Hazımsızlık Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Hazımsızlık Hastalığı Nedir? 

Dispepsi olarak da bilinen ancak halk arasında sıklıkla bilinen adıyla hazımsızlık, üst bağırsakta oluşan bir sorundan kaynaklanan ve bir grup belirtileri içeren bir terimdir. Bağırsak (gastrointestinal sistem), ağızda başlayan ve anüsle biten tüptür. Üst bağırsak; özofagus, mide, duodenumu içermektedir ve çeşitli koşullar burada meydana gelen hazımsızlığı tetikleyebilmektedir. Başlıca belirti genellikle üst karında (karında) ağrı ya da rahatsızlıktır. Buna ek olarak, gelişebilecek diğer belirtiler ise şişkinlik,  geğirme, yemek sonrası dolgunluk hissi, mide bulantısı ve kusma olabilmektedir.

Belirtiler genellikle yemek yeme ile ilişkilidir. Doktorlar, mide ekşimesi (alt göğüs bölgesinde hissedilen bir yanma hissi) ve boğazın arkasına doğru giden acılı sıvıyı da hazımsızlık belirtileri olarak değerlendirmektedir. Bununla birlikte, tüm hazımsızlık belirtileri gastroözofageal reflü hastalığı adı verilen bir durumun belirtileri de olabilmektedir.

Belirtiler, her zaman var olmaktan ziyade gelip gitme şekilde ortaya çıkma eğilimindedir. Çoğu kişi sıklıkla hazımsızlık olarak adlandırılan dispepsi ile mücadele etmektedir. Örneğin, büyük çok baharatlı bir yemek yedikten sonra hazımsızlık tetiklenebilmektedir. Çoğu durumda hazımsızlık çok geçmeden ortadan kaybolur ve endişe verici değildir. Bununla birlikte, bazı insanlar, yaşam kalitelerini etkileyecek şekilde sık sık hazımsızlık atakları geçirmek durumunda kalırlar. ⁽¹⁾

Hazımsızlık Nedenleri

Hazımsızlık neden olur? Hazımsızlık genellikle yemek yeme ile ilgili bir problem değildir. Yemek yendiği zaman mide asit üretmektedir. Bu asit bazen midedeki astarı, bağırsağın üst kısmını veya yemek borusunu tahriş edebilmektedir.

Bazı durumlarda tahriş ağrıya neden olabilmekte ve özellikle de sindirim sisteminin astarı aside aşırı duyarlıysa yanma hissi yaratabilmektedir.

Mide, büyük bir öğün yedikten sonra gevşeyebilir, bu da asidin özofagusa kadar yükselen geri akışına neden olur. Hazımsızlık birçok faktör yüzünden tetiklenebilir veya daha da kötüleşebilir. O faktörler arasında aşağıdaki sıralamak mümkündür: ⁽²⁾

İlaç Kullanımı

Nitratlar gibi kan damarlarını genişletmek için alınan bazı ilaçlar hazımsızlığa neden olabilmektedir. Özofagustan mideye kadar olan kas halkasını rahatlatmaya yardımcı olmaktadır. Böylece asidin sızıntı yapmasına neden olur.

Aspirin ve ibuprofen gibi steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar da sindirim sistemini etkileyebilir ve hazımsızlığa neden olabilir.

Mide ülseri gibi bir mide problemi varsa veya geçmişte sorun yaşanmışsa, steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar kullanılmamalıdır. 16 yaşından küçük çocukların da aspirin kullanmaları önerilmemektedir. ⁽³⁾

Kilolu ya da Obez Olmak

Kişi aşırı kilolu ya da obez ise hazımsızlık olasılığı daha da yükselmektedir. Bunun nedeni mide üzerindeki artan basınç, özellikle de çok yemek yedikten sonra bu durum asit reflüsü oluşturabilir.

Hamilelik

Hamilelikte hazımsızlık kısmen hormonal değişikliklerden ve büyüyen rahmin hamileliğin sonraki evrelerinde mideye baskı yapmasından kaynaklanmaktadır. 10 kadından 8’i hamilelik sürecinin bir noktasında hazımsızlık problemi yaşamaktadır. ⁽⁴⁾

Sigara ve Alkol

Sigara dumanıyla beraber teneffüs edilen kimyasallar, hazımsızlığı tetiklemeye neden olabilmektedir. Bu kimyasallar özofagus ve karnın arasındaki kasların gevşemesine ve asit reflüsüne neden olabilir.

