Cilt Mantarı Nedir?

Cilt Mantarı Nedir?

Cilt mantarları genellikle ayak parmakları arası, genital bölge ve göğüslerin altı gibi vücudun cildin nemli alanlarında ortaya çıkmaktadır. Yaygın cilt mantarı enfeksiyonlarına maya (Candida veya Malassezia furfur gibi) veya Epidermophyton, Microsporum ve Trichophyton gibi dermatofitler neden olmaktadır. Bu tür mantarların çoğu sadece epidermisin (stratum corneum) en üst tabakasında yaşamaktadır ve cildin daha derinlerine nüfuz etmemektedir. ¹ 

Aşırı kilo problemi yaşayan ya da obez olan kişilerde bu enfeksiyonların oluşma olasılığı daha yüksektir, çünkü bu koşullar cildi de genişletmektedir. Özellikle de, genişlemesi sonucu oluşan cilt kıvrımında tahrişler oluşmakta ve parçalanmaktadır. Bu da cilt mantarı için elverişli bir ortam hazırlamaktadır. Diyabetli insanlar da mantar enfeksiyonlarına daha duyarlı olma eğilimindedir.

Vücudun bir kısmında meydana gelen mantar enfeksiyonları, enfekte olmayan vücudun diğer kısımlarında döküntülere neden olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, ayak üzerinde oluşan bir mantar enfeksiyonu, parmakların üzerinde de kaşıntıya ve döküntüye neden olabilmektedir. Bu döküntüler (dermatofitler veya kimlik veya id reaksiyonları) mantarlara karşı gelişen alerjik reaksiyonlardır. Enfekte bölgeye dokunmaktan kaynaklanmamaktadır. ² 

Cilt mantarı, temas yoluyla bir kişiden başka bir kişiye geçebilen, oldukça bulaşıcı bir cilt enfeksiyonudur. Etkilenen bölgeyi tedavi etmek oldukça önemlidir çünkü tüm mantarın tüm vücuda yayılma ve diğer komplikasyonlara yol açma riski bulunmaktadır. Farklı türlerde cilt mantarları mantarı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları solucan mantarı, atlet ayağı, jock kaşıntısı, vajinal mantar ve diğerleri gibi cilt enfeksiyonlarını içermektedir. ³ 

Cilt Mantarı Belirtileri

Cilt mantarı başlangıcında genellikle enfekte olmuş olan cilt alanında bir kızarıklık meydana gelmektedir. Mantarın geliştiği alan cildin normal olan alanlarına oranla pul pul dökülmeye başlamaktadır. Farklı mantar enfeksiyonu türleri genellikle farklı döküntülere neden olmaktadır. Bazıları pul pul olurken bazı tıpkı cildi inceltmiş gibi gözükmektedir.

Cilt mantarı nasıl anlaşılır? Diğer yaygın cilt mantarı belirtileri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Kaşıntı
• Ciltte soyulma
• Cildin çatlaması
• Enfekte olmuş alanda (kulak, ayak, tırnak, kafa derisi gibi) oluşan ağrı
• Enfekte saçların kırılması ve kaybı (tinea corporis)
• Parmak ve ayak tırnaklarının ufalanması ve renk değişikliği (ayak mantarı) ⁴ 

Cilt mantarı belirtilerini cilt mantarı çeşitlerine göre ayrıntılı olarak şu şekilde sınıflandırmak mümkün olabilmektedir:

Atlet Ayağı (Ayak Mantarı) Belirtileri

Tinea pedis veya atlet ayağı ya da ayak mantarı, ayağı etkileyen yaygın bir mantar enfeksiyonudur. Atlet ayağı genellikle sporcuları etkilemektedir. Ortak kullanılan spor ekipmanları ve soyun odaları enfeksiyonun kolayca yayılmasına yol açmaktadır.

