Egzama Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Egzama (Dermatit) Nedir?

Egzama, dermatit olarak da bilinmektedir ve aslında bir hastalık değil, çeşitli tıbbi durumların sebep olduğu bir cilt iltihabıdır. Binlerce insanı etkileyen egzamanın en yaygın olarak tipi atopik dermatittir.

Egzama kişiyi etkilemeye başladığında, ilk dikkat çeken belirti kaşıntıdır. Sonrasında yavaş yavaş, döküntüyle beraber, egzamanın etkisiyle daha koyu hale gelen yüz, eller, sırt ve ayaklar da dâhil olmak üzere vücudun bazı yerlerinde ortaya çıkmaktadır. ¹ 

Egzamanın nedenleri hala tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, astım hastalarının ve alerjilere sahip olan kişilerin daha fazla bir risk altında olduğu düşünülmektedir. Buna ek olarak, yaşanılan ortamın yanı sıra stres ve depresyon da egzama geliştirme ihtimaline katkıda bulunmaktadır.

Günümüzde egzamanın hızlı bir şekilde tedavi edilmesine yardımcı olabilecek çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Bununla birlikte, hassas bir cilde sahip olan kişilerde, cilde doğrudan uygulanacak tıbbi ürünlerin kullanılması güvenli olmaz, bu nedenle egzamanın tedavisi her zamankinden daha zor bir hale gelir. İlaçla tedavinin yanı sıra, doğal tedavi yöntemlerinin de yardımıyla egzama belirtilerini hafifletmek mümkün olabilmektedir. ² 

Egzama (Dermatit) Belirtileri

Egzama başlangıcı sorunu yaşayan hemen hemen tüm hastalar kaşıntıdan muzdarip olmaktadır. Çoğu tip egzamanın kaşıntı dışındaki diğer belirtileri arasında kızarıklık, kalınlaşan bir cilt, kabarcıklar ve kabuklanma bulunmaktadır. Egzama nasıl anlaşılır? Egzama belirtileri şöyle sıralanabilmektedir: ³ 

Kaşıntı

Egzamanın başlıca belirtisi kaşıntıdır. Kaşıntı yoksa oluşan döküntü egzamadan kaynaklanmamaktadır (kaşıntı tedaviyle iyileştirilmediği sürece).

Kaşıntı diğer birçok deri koşullarında ortak bir özelliktir; ayrıca öncelikle cilt ile ilgili olmayan çeşitli tıbbi durumların da bir belirtisi olabilmektedir. Egzama teşhis ederken önemli bir belirti olmasına rağmen, sadece egzamaya özgü bir belirti değildir. ⁴ 

Kızarıklık

Cildin kızarıklığının artması genellikle kan akışının artması anlamına gelmektedir. Cildin en üst tabakası ölü deri hücrelerinden oluşur ve kan dolaşımı yoktur, bu nedenle bu seviyede kanama olmamaktadır, ancak, deri iltihaplandığında, kan damarlarının yerel ağı genleşir, kan akışı artar ve kırmızı hale bir hale gelir.

Egzamadaki iltihaplanma süreci karmaşıktır ve çeşitli faktörlerle tetiklenebilir, ancak egzama alevlendiğinde dikkate alınması gereken önemli bir diğer husus bakteriyel enfeksiyonun varlığıdır.

Bakteriyel enfeksiyon cildin daha derin katmanlarına girdiğinde, dokuların kızarıklık ve ısısında belirgin bir artış olur. Bunun enfeksiyona bağlı olabileceğini kabul ederek egzamayı kontrol altında tutmak önemlidir. ⁵ 

Cildin Kalınlaşması

Bir süre iltihaplanan egzama alanlarının derisi genellikle etkilenmemiş deriden çok daha kalındır. Çoğunlukla bu, cildin çizilme veya sürtünme gibi tekrarlanan travmaya karşı oluşturduğu koruyucu bir tepkidir.

Dirseklerin, dizlerin arkasında ve ayak bileklerinin önünde yani cildin özellikle esnek olması gereken eklemleri çevresindeki ciltleri etkilemektedir. Genellikle, bu bölgelerde cilt çatlamaları ortaya çıkmaktadır, çünkü kalın deri normal şekilde kıvrılamamaktadır. ⁶ 

Kabarcıklar

Egzamalı cilt yapısı mikroskobik altında incelendiğinde, özellikle cildin üst katmanlarında cilt hücreleri arasında daha az yapışkanlık olduğunu görülmektedir.

