilacı alınması önerilmemektedir. ¹⁵ 

Antifungal Tırnak Cilaları

Anti mantar olan tırnak cilaları da bulunmaktadır. Ağız yoluyla alınan ilaçları kullanmayı tercih etmeyenler tarafından özellikle tercih edilebilmektedir. Ancak, tırnak cilaları ilaçlar kadar etkili olamamaktadır.

Bir tırnak cilası genellikle 6 ile 12 ay arasında değişen bir süre boyunca kullanılmaya devam edilmektedir. En iyi sonuçlar için doktor tarafından reçete edilmesi durumunda, ağız yoluyla alınan ilaçlarla birlikte kullanılabilmektedir. ¹⁶ 

Kişisel Bakım

Tedavi etkili olmaya başladıkça, etkilenen tırnağın tabanından sağlıklı tırnak uzamaya başlamaktadır. Eski virüslü tırnak büyüdüğünde kesilerek alınmalıdır.

Ayaklar serin ve kuru tutulmalıdır. Hastalardan sadece temiz pamuklu çorap giymelidir. Sıkı ayakkabılardan uzak durulması da önerilmektedir. Tırnakların düzenli olarak kesilmesi gerekmektedir. Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için mantar olan tırnak için ayrı bir tırnak mantarı kullanılmalıdır. Eski ayakkabılar mantar sporlarından kurtulmak için atılmalıdır.   

Tırnak Mantarı Ameliyatı

Cerrahi müdehale, ciddi olan ve tekrarlayan tırnak mantarı enfeksiyonlarını tedavi etmek için uygulanabilmektedir. Enfekte olan tırnak dokusu çıkartılmakta ve enfekte bölgeye doğrudan antifungal bir krem uygulanabilmektedir. Tırnağın tamamen çıkarılması nadiren gerekli olabilmektedir. ¹⁷ 

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.