Polikistik Over Sendromu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Polikistik Over Sendromu Nedir?

Polikistik over sendromu (PCOS) bir kadının hormonal dengesini bozan endokrin sistem bozukluklarından biridir. Polikistik over sendromu özellikle doğurganlık döneminde olan 15 ve 44 yaş aralığındaki kadınları etkilemektedir.  Bu yaş grubundaki kadınların yüzde 2,2’si ila 26,7’si arasında polikistik over sendromu vardır.

Polikistik over sendromlu kadınlarda çok fazla androjen hormonu üretilir. Bu hormonun vücutta fazla bulunması nedeniyle adet dönemleri düzensizleşebilir ve hamile kalmak güçleşebilir. Polikistik over sendromu aynı zamanda hem yüzde hem de vücudun farklı bölgelerinde tüylenmeye yol açabilir, şeker hastalığı ve kalp rahatsızlıkları gibi uzun süreli sağlık sorunlarına neden olabilir.

Polikistik over sendromu bir kadının yumurtalıklarını ve adet döngüsünü düzenleyen hormonları etkilemektedir. Erkeklerde üreme sistemini kontrol eden androjen hormonları az da olsa yumurtalıklarda da üretilmektedir. Polikistik over sendromunda yumurtalıkların içinde küçük, sıvı dolu keseler büyür. Bu keselerde olgunlaşmamış yumurtalar yer alır. Yumurtalar olgunlaşamadığı için ovulasyon tehlikeye girer. Ovulasyon eksikliği östrojen, progesteron, FSH ve LH seviyelerini değiştirir. Östrojen ve progesteron hormonu seviyeleri normal değerlerin altındayken androjen seviyeleri normal değerlerin üstündedir. Androjen hormonlarının normalden fazla olması adet döngüsünü bozar, bu yüzden PCOS’lu kadınlar normalden daha az süre adet görürler. ¹

Polikistik over sendromunun komplikasyonları nelerdir?

Androjen hormonu seviyelerinin normalden daha yüksek olması hem doğurganlığı hem de sağlığı ciddi bir şekilde etkileyebilir. PCOS’un en yaygın komplikasyonları şunlardır;

• Kısırlık: Kadınlar hamile kalmak için yumurtlamak zorundadırlar. Düzenli olarak yumurtlamayan kadınlar, döllenecek kadar yumurta bırakamazlar. PCOS, kadınlarda kısırlığın başlıca nedenlerinden biri olarak kabul edilir. 
• Metabolik sendrom: Polikistik over sendromlu kadınların yüzde 80’i aşırı kilolu veya obezdir. Hem obezite hem de PCOS yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon, düşük HDL kolesterol ve yüksek LDL kolesterol riskini artırır. Tüm bunlar metabolik sendrom olarak adlandırılır ve kalp hastalığı, diyabet ve inme riskini artırırlar. 
• Uyku apnesi: Bu durum gece boyunca uykunun bölünmesine neden olan kesik kesik solumalar olarak bilinir. Uyku apnesi polikistik over sendromu olan aşırı kilolu kadınlarda daha sık görülür. Obezite sorunu olan polikistik over sendromlu kadınlarda uyku apnesi riski polikistik over sendromu olmayan kadınlara göre 5 ya da 10 kat daha çoktur. 
• Endometrium (rahim içi) kanseri: Yumurtlama sırasında rahim astarı da yenilenir. Eğer yumurtlama olmazsa rahim astarı kendini yenileyemez, kalınlaşır ve tümör olasılığı artar. 
• Depresyon: Hem hormonal değişiklikler hem de istenmeyen kıllanma gibi belirtiler duyguları olumsuz yönde etkileyebilir. PCOS’lu kadınların çoğu depresyon ve anksiyete yaşarlar. ²

Polikistik over sendromu nasıl teşhis edilir?

Doktorlar tipik olarak aşağıdaki 3 semptomdan en az ikisine sahip olan kadınlara PCOS tanısı koyarlar:

• Androjen hormonu seviyelerinin çok fazla olması 
• Adet döngüsünün düzensiz olması 
• Yumurtalıklarda kistler görülmesi 

Doktor polikistik over sendromu tanısını koymak için hastanın cildindeki sivilceleri, vücudundaki anormal kıllanmaları ve aşırı kilo artışını dikkate alabilir.