Diğer yandan, herkesin atlet ayağı geliştirme ihtimali bulunmaktadır. Daha çabuk çoğalabileceği sıcak iklimlerde ve yaz aylarında özellikle daha sık görülmektedir. ⁵ 

Atlet ayağı mantarının belirtileri kişiden kişiye göre değişebilmektedir, ancak genel olarak yol açtığı belirtiler şunlardır:

• Etkilenen bölgede kızarıklık veya kabarcıklar
• Enfekte olmuş cildin yumuşaması veya tabakalar halinde parçalanması
• Cildin soyulması veya çatlaması
• Cildin pul pul olup dökülmesi ya da soyulması
• Enfekte alanda oluşan kaşıntı, batma veya yanma hissi ⁶

Vajinal Mantar Enfeksiyonu ( Candida) Belirtileri

Vajinal mantar enfeksiyonları, genellikle Candida albicans mantarının neden olduğu yaygın bir aşırı Candida büyümesidir. Candida mantarının aşırı büyümesi, vajinadaki bakteri ve mayanın normal dengesini bozmaktadır.

Candida enfeksiyonları da sıklıkla mantar ayak tırnağı enfeksiyonlarına ve bebek bezi döküntülerine neden olabilmektedir.

Bu mantar türünün yol açtığı belirtiler şunları içermektedir:

• Vajina etrafında kaşıntı ve şişme
• İdrara çıkma veya ilişki sırasında yanma hissi veya ağrı
• Vajinada kızarıklık ve ağrı
• Beyaz ya da gri renkte çok sulu bir vajinal akıntı

Bazı durumlarda zamanla döküntü de gelişebilmektedir. Tedavi edilmediği takdirde belirtiler şiddetli hale gelebileceğinden, maya enfeksiyonları hızlı bir şekilde tedavi edilmelidir. ⁷ 

Jock Kaşıntısı (Tinea Cruris) Belirtileri

Yoğun bir kaşıntıya neden olan Tinea cruris, yani jock kaşıntısı da bir diğer yaygın cilt mantarı enfeksiyonu olarak bilinmektedir.

Bu mantarlar, ılık ve nemli ortamları sevmektedir, bu nedenle de, özellikle kasık, kalça ve iç uyluk gibi vücudun nemli bölgelerinde gelişmektedir. Jock kaşıntısı, yaz aylarında veya ılık, nemli alanlarda daha yaygın görülebilmektedir.

Jock kaşıntısı hafif bulaşıcıdır ve sıklıkla enfekte bir kişi ile veya mantarı taşıyan bir nesne ile doğrudan temas yoluyla yayılmaktadır. ⁸ 

Jock kaşıntısı, vücutta genellikle dairesel bir şekle sahip kaşıntılı, kırmızı bir döküntü şekilde görülmektedir. Belirtileri ise şunları içermektedir:

• Kasık, kalça veya uyluklarda kızarıklık
• Enfekte alanda aşınma, tahriş, kaşıntı veya yanma
• Dairesel bir şekle ve yükseltilmiş kenarlara sahip kırmızı bir döküntü
• Enfekte alanda çatlama, dökülme veya pullanma ⁹

Tinea Corporis (Solucan Mantarı) Belirtileri

Tinea corporis veya haleli mantar ya da solucan mantarı cilt, saç ve tırnak gibi ölü dokularda yaşayan bir mantarın neden olduğu bir cilt enfeksiyonudır. Tinea corporis hem jock kaşıntısına hem de atlet ayaklarına neden olan mantardır. Vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıktığında, enfeksiyona sadece haleli mantar ya da solucan mantarı denmektedir. Belirtileri şunları içermektedir:

• Bu mantar türünü şekli nedeniyle ayırt etmek genellikle kolaydır. Kaşıntı ya da pullu olabilen kırmızı bir yama, zamanla ciltte kabarık, halka şeklinde bir yamaya dönüşmektedir. Hatta birkaç halkaya da yayılabilmektedir.
• Bu halkanın dış kısmı kırmızıdır ve kabarmış ya da engebeli görünebilmektedir, bunun nedeni halkanın içindeki derinin pullanmasıdır. ¹⁰ 

Cilt Mantarı Nedenleri

Cilt mantarı neden olur? İnsan cildini enfekte eden en yaygın dermatofit tipleri Trichophyton türleri ve daha az yaygın olan Epidermofyton türleridir. Mayalar açısından, cildi enfekte etme eğilimi gösteren Candida türleri ise özellikle Candida albicans olarak belirlenmektedir. Cilt tahriş olduğunda, kesildiğinde, çok kuruduğunda veya iltihaplandığında mantarlar kolayca cilde enfekte olabilmektedir. Sonrasında ise hızlı bir şekilde çoğalabilmektedir. Cildin mantar ile enfekte olduğu bu sürece mikoz ismi verilmektedir.

