Kızamık Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kızamık Hastalığı Nedir?

Kızamık, paramiksovirüs adı verilen bir virüsün neden olduğu solunum yolu enfeksiyonudur. Genellikle çocukları etkilemekte olan kızamık, bazen yetişkinleri de etkilemektedir. Virüs esas olarak, A vitamini eksikliği, malnütrisyon (besin eksikliği), hijyenik olmayan yaşam koşulları gibi durumlarda daha saldırgan olmaktadır. Özellikle de, bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler kızamık virüsüne karşı diğerlerine göre daha savunmasızdır.

Kızamık hastalığının başlıca belirtileri kırmızı döküntüler dışında, grip veya soğuk algınlığı belirtilerine benzemektedir. Kızaran gözler ve burun, konjunktivit, yorgunluk, öksürük, ateş, yüzde başlayıp sonrasında boyun, alın ve ayaklara yayılan döküntüler de diğer kızamık belirtileridir. Hapşırma, sinirlilik ve parlak ışıktan hoşlanmama yaşanabilecek diğer durumlardır. ¹

Kızamık hastalığının herhangi bir tedavisi bulunmamaktadır. Bu nedenle, önleyici tedbirlerin alınması son derece önemlidir. Şiddetli kızamık vakalarında, solunum yolu enfeksiyonları (pnömoni gibi), kulak enfeksiyonu ve dehidrasyon gibi ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilmektedir.

Aşılama kızamık hastalığına karşı en etkili önlemdir. Kızamık aşısı genellikle kızamıkçık ve kabakulak aşıları ile kombine edilerek yapılmaktadır. Her çocuğun kızamık aşısı olması gerekir. Diğer yandan, bir kere kızamık hastalığı geçiren kişi doğal olarak hastalığa karşı direnç kazanmaktadır, bu nedenle de, tüm hayatı boyunca bu hastalıktan korunmaktadır. ²

Kızamık Belirtileri

Döküntü ve yüksek ateş kızamık hastalığının ortak belirtileridir. Kulak enfeksiyonu, diyare ve pnömoni ise sık rastlanan komplikasyonlar arasındadır. Kızamık, kızamık virüsünün neden olduğu potansiyel olarak ciddi bir solunum hastalığıdır.

Hastalık çok bulaşıcıdır ve özellikle de virüs, insan vücudunda hayatta kalabileceği için öksürük ve hapşırma yoluyla kolayca yayılmaktadır.

Kirli havayı soluduğunuzda ya da bulaşmış bir yüzeye dokunduktan sonra gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmanız durumunda, özellikle kızamık aşısı olmadıysanız ya da daha önce kızamık hastalığı geçirmediyseniz, kızamığa yakalanabilirsiniz.

Kızamık nasıl anlaşılır? Kişi, kızamık virüsüne yakalandığında hemen belirtiler ortaya çıkmamaktadır. Virüs çoğaldığında ve belirtilere neden olmadan vücuda yayıldığında, hastanın asemptomatik olduğu bir inkübasyon süresi yani kuluçka süresi yaşanmaktadır. ³

Kızamık Başlangıcı Belirtileri

Yapılan araştırmalara göre, kızamık virüsüne maruz kaldıktan sonra ilk belirtinin (yüksek ateş) görülmesi ortalama 8-12 gün sürmektedir. Ateş, genellikle aşağıdakileri belirtilerle ortaya çıkmaktadır:

• Öksürük 
• Burun akması 
• Konjunktivit veya kırmızı, sulu gözler 

Koplik lekeleri adı verilen küçük beyaz lekeler, belirtiler ortaya çıktıktan yaklaşık 2-3 gün sonra ağızda da görünebilmektedir. ⁴

• Koplik lekeleri: Ağız ve boğazda Koplik lekeleri adı verilen küçük, iğne başlı gri-beyaz noktalar ortaya çıkabilmektedir. Koplik lekeleri kızamık belirtilerinin ortaya çıkmasından itibaren iki gün içinde gelişmektedir. Bunlar yanakların iç astarında oluşabilmektedir, bu yüzden görmesi zordur. Tahminen hastaların % 60-70’inde görülmektedir ve döküntüler kaybolduktan sonra 2-3 gün kadar kalabilmektedir. ⁵

Belirtiler başladıktan birkaç gün sonra bir döküntüler ortaya çıkmaktadır. Genellikle saç çizgisi üzerinde düz kırmızı lekeler şeklinde başlayan döküntüler daha sonra yüz ve üst boyun bölgesine yayılmaktadır.

