Göz Kuruluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Göz Kuruluğu Nedir?

Göz yaşları gözü yağlamakta ve göz yüzeyinin kurumasını önlemektedir. Göz her kırpıldığında, her gözyaşı ince bir film gibi göz yüzeyinde gezinmektedir. Sulu bir gözyaşı tabakası, filmi korumaya yardımcı olan yağlı bileşikler içermektedir. Göz konforunu ve sağlığını korumak için, gözyaşı filmi göz kırpmaları arasında bozulmadan kalmalıdır.

Göz kuruluğu problemi yaşayan kişi, gözü rahatsız etmeyecek ve gözün sağlıklı kalmasını sağlayacak kadar gözyaşı üretememektedir. Göz yüzeyini nemli tutacak kadar gözyaşı üretilmemesi ortaya çıkan göz kuruluğu, aynı zamanda bazı nedenlerden ötürü gözyaşlarının yeterince uzun süre göz yüzeyi üzerinde kalmamasından da kaynaklanabilmektedir. Ortaya çıkan bu göz kuruluğu zamanla göz küresinin yüzeyinin zarar görmesine neden olabilmektedir. ¹

Göz kuruluğu her yaştan insanı etkileyebilen bir durumdur, ancak özellikle, artan yaşla birlikte gözyaşı üretimi daha da azaldığı için yaşlı insanlarda daha sık ortaya çıkmaktadır. Diğer yandan, bazı ilaçların kullanımı sonucu bir yan etki olarak da yaşanabilmektedir. Göz kuruluğuna yol açan diğer faktörler ise hormonal değişiklikler ve artrit hastalığıdır.

Gözlerde kuruluk yaşayan kişiler genellikle kontak lens kullanmakta zorlanmaktadır. Bu problemi yaşayan insanlar ayrıca, klimalı ofisler veya süpermarketler gibi ortamlarda daha fazla rahatsız olmaktadır. Göz kuruluğu belirtilerini hafifletmek için pek çok tedavi seçeneği bulunmaktadır. ²

Göz Kuruluğu Belirtileri

Göz kuruluğu nasıl anlaşılır? Göz kuruluğu başlangıcı durumunda kuruluk hissi ilk fark edilen belirti olsa da, birlikte yaşanan diğer belirtiler şunlar olabilmektedir:

• Yanma hissi
• Gözlerde kaşınma
• Gözlerin ağırlaşması
• Yorgun gözler
• Gözlerde ağrı
• Gözlerde kızarma
• Fotofobi (ışığa karşı hassasiyet)
• Bulanık görme  ³

Göz kuruluğu belirtileri kuru, kaşıntılı, kırmızı, yanan veya ağrıyan gözleri içermektedir. Göz kuruluğu nedeniyle oluşan tahriş aynı zamanda aşırı batma, göz kapağında pütürlü ya da kumlu bir his ve geçici görme bulanıklığına da yol açabilmektedir.

Sürekli olarak göz kuruluğu yaşanması durumunda, potansiyel olarak gözdeki kornea inflamasyonu veya enfeksiyonu gibi nadir fakat ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle kuru göz belirtilerinin yaşanması durumunda bir doktora başvurulmalıdır. ⁴ 

Kuru ve Kaşıntılı Gözler

Göz kuruluğu nedeniyle oluşan tahriş, tıpkı burun akıntısı olmadan alerji belirtileri yaşamaya benzemektedir. Kuru ve kaşıntılı gözler oldukça rahatsız edici ve dikkat dağıtıcı olabilmektedir. Gözde bir şey olmadığı halde sürekli gözlerde kum benzeri bir şeyler varmış gibi hissedilmektedir.

Kuru ve Kızarmış Gözler

Kuru, kırmızı gözler, kişinin oldukça yorgun ya da hasta görünmesine neden olabilmektedir. Gözlerdeki kan damarlarını daraltarak kızarıklığın giderilmesini sağlamak için tasarlanmış olan göz damlaları bulunmaktadır, ancak zamanla daha az etkili olabilmektedir.

