Bronşit Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Bronşit Nedir?

Bronşit, çoğunlukla bir solunum yolu enfeksiyonu sonucu oluşan, akciğerlerdeki bronş tüplerinin iç mukus astarının iltihaplanması durumudur. Bronş olarak da bilinen geçiş yolları tüpleri, solunum borusundan veya trakeadan (nefes borusu) havayı akciğerlere taşımaktadır. Ancak tüpler enfekte olduğunda veya tahriş olduğunda, şişmekte ve mukusla kalınlaşarak hava akımı daraltmaktadır. Bronşit hastaları tipik olarak şiddetli bir öksürük problemi yaşamaktadır. Bronşit genellikle; kuru öksürük ile başlamaktadır, ancak ilerledikçe beraberinde balgam da gelmektedir. Bu belirtiler nefes almayı oldukça zorlaştırabilmektedir. ¹ 

Akut bronşit ve kronik bronşit olmak üzere iki tür bronşit bulunmaktadır. Akut bronşit en yaygın olarak yaşanan bronşit türüdür. Bu durumda, iltihaplanan bronş tüpleri zamanla temizlenmek ve iyileşmektedir. Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip olan ve altta yatan bir hastalığa sahip olmayan çoğu insan iki ile üç hafta sonra kendisini daha iyi hissetmektedir. Diğer yandan, tedaviye ihtiyaç duymaları halinde uygulanan tedavi yöntemleri iltihaplanmayı azaltabilmektedir.

Kronik bronşit, akut bronşitten daha farklı sağlık koşullarına ve belirtilere sahiptir. Bronşitin bu türü kalıcıdır ve belirtiler şiddetlendiğinde hasta için oldukça yorucu olabilmektedir. Kronik bronşit, akciğer hastalıklarına karşı dirençsiz olma ya da hava kirleticilerine ve alerjenlere uzun süre maruz kalma sonucu ortaya çıkabilmektedir. ²

Bronşit Belirtileri

Bronşit, bronş olarak adlandırılan akciğerlerdeki hava yollarının tahriş ve enfeksiyon sonucu iltihaplanmasına bağlı olarak meydana gelmektedir. Temelde akut bronşit ve kronik bronşit olarak iki önemli bronşit türü bulunmaktadır.

Akut bronşit: Akut bronşit, 2-4 hafta sürmektedir ve genellikle de tedaviye olumlu yanıt vermektedir.

Kronik bronşit: Kronik bronşitin yapısı farklıdır ve akciğerlerdeki hava yollarının iç duvarlarına uzun vadede zarar vermektedir. Bu, kronik obstrüktif akciğer hastalığı veya KOAH adı verilen bir grup akciğer hastalığının bir parçasıdır. Kronik bronşit giderek kötüleşen ve iyileştirilemeyen bir sağlık durumudur. ³ 

Sürekli Öksürük

Her iki bronşit tipinin ortak belirtisi, genellikle kalıcı olan ve sarımsı yeşil bir mukus veya balgamın eşlik ettiği şiddetli öksürüktür.

Akut bronşit iyileştikten sonra öksürük çok uzun süre devam edebilmektedir. Devam eden öksürük, göğüs ve karın kaslarında da ağrı ve rahatsızlığa neden olabilmektedir.

Öksürük: Bronşit başlangıcı hastalarının yüzde 85’inde enfekte olunduktan iki gün içinde öksürük başlamaktadır. Çoğu hastada öksürük iki haftadan az sürmektedir. Diğer yandan, hastaların dörtte birinde öksürük altı ile sekiz hafta boyunca devam edebilmektedir.

Özellikle sabahları, gece boyunca yatma pozisyonu nedeniyle toplanan salgıların sabah aktiviteleri sonucu harekete geçmesiyle öksürük daha da kötü ve belirgin bir hale gelmektedir.

Geceleri, hasta yatakta uzanma pozisyonunda olduğu için salgıların harekete geçirilmesi daha muhtemeldir, bu nedenle de öksürük geceleri daha fazla tetiklenebilmektedir. ⁴

Akut Bronşit Belirtileri

Açık, beyaz, sarı, yeşil veya hatta bazen kanlı balgam ortaya çıkabilmektedir. Bu renk, balgamdaki beyaz kan hücreleri tarafından salınan peroksidaz enziminin varlığına bağlıdır ve bakteri enfeksiyonunun bir göstergesi değildir.