Döküntülerin ortaya çıkmasıyla birlikte gelecek 3 gün içinde, döküntü sonunda eller ve ayaklara ulaşmak için vücuda yayılacaktır. Kırmızı lekelerin içinde küçük, yükseltilmiş şişlikler oluşabilir ve lekeler birbirine karışabilir.

Sonuçta döküntü 3 ile 7 gün sürebilmektedir. Ateş ise genellikle döküntü başladıktan 2-3 gün sonrasına kadar devam etmektedir.

Diğer yandan, kızamık hastalığıyla beraber gelen öksürük, 10 güne kadar sürebilmektedir.

Diğer kızamık belirtileri şunları içerebilmektedir:

• Kas ve karın ağrısı 
• Işığa karşı hassasiyet 
• Boğaz ağrısı 
• Baş ağrısı 
• Şişmiş lenf düğümleri 
• Gözlerin kanlanması ⁶

Kızamık Komplikasyonları

Kızamık hastalığı, bağışıklık sistemini baskılamaktadır ve bu nedenle de, pek çok komplikasyona sebebiyet verebilmektedir.

Komplikasyonlar 5 yaşın altındaki çocuklarda ve 20 yaş üzerindeki erişkinlerde yaygın olarak görülmektedir. Diğer yandan, A vitamini eksikliği olan ya da HIV / AIDS veya diğer hastalıklar nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde daha kötü sonuçlara yol açabilmektedir.

En sık karşılaşılan komplikasyon, kulak enfeksiyonu ya da otitis media olarak bilinmektedir. Özellikle, 5 yaş altı kızamık geçiren çocukların yüzde 14’ünde görülmektedir. ⁷

Otitis media, yetişkinlerde kulak ağrısı, işitme kaybı ve kulak akıntısı ile sonuçlanmaktadır, ancak çocuklar, baş ağrısı, ateş ve denge kaybı da dahil olmak üzere ek belirtiler yaşayabilmektedir. En kötü hallerde kızamık kalıcı işitme kaybına neden olabilmektedir.

Diyare, diğer bir yaygın olarak yaşanan komplikasyonlardan biridir. Kızamık geçirenlerin yaklaşık yüzde 8’ini etkilemektedir. Yaşanan bu diyare dehidrasyona da neden olabilmektedir.

Kızamık, ayrıca ses kutusu (larinks) ve solunum yollarının iltihaplanmasına yol açabilmektedir. Sonuç olarak da, larenjit, bronşit ve krup gibi solunum yolu sorunlarına neden olabilmektedir. ⁸

Kızamık Nedenleri

Kızamık neden olur? Kızamık, paramiksovirüs isimli bir virüs türünün neden olduğu enfeksiyon sonucu ortaya çıkan oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Bu tür virüs hasta olan kişinin öksürük veya hapşırdıktan sonra havaya yaydığı damlalar yoluyla kişiden kişiye geçmektedir.

Bu damlacıkları solunum yoluyla ya da damlacıkların bulaştığı bir yüzeye temas ettikten sonra elleriyle ağzına ya da burnuna dokunan kişi, virüsü vücuduna alabilmekte ve kızamık hastalığına yakalanabilmektedir. Kızamık virüsü birkaç saat boyunca üzerine yapıştığı yüzeyde hayatta kalabilmektedir.

