Erken Menopoz Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Erken Menopoz Nedir?

Erken menopoz kadınların menopoza girme yaşından daha önce menopoza girmesidir. ABD’de menopoza girme yaşı 52, Avrupa ülkelerinde 50, Türkiye’de ise 46 – 47 yaş arasıdır. Erken menopoza girme rahatsızlığına yakalanan kadınlar 40 yaşından önce menopoza girerler.

Menopoz, kadınlarda yumurtalıkların östrojen ve progesteron hormonlarını salgılamasını ve üretmesini durdurması demektir. Adet döngüsünü kontrol eden progesteron ve östrojen hormonları artık salgılanmadığı için yeni yumurta oluşmayacak ve kadınların hamile kalma şansı olmayacaktır. Menopoz, insanlar için doğal bir süreç olsa bile erken menopoz doğal olmayan ve müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Kadınların %8’inde erken menopoz görülmektedir. Doğal menopoz bir hastalık değilken erken menopoz bir hastalık olarak kabul edilir.

Yumurtalıklara zarar veren veya östrojen ve progesteron hormonlarının üretimini durduran her şey erken menopoza sebebiyet verebilir. Kanser tedavileri ve kemoterapi de erken menopoza neden olabilir. Bu tip tedavilerde doktorlar erken menopoz için kişiyi hazırlar ve bu dönem minimum olumsuzlukla sonuçlanır. Erken menopoz kişide; kemik erimesi, kalp ve damar hastalıkları, sıcak basması, duygu durum değişiklikleri gibi sorunlara yol açabilir.

40 yaşından önce adet düzeninde bozulmalar ortaya çıkması durumunda kişinin doktora başvurması gerekir. Doktora başvurmadan önce kişinin gebe olmadığının kesin olarak belirlenmesi son derece önemlidir. ¹

Prematür Ovaryan Yetmezliği (POF) Nedir?

Prematür ovaryan yetmezliği denen durum, 40 yaş altı kadınlarda yumurtalığın çalışmamasına bağlı olarak GSH hormonunun kanda artması sonucu adetin kesilmesidir. Prematür ovaryan yetmezliği (POF) tanısı koyabilmek için, 3 aylık süre boyunca adetin kesilmesi ve en az 2 kere yapılan testler sonucu FSH seviyesinin menopoz seviyesine ulaşması gerekir. Tanının doğru ve kesin konulabilmesi çok önemlidir. Çünkü tanı sonucunda elde edilecek bulgular, ovaryan fonksiyonunun kalıcı olarak kesilmesini ima eder. Prematür ovaryan yetmezliği olan bayanlarda 10 yıllık süreç içerisinde aralıklı over fonksiyonlar gözlenebilmektedir. Bazı bayanlarda tanı koyulduktan sonra, takip eden yıllarda gebelik dahi gözlenmiştir. ²

Erken Menopoz Belirtileri

Erken menopoz nasıl anlaşılır? Erken menopozun anlaşılması için en önemli belirti, 40 yaş altı kadınların adet döngülerinin bozulmasıdır. Bunun yanı sıra birçok durum erken menopoz başlangıcının habercisidir. ³

Erken menopoz belirtileri şunlardır:

Düzensiz ya da kesilmiş adet döngüsü: Erken menopozun en yaygın belirtisi adet döngüsünde oluşan bozulmalardır. Normal şartlar altında bayanlarda 47 yaşından sonra menopoz dönemine girilir ve adet döngüsünde bozulma ve kesilme meydana gelir. Fakat erken menopoz geçiren kadınlarda 40 yaşın altında adet kesilmesi yaşanır.

Sıcak basması: Sıcak basması erken menopoz döneminde görülen durumlardan bir tanesidir. Sıcak basması yaşanan anlarda özellikle vücudun üst bölgesi ve yüzde kızarmalar meydana gelir. Terleme, üşüme, titreme, daralma ve çarpıntı gibi durumlar da sıcak basması anında görülebilir. Sıcak basması aniden gelip birkaç dakika boyunca veya daha uzun sürebilir. ⁴

Ruhsal değişimler: Erken menopoza giren kişilerde sıkça ruhsal değişimler görülebilir. Bu ruhsal değişimler adet döneminde görülen ruhsal bozulmalar gibi de olabilir, daha şiddetli de olabilir. Kişi sebepsiz şekilde üzülebilir ya da durduk yere ağlayabilir. Kadınlar bu dönemlerde çok hassas ve gereğinden fazla kırılgan olabilirler. ⁵

Uyku bozuklukları: Erken menopoz döneminde sıkça görülen bir durum olan uyku bozuklukları, kişinin normal uyku saatleri dışına çıkmasına neden olur. Kişi normalde uyuduğu sürenin çok daha fazlasını uyuyabilir ya da normalde uyuduğu süreden çok daha kısa süre uyuyabilir.