Bu durum boşluklar arasındaki cilt bakterilerinin daha derin katmanlara girmesini kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda, doku sıvısının hücreler arasına sızmasına ve kabarcıklar şeklinde toplanmasına neden olmaktadır.

Aktif egzamada küçük kabarcıklar görülebilir, ancak, kabarcıklar sadece berrak sıvı ile değil aynı zamanda pürüzlü bir sıvıyla da dolduğunda, egzamanın özel yapısından dolayı veya eklenmiş cilt enfeksiyonu nedeniyle zaman zaman büyük olan kabarcıklar da ortaya çıkabilmektedir. ⁷ 

Kabuklanma

Enflamasyonlu deriden sızan sıvı protein açısından zengindir. Hava ile tema olduğunda kurusa da protein, huysuz bir tortu olarak da kalabilir. Genellikle, enfekte kabukların tipik olarak altın rengi olduğu zaman görülmektedir. Benzer bir kabuklanma, özellikle ilkokul çağındaki çocuklarda, yaygın olarak yaşanan iltihaplı isilik durumunda da görülmektedir.

Egzama Dereceleri

Egzamayı sınıflandırmanın etkili olan bir başka yolu, aktivitenin derecesine ve egzamanın ne kadar süre aktif olduğuna dayanmaktadır. ⁸ 

Akut Egzama

Tıbbi terim olarak düşünüldüğünde, akut, hızlı başlangıç anlamına gelmektedir. Akut şiddetli olmamasına rağmen, kısa bir süre içerisinde ortaya çıkan koşullar oldukça kuvvetli olabilmektedir.

Bu nedenle, akut egzama durumunda, hızlı bir şekilde alevlenen ve muhtemelen de kabarcıklara, sıvı akıntılarına veya kabuklu olan kızarıklıklara neden olan bir alan ortaya çıkacaktır.

Kronik Egzama

Kronik, istikrarlı bir şekilde uzun süren anlamına gelmektedir. Egzamanın alevlenmesinin ilk aşamasının sona ermesinden bir süre sonra bile egzamatik olan bir miktar cilt kuru, kabuklu, kalınlaşmış ve çatlamış durumdadır.

Enfeksiyonlu Egzama

Enfeksiyon, egzamanın herhangi bir evresinde bulaşabilir. Sıkıştırılmış kabarcıklar olmadıkça, enfeksiyonlu egzama, akut egzamadan farklı olmayacaktır. Genellikle enfeksiyon durumu altın rengi kabuklanmayla ayırt edilebilmektedir. ⁹ 

Egzama (Dermatit) Nedenleri

Egzama neden olur? Egzamanın nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak, özellikle egzamanın sık yaşanan bir tipi olan atopik dermatit egzamanın, alerjik bir reaksiyonun sonucunda ortaya çıkabileceği düşünülmektedir. Egzama yetişkinlere oranla çocuklarda daha sık görülmektedir ve genellikle bunun nedeni alerjik bir reaksiyon değildir.

Genel anlamda, egzamanın bir dizi faktörün bir kombinasyonu sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Egzamaya neden olan faktörler şöyle sıralanmaktadır:

• Genetik
• Bağışıklık sisteminin anormal fonksiyonu
• Çevre
• Cildin daha hassas olmasına neden olan aktiviteler
• Cilt yapısında nem ve mikroplara izin veren kusurlar ¹⁰

Egzama bulaşıcı değildir: Egzama temas yoluyla geçebilen bir sağlık durumu değildir. Ne herhangi bir kişiden temas yoluyla size geçer, ne de siz başka birine temas yoluyla egzamayı geçirirsiniz.

Egzamada genetik faktörler: Egzamanın gelişiminde genetik faktörün bir rol oynadığı düşündürmektedir. Büyük bir risk faktörü, egzamaya sahip olmanız (çocuklarınıza geçebilir) veya egzama ya da astım veya saman nezlesi gibi mevsimsel alerjiler sahip olan akrabalarınız olmasıdır.

Yapılan araştırmalara göre, ağır egzama geçiren çocukların ileride astım veya başka alerjiler geliştirme riski de bulunmaktadır.