Virüs kişinin vücuduna girdikten sonra, boğazın ve ciğerlerin arkası, solunum sistemi ve cilt de dâhil olmak üzere vücudun pek çok bölgesine yayılmadan önce çoğalmaktadır. ⁹

Kızamık Virüsünün Gelişimi

Kızamık virüsü vücuda girdikten sonra, boğazın ve akciğerlerin arkasına yerleşmektedir. Sonrasın da ise cilt ve solunum sistemi de dâhil olmak üzere vücuda yayılmaya başlamaktadır. Başkalarına bulaşma riski, döküntü ortaya çıkmadan önce iki ile dört gün sürmektedir. Döküntüler görünmeye başladıktan sonra ise yaklaşık beş gün boyunca bulaşıcı olmaya devam etmektedir. ¹⁰

Kızamık Risk Faktörleri

Kızamık, tüm yaş gruplarına dâhil olan kişileri etkileyebilmektedir. Daha önce kızamık hastalığına yakalanmamış ve aşı olarak bağışıklık kazanmamış herhangi bir kişi enfekte olabilmektedir. Yeniden enfeksiyon geçiren vakalar oldukça nadirdir çünkü bir kere kızamık geçirince, vücut virüse karşı bağışıklık geliştirmektedir.

Kızamık olma riski yüksek olan kişiler şöyle sıralanabilmektedir:

• 1 yaşın altındaki bebekler 
• 1 ile 5 yaş arasındaki çocuklar 
• Bağışıklık sistemi bastırılmış olan (HIV enfeksiyonu veya organ naklinden sonra olanlar) 
• Malnütrisyon problemi olanlar (yetersiz beslenme ya da yeme bozukluğu sunucu oluşan besin eksikliği) 
• A vitamini eksikliği olanlar (çocuklar) 
• Hamile olan kadınlar ¹¹

Hamilelikte Kızamık

Çocuk doğurma çağındaki çoğu kadın hastalığa yakalanmış ya da çocukken hastalığa karşı aşılanarak bağışıklık kazanmıştır. Bağışıklık kazanmamış olsanız bile, çoğu insanın bağışıklık taşıması ve hastalığa yakalanma ihtimalinin düşük olması nedeniyle kızamığa yakalanma riskiniz oldukça azdır.

Bununla birlikte, kızamık çok bulaşıcı bir hastalık olduğu için hastalığa karşı bağışıklığı olmayan kimse, enfekte olmuş biriyle temasa girdiğinde hastalığa yakalanma riski altındadır. Eğer aşılanmamış ve bağışıklık geliştirmemişseniz, aşı canlı virüsleri içerdiği için hamile kadınlarda tehlikeli olabileceğinden hamilelik sırasında aşı yapılmamaktadır. ¹²

Çocuklarda Kızamık

Paramiksovirüs isimli virüsten kaynaklanan kızamık, enfekte olmuş herhangi bir kişinin hapşırma ya da öksürme sonucu havaya saldığı damlacıklar yoluyla çocuklara geçebilmektedir. Virüsü, solunum yoluyla vücuduna alan ya da virüsün üzerine yapıştığı yüzeye temas edip sonrasında ellerini ağzına ya da burnuna götüren çocuk, kızamık hastalığı geçirebilmektedir.

Çocuğunuz aşı olmamışsa ya da daha önce kızamık geçirip bağışıklık kazanmamışsa, virüse maruz kaldıktan sonra hasta olma ihtimali yüzde 90 kadar yüksek bir orandadır. Virüse maruz kalan bir çocuğun hastalanması genelde 8 ile 10 gün sürmektedir. ¹³

Kızamık Tedavisi

Kızamık nasıl geçer? Kızamık için özel bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır, ancak durum genellikle 7-10 gün içinde düzelmektedir. Doktor büyük ihtimalle hastanın kendisini iyi hissedene kadar evde dinlenmesini tavsiye edecektir.

Kızamık döküntülerinin ilk ortaya çıktığı andan itibaren, en az dört gün boyunca işten veya okuldan uzak kalmaya çalışın, böylece enfeksiyonu diğer insanlara yayma riskini azaltırsınız.

Ayrıca, küçük çocuklar ve hamile kadınlar gibi enfeksiyona karşı daha savunmasız insanlarla temas etmemeye çalışmalısınız. ¹⁴

Bunun için alınabilecek bazı önlemler şunlar olabilmektedir:

Virüse maruz kalma sonrası aşı: Bebeğiniz dâhil olmak üzere kızamık hastalığına karşı bağışıklığı olmayan insanları, hastalığa karşı korumayı sağlamak için kızamık virüsüne maruz kaldıktan sonra 72 saat içinde kızamık aşısı olunabilmektedir. Yine de kızamık hastalığı gelişirse, hastalık hafif belirtilerle ve daha kısa süre içinde geçmektedir.