• Göğüste sıkışma ve ağrı
• Nefes darlığı
• Boğaz ağrısı
• Ses kısıklığı
• Burun akıntısı
• Özellikle akut bronşitte görülen titreme ile ateş
• Hırıltılı ve gürültülü nefes alma
• Tıkanmış sinüsler
• Baş ağrısı
• Ağız ve vücut ağrıları
• Yorgunlukla birlikte iştah kaybı ⁵ 

Kronik Bronşit Belirtileri

Öksürük ve balgam söktürme, yılda en az üç ay, üst üste iki yıl, her gün içerisinde gerçekleşmelidir. Tüberküloz veya diğer akciğer hastalıkları gibi benzer belirtilere sahip olan nedenlerin söz konusu olmadığı bilinmelidir.

Kronik bronşitin en yaygın belirtileri aşağıda sıralanmaktadır. Bununla birlikte, her hasta farklı belirtiler yaşayabilmektedir. Belirtiler aşağıdakileri içerebilmektedir: ⁶ 

• Öksürük
• Mukus ya da balgam
• Sık ve şiddetli solunum yolu enfeksiyonları yaşama
• Nefes borularının daralması ve tıkanması (bronş)
• Zor nefes alma
• Güçsüzlük

Diğer kronik bronşit belirtileri şunlar olabilir:

• Dudaklar ve cilt mavi renkte görünebilir
• Anormal akciğer bulguları
• Ayakların şişmesi
• Kalp yetmezliği

Kronik bronşit sıklıkla diğer pulmoner hastalıklarla ilişkilidir:

• Pulmoner amfizem
• Pulmoner fibroz
• Astım
• Tüberküloz
• Sinüzit
• Üst solunum yolu enfeksiyonları

Kronik bronşit belirtileri diğer akciğer rahatsızlıklarına veya tıbbi problemlere benzeyebilmektedir, bu nedenle, tanı için mutlaka doktorunuza danışmalısınız. ⁷  

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler 

Bazı belirtileri acil tıbbi yardım gerektiren durumların bir işareti olabilmektedir. Tıbbi yardım gerektiren bronşit belirtileri şunlardır:

• Üç hafta devam eden çok şiddetli öksürük
• Üç günden fazla yaşanan yüksek ateş
• Göğüs ağrısı ve hızlı nefes alıp verme
• Kanlı öksürük veya balgam
• Uyuşukluk ve karışıklık
• Tekrarlayan bronşit atakları
• Astım, amfizem, kalp yetmezliği veya KOAH gibi altta yatan kalp veya akciğer rahatsızlıklarının varlığı
• Çok genç (yenidoğanlar ve bebekler) hastalar ve bağışıklık sistemi zayıf olan yaşlı hastalar ⁸

Bronşit Nedenleri 

Bronşit neden olur? Çoğu bronşit vakasında bu duruma grip ya da soğuk algınlığına neden olan virüsler neden olmaktadır. Bazı durumlarda, bronşit bakteriyel enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkmaktadır. Her iki durumda da, vücut saldırıcılara karşı mücadele ederken, bronş tüpleri şişmekte ve daha fazla mukus üretmektedir. Bu durum hava akışı için daha küçük bir açıklık bırakılmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak da, kişi nefes almada zorluk çekmektedir. ⁹

Bronşit bazı koşullara ve bronşitin devam etme süresine bağlı olarak akut bronşit ve kronik bronşit olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.

Akut bronşit hem esas nedenler hem de durumu tetikleyen risk faktörleri sonucu ortaya çıkabilmektedir. Akut bronşit nedenleri ve riski artıran faktörler şöyle sıralanmaktadır:

Akut Bronşit Nedenleri

Akut bronşit, viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, çevresel faktörler ve diğer akciğer koşullarını nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.

Viral enfeksiyon: Yetişkinlerde akut bronşit vakalarının yüzde 85 ile 95’ine virüsler neden olmaktadır. Soğuk algınlığı veya gribe neden olan aynı virüs, akut bronşite de yol açabilmektedir. ¹⁰

Bakteriyel enfeksiyon: Nadir vakalarda bakteriyel bronşit, viral bir bronşit enfeksiyonundan sonra gelişebilmektedir. Akut bronşit, Mikoplazma pnömonisi, Klamidya pnömonisi ve Bordetella pertussis (boğmacaya neden olmaktadır) gibi bakterilerin neden olduğu enfeksiyondan kaynaklanabilmektedir.

Tahriş edici maddeler: Sigara, kirli sis veya kimyasal duman gibi tahriş edici maddelerin solunum yoluyla vücuda alınması trakea ve bronş tüplerinde iltihaba neden olabilmektedir. Bu durum akut bronşite yol açabilmektedir.