Bunun nedeni tam olarak net değildir, ancak ancak daha yaşlı kadınlardan doğan çocukların genç kadınlardan doğan çocuklara göre egzama geliştirme olasılığı daha yüksektir. ¹¹ 

Çevresel faktörler: Özellikle çocuklarda, çevresel faktörler egzama geliştirme riskini artırabilmektedir:

• Kirlilik seviyesinin yüksek olduğu kentsel alanlarda yaşamak
• Daha soğuk iklimlerde yaşamak

Egzama alerjik bir reaksiyon değildir: Egzama alerjik bir reaksiyon olmamasına rağmen, egzamaya sahip çok sayıda çocuğun gıda alerjileri de bulunmaktadır. Ancak, bu durum, özellikle süt, yumurta ve fıstık gibi alerjilere neden olan besinlerin bütün çocuklarda egzamaya neden olduğu anlamına gelmemektedir. Bu nedenle, belli yiyecekleri çocuğunuzun diyetinden çıkarmadan önce, çocuğunuzun beslenme gereksinimlerinin karşılandığından emin olmak için sağlık uzmanınızla görüşmelisiniz. ¹² 

Tetikleyicilerin Rolü

Tetikleyici egzamaya neden olmamaktadır fakat egzamanın artmasına veya daha da kötüleşmesine neden olabilmektedir. En yaygın tetikleyiciler cildi tahriş eden maddelerdir. Örneğin, egzama geçiren birçok insanda, cilt ile temas eden yün veya elyaf olan eşyalar egzamanın şiddetini tetiklemektedir.  

Sabunlar ve deterjanlar, yün, cilt enfeksiyonları, kuru cilt, düşük nem, ısı, terleme veya duygusal stres gibi tahriş edici maddeler ya da toz akarları, polen, küf veya gıdalar gibi alerjenler egzama şiddetini tetikleyebilmektedir. ¹³ 

Egzama Tipleri ve Nedenleri

Pek çok farklı egzama tipi bulunmaktadır. Akılcı bir tedavi planı geliştirmek için onları ayırmak önemlidir, ancak, bu genellikle kolay değildir.

• Atopik Dermatit

Bu sağlık durumunun genetik bir temeli bulunmaktadır ve egzamanın yaygın bir tipidir. Atopik dermatit, uçucu alerjilere yatkınlık gösteren kişilerde daha çok yaşanmaktadır, ancak kesin alerjik bir dayanağı yoktur. Özellikle, yanaklarda, boyunda, dirseklerde ve dizlerde ve ayak bileklerinde ortaya çıkmaktadır.

• Tahriş Edici Dermatit

Cildi tekrar tekrar aşırı miktarda yıkama veya zehirli maddelere maruz bırakma sonucu ortaya çıkmaktadır. ¹⁴ 

• Alerjik Kontakt Dermatit

Aynı maddeye, alerjene tekrar tekrar maruz kaldıktan sonra, vücudun bağışıklık tanıma sistemi bir sonraki maruz kalma noktasında aktive olur ve egzama oluşturur. Bunun bir örneği zehirli sarmaşık alerjisi olabilmektedir.

• Gravitasyonel Egzama ya da Staz Dermatiti

Genellikle bacaklardaki damarlarda dolaşımı zayıf olan insanların şişmiş alt bacaklarında ortaya çıkmaktadır.

• Mantar Enfeksiyonları

Bu, birçok egzama tipine benzer bir sonuç oluşturabilmektedir, ancak mantar, mikroskop altında kazıma ile görüntülenebilir. ¹⁵ 

• Uyuz

Uyuz, kaşıntılı akarın bir istilasından kaynaklanmaktadır ve diğer egzama şekillerine çok benzer bir döküntü oluşturabilmektedir.

• Pomfoliks (Dishidrotik Egzama)

El ve ayak parmaklarında, avuç içlerinde ya da ayak tabanlarının kenarlarında küçük kabarcıklar oluşturan kaşıntılı bir döküntülerdir. Yaygın olarak yaşanan bu egzama tipinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. ¹⁶ 

• Liken Simpleks Kronikus

Boyun bölgesinde kalın ve parlak deri plakları üretmektedir. Stres nedeniyle tetiklendiği düşünülmektedir.

• Nummular Egzama

Bu egzama tipi, çoğunlukla yaşlı bireylerin alt bacaklarında madalyon şeklindeki plaklar sonucu ortaya çıkan egzama tipidir.

• Xeroza (Kuru cilt) Egzama

Cilt aşırı kuruduğunda ortaya çıkmaktadır. Çatlayan cilt kaşıntılı ve acı verici bir hale gelmektedir.