Kuru, kaşıntılı ve tahriş olmuş gözler gibi diğer göz kuruluğu belirtileri durumu daha da kötüleştirebilmektedir, bu nedenle hem göz kuruluğu hem de gözlerde kızarıklık yaşanması durumunda bir doktora başvurulmasında fayda vardır.  

Kuru ve Yanan Gözler

Göz kuruluğu belirtilerini gittikçe kötüleşmesi durumunda, göz yüzeyinde hasar meydana gelebilmektedir. Kuru ve yanan gözler, nem eksikliğinin gözün hassas dokularına zarar verdiğinin bir göstergesi olabilmektedir.

Gözler oluşan bu şiddetli yanma hissi nedeniyle kişi sürekli olarak gözlerini kapatıp açma ihtiyacı hissedebilmektedir. Buna rağmen yeterli gözyaşı üretilmediği için gözleri sürekli kapatıp açma zamanla daha da tahrişe yol açmaktadır. ⁵ 

Kuru ve Ağrılı Gözler

Gözlerdeki kuruluk sonucu meydana gelen tahriş, kaşıntı, gözleri sürekli olarak açıp kapama, gözlerde ağrının ortaya çıkmasına yol açabilmektedir. Gözleri çevreleyen kaslar yorgun ve rahatsız olmakta ya da artan tansiyon veya sürtünme nedeniyle gözün kendisi ağrımaktadır.

Aşırı Gözyaşı Üretimi

Gözyaşı eksikliği nedeniyle oluşan aşırı gözyaşı üretimi oldukça şaşırtıcı olabilmektedir. Ancak, gözyaşları da kendi içinde çeşitli olabilmektedir. Normalde gözleri rahatça nemlendiren gözyaşları, su, yağlar ve mukustan oluşan bir karışımdan oluşmaktadır.

Bu bileşenler farklı alanlarda üretilmekte ve göz yüzeyinde karıştırılmaktadır. Duygu veya kuru göz iritasyonu ile tetiklenen yoğun, akan gözyaşları çoğunlukla sudur. Bu yaşlar yağ ve mukus tarafından sağlanan kayganlaştırma özelliklerine sahip değildir ve bu nedenle de, gözlerin daha da kuru olmasına yol açabilmektedir. ⁶

Gözlerindeki Kumlu Olma Hissi

Kuru, kaşıntılı, kızarık, yanan veya ağrılı gözlerde bir şey olmadığı halde içinde çok ince kum benzeri bir şeylerin var olduğu hissi oluşabilmektedir.  

Göz Kuruluğu Nedenleri

Göz kuruluğu, gözlerin yeterince gözyaşı üretememesi veya gözyaşlarının çok hızlı buharlaşması sonucu ortaya çıkmaktadır. Gözyaşı üretim süreci için gerekli olan herhangi bir parçanın devre dışı kalması ya da gözyaşının miktarı veya kalitesi etkilenirse, göz kuruluğu meydana gelebilmektedir.

Göz kuruluğu neden olur? Göz kuruluğunu tek bir nedene bağlamak zor olabilir, ancak diğer yandan, birçok farklı nedeni de bulunabilmektedir. Göz kuruluğunun olası nedenlerinden bazıları şunlardır: ⁷ 

Hormonal Değişiklikler

Vücut tarafından üretilen güçlü kimyasallar olan hormonlar ve sinir sistemi gözyaşı üretiminde oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Hormonlar gözyaşı üretimini teşvik etme görevi görmektedir. Özellikle, kadınlarda sık yaşanan hormon düzeylerindeki değişiklikler göz kuruluğunun yaşanması riskini artırabilmektedir.