Mantar sporları havada bulunmakta ve tropik iklimler gibi sıcak ortamlarda büyümektedir. Candida ve Malassezia (önceden Pitysporum olarak da bilinmekteydi) gibi bazı mantar türleri ise cilt yüzeyinde doğal olarak meydana gelmektedir, ancak cilde zarar gelmedikçe ve vücudun bağışıklık savunması yeterli koruma sağladıkça bir enfeksiyona neden olmamaktadır. ¹¹ 

Cilt mantarına yol açan fungal sporlar neredeyse her yerde bulunmaktadır. Bu sporlar havada, toprakta, evcil hayvanların tüylerinde ve hatta insan cildinde de yaşayabilmektedir. Cilde nüfuz eden mantarların bazıları zaten vücutta doğal olarak bulunmaktadır.

Vücutta doğal olarak bulunan ve küçük miktarda olan mantarlar genellikle zararsızdır, ancak hızlı bir şekilde çoğalmaya başladıklarında, insan cildine ve bağışıklık sistemine zarar vermeleri söz konusu olabilmektedir. Mantar sporları çoğalmak için gerekli olan belirli koşulları bulduklarında enfeksiyonu oluşturmaya başlamaktadır. Diğer yandan, bazı faktörler de mantarın çoğalmasına sebebiyet verebilmektedir. ¹² 

Bu faktörler, içinde bulunulan mantar enfeksiyonunun türüne bağlı olarak değişse de, mantarın üremesinden sorumlu olan bazı genel sorunlar bulunmaktadır. Mantarın çoğalmasına ve cilt enfeksiyonunun oluşmasına neden olabilecek faktörler şöyle sıralanmaktadır: ¹³ 

Zayıf Bir Bağışıklık Sistemi

Bağışıklık sistemi, vücudu istila eden patojenlerle mücadele etmekte ve vücudu oluşabilecek hasarlara karşı savunmaktadır. Bu nedenle, bağışıklık sisteminin zayıflaması söz konusu olduğunda, vücut saldırganlara karşı daha güçsüz bir hale gelmektedir.

Bağışıklık sisteminin zayıflamasını fırsat olarak göre mantarlar hızlı bir şekilde üremeye başlamakta ve enfeksiyona yol açmaktadır. Bu durum özellikle çok genç insanlarda, çok yaşlı olan insanlarda ve bağışıklık sistemi problemleri yaşayan insanlarda görülmektedir.

Diğer yandan, stres, diyabet, hipertiroidizm gibi önceden var olan sağlık durumları ve hatta egzama gibi diğer cilt rahatsızlıklarına olan yatkınlık bile, kişiyi cilt mantarına karşı daha savunmasız bir hale getirebilmektedir. ¹⁴ 

Zayıf Beslenme Alışkanlıkları

Beslenme, cilt hastalığına yakalandıktan sonra, semptomlarınızın ciddiyetinin yanı sıra, mantar enfeksiyonlarına karşı hassasiyetiniz üzerinde belirgin bir etki yapabilir. Sindirim sisteminizde bulunan mantarların, sindirim sırasında bazı gıda ürünlerini parçalamanıza yardımcı olan maya görevi gördüğü belirtilmiştir. Mayanın büyümesi ise bağırsaklarda bulunan sağlıklı bakteriler sayesinde kontrol altında tutulmaktadır.

