Kolon Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kalın Bağırsak Kanseri Nedir?

Kalın bağırsak kanseri hem erkeklerde hem de kadınlarda en yaygın olarak görülen üçüncü kanser türüdür. Kolorektal kanser olarak da bilinen kalın bağırsak kanseri, kolon veya rektumda başlamaktadır.

Kalın bağırsak kanseri, kolonda bulunan hücrelerin anormal ve kontrol dışı bir şekilde büyümesiyle ortaya çıkmaktadır.

Kolon ve rektum sindirim sisteminin bir parçasıdır. Aslında kalın bağırsak olan kolon ve rektum, kolonun anüse bağlandığı bir geçittir. Rektum da kolonun son bölümü olarak bilinmektedir. ¹ 

Kalın Bağırsak Kanseri Çeşitleri

Kalın bağırsak kanserinin, etkilenen dokulara bağlı olarak farklı çeşitleri bulunmaktadır.

Adenokarsinom en sık görülen kalın bağırsak kanseri çeşididir ve kalın bağırsak kanseri vakalarının yaklaşık olarak yüzde 90’ı ila yüzde 95’ini oluşturmaktadır. Kalın bağırsak kanserinin bu çeşidi, kolonun mukus salgılayan salgı bezlerinde başlamaktadır.

Bununla birlikte, adenokarsinom kanserinin de pek çok varyantı ve alt tipi bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse,  müsinöz adenokarsinom, aşırı mukus üreten ve kolonun sağ tarafında bulunma eğilimi gösteren bir alt tiptir.

Diğer adenokarsinoma varyantları şunlardır:

• Signet halkalı hücreli karsinom
• Tırtıklı adenokarsinom
• Cribriform komedo tipi adenokarsinom
• Mikropapiller karsinom
• Medüller karsinom

Adenokarsinom yanı sıra, kolonda ortaya çıkabilecek diğer kalın bağırsak kanseri çeşitleri ise şöyle sıralanmaktadır:

• leiomyosarkomlar
• Kolorektal lenfomalar
• Nöroendokrin tümörler
• Gastrointestinal stromal tümörler (GIST) ² 

Kalın Bağırsak Kanseri Belirtileri

Kalın bağırsak kanseri söz konusu olduğunda, ne kadar erken teşhis edilirse, kanserin tedavi edilmesi o kadar mümkün olmaktadır. Bu nedenle, erken evre belirtilerini dikkate almak hayati bir önem taşımaktadır. Sık karşılaşılan ortak belirtileri arasında karın ağrısı, doku dışkı veya parlak kırmızı kan bulunan dışkı, kalıcı ishal veya kabızlık gibi bağırsak hareketliği değişikleri bulunmaktadır.

Kalın bağırsak kanseri nasıl anlaşılır? Araştırmalar gösteriyor ki, kalın bağırsak kanseri başlangıcında pek çok hasta bunu fark edememektedir. Bunun nedeni ya herhangi dikkate belirtilerin yaşanmaması ya da belirtilerin diğer sağlık sorunlarıyla karıştırılmasıdır.

Bir ortalama vermek gerekirse, kalın bağırsak kanseri başlangıcından sonraki 5 ay içinde teşhis edilmediği takdirde, daha fazla yayılabilmektedir, bu da kanserin tedavi edilme şansını düşürebilmektedir. ³ 

Sık Görülen Kalın Bağırsak Kanseri Belirtileri

Aşağıda sıralanmış olan belirtiler sadece kalın bağırsak kanserine özel olan belirtiler değildir, çoğu zamanda, diğer sağlık sorunlarıyla ilişkili olarak ortaya çıkmaktadır. Örnek vermek gerekirse, bağırsak enfeksiyonu, hemoroid, Crohn hastalığı gibi pek çok problem de bu tip belirtilere neden olabilmektedir. Bu nedenle, belirtilerin bir uzman tarafından çok dikkatlice değerlendirilmesinde fayda vardır.

Kalın bağırsak kanserinin belirtilerini tümörün kolonun tam olarak neresinde ortaya çıktığına bağlı olarak (lokal) ve sistemik veya tüm vücutta ortaya çıkan belirtiler şeklinde ayırmak mümkün olabilmektedir.  