Aşırı miktarda alkol almak da hazımsızlık yaşama riskini artırabilir. Alkol midenin normalden daha fazla asit üretmesine neden olur, bu da mide astarını tahriş edebilir. ⁽⁵⁾

Stres ve Anksiyete

Stres veya anksiyete (kaygı ve endişe) bazen hazımsızlık belirtilerine katkıda bulunabilir.

Mide Fıtığı

Fıtık, vücudun iç kısmın çevredeki kas veya doku duvarındaki oluşan bir zayıflık nedeniyle dışarı doğru itilmesiyle ortaya çıkar. Mide fıtığı, midenin bir kısmının diyaframa, akciğerlerinizin altındaki kas tabakasına itilmesine neden olur. Bu da asidin geri akışını tetikleyebilir. ⁽⁶⁾

Helicobacter Pylori Enfeksiyonu

Helicobacter pylori enfeksiyonları, oldukça yaygın olarak yaşanan enfeksiyonlardır. Çoğu durumda belirtilere neden olmamasına rağmen, bazen mide ülserlerini tetikleyebilmektedir. Bazı insanlar, H. pylori enfeksiyonu geçirdikten sonra hazımsızlık atakları yaşayabilmektedir. Bu vakalarda, enfeksiyona antibiyotik tedavisi yardımcı olacaktır. ⁽⁷⁾

Gastroözofageal Reflü Hastalığı

Gastroözofageal reflü hastalığı, sık görülen bir durumdur ve tekrarlayan hazımsızlığın ana nedenlerinden biridir. Yemek borusu ile karın arasındaki kas mide asidinin özofagusa yükselmesini önleyemediğinde ortaya çıkar.

Az miktarda asit reflüsü normaldir ve nadiren sorunlara neden olur. Ancak gastroözofageal reflü hastalığı durumunda büyük miktarda geri akış, özofagusunuzun hassas astarının iltihaplanmasına neden olur. Mide asidinin tekrar tekrar geri gelmesi nedeniyle tahriş ve mide ekşimesi oluşmaktadır. ⁽⁸⁾

Mide Ülseri

Mide ülseri midenin (gastrik ülser) veya ince bağırsağın (duodenal ülser) iç astarında oluşan açık bir yaradır. Midede ülser varsa hazımsızlık bunun bir belirtisi olabilir.

Mide asidi, mide veya duodenum duvarınızdaki astara zarar verdiğinde mide ülseri oluşur. Çoğu durumda, astar H. pylori enfeksiyonunun bir sonucu olarak hasar görür.

Mide Kanseri

Nadir durumlarda, tekrarlayan hazımsızlık atakları mide kanseri belirtilerinden biri olabilir. Karındaki kanserli hücreler, asidin mide duvarı ile temasa geçmesine izin vererek koruyucu astarı parçalar. ⁽⁹⁾

Hazımsızlık Belirtileri 

Hazımsızlık veya dispepsi, göğüs veya üst karında rahatsızlık veya ağrıya neden olan bir durumdur. Hazımsızlık başlangıcı yaşayan kişide bu durum genellikle yemek yedikten sonra ortaya çıkar; ancak herhangi bir zamanda da olma ihtimali bulunmaktadır. Bu belirti; mide asidinin, sindirim sisteminin astarı ile temas etmesi durumunda tahriş ve iltihaplanmaya neden olmaktadır.

Hazımsızlık tek başına bir hastalık değildir ancak bir belirti olarak gastroözofageal reflü hastalığı, safra kesesi hastalığı veya ülser gibi altta yatan bir durumun sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir. ⁽¹⁰⁾

Hazımsızlık nasıl anlaşılır? Hazımsızlık probleminiz varsa, aşağıdaki belirtilerden bir veya daha fazlasını yaşayabilirsiniz:

• Midede ağrı
• Dolgunluk
• Üst karın veya alt göğüste ağrı veya rahatsızlık
• Gaz ya da şişkinlik
• Yanma hissi (mide ekşimesi)
• Bazen hasta hissetmek
• Geğirme
• Midede gaz toplanması ⁽¹¹⁾