Şekerli ya da işlenmiş gıdaların tüketildiği bir yeme alışkanlığı durumunda, bağırsaklardaki kötü bakteriler de beslenmekte ve bu da mantarın üremesine yol açmaktadır. Bu nedenle, mantarların gelişmesini önlemek için tetikleyici gıdaların tüketilmemesine özen gösterilmelidir. ¹⁵ 

Stres

Aşırı stres, bağışıklık sisteminin kapsamlı bir şekilde çalışmasını engelleyebilmektedir.   Vücut stresle karşılaştığında, sempatik sinir sistemini uyarmakta ve vücudu tehdit eden bir durumda olduğunu düşünerek vücudu kandırmaktadır. Bağışıklık sistemi, kan damarlarını genişletmekte ve inflamatuar kimyasallar salgılamaktadır.

Diğer yandan, stres sindirim sisteminin sağlığını da etkileyebilmektedir. Stres altında olan kişi kabızlık ya da ishal gibi problemler yaşayabilmektedir. Bu da, maya mantarlarını dengede tutan sağlıklı bakterileri etkileyebilmektedir. İyi bakterilerin azalması mantarların üremesine yol açmaktadır. ¹⁶ 

Obezite

Obezite, vücudu çeşitli şekillerde enfeksiyonlara karşı savunmasız bırakabilmektedir. Eğer obezite sorununuz varsa, özellikle cildin kırışıklarında, daha fazla terleme meydana gelmektedir, bu da mantar sporları ve bakterileri için zengin bir beslenme alanı yaratmaktadır.

Ekstra kilo bağışıklık sistemi üzerinde bir yük oluşturmaktadır. Obezite ayrıca kötü beslenme ve bağışıklık sistemi dengesizlikleri nedeniyle de mantar enfeksiyonlarına neden olabilmektedir. ¹⁷ 

Yakın Temas

Mantar enfeksiyonları oldukça bulaşıcıdır. Eğer mantar enfeksiyonu ile fiziksel temasınız varsa, bu mantarın sizde de gelişmesine yol açabilmektedir. Özellikle saçkıran ya da kılkıran mantarlar gibi bazı mantar enfeksiyonları evcil hayvanları da etkileyebilmektedir.

Bununla birlikte, mantarlar giysiler, yatak takımları ya da havlular gibi eşyaların üzerinde de yaşayabilmektedir. Enfekte olmuş olan bu eşyalara temas etmek ya da ortak olarak kullanmak mantar enfeksiyonun gelişmesine yol açabilmektedir. ¹⁸ 

İlaç Kullanımı

Antibiyotikler gibi bazı ilaçların kullanımı kişiyi mantar enfeksiyonlarına karşı daha hassas bir hale getirebilmektedir. Bunun nedeni, bazı antibiyotiklerin, candida mayası popülasyonunu düzenlemekle sorumlu olan, bağırsaklarıdaki dost bakterilere saldırmasıdır.

Bu önemli bakteri azaldığında, candida mayası popülasyonu artmakta ve sistemik bir soruna dönüşmektedir. ¹⁹ 

Mantara Ne İyi Gelir?

Eğer ayak mantarı veya maya enfeksiyonu geçirmişseniz, bunun nedeniyle açık bir şekilde mantardır. Mantar oldukça ilkel bir organizmadır ve bir küf örneğidir.  Mantarlar havada, toprakta, bitkilerde ve suda yaşarlar. Bazıları insan vücudunda da yaşayabilmektedir. Her tür mantarın sadece yarısı zararlıdır.

Bazı mantarlar, havada küçük sporlar vasıtasıyla çoğalır. Sporları soluma yoluyla ya da temasla alabilirsiniz. Sonuç olarak mantar enfeksiyonları sıklıkla akciğerlerde veya cilt üzerinde başlamaktadır. Zayıflamış bağışıklık sisteminiz varsa veya antibiyotik kullanıyorsanız bu durumda mantar enfeksiyonu bulma olasılığınız daha yüksektir.

Mantarları öldürmek zor olabilir. Cilt ve tırnak enfeksiyonları için, ilaçları doğrudan enfekte bölgeye uygulayabilirsiniz. Ciddi enfeksiyonlarda oral antifungal ilaçların kullanımı da mevcuttur. 

