Böbrek Kumu Nedir?

Böbrek Kumu Nedir?

Böbrek taşları daha ufak boyutlarda olduğu zaman, bunlara böbrek kumu denilmektedir. Bir kum tanesi kadar küçük olabilen böbrek taşı aynı zamanda bezelye kadar da büyük olabilmektedir. Nadiren de olsa, bazı böbrek taşları golf topu kadar büyüktür. Böbrek kumları ya da taşları yumuşak veya sivri olabileceği gibi renkleri de genellikle sarı veya kahverengidir.

Böbrek taşı küçükse yani kumu taneciği gibiyse, kendi kendine idrar yollarından geçebilmektedir. Böbrek kumu taşlara oranla çok az ağrı yaratmaktadır ya da herhangi bir ağrıya neden olmamaktadır. Daha büyük olan bir böbrek taşı ise idrar yolunda sıkışabilmektedir. Sıkışan bir böbrek taşı, idrar akışını engelleyerek ciddi ağrılara veya kanamalara yol açabilmektedir.

Şiddetli ağrı veya kanama da dâhil olmak üzere böbrek kumu ya da böbrek taşı belirtilerinin gelişmesi durumunda, hemen tıbbi yardım alınması gerekmektedir. ¹ 

Böbrek Kumu Belirtileri

Böbrek kumu başlangıcına her zaman belirti görülmemektedir. Kum gibi küçük olduklarında kişiye acı vermeden kendi kendilerine idrar yoluyla vücuttan atılabilmektedir. Bununla birlikte, daha büyük olan taşlar idrar akışına engel olabilmektedir, bu da beraberinde şiddetli olabilen ağrılı belirtileri getirebilmektedir.

Mesaneyi böbreklere bağlayan boru olan üretere (idrar borusu) böbrek taşı sıkıştığında belirtiler yaşanmaya başlayabilmektedir. Bununla birlikte, taşın boyutu her zaman ağrının ciddiyetine tekabül etmemektedir. Bazen bir böbrek taşı böbreklerdeki belirli bir bölgeye yerleşebilmekte ve rahatsızlığa yol açabilmektedir. Böbrek taşının sebep olduğu ağrı, böbreklerde ve üreterde hareket ederken değişebilmektedir. ²

Böbrek Kumu ve Taşı Ağrısı

Böbrek kumunun ya da taşının konumu ve idrar yolunuzdaki ilerleyişi, ortaya çıkan belirtilerin tipini etkileyebilmektedir. Birçok kişi böbrek kumu ve taşı ağrısını sırt veya alt karnın bir tarafında keskin bir ağrı olarak tasvir etmektedir. Ağrı sık sık aniden başlamakta ve sonra da zamanla daha yoğun bir hale gelmektedir. Etkilenen bölge aynı zamanda kasık bölgesini ve alt karnı da içine alabilmektedir.

Sürekli ağrı hissedebilirsiniz ya da ağrı dalgalar halinde gelip gidebilmektedir. Bazen birkaç dakika süren bu ağrılar, sonra ortadan kaybolmakta ve sadece yaklaşık 10 dakika sonra yeniden ortaya çıkmaktadır. Bazı durumlarda yoğunluk dalgalanma gösterse de ağrı uzun süre devam edebilmektedir. Kum ya da taş, üriner sisteminizde farklı bir konuma hareket ettikçe yoğunluk düzeyinde de değişiklik meydana gelmektedir. ³ 

Böbrek Kumu ve Taşının Diğer Belirtileri

Sırtta veya kaburgaların hemen altında şiddetli ağrı hissedilmesinin yanı sıra, böbrek kumu ya da taşları durumunda bir dizi başka belirtiler de ortaya çıkabilmektedir. En yaygın olanlarından biri idrara çıkma ile ilgili olan problemlerdir. Böbrek kumu nasıl anlaşılır? Diğer böbrek kumu ve taşı belirtileri şöyle sıralanmaktadır:

• İdrar yaparken ağrı hissetme
• Bulanık görünen idrar
• Normalden daha farklı kokan idrar
• Her zamankinden daha sık idrara çıkma isteği