Lokal Belirtiler

Lokal belirtiler genellikle tuvalet alışkanlıklarını ve kolonun kendisini etkilemektedir. Kalın bağırsak kanseri sırasında sık görülen lokal belirtiler ise şunlardır:

Bağırsak hareketlerinin değişmesi: Kalın bağırsak kanseri nedeniyle bağırsak hareketlerinde değişiklikler meydana gelebilmektedir. Dışkının renginde, boyutunda ve yapısında değişiklikler fark edilebilmektedir. ⁴ 

• Dışkı sıklığının değişmesi: Dışkı sıklığında birkaç günden fazla süren değişiklikler bir kalın bağırsak kanseri belirtisi olarak değerlendirilebilmektedir. Sık tuvalete çıkma, ishal ya da kabızlık bunlardan bazıları olabilmektedir.
• Dışkı şeklinin değişmesi: Kalın bağırsak kanseri geliştiğinde, dışkılar genellikle uzun bir şerit halindedir. Diğer bir deyişle, bir kalem gibi ince ve uzundur. Bunun nedeni, kolon içinde büyüyen tümörün kolon yolunu tıkamaya başlamasıdır.
• Dışkı renginin değişmesi: Kalın bağırsak kanseri neticesiyle, dışkı çok koyu renkli, parlak kırmızı renkli ya da kanlı olabilmektedir. Bunun nedeni kolonda meydana gelen kanamadır.
• Sürekli tuvalete gitme ihtiyacı hissetme: Kişi sürekli olarak bağırsaklarında bir doluluk hissi hissedebilmektedir. Bu bir kalın bağırsak kanseri belirtisi olarak değerlendirilebilmektedir.

Kalın bağırsak kanseri nedeniyle ishal ve kabızlık yaşanması çok olasıdır. Bunun nedeni, bağırsaktaki tümörün geçişi kapatmasıdır. Bağırsaklarda meydana gelen tıkanıklık sonucu da kabızlık gelişmektedir. İçerde birikenlerin çıkması sonucu da ishal ortaya çıkabilmektedir. ⁵ 

Karın ağrısı ve kramp: Karın ağrısı veya kramp, kalın bağırsak kanseri nedeniyle ortaya çıkabilir. En sık, karın ağrıları veya krampları, kolonunuzun sol tarafında bulunan kanserler ile ilişkili olmaktadır. Kramplar ayrıca tümör karın zarını tahriş ettiği için gelişebileceğinden, ileri seviye kalın bağırsak kanseri belirtisi olabilmektedir.

Gaz ve Şişkinlik: Gün boyunca gaz çıkarmak sağlıklı bağırsak hareketliliğinin bir parçasıdır. Ancak, normalden aşırı olan gaz ve beraberinde şişkinlik yaşanması bir kalın bağırsak kanseri belirtisi olabilmektedir. Bununla birlikte, aşırı gaz ve şişkinlik çoğu zaman, yeme alışkanlıkları ya da gıda intoleransları ile ilgilidir.

Mide bulantısı ve kusma: Tümör eğer proksimal kolonda (ince bağırsaklara daha yakın olan anlamında) geliştiyse bir tıkanıklığına neden olabilmektedir. Bunun bir sonucu olarak da mide bulantısı ve kusma gibi belirtiler meydana gelebilmektedir. ⁶ 

Sistematik Belirtiler

Sistemik kalın bağırsak kanseri belirtileri tüm vücudu etkileyebilmektedir. Genel olarak ise şunları içermektedir:

Kilo kaybı: İstenmeyen ya da çaba sarf edilmeyen kilo kayıpları, kalın bağırsak kanseri belirtileri arasında yer alan ciddi bir durumdur. Bunun nedeni, vücuttaki kanın ve besin değerlerinin kanserli hücreler tarafından büyümek için kullanılmasıdır. Diğer yandan, bazı tümörler vücudun metabolizmasını artırarak kilo vermesine yol açabilmektedir.

İştah kaybı: Aşılmadık iştah kaybı bir kalın bağırsak kanseri belirtisi olabilmektedir. Bu belirti genellikle ilerlemiş olan kanser durumunda görülmektedir, ancak bazı hastalarda kalın bağırsak kanserinin erken evrelerinde gelişebilmektedir.  