• Seboreik Dermatit

Kafa derisinde, yüzde, kulaklarda ve bazen göğüs ortasında ortaya çıkan döküntüdür. Bebeklerde, kulakların arkasında keskin, sulu bir döküntü oluşturabilir ya da tüm vücudu kapsayan oldukça kapsamlı bir egzama yaratabilir. ¹⁷ 

Egzama (Dermatit) Tedavisi 

Egzamayı Yönetme Yöntemleri

Egzama yaşayan insanların çoğu, belirtilerin günlük yaşamın ortak yönleri olan sıcak hava, sık duş, sabun, kanallı merkezi ısıtma ve geceleri yatağın aşırı ısınması gibi durumlarla kötüleştiğini söylemektedir.

Egzamayı daha iyi yönetmenize ve alevlenmelerin sıklığını azaltmanıza yardımcı olabilecek şeyler yapabilirsiniz, ancak, daha fazla bilgi ve tavsiye için daima doktorunuza veya dermatoloğunuza başvurmalısınız. ¹⁸ 

Uygun Hijyeni Sağlamak

Egzama etkileyen cilt, iltihaplı isilik, uçuklar ve siğiller dâhil olmak üzere bir dizi enfeksiyona karşı daha savunmasızdır. Staphylococcus aureus bakteri ikincil isilik enfeksiyonuna neden olabilir ve muhtemelen egzama belirtilerine katkıda bulunabilir.

Yıkama önerileri şunları içerebilmektedir:

• Ilık hamam ya da duş alın ve sıcak duşlardan kaçının.
• Normal sabun kullanmayın, çünkü içerdiği maddeler egzama ağırlaştırabilir. Vücudunuzu yalnız ılık suyla yıkayın. Koltukaltı ve kasık için, sabun içermeyen ürünler kullanın.
• Banyo yağları, banyo yaparken cildi nemlendirmeye yardımcı olabilir.
• Havluyla kullandığınızda, cildinizi ovmak yerine dokunuşlarla kurutun. ¹⁹ 

Cilt Tahrişini Azaltmak

Egzama sorunu yaşayan kişi hassas bir cilde sahiptir. Isı veya deterjanlar gibi tahriş edici maddeler kolaylıkla egzamayı tetikleyebilmektedir.

Cilt tahrişini azaltmaya yönelik öneriler şunları içermektedir:

• Cildi aşırı ısıdan uzak tutun. Çok kalın giysiler giymekten ya da kalın battaniyeler altında yatmaktan kaçınabilirsiniz.
• Parfümlü, kabarcıklı duş jelleri gibi banyo ürünleri kullanmayın.
• Tercihen yüzde %100 pamuktan yapılan yumuşak ve pürüzsüz giysiler giyin. Saf yün, polyester veya akrilik gibi cızırtılı malzemelerden kaçının. Giysilerin etiketlerini çıkarın.
• Herhangi bir kimyasal veya deterjan kullanırken daima koruyucu eldiven giyin.
• Klorlu havuzlardan kaçının. Klorlanmış bir havuzda yüzmeniz gerekiyorsa, sudan çıkınca cildi nemlendirin. ²⁰ 

Uygun Güzellik Ürünlerini Tercih Etmek

Güzellik ürünlerinin kullanımı için öneriler şunları içermektedir:

• Hipoalerjenik kozmetik ürünlerinin bile cildinizi tahriş edebileceğini unutmayın. Mümkün olduğunca, yüzünüzü makyajdan uzak tutun.
• Parfüm, kokulu cilt losyonları ve kuvvetli kokulu şampuanlardan kaçının.
• Yeni bir kozmetik ürününü kullanmadan önce önkol gibi gözle görülemeyen küçük bir cilt üzerinde deneyin. Bir reaksiyon geçirirseniz, ürünü tekrar kullanmayın. ²¹ 

Alerjenlerden Kaçınmak

Bazı durumlarda, egzama çevresel tetikleyicilere karşı alerjik bir reaksiyon olabilir. Dirençli egzaması olan bazı insanların alerji testi (örneğin, ev tozu akarları, küfler ve çimen polenleri gibi ortak çevresel alerjenler için) yaptırması yararlı olabilir.

Isı Değişimlerinden Kaçınmak

Aşırı sıcaklık ve nem değişiklikleri bazen cildi tahriş edebilmektedir. Örneğin, sıcak günlerde klimalı binalara girip çıkmak veya soğuk günlerde ısıtmalı binalarda bulunmak cildi tahriş edebilmektedir.

Sert fiziksel aktivite veya aşırı terlemenize neden olan egzersiz, egzama kaşıntısını tetikleyebilir.

