Gastroenterit Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Gastroenterit Nedir?

Gastroenterit aslında halk arasında mide gribi veya mide üşütmesi olarak da bilinen hastalığın tıbbi terimidir. Gastroenterit, çocuklarda yaygın olarak rotavirüs nedeniyle oluşurken, erişkinlerde norovirüs nedeniyle oluşan bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklanmaktadır.

Gastroenterit hastalığı, özellikle mide bulantısı, kramp ve mide ağrısı ile karakterize olmasıyla bilinmektedir, ancak, kusma, diyare veya her ikisinin de birden ortaya çıktığı durumlar da olabilmektedir. Viral veya bakteriyel enfeksiyon ortadan kalkmadan 3-4 gün önce, hastalık vücut için kesinlikle rahatsızlık verici olmaktadır. Bazı durumlarda iyileşme süreci daha uzun sürebilmektedir.

Çoğu kişi enfeksiyona hemen karşı koymak için reçetesiz ilaçlara başvurmaktadır, ancak buna rağmen hastalık oldukça kolay yayılabilmekte ve bağışıklık sistemini gelecekteki muhtemel saldırılara karşı zayıflatabilmektedir. ¹

Gastroenterit oldukça sık görülen bir durumdur, zira gastroenterit oluşturabilen virüsler ve bakterilerle karışmış olan yiyecek veya su yoluyla kolayca bulaşmakta ve kişiden kişiye temas yoluyla yayılmaktadır. ²

Gastroenterit Belirtileri

Gastroenterit başlangıcının ana belirtisi, bağırsak hareketlerinizin (dışkı) sulu olmaya başladığı ve sık sık, acilen tuvalete gitmeye ihtiyaç duyduğunuz ishaldir. İshal, gastroenteritin başlıca belirtisi olmasına rağmen, ishalin bilinen diğer pek çok nedeni bulunmaktadır. Gastroenterit nasıl anlaşılır? İshale ek olarak diğer gastroenterit belirtileri aşağıdakileri içerebilmektedir:

• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı ve kramp
• Hafif ateş ve titreme
• İştah kaybı
• Baş ağrısı ve kas ağrıları
• Yorgunluk ve genel vücut zayıflığı
• İdrar kaçırma (bağırsak hareketleri üzerindeki kontrol kaybı)
• Bebeklerde zayıf beslenme ³

Gastroenterit belirtileri nedenine bağlı olarak, enfeksiyondan bir ile üç gün sonra ortaya çıkabilmektedir ve hafif ile şiddetli olabilmektedir. Belirtiler genellikle bir veya iki gün sürmektedir, ancak zaman zaman on güne kadar sürme ihtimali de bulunmaktadır.

Belirtileriniz yaklaşık beş günden fazla sürerse veya daha şiddetli bir hale gelirse ya da belirtileriniz gittikten sonra tekrar geri döndüyse, dışkınızda kan varsa, sürekli karın ağrınız varsa veya dehidrasyon gelişmeye başladıysa mutlaka bir doktora başvurmalısınız. Dehidrasyon, gastroenterit ile hızlı bir şekilde ortaya çıkabilmektedir ve vücudun aşırı sıvı kaybına uğramasına yol açabilmektedir. Gastroenterit ile birlikte gelen dehidratasyon belirtileri ise şunları içerir: ⁴

• Aşırı susuzluk
• Son sekiz saat içinde idrar yapmamak veya yalnızca küçük miktarda idrara çıkmak
• Koyu renkli ve kokulu idrar
• Ağız ve dudak kuruluğu (gözyaşı eksikliği de yaşanabilir)
• Soğuk eller ve ayaklar
• Çökmüş yanaklar veya gözler
• Baş dönmesi, letarji, zayıflık
• Cildi gerdikten sonra hemen eski halini almaması

Özellikle bebekler ve çocuklar, yaşlılar ve zayıflamış bağışıklık sistemine sahip olanlar başta olmak üzere gastroenterit ile beraber dehidratasyon belirtileri yaşayan herkes hemen bir doktora görünmelidir. ⁵

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Yetişkinseniz ve aşağıdaki belirtileri yaşıyorsanız hemen tıbbi yardım istemelisiniz:

• 24 saat boyunca sıvı kaybı yaşamaya devam ettiyseniz
• İki günden fazla kusuyorsanız
• Kan kusuyorsanız
• Dehidratasyon yaşıyorsanız
• 104 F (40 C) yukarısında ateşiniz varsa ⁶

Çocuklarda Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Çocuğunuzun aşağıdaki belirtileri yaşadığını fark edersiniz, hemen bir doktora başvurun:

• 102 F (38.9 C) ya da daha yüksek bir ateş
• Uyuşuk veya çok sinirli olma
• Rahatsızlık ya da ağrı çekiyor gibi görünmesi
• Kanlı ishal
• Sıvı kaybı (hasta bebeklerde ve çocuklarda dehidratasyon belirtileri önemlidir, belirtilerin olması durumunda hemen tıbbi yardım istenmelidir) ⁷