Sürekli yorgunluk: Aşırı yorgunluk genellikle spesifik bir kalın bağırsak kanseri belirtisi değildir, ancak kanseri ilerlemiş kişilerde çok sık görülmektedir. Bu durum, dinlenmeye fırsat bulamayan kişinin kendisini yorgun hissetmesi gibi değildir. Daha çok sürekli olarak devam eden bir durumdur.

Hasta hissetmek: Kişinin kendisini hasta hissetmesi her zaman kayda değer bir belirti değildir, ancak bazen bu durumu ciddiye almak gerekmektedir. Kişi belirtiler nedeniyle vücudunda bir şeylerin yanlış gittiğini hissedebilmektedir. ⁷ 

Az Sıklıkla Görülen Kalın bağırsak kanseri Belirtileri

Gelişen kalın bağırsak kanseri bir evreye kadar teşhis edilmediği takdirde, aşağıda sıralanmış olan belirtilerin birinin ya da daha fazlasının yaşanması mümkün olabilmektedir:

Ateş: Bağırsaklarda gelişen tümör kırıldığı takdirde, ateşe yol açan bir apse gelişebilmektedir.

İdrarda hava kabarcıkları: Kolondaki tümörler mesaneye yerleştiği zaman, idrarda hava kabarcıkları görülebilmektedir.

Solunum problemleri: Kalın bağırsak kanseri akciğerlere yayıldığı takdirde, nefes darlığı, öksürük ve göğüs ağrısı gibi belirtiler gelişebilmektedir.

Baş ağrısı ve nörolojik sorunlar: Kalın bağırsak kanserinin beyne ve omuriliğe yayılmış olması durumunda, baş ağrısı, görme değişiklikleri, konfüzyon veya nöbet gibi belirtiler yaşanabilmektedir.

Kemik ağrısı: Kalın bağırsak kanseri kemiklere yayıldığı takdirde, vücuttaki kalsiyum seviyeleri artabilmekte ve kemik ağrıları gelişebilmektedir. ⁸ 

Kalın Bağırsak Kanseri Komplikasyonları

Kalın bağırsak kanserinin yol açabileceği bazı komplikasyonlar şunlardır:

Anemi (Kansızlık): Tümör nedeniyle kolonda meydana gelen kanamalar, demir eksikliği anemisine yol açabilmektedir. Demir eksikliği anemisi nedeniyle de aşırı yorgunluk, baş dönmesi, çarpıntı ve nefes darlığı gibi belirtiler yaşanabilmektedir.

Sarılık: Kalın bağırsak kanserinin komplikasyonlarından diğeri de sarılıktır. Kanserin karaciğere yayılması durumunda, karaciğer üzerinde bir baskı oluşmaktadır. Bu durumda ciltte ve gözlerde sarılık meydana gelebilmektedir.

Bağırsak tıkanıklığı: Kalın bağırsak kanseri bağırsak tıkanıklığına yol açabilmektedir. Bu durum tümörün bağırsakları fiziksel olarak bloke ettiği anlamına gelmektedir. Tıkanıklığın şiddetine bağlı olarak, katılar, sıvılar ve hatta gazın kolondan geçmesi engellenebilmektedir. Bu da ağrılı mide kramplarına, şişkinliğe, kabızlığa ve bazen bulantı veya kusmaya yol açabilmektedir. ⁹ 

Kalın Bağırsak Kanseri Nedenleri

Kalın bağırsak kanseri neden olur? Pek çok kanser çeşidinde olduğu gibi kalın bağırsak kanserinde de tam olarak nedeni tespit etmek mümkün olmamaktadır. Bununla birlikte, kalın bağırsakta bulunan sağlıklı hücrelerin DNA mutasyonuna ya da değişikliğine uğrayarak kontrolsüz bir şekilde büyümesi sonucunda meydana gelmektedir. Kalın bağırsak kanserinin bilinmeyen tarafı ise bu sürece neyin neden olduğudur.

Normalde, hücreler olması gerektiği şekilde bir düzenle büyümekte ve bölünmektedir. Bu sağlıklı hücre bölünmesi ve yenilenmesi sürecidir. Ancak, DNA yapısında herhangi bir hasar meydana geldiğinde, hücreler hızlı bir şekilde büyümektedir. Hücrelerdeki kontrol dışı sürecin sonucunda da biriken hücreler tümörü oluşturmaktadır.