Öneriler şunları içermektedir:

• Kışın evinizi aşırı ısıtmamaya özen gösterin. Dışarıdayken sıcak bir şekilde giyinin, ancak, eve geri döndüğünüz anda ekstra giysileri çıkarın.
• Yaz aylarında evinizi aşırı derecede soğutmayın. Klimalar havayı kurutabilir ve cildi tahriş edebilir.
• Sıcak havalarda sert fiziksel aktivitelerden kaçının. ²² 

Diyet

Çoğu durumda, diyet egzamaya neden olmasa da belirtileri kötüleştirebilir. Belirli bir gıdayı yedikten sonra egzamanızın daha da kötüleştiğini fark ederseniz, buna bir istisna olabilirsiniz. Doğru alerji testi ve diyet önerileri için doktorunuza veya diyetisyeninize başvurun.

Asla kendi kendinize teşhis koymayın veya temeli olmayan bir korkuyla bazı gıdalardan kendinizi mahrum bırakmayın. Belli gıdalardan (örneğin süt ürünleri gibi) kaçınılması, beslenme yetersizliklerine neden olabilir. ²³ 

Bazı Tavsiyeler

Egzamanızı yönetmek için diğer ipuçları şunlardır:

• Tırnaklarınızı kısa tutun (Cildinizi kaşırken tahriş etmenizi engeller).
• Duş aldığınız su çok sert bir suysa (minerallerle dolu) veya alkalinse, suyu yumuşatmak için su arıtıcı cihaz almayı düşünün.
• Sıcak havalarda denizde yüzün, deniz suyunun egzama belirtilerini azalttığı bilinmektedir.
• Sınırlı sürelerde güneş ışığına çıkın. Bu egzama belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir. Fakat ultraviyole radyasyonun cilt kanseri ve cildin erken yaşlanması gibi risk faktörleri taşıdığını da unutmayın. Ayrıca güneşe maruz kalma aşırı ısınmaya neden olursa, egzamayı da kötüleştirebilir.  

İlaç Tedavisi

Egzama nasıl geçer? Egzama için uygulanan tedavi seçenekleri şunlardır:

• Nemlendiriciler (yumuşatıcılar)
• Antiinflamatuar merhemler (topikal kortikosteroidler veya pimekrolimus gibi steroidal olmayan antiinflamatuar merhemler)
• Kömür katranı (kaşıntıyı azaltmak için)
• Diyet değişiklikleri (diyetinizi değiştirmeden önce profesyonel bir yardım alın)
• Ultraviyole radyasyon tedavisi (fototerapi)
• Oral ilaçlar (tabletler)  

Nemlendiriciler

Yumuşatıcı kremler cildi nemlendirmektedir. Cildi temizlemek için her gün nemlendirici kullanın. Duş ve banyo yaptıktan sonra, klimalı veya ısıtmalı bir ortamda yaşarken veya çalışırken nemlendirmek özellikle önemlidir. Sizin için doğru olan yumuşatıcıyı bulana kadar birkaç farklı marka denemeniz gerekebilir. Tavsiye için doktorunuza, dermatoloğunuza veya eczacınıza danışın.

Antiinflamatuar Merhemler

Egzama durumunda antiinflamatuar kremler kullanılabilmektedir. Topikal steroidler (kortikosteroidler) doktor tarafından reçete edilmektedir.

Ağır egzama vakalarında, kısa süreli oral kortikosteroidlerin kullanılması gerekebilir. Bu dikkatli bir tıbbi gözetim altında yapılmalıdır çünkü tabletleri almayı bıraktıktan sonra belirtiler daha da kötüleşebilir. ²⁴ 

Kömür Katranı

Etkilenen bölgelere kömür katranı uygulamak, egzama kaşıntısını azaltmanın bir başka yoludur. Kömür katranının güçlü bir kokusu vardır ve dokunduğu kumaşları leke bırakmaktadır. Aynı zamanda, bazı insanlarda cildini tahrişine neden olabilmektedir. Sadece egzama yönetiminde tecrübeli bir doktorun gözetiminde kullanılmalıdır.

Ultraviyole Radyasyon Tedavisi (Fototerapi)

Ultraviyole radyasyona maruz kalma, kronik egzama belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Oral Antiinflamatuar İlaçlar

Egzamadan etkilenen insanların çoğu, tek başına krem ve merhemlerle durumu idare edebilmektedir. Ağız yoluyla verilen ilaç, egzaması tedaviye dirençli olan kişilere yardımcı olabilirken, yan etkileri arasında yüksek tansiyon, her tür enfeksiyona duyarlılık artışı ve ruh ve davranış değişiklikleri bulunmaktadır. ²⁵