Bebeklerde Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Aşağıda sıralanmış olan belirtilerin yaşanması durumunda bebeğinizi hemen bir doktora götürmelisiniz:

• Birkaç saatten fazla süren kusma
• Altı saatten fazla süren kuru bez
• Kanlı dışkı veya şiddetli ishal
• Başının üstünde batık bir yumuşak nokta (fontanel)
• Alışılmadık derecede uykulu veya tepkisiz olma ⁸

Gastroenterit Nedenleri

Gastroenterit, ishal, karın krampları, mide bulantısı, iştahsızlık ve diğer sindirim rahatsızlıkları belirtilerine neden olan ve bağırsaklarda oluşan bir iltihaptır. Gastroenterit neden olur? Gastroenterit hastalığının en yaygın iki nedeni viral ve bakteriyel enfeksiyonlardır: ⁹

Viral Enfeksiyonlar

Norovirus gibi virüsler gastroenterit hastalığına neden olmaktadır. Norovirüs’ün yanı sıra diğer Rotavirüs, Astrovirüs ve Adenovirüs isimli üç virüs de gastroenteritin yaygın nedenleri arasındadır.

Rotavirüs, Astrovirüs ve Adenovirüs, özellikle bebekler ve küçük çocuklarda hastalık oluşturmaya eğilimlidir. Bunlar kirli dışkılar tarafından yayılmaktadır. Dışkılardaki virüsler, yiyecek veya suya ya da daha sonra gıdaya temas eden böceklere bulaşmaktadır. Bu durum maalesef modern zamanlarda bile hala çoğu ülkede önüne geçilemeyen bir problemdir. ¹⁰

Norovirüs, yetişkinlerde ve büyük çocuklarda gastroenteritin tipik formudur. Yılın herhangi bir zamanında ortaya çıkabilmektedir. Bu virüs fekal-oral yolla yayılmaktadır ve aynı zamanda kişiden kişiye bulaşma riski de oldukça yüksektir.

Rotavirüs ise çoğunlukla 3-5 aylık olan bebekleri etkilemektedir. Yapılan araştırmalara göre, rotavirüs salgınları, her sene özellikle sonbahar ve kış aylarında ortaya çıkmaktadır ve kolaylıkla yayılabilmektedir. ¹¹

Adenovirüs, 2 yaşın altındaki çocuklarda gastroenteritin ikinci en sık nedeni olarak bilinmektedir. Yılın herhangi bir zamanında ortaya çıkma olasılığı bulunmaktadır.

Astrovirüs, adenovirüs gibi her yaştan insana bulaşabilmektedir ancak bebekleri ve küçük çocukları etkilemesi daha muhtemeldir. Kışın oldukça yaygın olarak yaşanmaktadır, ama diğer yandan yılın herhangi bir zamanında da ortaya çıkabilmektedir.

Bebekler için bezler önemli bir enfeksiyon kaynağıdır. Dışkılardan gelen mikroorganizmalar hem bebeği hem de ebeveynlerin ellerini virüslere karşı savunmasız bırakmaktadır.

Virüsler, ince bağırsağın duvarındaki hücreleri enfekte ederek veya tahriş ederek hastalığa neden olmaktadır. Sonrasında ise vücut için gerekli olan sıvılar, mineraller ve tuzların kontrolsüzce vücuttan çıkmasına sebep olan ishali ortaya çıkarmaktadır. ¹²

Bakteriyel Enfeksiyonlar

Gastroenterit’e neden olan çeşitli bakteriler şöyle sıralanmaktadır:

• Yersinya, domuz etinde bulunur
• Stafilokok, süt ürünlerinde, etlerde ve yumurtalarda bulunur
• Shigella, suda (sıklıkla yüzme havuzlarında) bulunur
• Salmonella, et, süt ürünleri ve yumurtalarda bulunur
• Kampilobakter, et ve kümes hayvanlarında bulunur
• coli, kıyılmış sığır ve salatalarda bulunur

Bakteriyel gastroenterit salgınları, özellikle bakterilerin bulaştığı gıdalarla hazırlanan yemekler nedeniyle ortaya çıkmaktadır. ¹³

Bakteri, bakteriyel gastroenterit yaşayan kişinin temiz olmayan elleri yoluyla kişiden kişiye kolaylıkla bulaşabilir. Bu bakterilerle enfekte olmuş bir kişi yiyecek, nesne veya diğer insanlara dokunursa, bakteriyi çevresindeki kişilere yayabilir. Enfekte olmuş ellerle gözlere, ağza veya diğer açık kısımlara dokunursanız, enfeksiyonun kendi vücudunuza girmesine neden olabilirsiniz.