Kanserli tümör oluştuktan sonra, kanserli hücreler çevrede bulunan sağlıklı dokulara saldırmaya başlamaktadır. Sağlıklı dokulara da zarar vererek kanser daha da büyümektedir. Tedavisi yapılmadığı ve engellenmediği takdirde, kanser vücudun diğer bölgelerine de yayılabilmektedir. ¹⁰ 

Gen Mutasyonlarının Nedeni Nedir?

Kalın bağırsak kanserine yol açan DNA mutasyonlarının aileden kalıtsal olarak geçebileceği bilinmektedir. Diğer yandan, vakaların küçük bir yüzdesinde kalın bağırsak kanserinin nedeni genetik yatkınlıktır. Yatkın genlere sahip olmak kanserin kesin olarak ortaya çıkacağı anlamına gelmemektedir, ancak önemli bir risk oluşturduğu da söylemek mümkündür.  

Kalıtsal olarak ortaya çıkabilecek kalın bağırsak kanseri nedenleri arasında en sık görülenler şunlardır:

Kalıtsal polipozis olmayan kolorektal kanser (HNCC): Diğer adıyla Lynch sendromu, kalın bağırsak kanseri ve diğer kanserlerin gelişme riskini artırabilmektedir. Bu sendroma sahip olan insanlar kalın bağırsak kanserini genellikle 50 yaşından önce geliştirmektedir.

Familyal (Ailesel) Adenomatöz Polipozis (FAP) Sendromu: Bu nadir olarak görülen bir hastalıktır. Kalın bağırsak ve rektumun iç yüzeyinde binlerce polip meydana gelmektedir. Tedavi edilmediği takdirde ise, bu sendroma sahip olan insanların 40 yaşından önce kalın bağırsak kanseri geliştirme riski yüksektir. ¹¹ 

Kalın bağırsak Kanseri ve Diyet Arasındaki Bağlantı Nedir?

Yapılan bazı çalışmalara göre, kalın bağırsak kanserinin gelişiminde diyet tercihlerinin bir rolü olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, yağ oranı yüksek, lif oranı düşük diyetleri tercih eden Batı ülkelerinde kalın bağırsak kanseri vakaları daha sık görülmektedir.

Bu durumun nedeni tam olarak açıklanamasa da, lif oranı düşük ve yağ oranı yüksek olan diyetlerin kalın bağırsakta bulunan mikroorganizmaları etkileyerek inflamasyonları tetiklediği düşünülmektedir.

Kalın bağırsak kanserini tetikleyebileceği düşünülen bir diğer faktör ise kırmızı ve işlenmiş etler açısından yüksek olan diyetleri tercih etmek olabilmektedir.

Kalın bağırsak kanseri ve diyet arasındaki bağlantılar hala araştırılmaya devam etmektedir. ¹² 

Kalın Bağırsak Kanseri Risk Faktörleri

Bazı risk faktörleri kalın bağırsak kanseri geliştirme ihtimalini artırabilmektedir.

Yaş: Kalın bağırsak kanseri vakalarının çoğundan yaş ortalaması 50’nin üzerindedir. Bununla birlikte, daha genç olan insanlarda da gelişebilmektedir, ancak daha az sıklıkla gerçekleşmektedir.

Etnik köken: Bazı etnik kökenlere sahip olan insanlarda kalın bağırsak kanserinin ortaya çıkma riski daha fazla olabilmektedir. Bu gruba Afrikalı-Amerikalılar dâhil edilebilmektedir.

Kanser ya da polip geçmişi: Kişi eğer daha önce kalın bağırsak kanseri ya da adenomatöz polip geliştirmişse, ileride kalın bağırsak kanseri geliştirme riski daha da yükselebilmektedir.