Östrojen ve progesteron seviyesinde azalma: Yumurtalıklardan artık östrojen ve progesteron hormonu salgılanması çok az olacağı için bu hormonlarda azalma görülecektir.

FSH seviyesinin yükselmesi: Kadınlarda menopoz dönemi yaklaştıkça kandaki FSH düzeylerinde yükselme görülür. Bu yükselme 40 yaş altı bayanlarda menopoz seviyesine gelmişse hemen uzman bir jinekoloğa gidilmesi gerekir. Erken menopoz tedavisinde ön tanı önem bu nedenle son derece önemlidir.

Cinsel istekte azalma: Östrojen seviyesindeki azalmaya bağlı olarak kişide cinsel dürtüler zayıflar ve cinsel isteksizlik baş gösterir.

Erken Menopoz Nedenleri

Erken menopoz neden olur? Erken menopoz başlangıcı genellikle pek çok kişide benzer nedenlerle olur. Ancak bazı durumlarda bilinen nedenler dışında erken menopoz gerçekleşebilir.

Genetik Faktörler: Erken menopoz vakalarında sıkça görülen nedenlerden biri genetik rahatsızlıklardır. Bireyin annesinden gelen çekinik veya baskın bir gen, erken menopoza neden olabilir. Öte taraftan bireyin kendisinden büyük bir ablası erken menopoz geçirmiş ise kardeşlerinin de bu rahatsızlığı geçirme olasılığı yüksektir. Kendi menopoz yaşınızı ortalama olarak hesaplamak için annenizin menopoz yaşına bakabilirsiniz. Ortalama olarak kadınlar anneleri ile benzer yaşta menopoza girerler. ⁶

Sigara Kullanımı: Yaşam tarzı sağlıklı olmayan kişilerde erken menopoz görülme olasılığı daha fazladır. Özellikle sigara ve alkol kullanan kadınlarda erken menopozun daha fazla görüldüğü gözlenmiştir. Bunun nedeni sigara içmenin oluşturduğu anti östrojen reaksiyonlardır. Bu reaksiyonlar kadınlarda östrojenin azalmasına neden olur ve erken menopoza yol açar. 2012 yılında yapılan çalışmalarda, sigara içen kadınların sigara içmeyenlere göre iki yıl daha erken menopoza girdikleri görülmüştür. ⁷

Aşırı Zayıf Olmak: Şaşırtıcı gelebilir ama zayıf kadınların erken menopoza yakalanma olasılığı daha fazladır. Bunun nedeni östrojenin yağ dokusunda depolanmasıdır. Yağ oranı düşük kadınlarda östrojen depolanması daha az olacağı için erken menopoz olasılığı daha fazla olacaktır. Yapılan araştırmalarda zayıf olmanın yanında, vejetaryen diyeti, egzersiz yapmama ve güneşe çıkmama da erken menopozu tetikleyen faktörler arasındadır.

Kromozom Kusurları: İnsanlarda 46 kromozom vardır. Bu kromozomların iki tanesi cinsiyeti belirler. Erkeklerde bunlar XY kadınlarda ise “XX’tir. Fakat bazı kadınlarda cinsiyeti belirleyen kromozomlarda eksiklikler veya kusurlar meydana gelir. X kromozomlarından birinin eksik veya yarım olması durumuna turner sendromu denir. Turner sendromu büyüyememe hastalığı olarak ta geçer. Turner sendromuna sahip kişilerde erken menopoz görülme olasılığı oldukça yüksektir. Bunun nedeni ise turner sendromlu kadınların yumurtalıklarının düzgün çalışmamasıdır.

Turner sendromu dışında başka kromozom bozuklukları da erken menopoza sebep olur. Bunlara örnek olarak Trizomi 13 ve 18 verilebilir.