Diğer akciğer koşulları: Kronik bronşit veya astımı olan kişiler bazen akut bronşit geliştirebilmektedir. Bu tür vakalarda, akut bronşit, bir enfeksiyon sonucu ortaya çıkmadığı için bulaşıcı olma ihtimali yüksek değildir. ¹¹ 

Akut Bronşit Risk Faktörleri

Akut bronşit riskini artıran bazı risk faktörleri şunlardır:

• Sigara dumanı da dâhil olmak üzere duman solumak
• Hastalıklara karşı düşük dirence veya zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olmak
• Gastrik reflü
• Toz veya kimyasal dumanlar da dâhil olmak üzere tahriş edicilere sık sık maruz kalmak
• Grip, pnömoni ve boğmaca aşısının olmaması
• 50 yaşın üzeri bir yaşta olmak ¹² 

Kronik Bronşit Nedenleri

Kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) başlıca tiplerinden biri olan kronik bronşitin bilinen birçok nedeni bulunmaktadır. Kronik bronşit, bronşit sonucu oluşan öksürüğün arka arkaya gelen iki yıl içerisinde üç aya kadar çıkan bir süre boyunca devam etmesidir. Bu durumu hiç gitmeyen oldukça rahatsız edici öksürük olarak da tanımlamak mümkündür. ¹³

En sık görülen kronik bronşit nedenleri şunlardır:

Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar: Üst solunum yolu enfeksiyonları, influenza (grip) ve soğuk algınlığı ile sonuçlanan virüsler, başlıca kronik bronşit nedenleridir. Ayrıca, bazı pnömoni bakterileri de bronşit oluşturabilmektedir.

Sigara içilmesi ve ikinci el dumana maruz kalma: Tütün dumanı soluyan kişiler, bronşit ve KOAH gibi koşullara karşı daha savunmasızdır. Tütün içerisinde bulunan kimyasallar oldukça toksiktir ve akciğerlere zarar verebilmektedir. Sonuç olarak da, enfeksiyon ve tahriş riski artmaktadır.

Hava kirliliği: Sürekli olarak hava kirliliğine maruz kalma, kronik bronşitin en belirgin nedenlerinden biridir. Çok kirli bir alanda yaşayan veya düzenli olarak toz veya endüstriyel kimyasallara maruz kalan kişilerin bronşit geliştirme riski daha yüksektir.

Zayıflamış bağışıklık sistemi: Zayıflamış bağışıklık sistemine sahip olanların, özellikle de yaşlı bireylerin bronşit gelişme olasılığı daha yüksektir. Vücut bu durumda enfeksiyonlara karşı direnç gösterememektedir. ¹⁴ 

Kronik Bronşit Risk Faktörleri

Kronik bronşit, her yaştaki erkek ve kadınları etkileyebilmektedir, ancak özellikle orta yaşlı erkeklerde en sık görülmektedir. Kronik bronşiti riskini artıran faktörler şöyle sıralanmaktadır:

• Sigara içiliyorsa ya da sık sık sigara dumanına maruz kalınıyorsa
• Zayıf bir bağışıklık sitemine sahip olma (çok yaşlı, çok genç veya bağışıklık sistemi bozukluklarına sahipseniz)
• Sık sık solunum yolu enfeksiyonu yaşıyorsanız
• Asit reflü (GÖRH veya gastroözofageal reflü hastalığı) problemi yaşıyorsanız
• İşyerinde akciğer tahriş edicilere maruz kalıyorsanız
• Hava kirliliğine maruz kalıyorsanız ¹⁵

Bronşite Ne İyi Gelir?

Bronşlar akciğerlerde hava taşırlar ve iltihaplanmasıyla birlikte ‘‘Bronşit’’ diye adlandırılan hastalık meydana gelir. Bronşit olan kişilerde genelde renksiz kalınlaşmış mukus akıntısı olabilir. Bronşit akut veya kronik olabilir.

Genellikle, soğuk algınlığı ya da diğer solunum yolu enfeksiyonu ile meydana gelir, akut bronşit, çok yaygındır. Kronik bronşit, daha ciddi bir durumdur. Genellikle sigaraya bağlı bronşların sürekli iltihaplı kalması durumu olarak adlandırılır.

Akut bronşit genellikle kalıcı etkileri olmadan birkaç gün içinde gelişir ve bir hafta boyunca öksürük devam edebilir. Eğer bronşit nöbetleri tekrarlıyorsa tıbbı müdahale gerektirebilir. Kronik bronşitin en riskli durumuna KOAH denir ve bazı durumlarda sürekli tıbbi müdahale gerektirebilir.

Bronşit Tedavisi

Bronşit nasıl geçer? Bronşit tedavisini akut bronşit ve kronik bronşit olmak üzere iki temel grup içinde incelemek mümkündür.