Çok seyahat ediyorsanız veya kalabalık bir alanda yaşıyorsanız, bu enfeksiyonlar için özellikle risk altındasınızdır. Ellerinizi sık sık yıkayarak ve yüzde 60’dan fazla alkol içeren ıslak mendilleri kullanarak çevredeki insanlardan bakteriyi kapmayı engelleyebilirsiniz. ¹⁴

Gastroenterit Tedavisi

Elleri sık sık yıkamak Norovirüs’e karşı en iyi savunma yöntemidir, çünkü virüsün az bir miktarına bile maruz kalmak sizi hasta hale getirmek için yeterli olabilmektedir. Ayrıca, virüs 12 gün ya da daha fazla bir süre ile cansız nesnelerin (tuvalet lavabosu, tuvalet ve kapı kolu gibi) ve yiyeceklerin üzerine tutunarak yaşayabilmektedir.

Yiyecekleri yemeden ve yiyecek kaplarını kullanmadan önce ve sonra ellerinizi iyice yıkayın. Mutlaka tuvaleti kullanma, hasta bakımı, bez değiştirme, çöpleri tutma, telefon kullanma, el sıkışması veya evcil hayvanlarla oynama gibi durumlardan sonra gerekli hijyeni sağlayın. ¹⁵

Çoğu insan ellerini yeterince iyi yıkamaz, ancak bu adımları izlemek ellerinizi temiz tutmanıza yardımcı olacaktır:

• Ellerinizi sıcak suyla yıkayın.
• Ellerinizi yıkarken sabun kullanın, sabunu iyice köpürterek ellerinizi ovun.
• Ellerinizi en az 20 saniye ovuşturmaya devam edin.
• Parmaklarınızın aralarını ve tırnak altılarıyla kenarlarını iyice yıkadığınızdan emin olun.
• Ellerinizi akan suyun altında durulayın, suyun dirseklere değil de lavaboya geri dönmesine izin verin.
• Musluğa dokunmamak için suyu bir kağıt havlu kullanarak kapatın.
• Temiz bir havluyla elleri iyice kurutun.
• Banyolar da dâhil olmak üzere çoğu kamuya açık yerde bulunan antibakteriyel jelleri veya el dezenfektanları kullanın. ¹⁶

Norovirüs nedeniyle gastroenterit olduysanız (ya da çocuğunuzda varsa), işyeri ve okul gibi kalabalık ortamlar yerine evinizde kalarak dinlenin, çünkü aksi bir durumda virüsü diğer insanlara bulaştırabilirsiniz.

Viral Gastroenterit Tedavisi

Gastroenterit nasıl geçer? Viral gastroenterit için herhangi belirgin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır, ancak belirtiler genellikle bir veya iki gün içinde ortadan kalkmaktadır. Önemli olan kaybedilen sıvıların hemen telafi edilmesidir. Yetişkinler, oral rehidrasyon çözümleri, et suyu veya meyve sularından yararlanmaktadır.

Bir gastroenterit enfeksiyonunun ilk günlerinde yemek yemek zordur çünkü genelde yiyecekler kusmayı teşvik etmektedir. Bu nedenle, kendinizi yemek yemek için zorlamak yerine su veya diğer temiz sıvıları içmeye teşvik edebilirsiniz. Biraz daha iyi hissettiğinizde, hafif çorbalar içerek yemek yemeye başlayabilirsiniz. ¹⁷

Bakteriyel Gastroenterit Tedavisi

Bakteriyel gastroenterit durumunda genellikle birkaç gün içinde iyileşmeye başlarsınız. Bu durumda, amaç hastanın giderek kendini daha iyi hissetmesini sağlamak ve susuzluğun yaşanmasını önlemektir.

Diyare çok ağır olmadığı sürece, genellikle bakteriyel gastroenterit türleri için antibiyotikler reçete edilmez. Eczaneden ishalin durdurulmasına veya yavaşlamasına yardımcı olabilecek ilaçları satın alabilirsiniz.

Kanlı ishalleriniz varsa, ateşiniz varsa veya ishal şiddetli ise bu ilaçları doktorunuzla konuşmadan kullanmayın. Bu ilaçları çocuklara vermeyin. ¹⁸

Gastroenterit İçin Hangi Doktora Gidilir?

Gastroenterit hastalığının teşhisi ve tedavisi için aile hekimlerine, iç hastalıkları uzmanlarına ve sindirim sistemi hastalıkları uzmanlarına başvurabilirsiniz. 

Gastroenterit Hastalığından Korunma Yöntemleri

Gastroenterit’i önlemek için aşağıdaki yöntemleri uygulayabilirsiniz:

• Mutfak eşyalarını ve pişirme yüzeylerini temiz tutun
• Yiyecek hazırlamadan önce ve sonra elinizi daima yıkayın
• Meyve ve sebzeleri iyice durulayın
• Pürüzsüz, sert ve gözeneksiz bir kesme tahtası kullanın
• Kesme tahtasını kullanımdan önce ve sonra sabun ve su ile temizleyin
• Tüm yiyeceklerin iyice pişirildiğinden emin olun (özellikle deniz ürünleri ve kümes hayvanları)
• Gıdaları piştikten hemen sonra servis yapın ¹⁹