Kadınlar özellikle, hamilelik ve menopoz sırasında olduklarında ya da kontraseptif haplar kullandıklarında daha sık göz kuruluğu problemi yaşanmaktadır. ⁸ 

Yaşlılık

Göz kuruluğu problemi yaşlı insanlarda daha sık yaşanmaktadır. Kişi yaşlandıkça daha az gözyaşı üretmeye başlamaktadır, bu nedenle de, göz kapakları gözlerin yüzeyindeki gözyaşının yayılmasında daha az etkili kalabilmektedir. Bu sürecin bir sonucu olarak da, göz kuruluğu meydana gelmektedir. ⁹ 

Çevresel Faktörler

Çevresel faktörler, gözlerin kurumasına yol açabilmektedir. Bazı çevresel faktörler özellikle gözyaşlarının buharlaşmasına neden olmaktadır. Göz kuruluğunu tetikleyen bazı çevresel faktörler şunlardır:

• Güneş
• Rüzgâr
• Kuru iklim
• Sıcak esen bir hava
• Yüksek irtifa

Bazı belli aktiviteler de kuru göz kuruluğuna neden olabilmektedir. Bazı örnekleri şunlardır:

• Okumak
• Yazmak
• Bir bilgisayarla çalışmak

Görsel konsantrasyonun gerekli olduğu etkinlikler sırasında kişi gözlerini daha az kırpabilmektedir. Bu durumda da, gözyaşının buharlaşması veya yeniden doldurulup daha çabuk boşalması söz konusu olabilmektedir. ¹⁰ 

İlaçların Yan Etkisi

Bazı ilaçlar yan etkilerinin bir sonucu olarak göz kuruluğuna yol açabilmektedir. Göz kuruluğuna yol açan ilaçlardan bazıları şunlardır:

• Antihistaminikler
• Antidepresanlar
• Beta blokerler
• Diüretikler

Lazer Ameliyat ve Göz Cerrahisi

Lazer göz ameliyatları bazı insanlarda göz kuruluğuna yol açabilmektedir. Uygulanan lazer ya da cerrahiden sonraki haftalarda hasta göz kuruluğu yaşayabilmektedir. Genellikle, geçici olan bu durumda, belirtiler birkaç ay sonra düzelmektedir. Nadir olarak da, devam edebilmektedir. ¹¹ 

Kontak Lensler

Kontak lenslerin bazı durumlarda gözleri tahriş etmesinin bir sonucu olarak göz kuruluğu meydana gelebilmektedir. Örneğin, ilk defa lens kullanmak, her zaman kullanılan lensten farklı bir lens kullanmak ya da lenslerin ne sıklıkla kullanıldığına bağlı olarak, göz kuruluğu yaşanabilmektedir. Lenslerin temizliğine dikkat etmek, genellikle belirtilerin önüne geçmek için yeterli olabilmektedir.

Bazı Tıbbi Durumlar

Göz kuruluğu geliştirme riskini artıran pek çok tıbbi durum bulunmaktadır. Göz kuruluğu problemi yaşayan birçok kişi blefarit veya meibom bezi disfonksiyonuna sahiptir. Bu nedenle, göz kapağı kenarları iltihaplanmaktadır, sonuç olarak da, gözyaşı için yağ üreten bezler tıkanabilmektedir.

Blefarit, özellikle bakteriyel enfeksiyon veya rosacea gibi başka koşullarda ortaya çıkmasına rağmen herhangi bir yaşta ve sağlıklı insanlarda görülebilmektedir. ¹² 

Gözlerdeki kuruluk riskini artırabilecek diğer tıbbi durumlar şunlar olabilmektedir:

Alerjik Konjonktivit

Alerji nedeniyle, gözkapağının beyaz kısmını örten şeffaf hücre tabakası ve göz kapaklarının iç yüzeyi iltihaplanmaktadır. Bu reaksiyon genellikle polen ve toz akarları sonucu ortaya çıkmaktadır ve göz kuruluğuna yol açmaktadır.

Kontakt Dermatit

Kişi hassas olduğu belirli bir maddeye temas ettiği zaman, cilt iltihaplanması ile sonuçlanan bu egzama türünü yaşayabilmektedir. Göz kuruluğu da bir belirti olarak ortaya çıkabilmektedir.