Bu belirtiler, kendilerine neden olan duruma bağlı olarak hafif ya da şiddetli olma gibi değişiklikler gösterebilir. Hafif belirtilerin çoğu evde idare edilebilir ve kişi bir doktora gitmek zorunda kalmaz. Bununla birlikte, belirtiler şiddetli ise, sadece bedensel aktiviteden sonra başlıyorsa veya kendi kendine yardım önlemlerini aldıktan sonra bile iyileşme olmuyorsa, tıbbi yardım alınmalıdır. ⁽¹²⁾

Hamilelikte Hazımsızlık Belirtileri

Hamilelikte hazımsızlık ve mide ekşimesi belirtileri, diğer insanlarda yaşananlarla aynıdır. Ana belirti ağrı ya da göğsünüzde veya midenizde bir rahatsızlık duygusudur. Bu, genellikle yeme veya içme sonrasında olur, ancak bazen yemek yeme ile hazımsızlık geliştirme arasında gecikme olabilir.

Belirtiler 27 hafta ve sonrası dönemde daha sık ve şiddetli olabilir. Bu durum hazımsızlığın yanı sıra ağrıya da neden olabilir. Diğer belirtiler ise şunlardır:

• Mide ekşimesi (mideden yemek borusuna gelen asidin neden olduğu yanma hissi)
• Rahatsızlık veya ağırlık hissi
• Geğirme
• Mideden geri dönen gıda
• Şişkinlik
• Mide bulantısı
• Kusma ⁽¹³⁾

Bebeklerde ve Çocuklarda Hazımsızlık Belirtileri

Bebeklerde hazımsızlık belirtileri şunları içermektedir:

• Özellikle beslenme sırasında bebeğin arkaya doğru eğilmesi
• Özellikle beslenme sırasındaki huzursuzluk
• Düzgün beslenememe
• Hıçkırık
• Genel tıkanıklık
• Solunum zorluğu

Küçük bebekler ve yaşlı çocuklarda görülen hazımsızlık belirtileri ise şunlardır:

• Üst veya orta karında ağrı
• Üst karında veya göğüs bölgesinde yanma hissi
• Çok dolu hissetmek ve yemek yiyememek
• Mide bulantısı veya kusma
• Sürekli hıçkırık ve geğirme
• Öksürme

Bebeklerde hazımsızlık belirtileri kolik (kalınbağırsakta, genellikle karın boşluğunda duyumsanan, aralıklarla gelen çok güçlü sancı) belirtisine benzeyebilir, bu nedenle bir çocuk doktoruna başvurmak daha iyi olabilir. Bebeklerde hazımsızlık tedavi edilmezse, susuzluğa ve kilo kaybına neden olabilir. Ayrıca büyük çocuklarda beslenme yetersizliğine sebebiyet verebilir. ⁽¹⁴⁾

Acil Olarak Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Hazımsızlık bazen daha ciddi bir durumun belirtisi olabilir. Aşağıdaki hazımsızlık belirtilerinden biri ve ya birkaçını yaşama durumunda bir doktora görünmelisiniz:

• Kilo veriyor ancak nedenini bilmiyorsanız
• 55 ve üzeri bir yaştaysanız ve ilk seferinde devam eden hazımsızlık belirtilerine sahipseniz
• Yutarken zorluk çekiyorsanız
• Düzenli olarak kusuyorsanız
• Kusarken ya da dışkıda kan görüyorsanız
• Siyah, katran benzeri dışkılar veya kusmuğunuzda kahveye benzeyen şeyleri görüyorsanız
• Belirtileriniz birkaç haftadan fazla sürdüyse ⁽¹⁵⁾

Bazen kalp krizi, hazımsızlık benzeri belirtilere neden olabilir. Hazımsızlıktan sonra şu belirtileri yaşıyorsanız acil tıbbi yardım çağırın:

• Göğüs bölgesinde sıkışıklık veya ağırlık
• Çarpıntılar (kalp atışlarınızı hızlı veya düzensizce hissettiğiniz zaman)
• Terlemek
• Solunum zorluğu yaşama ⁽¹⁶⁾

Hazımsızlık Tedavisi 

Hazımsızlık nasıl geçer? Hazımsızlık belirtilerini azaltmak için aşağıdakileri de içeren birkaç yöntemi uygulayabilirsiniz:

• Aşırı kilolu veya obezseniz fazla olan kiloyu vermek
• Yağlı gıdalar, çay, kahve, alkol ve belirtilerinizi tetiklediğini düşündüğünüz başka herhangi bir şey varsa o gıdaları tüketmeyi azaltmak
• Sigarayı bırakmak
• Peptik ülseriniz varsa yatmadan en az iki üç saat önce yemek yemeye çalışın
• Stres seviyenizi azaltarak için meditasyon, yoga ve derin nefes alma gibi rahatlama tekniklerini deneyin
• Çok fazla ya da çok hızlı yemek yemekten kaçının ⁽¹⁷⁾

İlaç Tedavisi

• Reçetesiz İlaçlar

Reçetesiz eczacınızdan çeşitli hazımsızlık ilaçları satın alabilirsiniz. İlaçların içinde bulunan tüketici bilgi broşürünü daima okuyun ve herhangi bir sorunuz varsa eczacınıza danışın.

Antasitler ilaçlar midenizdeki asidi nötralize ederek hazımsızlık belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilen ilaçlardır. Bunlar, sıvı veya tablet olarak yutulabilir veya çiğnenebilir. Antasitler işe yaramazsa veya belirtilerinizi hafifletmek için büyük miktarlarda ilaç almak zorunda kalırsanız, eczacınız H2 blokerler önerebilir. Bunlar, midenizin ürettiği asit miktarını azaltamaya çalışmaktadır.

Başka bir seçenek, düşük dozda bir proton pompası inhibitörüdür. Proton pompası inhibitörleri midenin ürettiği asidi durdurmaya çalışır. Proton pompa inhibitörleri reçetesiz kullanılabilen ilaçlardır. Eczanelerden rahatlıkla temin edebildiğiniz bu ilaçlar en fazla iki hafta süreyle alınabilir. Bu ilaçlardan yardım aldıktan sonra bile hazımsızlık belirtileri devam ederse bir doktora danışın. ⁽¹⁸⁾

• Reçeteyle Satılan İlaçlar

Hapları düzenli olarak, haftada iki veya üç kez hazımsızlık için ilaç kullanmanız gerekiyorsa, doktorunuz bir ay süreyle kullanılmak üzere daha yüksek dozda proton pompa inhibitörleri veya H2 blokerleri reçete edebilir. Doktor, daha sonra bu ilacın aynı dozda kullanılmaya devam edilip edilmeyeceğini tekrar gözden geçirebilir.

Bir proton pompası inhibitörü belirtilerinizi kontrol altına alıyorsa, doktorunuz size uzun süreli kullanım için reçete yazabilir.

Proton pompa inhibitörünüzle birlikte reçete edilebilecek bir başka ilaç türü ise proton etik gibi uyarıcılardır. Bunlar midenizin boşaltma hızını hızlandırır ve mide içeriğinizin özofagusunuza geri akışını durdurmasına yardımcı olur.

1. Pylori enfeksiyonunuz varsa, doktorunuz bakteriyel enfeksiyonu öldürmek için üçlü tedavi uygulamanızı tavsiye edebilir. Bu, genellikle, iki farklı antibiyotik ile kombine edilmiş bir proton pompa inhibitörünün kullanılmasını kapsamaktadır. ⁽¹⁹⁾

Hazımsızlık Ameliyatı

Hazımsızlık veya mide ekşimesi için cerrahi işlem uygulanması nadirdir. Genellikle ilaçlar işe yaramazsa ya da uzun süre proton pompa inhibitörlerini almak istemiyorsanız doktorunuz ameliyatı önerebilir. ⁽²⁰⁾

Her ameliyatta risk bulunduğu için asit reflüsü veya gastroözofageal reflü hastalığı cerrahisini ancak diğer tedaviler sonuç vermedikten sonra düşünmelisiniz. ⁽²¹⁾

Mide fıtığına sahipseniz ve belirtileriniz şiddetliyse, doktorunuz fıtığı onarmak için ameliyat önerebilen bir cerraha danışabilir. ⁽²²⁾

Hazımsızlık için hangi doktora gidilir: İlk olarak hazımsızlığını teşhis etmesi için aile hekimini görebilirsiniz. Sonrasında bir gastrointestinal sistemin rahatsızlıkları uzmanına sevk edilebilirsiniz. ⁽²³⁾

Diğer Tedavi Yöntemleri

Bazı insanlar, bilişsel davranış terapisi ve psikoterapi gibi konuşma terapilerinin, hazımsızlık belirtilerinin azaltılmasına yardımcı olabileceğini düşünmektedir. ⁽²⁴⁾