Cilt Mantarı Tedavisi

Cilt mantarı nasıl geçer? Cilt mantarında uygulanan iki temel yöntem antifungal ilaçları kullanmayı ve nem önlemek için alınan tedbirleri kapsamaktadır. Mantar enfeksiyonları tipik olarak antifungal ilaçlarla tedavi edilmektedir. ²⁰ 

Antifungal İlaç Tedavisi

Çoğu mantarlı cilt enfeksiyonları cildin yüzeyinde meydana geldiği için genellikle enfekte alana topikal antifungal tedavileri doğrudan uygulamak oldukça olumlu sonuçlar vermektedir.

Kremler, losyonlar ve ilaçlı tozlar şeklinde çeşitli antifungal tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Eczanelerden reçetesiz olarak bu ilaçları temin etmek mümkün olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, kafa derisinde oluşan mantar enfeksiyonları için antifungal şampuanlar, atlet ayağı gibi mantar enfeksiyonları için ise spreyler temin edilebilmektedir. Bu konuda eczacınızdan bilgi alabilirsiniz.

Bununla birlikte, oluşan cilt mantarı enfeksiyonu cildin daha geniş bir alanını kaplıyorsa veya tırnaklarınızı ya da kafa derisini etkiliyorsa, doktorunuz size genellikle tablet formunda olan daha güçlü bir antifungal ilacı reçete edebilmektedir. ²¹ 

Cilt mantarı enfeksiyonlarında topikal olarak uygulanan ya da ağız yoluyla alınan antifungal ilaçlar genellikle etkili olmaktadır. Bazen topikal tedaviler ciltte tahrişin meydana gelmesi veya oral ilaçlar midenin bulanması gibi yan etkilere neden olabilmektedir. Tedavi gördüğünüzde bile enfeksiyonun geri gelme riski bulunmaktadır.

Genellikle, belirtiler ortadan kalktığında iki hafta boyunca topikal tedavileri kullanmaya devam etmeniz tavsiye edilmektedir. Tedaviye birkaç hafta devam etmeniz ya da ayak tırnağı mantarı gibi enfeksiyonlar için 18 aya kadar bazı tedavileri uygulamaya devam etmeniz gerekebilmektedir.

Reçetesiz bir antifungal kullanıyorsanız, mantar enfeksiyonunuz olduğundan emin olmalısınız. Bazen yeni bir döküntü daha önce teşhis edilmiş bir mantar enfeksiyonu gibi görünebilmektedir. Ancak, cilt mantarı teşhisi hakkında herhangi bir şüpheniz varsa veya reçetesiz tedaviler işe yaramıyorsa, mutlaka bir doktora başvurmalısınız. ²² 

Cilt Mantarını Önlemek

Cilt mantarı enfeksiyonun gelişme riskini azaltmak için atabileceğiniz bazı adımlar bulunmaktadır. Tavsiyeler şu şekilde sıralanmaktadır:

• Banyodan sonra cildinizi dikkatlice kurutmak
• Gevşek giysiler ve iç çamaşırı giymek
• Cildinizin nefes almasını sağlamak için pamuklu çoraplar ve doğal lifli iç çamaşırlarını seçmek
• Havlu, saç fırçası ve tarak gibi eşyaları ortak kullanmaktan kaçınmak
• Mantar sporlarından kurtulmak için çamaşırları iyice yıkamak
• Aile bireylerinden birinde kafa derisi mantarı varsa, yastık, şapka, tarak veya makası atmak veya dezenfekte etmek
• Her zaman yüzme havuzları ve soyunma odaları gibi ortak alanlarda tokyo veya plastik ayakkabı giymek
• Her iki ya da üç günde bir ayakkabı değişimi yapmak, böylece ayakkabıların kuruması için zaman geçmektedir (özellikle ayak mantarıın engellemeye yardımcı olması için)
• Terledikten sonra giysileri hemen değiştirmek (özellikle, egzersiz yaptıktan sonra cildi kuru tutmak için) ²³ 

Eğer diyabet yani şeker hastalığınız varsa, kan şekeri seviyelerinizi kontrol altında tutmalısınız, çünkü yüksek kan şekeri seviyeleri bakteriyel ve fungal cilt enfeksiyonlarını geliştirme riskinizi arttırabilmektedir. ²⁴ 

 UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.