Böbrek kumlarına ve taşlarına bağlı olarak idrardaki kan da kahverengi, pembe veya kırmızı renkte görülebilmektedir. ⁴ 

Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri ağrınıza eşlik ediyorsa doktorunuzu görmelisiniz:

• Mide bulantısı
• Kusma
• Titreme
• Ateş

Bu belirtiler bir enfeksiyonunuz olduğunu işaret edebilmektedir. ⁵ 

Böbrek Enfeksiyonu Belirtileri

Üreterin tıkanmasına neden olan bir böbrek kumu ya da taşı böbrek hastalığına da yol açabilmektedir. Bunun nedeni, atıkların tıkanıklığı geçememesi ve bakteri oluşumuna zemin hazırlamasıdır. Böbrek enfeksiyonu belirtileri böbrek kumu ve taşı belirtilerine benzemektedir, ancak beraberinde aşağıdakileri de içerebilmektedir:

• 38 ° C veya daha yüksek ateş
• Üşüme ve titreme
• Çok zayıf veya yorgun hissetme
• İshal
• Bulanık ve kötü kokulu idrar ⁶

Aşağıdaki durumlarda ise acil tıbbi bir yardım almalısınız:

• Ağrı öyle şiddetli bir hale gelir ki ağrıdan oturmak, ayakta durmak ya da rahatça uzanmak mümkün olmaz
• İdrarda kan olması
• İdrar yaparken zorluk çekme ⁷
• Belirtiler ve Zamanları

Belirtilerinizin böbrek kumları ya da taşlarıyla ilgili olup olmadığından emin değilseniz, saatler size ipuçları verebilmektedir. Böbrek kumlarından ya da taşlarından gelen ağrı genellikle gecenin geç saatlerinde veya sabahın erken saatlerinde başlamaktadır. Bunun nedeni, insanların genellikle gece veya sabahın erken saatlerinde daha az sıklıkla idrar yapmasıdır. Üreter genellikle sabahları sıkışmaktadır. ⁸

Böbrek Kumu Nedenleri

Böbrek kumu neden olur? Böbrek kumları genellikle vücutta belirli kimyasalların birikmesi sonucu oluşmaktadır. Bu birikim aşağıdakilerden herhangi birinin bir sonucu olabilmektedir:

• Kalsiyum
• Amonyak
• Ürik asit – vücudun yiyecekleri tüketmek suretiyle ürettiği atık bir üründür
• Sistein – protein oluşturmaya yardımcı olan bir amino asit

Bazı tıbbi durumlar, idrarda bu maddelerin alışılmadık derecede yüksek bir seviyede olmasına neden olabilmektedir.

Yeterli miktarda sıvı içmediğiniz takdirde de, böbrek kumu ve taşı geliştirme olasılığınız daha yüksektir. ⁹ 

Rekürren (Tekrarlayan) Böbrek Kumları ve Taşları

Bazı insanların böbrek kumunu ve taşını devamlı olarak oluşturma olasılığı daha yüksektir. Böbrek kumunun ya da taşının tekrarlanması durumuna aşağıdakiler dâhil olabilmektedir:

• Yüksek proteinli, düşük lifli bir beslenme programı uyguluyorsa
• Aktif bir hayat yaşamıyorsa ya da yatağa bağlıysa
• Ailede herhangi birinin böbrek taşı geçmişi bulunuyorsa
• Birkaç böbrek veya idrar yolu enfeksiyonu geçirmişse
• Daha önce böbrek taşı olmuşsa (özellikle de 25 yaşından önce oluşmuşsa)
• Sadece bir tam böbrek varsa
• Bağırsak baypası (sindirim sisteminizdeki ameliyat) veya Crohn hastalığı gibi ince bağırsağı etkileyen bir durum yaşanmışsa ¹⁰

İlaç Kullanımının Tetiklediği Böbrek Kumu ve Taşı

Bazı ilaçların tekrarlayan böbrek kumu ya da taşı geliştirme riskini artırabileceğini gösteren kanıtlar bulunmaktadır. Bu ilaçlara aşağıdakileri sıralamak mümkündür:

• Aspirin
• Antasitler
• Diüretikler (sıvı birikimini azaltmak için kullanılır)
• Bazı antibiyotikler
• Bazı antiretroviral ilaçlar (HIV’ı tedavi etmek için kullanılır)
• Bazı antiepileptik ilaçlar ¹¹

Böbrek Kumu ve Taşı Çeşitleri

Böbrek kumu ve taşları çeşitli nedenlerle gelişebilmektedir. Dört temel böbrek taşının nedenleri ise aşağıda özetlenmektedir.