Epilepsi: Epilepsi hastalığı veya epilepsi nöbetleri, beyinde normal şekilde işlevini sürdüren sinirlerin bir anda anormal tepkiler vermesi ile oluşur. Bu tepkiler sonrası kişi nöbet geçirir. Bu nöbetlere halk arasında sara nöbetleri de denir. Geçmiş yıllarda yapılan bir çalışma sonucu, normal bireylerin %1’inde erken menopoz görülürken epilepsi hastalığı bulunan bireylerin %14’ünde erken menopoz görüldüğü tespit edilmiştir.

Kemoterapi ve Radyoterapi: Bazı kanser tedavileri erken menopoza neden olabilir. Bunun sebebi kanser tedavisinde kullanılan ilaçların yumurtalıkara olan olumsuz etkisidir. Aynı şekilde radyoterapi de yumurtalıklara olumsuz etki gösterebilir. ⁸

Erken Menopoz Tedavisi

Erken menopoz nasıl geçer? Erken menopoz sürecini geri döndürecek bir tedavi henüz yoktur. Fakat erken menopoz komplikasyonlarını yönetmek ve bu dönemin sıkıntısız geçmesi için uygulanan bazı tedaviler vardır. Uygulanan bu tedaviler genellikle hormon takviyesi ve ilaç tedavisi şeklindedir. ⁹

Hormon replasman tedavisi (HRT): Düzenli ve sistematik yapılan hormon tedavisi ile birçok erken menopoz komplikasyonunun önüne geçebilir. Öte taraftan düşük dozlarda uygulanacak olan vajinal hormonlar, menapozun vajinal semptomlarını önleyemeye yardımcı olur. Menopoz döneminde salgılanan östrojen hormonunun miktarı azaldığı için kişiye östrojen hormon takviyesi yapılarak kadınsı özelliklerin azalmaması sağlanabilir.

Menopozal hormon tedavisi (MHT): Menopoz döneminde östrojen ve progesteron hormonlarının salınımı azalır. Bunun sonucunda da menopoz semptomları ve kemik erimesi meydana gelir. Östrojen ve progesteron hormonları dışardan alınarak oluşacak olan menopoz semptomları ve kemik erimesinin önüne geçilebilir.

Tıbbi tedavilerin yanında, yaşam tarzında yapılacak değişiklikler de erken menopozun tedavisinde etkin rol oynar. Bu değişiklikler şu şekilde sıralanabilir:

Stres Yönetimi: Erken menopoz döneminde olabildiğince stresten kaçınılması gerekir. Stresli işler bırakmalı, bol bol kitap okuyup müzik dinlenmelidir. Doğa yürüyüşlerine çıkmak negatif düşünceleri ve stresi uzaklaştırır. Ayrıca yoga ve meditasyon yapmak, stres yönetimi için olumlu yönde etki yapar. ¹⁰

Duygusal Destek: Erken menopoza giren kişiye eşi, arkadaşları ve ailesi tarafından gösterilecek duygusal destek bu dönemin daha çabuk ve kolay atlatılması için son derece önemlidir.

Kalsiyum Alımı: Her 10 kadından 1 tanesinde erken menopoz döneminde kemik erimesi meydana gelir. Kadınların korkulu rüyası olan bu durumun önüne geçmek için erken menopoz döneminde bol bol kalsiyum içeren gıdalar alınmalı ve doğal D vitamini kaynağı olan güneşten bolca faydalanılması gerekir.

Dengeli Beslenme: Sağlıklı bir şekilde beslenmek erken menopoz komplikasyonlarının çabuk ve kolay atlatılmasına yardımcı olmaktadır. Yağlı ve kalorisi yüksek besinler terk edilmeli, bunların yerine bol lif içeren besinler tüketilmelidir.

Düzenli Egzersiz Yapılması: Yaşam boyunca düzenli egzersiz yapmak birçok hastalığı önlemek için uzmanlar tarafından sık sık önerilmektedir. Sağlıklı ve uzun bir ömür için düzenli spor yapılması gereklidir. Erken menopoz döneminde spor yapmak, kan akışını düzelterek kişinin moralini yükseltmeye yardımcı olur.

Sigara ve Alkolü Bırakmak: Sigara ve alkol gibi maddeler kadınlarda östrojen hormonlarının azalmasına sebep olur. Menopoza giren kişilerde sigarayı bırakmak, zaten azalan östrojen miktarının daha da azalmasını engelleyecektir. ¹¹

Erken menopoz için hangi doktora gidilir? Erken menopoz için Kadın Doğum Uzmanı veya Jinekoloğa gidilebilir.