Bağırsak inflamasyonu: Bağırsaklarda meydana gelen bazı inflamatuar problemler kalın bağırsak kanseri riskini artırabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, ülseratif kolit ve Crohn gibi kronik kalın bağırsak inflamasyonları kalın bağırsak kanserinin gelişiminde bir rol oynayabilmektedir. ¹³ 

Aile öyküsü: Aile bireylerinin sahip olduğu genetik sendromlar kalın bağırsak kanseri geliştirme riskini artırabilmektedir. Bu sendromlar arasında daha önce de belirtildiği gibi ailesel adenomatöz polipoz ve kalıtsal polipozis olmayan kolorektal kanser bulunmaktadır.

Fiziksel aktivitenin az olması: Çok hareketsiz bir yaşam tarzına sahipseniz kalın bağırsak kanseri geliştirme riskiniz artabilmektedir. Kalın bağırsak kanseri riskini azaltmak için düzenli fiziksel aktivite içinde olmak faydalı olabilmektedir. ¹⁴ 

Diyabet: Diyabet ve insülin direnci olan kişilerde kalın bağırsak kanseri riski daha yüksek olabilmektedir.

Aşırı kilo: Aşırı kilolu ya da obez olmak da kalın bağırsak kanseri riskini artırabilmektedir. Aşırı kilolu ya da obez olan kişilerde kalın bağırsak kanseri nedeniyle ölümler daha sık görülmektedir.

Sigara içmek: Sigara kullanan kişilerde kalın bağırsak kanseri daha fazla olabilmektedir.

Alkol: Ağır alkol kullanımı kalın bağırsak kanseri riskini artırabilmektedir.

Radyasyon tedavisi: Önceki kanserleri tedavi etmek için karın bölgesine uygulanan radyasyon terapisi, kalın bağırsak ve rektal kanser riskini artırabilmektedir. ¹⁵ 

Kalın Bağırsak Kanseri Tedavisi

Kalın bağırsak kanseri nasıl geçer? Kalın bağırsak kanserini tedavi etmek için uygulanabilecek yöntemler kanserin büyüklüğü, kanserin evresi ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak belirlenmektedir. Kanserin tedavisinde kullanılan üç temel yöntem ise ameliyat, kemoterapi ve radyasyon tedavisidir. ¹⁶ 

Erken Evre Kalın Bağırsak Kanseri Ameliyatı

Kalın bağırsak kanserinin boyutu küçükse, uygulanacak olan cerrahi yöntemler daha minimal tutulabilmektedir.

Poliplerin çıkarılması: Boyutu küçük olan kanser bir polipten ibaretse ve henüz erken bir evredeyse, kolonoskopi eşliğinde polip alınabilmektedir.

Mukozal rezeksiyon: Boyutu daha büyük olan poliplerin çıkarılması içinse endoskopik mukozal rezeksiyon isimli cerrahi yöntem uygulanabilmektedir. Cerrahi işlem sırasında kolonun ve rektumun küçük bir parçası da alınabilmektedir.

Minimal invaziv cerrahi: Kolonoskopi ile alınmayan poliplerin söz konusu olması durumunda, laparoskopi kullanılabilmektedir. Cerrah tarafından karın bölgesinde kesikler açılarak içine kameralı cerrahi aletler sokulmaktadır. Böylece hem kanserli doku hem de çevredeki lenfler alınabilmektedir. ¹⁷ 

İnvaziv Kalın Bağırsak Kanseri Ameliyatı

Kanserin boyutu daha büyükse ve kolonda büyük bir alanı kaplıyorsa, aşağıda sıralanmış olan cerrahi yöntemler kullanılabilmektedir:

Parsiyel kolektomi: Kanser sadece kolonda meydana gelmişse, kolonun kanserli kısmı çıkarılmaktadır. Kanserli kısım ve çevresindeki sağlıklı dokuların bir miktarı temizlenmektedir. Sonrasında kolonun veya rektumun sağlıklı kısımları yeniden bağlanmaktadır.

Stoma (Ostomi): Kolondaki kanser nedeniyle uygulanan cerrahi yöntemlerden sonra kolonun ya da rektumun yeniden bağlanması söz konusu olmadığında, ostomi isimli uygulama yapılmaktadır. Bağırsağın geri kalan kısmı karın duvarına yönlendirilerek bir açıklık yaratılmaktadır. Böylece dışkının dışarı çıkışı sağlanabilmektedir. ¹⁸ 

Bazı vakalarda ostomi geçici bir yöntemdir. Ameliyattan sonra kolon ve rektum iyileştiğinde ihtiyaç duyulmayabilmektedir. Diğer yandan, bazı kalın bağırsak kanseri vakalarında da ostomi kalıcı bir yöntem olabilmektedir. Bu durumda kolostomi olarak adlandırılmaktadır.