Sjögren Sendromu

Göz, ağız ve vajina kuruluğuna neden olan sağlıksal bir durumdur. ¹³ 

Romatoid Artrit

Göz çevresindeki bezler ve göz beyazının iltihabı da dâhil olmak üzere vücudun herhangi bir yerini etkileyebilecek ağrı, şişme ve iltihaplanmaya neden olan bir durumdur.

Lupus

Bağışıklık sisteminin sağlıklı vücut dokularına, özellikle de kan damarlarına saldırdığı sağlıksal bir durumdur. Göz kuruluğuna neden olabilmektedir.

Skleroderma (Sistemik Skleroz)

Bağışıklık sisteminin kan damarlarının ve cildin sertleşmesine ve kalınlaşmasına neden olduğu sağlıksal bir durumdur. Göz kuruluğuna neden olabilmektedir.

Travmalar

Yanıklar veya radyasyona maruz kalma gibi daha öncesinde yaşanmış olan bir travma (ciddi yaralanma) göz kuruluğuna yol açabilmektedir.

Yüz Felci (Bell Paralizisi)

Yüzün bir tarafının kasların zayıflamasına veya felç olmasına neden olan bir durumdur. Sonuç olarak, göz kuruluğunu da yol açabilmektedir.

HIV

Vücudun bağışıklık sistemine saldırılmasının bir sonucu olarak göz kuruluğu yaşanabilmektedir.  

Göz kuruluğuna ne iyi gelir?

Kuru gözler, gözyaşlarınız gözlerinize yeterli yağlama sağlayamadığında ortaya çıkan yaygın bir durumdur. Gözyaşı pek çok nedenden dolayı yetersiz olabilir. Örneğin, yeterli gözyaşı üretmediğinizde veya kalitesiz gözyaşları üretirseniz kuru gözler meydana gelebilir.

Kuru gözler rahatsız edici olabilmektedir. Kuru gözleriniz varsa, gözleriniz yanabilir veya hassaslaşabilir. Bir uçakta, klimalı bir odada, bisiklet sürerken veya birkaç saat boyunca bir bilgisayar ekranına baktıktan sonra göz kuruluğu yaşayabilirsiniz.

Göz kuruluğu için yapılan tedaviler sizi rahatlatabilir. Bu tedavileri yaşam tarzı değişiklikleri ve göz damlalarını içerebilir. Kuru gözlerin semptomlarını kontrol altına almak için muhtemelen bu tedbirleri süresiz olarak almanız gerekecektir. ¹⁴

Göz Kuruluğu Tedavisi

Göz kuruluğu nasıl geçer? Göz kuruluğunun tedavisi için uygulanabilecek yöntemler bir göz doktoru tarafından belirlenebilmektedir. Bazı durumlarda, göz kuruluğu romatoid artrit veya sistemik lupus eritematozus gibi başka bir hastalık veya rahatsızlıktan kaynaklanabilmektedir. Göz kuruluğunun nedeni altta yatan bu tıbbi bir durumsa, hastalığın tedavi edilmesi göz kuruluğunu da ortadan kaldıracaktır. ¹⁵ 

Göz kuruluğu için uygulanan bazı ortak tedavi yöntemleri şunlardır:

İlaçla Tedavi Yöntemleri

• Topikal Siklosporin A Göz Damlaları

Gözyaşı bezlerinde oluşan altta yatan iltihapları tedavi etmek için gözlere her gün 2-4 kez damlatılmaktadır. Böylece daha fazla ve daha kaliteli gözyaşı üretimi sağlanabilmektedir.

Siklosporin A damlalarının göz kuruluğu belirtisini azaltması genellikle bir ile dört ay kadar sürmektedir.

Bazen göz doktoru, siklosporin A’nın hemen öncesinde iki hafta boyunca kortikosteroid damlaları reçete ederek tedaviyi hızlandırmakta ve siklosporin A’nın neden olabileceği tıkanmayı azaltmaktadır. Katarakt ve glokomu indükleme riski nedeniyle kortikosteroidler uzun süreli olarak alınmamaktadır. ¹⁶ 

• Yapay Gözyaşı Damlası

Yapay gözyaşı damlası kullanımı göz kuruluğu belirtisini hafifletebilmektedir ancak, kuruluğa neden olan altta yatan hastalığının nedeni tedavi etmemektedir. Yapay gözyaşı damlaları herkes için etkili olmayabilmektedir, bu nedenle, sizin için doğru olanı doktorunuzdan tavsiye alarak edinmelisiniz.