Pelvik muayene ile yumurtalıklardaki veya üreme sisteminin diğer bölümlerindeki herhangi bir problem tespit edilebilir. Yapılan kan testlerinde hormon dengesizlikleri araştırılır ve özellikle androjen hormonunun miktarına bakılır. Kan testleri ile hastanın kolesterol, insülin ve trigliserid seviyeleri kontrol edilerek olası kalp hastalığı ve diyabet riski de araştırılır.

Hastalığı teşhis etmek için uygulanan bir diğer yöntem de ultrasondur. Ultrasonla yumurtalıklardaki ve rahimdeki anormal folikül büyümeleri ve diğer sorunlar görüntülenebilir. ³

Polikistik Over Sendromu Nedenleri

Polikistik over sendromu neden olur? Polikistik over sendromuna tam olarak neyin sebep olduğu bilinmemekle birlikte bazı risk faktörlerinin bu rahatsızlığa yol açtığı düşünülmektedir. Polikistik over sendromunun nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz;

Aile öyküsü

Polikistik over sendromlu kadınların hemen hemen çoğunun kız kardeşinde, annesinde ya da ailesindeki kadın üyelerin birinde aynı rahatsızlığın olduğu görülmüştür. Polikistik over sendromu olan ailelerde tip 2 diyabet de yaygın olarak görülür. ⁴

İnsülin direnci ve yaşam tarzı

İnsülinin rollerinden biri, yemekten sonra kandaki glikoz seviyelerinin yükselmesini sağlamaktır. İnsüline dirençli iseniz, vücudunuz glikoz seviyenizi sabit tutmaya yardımcı olmak için mevcut insülini etkili bir şekilde kullanmaz. İnsülin etkili bir şekilde çalışmadığı için, vücut daha fazla insülin üretir. İnsülinin çok fazla salgılanması yumurtalıklarda androjen hormonlarının üretimini artırabilir. Androjen üretiminin fazlalaşması akne, tüylenme ya da adet dönemlerinin düzensizleşmesi gibi sorunlara yol açar.

İnsülin direnci, polikistik over sendromu olan kadınların % 80’inde görülen bir durumdur. Bu sorun tip 2 diyabet ve kardiyovasküler hastalık gelişme riskinin artmasına sebep olabilir. İnsülin direnci sağlıksız beslenme ve fiziksel hareketsizlik nedeniyle artan kilolardan kaynaklanmaktadır.

Obezite

Sağlıklı kiloda olmak insülin direncini artırdığı gibi polikistik over sendromunun semptomlarını daha da kötüleştirebilir. Obezite sorunu yaşayan kadınların çoğu polikistik over sendromu riskiyle karşı karşıyadır. Aşırı kilolu kadınlarda regl düzensizlikleri ya da tüylenme gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu belirtiler kilo aldıkça daha da çoğalırlar. Lifli gıdalar tüketerek ve fiziksel hareketi artırarak semptomlar iyileştirilebilir. ⁵

Polikistik Over Sendromu Belirtileri 

Polikistik over sendromu nasıl anlaşılır? Polikistik over sendromu başlangıcı genellikle adet dönemlerinin düzensizleşmesiyle anlaşılır. Diğer belirtileri ise şu şekilde sıralayabiliriz;