Hazımsızlığı Önlemenin Yolları

Hazımsızlığı önlemenin en iyi yolu, bazı gıdalardan ve sebep olabileceği durumlardan kaçınmaktır. Bir gıda günlüğü tutmak, hazımsızlığa neden olan gıdaları tanımlamada yardımcı olabilmektedir. Hazımsızlığı önlemek için yapılabilecek başka bazı yöntemler ise şunlardır:

• Küçük porsiyonlarda yemekler yiyin, böylece mide zorlanmaz ya da uzun süre çalışmak mecburiyetinde kalmaz.
• Daha yavaş yemeye özen gösterin.
• Turunçgiller ve domates gibi yüksek miktarlarda asit içeren gıdalardan kaçının.
• Kafein içeren gıdalar ve içecekleri azaltın veya kaçının.
• Stres, hazımsızlığınız için bir tetikleyici ise, yaşam biçiminizi yeniden değerlendirmek stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Gevşeme ve nefes teknikleri gibi stres yönetimine faydalı olan yeni yöntemler öğrenin.
• Sigara içenler; sigarayı bırakmayı, ya da en azından yemekten önce veya sonra sigara içmemeyi düşünmelidir; çünkü sigara içmek mideyi tahriş edebilmektedir.
• Alkol tüketimini azaltın, çünkü alkolün mide astarını tahriş etme riski bulunmaktadır.
• Mide içeriğinin özofagusa girmesine neden olabilecek mideyi sıkıştıran sıkı giysiler giymekten kaçının.
• Dolu bir mide ile egzersiz yapmayın. Aksine, yemekten önce veya yemek yedikten en az bir saat sonra egzersiz yapın.
• Yemek yedikten hemen sonra uzanmamaya çalışın.
• Günün son öğününü yatağa gitmeden en az üç saat önce yiyin.
• Uyurken başınızı daha yüksekte tutmaya çalışın. Bunun için yastıkları kullanabilirsiniz. Böylece, sindirim suları özofagusa değil bağırsaklara akacaktır. ⁽²⁵⁾

Hazımsızlığa Ne İyi Gelir 

Daha çok yiyeceklerin tüketilmesinin ardından meydana gelen ve karın boşluğunda yiyeceklerin sindirilmesi sırasında görülen şikâyetler genel olarak hazımsızlık olarak adlandırmaktadır. Eğer kişi hazımsızlık sorunu ile karşı karşıya ise başlıca şikâyetleri arasında mide yanması, mide ağrısı, geğirme, mide kısmında şişkinlik ile gerginlik hissi yer almaktadır. Kişilerin iletmiş oldukları bu hazımsızlık sorunu ve buna bağlı şikâyetlerin çoğu zaman belirli bir nedeni de bulunamamaktadır.

Herhangi bir nedene bağlanamayan bu tür hazımsızlık sorunları psikolojik sorunlara bağlanmaktadır. Ancak hazımsızlık durumunda kişiyi rahatsız eden bu durumlar kimi hastalıklarında habercisi olabilmektedir. Bu hastalıklar arasında gastrit, mide kanseri, yemek borusu rahatsızlıkları sayılabilir. Bu tür rahatsızlıklar genel olarak yiyeceklerin tüketilmesinin hemen ardından kendisini göstermektedir.

Ancak yiyeceklerin tüketilmesinden birkaç saat sonra görülen rahatsızlıklar on iki parmak bağırsağı ülseri, pankreas yetmezliği rahatsızlıklarının belirtisi olabilmektedir. Yine tüketilen sıvı gıdalarda herhangi bir sorun yaşanmıyorken katı gıdaların tüketilmesi esnasında yutkunmada zorluk gibi durumlarla karşılaşılması yemek boru rahatsızlıklarının bir göstergesi olarak da algılanabilmektedir.

Hazımsızlık, halk arasında çok fazla üzerinde durulmayan bir rahatsızlık olarak kendisini göstermektedir. Oysaki tek başına bir rahatsızlık, hastalık olarak adlandırılmayan hazımsızlık sorunu diğer hastalıkların belirtisi olarak kendisini göstermektedir. Bu nedenle aslında dikkat edilmesi gerekmekte ve şikâyetlerin uzun süre devam etmesi durumunda bir doktora başvurulması tavsiye edilmektedir.