Kronik (uzun süre) göz kuruluğu yaşanıyorsa, damlalarını iyi hissedildiğinde bile kullanmaya devam etmek önemlidir. Uyurken gözler kuruyorsa, gece merhem gibi daha kalın bir yağlayıcı kullanılabilmektedir.

Göz kuruluğu ile ilişkili olan oküler rozasea hastalığı varsa, kullanılan yapay gözyaşı damlaları gözyaşı buharlaşmasını önlemeye yardımcı olmak için lipit içerebilmektedir. ¹⁷ 

• Yapay Gözyaşı Yardımcısı

Şiddetli göz kuruluğu belirtileri varsa ve yapay gözyaşı damlaları da yardımcı olmuyorsa, başka bir seçenek bir pirinç tanesi gibi görünen, küçük bir göz parçası olabilmektedir. Günde bir kez, hidroksipropil selüloz, göz küresi ve alt göz kapağına yerleştirilmektedir. Hidroksipropil selüloz yavaşça çözünmekte ve gözyaşı kanallarını yağlamak için kullanılan bir madde bırakmaktadır. ¹⁸ 

• Gözyaşını Uyarıcı İlaçlar

Kolinerjik ilaçlar gözyaşı üretimini arttırmaya yardımcı olmaktadır. Bu ilaçlar hap, jel veya göz damlası olarak alınabilmektedir. Olası yan etkilerinden birisi ise terlemedir.

• Otolog Serum Tedavi

Bu yönteme otolog serum tedavi ismi verilmektedir. Diğer tedavi yöntemlerinden olumlu bir sonuç alınmadığında ve ciddi göz kuruluğu yaşanmaya devam ediyorsa, bu yöntem bir seçenek olarak değerlendirilmektedir. Göz damlalarını yapmak için kişiden alınan kan örnekleri üzerinde çalışılmaktadır. ¹⁹

Diğer Tedavi Yöntemleri

• Göz Kuruluğu Ameliyatı

Daha fazla gözyaşının kaybolmasını önlemek için gözyaşı kanallarının kapatılması söz konusu olabilir. Doktor kontrolünde uygulanan bu yöntemle gözyaşı kanalları kısmen ya da tamamen kapatılmaktadır. Böylece gözyaşının normal seviyede hizmet etmesi sağlanmaktadır. Gözyaşı kanallarını kapatmak için küçük silikon aparatlar kullanılmaktadır. Lokal anestezi ile yapılan bir ameliyatla bu işlem uygulanabilmektedir.

• Özel Kontak Lensler

Göz kuruluğu için kullanılan özel kontak lensler bulunmaktadır. Bu özel lensler, şiddetli göz kuruluğu olması durumunda, gözleri korumakta ve nemi tutabilmektedir. ²⁰

 Göz Kuruluğunu Önleme Yöntemleri

• Mümkünse bir saç kurutma makinesi kullanmamaya çalışın.
• Çok sıcak odalardan uzak durun. Kışın nemlendirici ile havayı nemlendirin. Bunun için kaloriferinin veya radyatörün yanında bir su kabı koyabilirsiniz.
• Dışarıya çıktığınızda gözleri tamamen saran gözlükler takarak gözleri koruyun.
• Göz kuruluğunu hafifletmek için; diyetinize omega-3 yağ asitleri ekleme hakkında göz doktorunuzla konuşun. Yağlı balıklar (somon, sardalye, ton balığı, alabalık ve hamsi gibi) ve keten tohumlukları omega-3 yağ asitleri açısından oldukça zengindir.
• Kuru ve kaşıntılı gözlerle uyanıyorsanız, yatmadan önce yapay gözyaşı merhemi veya kalın göz damlaları kullanın.