• Kilo almak: Polikistik over sendromu olan kadınların yaklaşık yarısı, çok fazla kilo almaya eğilimli hale gelir. Bunun sonucunda ise kadınların çoğu obezlik tehlikesiyle karşı karşıya kalır. 
• Yorgunluk: Polikistik over sendromu olan birçok kadın enerjileri düşük olduğu için yorgun hissederler. Çok fazla uyuyamamak da yorgunluğun artmasına yol açabilir. 
• Aşırı tüylenme: İstenmeyen kıllanma hirsutizm olarak da bilinir. Kadınlarda yüz, kol, sırt, göğüs, parmak ve karın gibi bölgelerde oluşan aşırı tüylenme oldukça rahatsız edici olabilir. Polikistik over sendromu olan kadınlardaki tüylenme sorunu androjen hormonlarının çok fazla salgılanması nedeniyle oluşur. 
• Kısırlık: Polikistik over sendromu olan kadınların çoğunda kısırlık ortaya çıkar. ⁶
• Akne: Androjen hormonunun çok fazla olmasına bağlı olarak akne sorunları görülebilir. Aknenin yanı sıra göğüs altı ve kasık bölgesi gibi vücudun çeşitli yerlerinde kararmalar oluşabilir. 
• Ruh değişiklikleri: Polikistik over sendromu depresyon ve anksiyete olasılığını artırabilir. 
• Pelvik ağrısı: Pelvik ağrı, ağır kanama ile birlikte regl dönemlerinde ortaya çıkabilir. 
• Baş ağrısı: Hormonal değişiklikler baş ağrılarına yol açar. 
• Uyku problemleri: Polikistik over sendromu kadınlarda genellikle uykusuzluk problemlerine neden olur. Uykuyu etkileyebilecek birçok faktör vardır, ancak polikistik over sendromu uyku apnesi olarak adlandırılan bir uyku bozukluğuna sebep olabilir. Uyku apnesi olan kadınların nefesleri uykuları sırasında ara ara kesilir. Soluk almakta zorlanan hastanın uykusu bu yüzden sık sık bölünür. ⁷

Polikistik Over Sendromu Tedavisi

Polikistik over sendromu nasıl geçer? Polikistik over sendromu tedavisinde, obezite, kısırlık, düzensiz adet dönemleri, akne ve kıllanma gibi semptomları düzeltmeye yönelik yöntemler uygulanır.

İlaçlar

Doğum kontrol hapları: Adet döngüsünü düzenlemek için doğum kontrol hapları kullanılabilir. Östrojen ve progestin içeren haplar androjen üretimini azaltır ve östrojen hormonunu düzenler. Hormon dengesi sağlanırken kadınların endometrium kanseri riski de azaltılabilir. Doğum kontrol hapları ayrıca anormal kanamayı, aşırı saç büyümesini ve akneyi de tedavi ederler.

Progestin tedavisi: 10 ila 14 gün boyunca progestin kullanmak adet dönemlerinin düzene girmesini sağlarken rahim kanserini de önleyebilir. Progestin tedavisi androjen seviyelerini artırmadığı gibi hamilelik için hiçbir risk oluşturmamaktadır.

Yumurtlamaya yardımcı olmak için doktorlar Klomifen ve Letrozol ilaçlarını tavsiye edebilir. ⁸

Metformin: Tip 2 diyabeti olan hastalara verilen bu oral ilaç, insülin direncini artırır ve insülin seviyelerini düşürür. Eğer hastalar Klomifen kullanarak hamile kalmazsa doktor metformin alınmasını önerebilir. Metformin ayrıca kilo vermeye yardımcı olabilir.

Spironolakton: Bu ilaç, androjen hormonunun cilt üzerindeki yan etkilerini tedavi eder. Spironolakton doğum komplikasyonlarına yol açabilir, bu yüzden bu ilacı kullanırken çok dikkatli olmak gereklidir. Hamile kadınların ya da hamile kalmayı planlayan kadınların bu ilacı alması önerilmez.

Eflornitin (Vaniqa): Yüzdeki kıllanmayı önlemek için kullanılan tüy dökücü bir kremdir.

Saç dökülmesini önlemek içinse eloktroliz gibi tedaviler düşünülebilir.

Polikistik over sendromu ameliyatı: İlaçlar işe yaramazsa ve semptomlar hafiflemezse ameliyat gerekebilir. Özellikle adet dönemlerinin atlanmasıyla birlikte rahim astarının kalınlaşması, iltihaplanmalara ve tümöre neden olabilir. Bu durumda rahim içindeki tümörün çıkarılması gerekir. ⁹

Polikistik over sendromu için hangi doktora gidilir? Polikistik over sendromu için hastanelerin Endokrinoloji Bölümü’ne gidilmelidir.