Lenf bezlerinin alınması: Kalın bağırsak kanseri ameliyatları sırasında genellikle lenf bezleri de alınmaktadır. Alınan lenf bezleri üstünde testler yapılarak kanserin onları da etkileyip etkilemediğine bakılmaktadır. ¹⁹ 

İleri Evre Kalın Bağırsak Kanseri Ameliyatı

Eğer kalın bağırsak kanseri çok fazla ilerlediyse ya da hastanın genel sağlığı çok zayıflamışsa, belirtileri hafifletmek ve kolonda meydana gelen tıkanıklığı gidermek için ameliyatlar yapılabilmektedir. Bununla birlikte, yapılan ameliyatlar kanseri iyileştirmeye yardımcı olmamaktadır, amaç sadece kanama ya da ağrı gibi belirtileri hafifletmektir.

Kalın bağırsak kanseri sadece karaciğere yayıldıysa ve hastanın genel sağlık durumu buna müsaitse, karaciğerdeki kanser de temizlenebilmektedir. Daha öncesinde ya da sonrasında kemoterapi de uygulanabilmektedir. Bu tür bir koşul altında, uzun bir tedavi sürecinden sonra kanserden kurtulmak mümkün olabilmektedir. ²⁰ 

Kemoterapi

Kanserli hücreleri öldürmek ve yayılmasını önlemek için kemoterapi ilaçları kullanılmaktadır. Eğer kanser lenf bezlerine de yayılmışsa, kalın bağırsak kanserinde genellikle ameliyattan sonra kemoterapi uygulanmaktadır. Böylece kanserin tekrar etmesi engellenebilmektedir.

Bazı vakalarda, kanserli hücreleri küçültmek için kemoterapi ameliyat öncesinde uygulanabilmektedir. Bu yöntem aynı zamanda kanser belirtileri hafifletmeye de yardımcı olabilmektedir.  

Radyasyon Tedavisi

Radyasyon tedavisi de kanserli hücreleri yok etmek için uygulanmaktadır. Bu yöntemde, X ışınları kanserli hücrelere yönlendirilmektedir. Böylece, tümör küçültülerek ameliyatla kolayca alınabilmektedir.

Tek başına da kullanılabilen radyasyon tedavisi, kemoterapi ile birlikte de verilebilmektedir. ²¹ 

İlaç Tedavisi

Kanserli hücrelerin büyümesine zemin hazırlayan tetikleyicileri baskılamak için ilaçlardan faydalanılabilmektedir. Aşağıda sıralanmış olan ilaçlar genellikle ileri evre kalın bağırsak kanseri için kullanılabilmektedir:

• Bevacizumab
• Cetuximab
• Panitumumab
• Ramucirumab
• Regorafenib
• Ziv-aflibercept

Bu ilaçlar tek başına alınabileceği gibi kemoterapi ile birlikte de alınabilmektedir. 

İmmünoterapi

İleri evre kalın bağırsak kanserine sahip olan hastaların bazılarına pembrolizumab ve nivolumab gibi antikorlar verilebilmektedir. Bu tedavi yönteminin kalın bağırsak kanserinde faydasının olup olmadığı spesifik testlerle belirlenmektedir.²² 

Palyatif Bakım

Kanser gibi yaşamı tehdit eden hastalıklar durumunda palyatif bakım uygulanmaktadır. Palyatif bakım, hastalığın belirtilerini hafifletmeye odaklanan bir tedavi yöntemidir. Doktorlar, hemşireler ve diğer özel eğitimli profesyoneller tarafından hastaya ekstra destek sağlanmaktadır. Cerrahi yöntemler, kemoterapi ve radyasyon tedavisi gibi sert tedaviler sırasında da kullanılabilmektedir.

Palyatif bakım diğer uygun tedavilerle birlikte kullanıldığında, hasta kendisini daha iyi hissetmeye başlamaktadır. Böylece hastanın daha uzun süre yaşatılması da mümkün olabilmektedir. ²³