Kalsiyum Taşları

İdrarda çok fazla kalsiyum olması durumunda oluşmaktadır. Aynı zamanda oluşan en yaygın böbrek taşıdır. Şu durumlarda kalsiyum birikmesi meydana gelebilir: ¹²

• İdrarda büyük miktarda kalsiyuma yol açan, hiperkalsiüri adı verilen kalıtsal bir durum
• Aşırı aktif bir paratiroid bezi (paratiroid bezleri vücudunuzdaki kalsiyum miktarını düzenlemeye yardımcı olur)
• Böbrek hastalığı
• Sarkoidoz adı verilen nadir bir durum
• Bazı kanserler

Kalsiyum taşları genellikle büyük ve pürüzsüz ya da sarmal ve pürüzlüdür. 

Struvite Taşları

Struvite taşlar çoğunlukla enfeksiyonlardan kaynaklanır ve yaygın olarak üriner sistem enfeksiyonu sonrasında oluşur, bu uzun süre süren bir enfeksiyondur.

Struvite taşlar kadınlarda erkeklere oranla daha yaygındır.

Ürik Asit Taşları

Ürik asit taşları, idrarda çok miktarda asit varsa oluşabilir. Ürik asit taşı oluşumuna aşağıdaki durumlar neden olabilir:

• Çok fazla et içeren yüksek proteinli bir diyet
• Vücudun bazı kimyasalları parçalamasını önleyen gut gibi bir durum
• Vücutta asit seviyesinin normalden daha yüksek olmasına neden olan kalıtsal bir durum
• Kemoterapi

Sistin Taşları

Sistin taşları en nadir böbrek taşı türüdür. Bunlara, sistinüri adı verilen, idrara geçen asit miktarını etkileyen kalıtsal bir durum neden olur. ¹³

Kum Dökmeye Ne İyi Gelir?

Böbrek kumları ya da taşları, böbreklerinizin içinde oluşan küçük kum gibi, sert maddelerdir. Taşlar, mineral ve asit tuzlarından yapılmıştır.

Böbrek taşlarının birçok nedeni vardır ve böbreklerinizden mesaneye kadar idrar yolunuzun herhangi bir bölümünü etkileyebilir. Taşlar, idrar yoğunlaştığında oluşur, mineraller kristalleşir ve birbirine yapışır.

Böbrek taşlarını düşürmek oldukça acı verebilir, ancak taşlar genellikle kalıcı hasara neden olmaz. Durumunuza bağlı olarak, bir böbrek taşı dökmek için ağrı kesici ilaç almak ve çok fazla su içmekten başka bir şeye ihtiyacınız olmayabilir. Diğer durumlarda (örneğin, taşlar üriner sisteme bulaşırsa veya komplikasyonlara neden olursa) ameliyat gerekebilir.

Tekrar tekrar gelişme riskiniz varsa, tekrarlayan böbrek taşı riskinizi azaltmak için doktorunuz önleyici tedaviler önerebilir.  

Böbrek Kumu Tedavisi

Böbrek kumu nasıl geçer? Böbrek kumunun tedavisi, kum ya da taş türüne ve nedenine bağlı olarak değişmektedir. Minimum belirtileri olan kumlar için çoğu durumda cerrahi tedaviye gerek duyulmamaktadır. Böbrek kumunu tedavi etmek için kullanılabilecek bazı yöntemler şunlardır:

Sıvı tüketimi: Günde 2 ile 3 litre arası su içmek üriner sisteminizi boşaltmaya yardımcı olabilmektedir. Doktorunuz aksini söylemediği sürece, açık veya neredeyse berrak bir idrar oluşana kadar yeterli miktarda sıvı (çoğunlukla su) tüketmeye özen göstermelisiniz.