Akut Bronşit Tedavisi

Akut bronşit genellikle solunum yollarının iyileşmesi ile birlikte birkaç hafta içerisinde kendiliğinden iyileşmektedir. Bu nedenle, uygulanan tedavinin amacı belirtileri kontrol altına almaktır. Akut bronşit hastalarının çoğunda, bu duruma virüsler neden olmaktadır. Enfeksiyonun bakteriyel olmaması sebebiyle de antibiyotik tedavisi uygulanmamaktadır. Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyon durumunda kullanılmalıdır. Akut bronşit tedavisi aşağıdakileri içermektedir: ¹⁶ 

• Bol bol dinlenmek ve bol sıvı almak
• Kas ağrılarını ve baş ağrılarından kurtulmak ve ateşi azaltmak için ağrı kesici ilaçlar almak
• Kuru öksürük için öksürük gidericiler kullanmak (üretken öksürük için önerilmez)
• Üretken öksürük için balgam söktürücü madde kullanımı, mukustaki hava yollarını temizlemeye yardım edebilmektedir
• Sigara içmeyi bırakmak ve havada bulunan diğer tahriş edicilerden kaçınmak
• Öksürük veya hırıltılı soluma durumunda, solunum yollarını açmak için bronkodilatatör ilaçları (rahatlatıcılar) kullanmak ¹⁷

Çocuklarda Bronşit Tedavisi

Akut bronşit olan çocuklarda, genelde uygulanan tedavi yönteminin asıl amacı, parasetamol veya ibuprofen gibi ilaçlarla ateş ve kas ağrılarını kontrol altına almaktır.

Akut bronşit aynı zamanda soğuk algınlığı veya grip kaynaklı olmasından ötürü aşağıda sıralanmış olan tavsiyeler, virüslerin yayılmasını önlemeye yardımcı olabilmektedir:

• Öksürürken veya hapşırırken ağzı örtmek
• Düzenli olarak elleri yıkamak ve kurutmak
• Riske sahip olan insanlarla temastan kaçınmak
• Özellikle soğuk ve grip mevsimi süresince kapalı yerlerde fazla zaman geçirmekten kaçınmak
• Yıllık grip aşısı olmak ¹⁸

Kronik Bronşit Tedavisi

Kronik bronşit tedavisinin ilk amacı, belirtileri kontrol altına almak ve daha ileri solunum yolu hasarını ve daralmasını önlemektir. Bunu başarmanın en etkili yolu, sigara içmeyi bırakmak ve çevresel tahriş edicileri ya da toksinleri teneffüs etmekten kaçınmaktır. Sağlıklı ve dengeli bir diyetle birlikte uygulanan egzersiz programı ve pulmoner rehabilitasyon (kişiye özgü olarak planlanan, akciğer hastalarının tedavisini amaçlayan rehabilitasyon programı), akciğer fonksiyonunu ve yaşam kalitesini korumaya yardımcı olmaktadır. Fizyoterapi, nefes darlığını önlemek için solunumu kontrol etmeyi öğrenmek ve akciğerlerdeki balgamı atmak için faydalı olabilmektedir.¹⁹

Kronik bronşit tedavisinde kullanılan ilaçlar şunları içermektedir:

• Salbutamol, teofilin ve ipratropium bromür gibi bronkodilatatörler (rahatlatıcılar) nefes almayı kolaylaştırmak için tıkanmış solunum yollarını açmaya yardımcı olmaktadır.
• Oral kortikosteroidler, örneğin metilprednizon, kronik bronşitin akut ataklarını kontrol etmek için kullanılmaktadır.
• Kronik bronşitin akut ataklarını önlemek için beklometazon ve flutikazon gibi inhale kortikosteroidler (önleyiciler) de kullanılabilmektedir.
• Budesonidli formoterol veya flutikazonlu salmeterol gibi kombine bir bronkodilatatör ve inhale kortikosteroid kullanımı sürekli öksürüğü kontrol altına almak için kullanılmaktadır.
• Kronik bronşitin akut ataklarını kontrol etmek için amoksisilin / klavulanat gibi antibiyotikler kullanılabilmektedir. ²⁰ 

Bronşit Ameliyatı

Hasar gören akciğer dokusunun çıkarıldığı akciğer ameliyatı, kronik bronşit tedavisinde uygulanabilmektedir. ²¹ 

Bronşit İçin Hangi Doktora Gidilir?

Bronşit teşhisi ve tedavisi için başlangıç olarak, bir aile hekime ya da bir kulak-burun-boğaz uzmanına (KBB) başvurabilir, gerekli görülürse, sonrasında göğüs hastalıkları uzmanına sevk edilebilirsiniz.

UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.