Bağışık globulin enjeksiyonu: Hamile kadınlara, bebeklere ve bağışıklık sistemi zayıf olan ve virüse maruz kalan insanlara bağışık globulin enjeksiyonu adı verilen protein (antikor) enjeksiyonu verilebilmektedir. Virüse maruz kaldıktan sonraki 6 gün içinde verildiğinde, bu antikorlar kızamığı önleyebilmekte veya belirtilerin daha az şiddetli olmasını sağlayabilmektedir. ¹⁵

İlaç Tedavisi

Ateş düşürücü ilaçlar: Kızamık hastalığı belirtilerinden biri olan ateşin hafifletilmesine yardımcı olmak için asetaminofen, ibuprofen veya naproksen gibi ilaçları alabilmektedir.

Çocuklara veya gençlere aspirin verirken dikkatli olması gerekmektedir. Aspirinin 3 yaşından büyük çocuklarda kullanılması onaylanmış olmasına rağmen, su çiçeği veya gribe benzer belirtilerden kurtulan çocuk ve gençlerde asla aspirin kullanmamalıdır. Bunun nedeni, bu çocuklarda aspirinin nadir fakat potansiyel olarak hayati tehlike oluşturan bir durum olan Reye sendromuyla bağlantılı olmasıdır.

Antibiyotikler: Kızamık hastalığı sırasında, hastalığın komplikasyonlarından bazıları olan pnömoni veya kulak enfeksiyonu gibi bakteri enfeksiyonu gelişirse, doktorunuz antibiyotik reçete edebilir.

A vitamini: Düşük A vitamini seviyesine sahip olan insanlarda daha şiddetli bir kızamık hastalığı yaşanması daha olasıdır. A vitamini takviyeleri almak kızamık hastalığı belirtilerinin şiddetini azaltabilmektedir. ¹⁶

Kızamık hastalığı yaşıyorsanız, hastalığın ilerleyişini izlerken komplikasyonlara karşı doktorunuzla iletişim içinde olmalısınız. Ayrıca aşağıda sıralanmış olan önlemleri almak da hastalığın daha hafif geçmesine yardımcı olabilmektedir:

• İstirahat: Dinlenin ve yoğun faaliyetlerden kaçının. 
• Bol sıvı tüketimi: Ateş ve terlemeyle kaybedilen sıvıları vücuda geri temin etmek için bol su, meyve suyu ve bitki çayları için. 
• Solunum yollarını rahatlatma: Öksürük ve boğaz ağrısını gidermek için bir nemlendirici kullanın. 
• Gözleri dinlendirme: Kızamık geçiren birçok hasta parlak ışığa karşı hassasiyet yaşamaktadır. Bu nedenle, ışığın seviyesini düşük tutun veya dışarı çıktığınızda güneş gözlüğü takın. Ayrıca okuma lambası veya televizyon ışığı da rahatsız edici olabildiği için televizyon izlemeyi veya kitap okumayı bir süre bırakın. ¹⁷

Kızamık Hastalığından Korunma

Zaten daha önce kızamık hastalığı geçirdiyseniz, vücudunuz enfeksiyonla mücadele için bağışıklık kazanmıştır ve bu nedenle, tekrar kızamık hastalığı geçirmezsiniz. Çoğu ülkede, kızamık aşısı yaygın olarak uygulanmakta olduğu için hem kızamık hastalığına yakalanma hem de (diğer insanlar sıklıkla aşılanmış olduğu için) diğer insanlara hastalığı geçirme riski azdır. ¹⁸

Kızamık İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kızamık tanısı ve tedavisi için aile hekimine, iç hastalıkları uzmanına ya da cilt hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz. Kızamık olan çocuk için bir çocuk doktoruna başvurabilirsiniz. ¹⁹