Ağrı kesiciler: Böbrek kumunu idrar yolundan geçirmek biraz rahatsızlık verebilmektedir. Hafif ağrıyı azaltmak için doktorunuz, ibuprofen, asetaminofen veya naproksen sodyum gibi ağrı kesici önerilerinde bulunabilmektedir.

Tıbbi terapi: Doktorunuz böbrek kumlarınızı dökmede size yardımcı olacak bir ilaç reçete edebilmektedir. Alfa bloker olarak bilinen bu tip ilaçlar, üreterinizdeki kasları rahatlatarak böbrek kumlarını daha hızlı ve daha az ağrı ile geçirmenize yardımcı olmaktadır. ¹⁴ 

Büyük Taşlar ve Belirtilere Neden Olan Taşlar

Konservatif önlemler ile tedavi edilemeyen böbrek taşları kendi başlarına geçemeyecek kadar büyük oldukları ve kanama, böbrek hasarı veya devam eden idrar yolu enfeksiyonlarına neden oldukları için daha kapsamlı tedavi gerektirebilir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

Taşları kırmak için ses dalgalarının kullanılması: Bazı böbrek taşlarında (büyüklüğüne ve yerine bağlı olarak) doktorunuz, ekstrakorporal şok dalgası litotripsi (ESWL) adlı bir tedavi önerebilir.

ESWL, büyük taşları küçük parçalara bölen güçlü titreşimler (şok dalgaları) yaratmak için ses dalgalarını kullanır. İşlem yaklaşık 45-60 dakika sürer ve orta derecede ağrıya neden olabilir, bu nedenle rahat edebilmeniz için sedasyon veya hafif anestezi altında olabilirsiniz.

ESWL idrar yolunda kan parçaları oluşuma, sırtta veya karında çürüklere, böbrek ve diğer komşu organlarda kanamalara ve rahatsızlığa neden olabilir. ¹⁵ 

Böbrek Taşı Ameliyatı

Böbrekteki çok büyük taşları çıkarmak için uygulanan bir ameliyattır. Perkütan nefrolitotomi adlı bu süreç, küçük bir kesikten/delikten sokulmuş küçük teleskopları ve aletleri kullanarak böbrek taşını cerrahi olarak çıkarmayı gerektirir.

Ameliyat sırasında genel anestezi uygulanmaktadır ve iyileşirken bir ile iki gün süreyle hastanede yatılmaktadır. ESWL başarısız olursa doktorunuz bu ameliyatı tavsiye edebilir.

Taşları oynatmak için bir tüp kullanılması: Üreterinizde veya böbreğinizde bulunan daha küçük bir taşı çıkarmak için, doktorunuz üretra ve mesane arasından üreterinize bir kamera ile donatılmış ince ışıklı bir tüp (üreteroskop) yerleştirebilir. 16

Taş bulunduğu zaman, özel araçlar taşı tutabilir veya parçalara bölebilir. Doktorunuz daha sonra şişmeyi gidermek ve iyileşmeyi hızlandırmak için üretere küçük bir tüp (stent) yerleştirebilir. Bu işlem sırasında genel veya lokal anestezi uygulanabilmektedir.

Paratiroid bezi ameliyatı: Bazı kalsiyum fosfat taşlarına, tiroid bezinizin dört köşesinde, Adam’ın elmasının hemen altında bulunan aşırı aktif paratiroid bezleri neden olur. Bu bezler çok fazla paratiroid hormonu (hiperparatiroidizm) ürettiğinde, kalsiyum düzeyleriniz çok yüksek olabilir ve böbrek taşları oluşabilir.

Hiperparatiroidizm, bazen paratiroid bezlerinden birinde küçük, iyi huylu bir tümör oluştuğunda veya bu bezlerin daha fazla paratiroid hormonu üretmesine neden olan başka bir durum geliştirdiğinde ortaya çıkar. Bezdeki büyümeyi önlemek böbrek taşlarının oluşmasını durdurur. Veya doktorunuz, paratiroid bezi hormonun aşırı üretimine neden olan durumun tedavisini önerebilir.

 UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.