Hipertansiyon Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Hipertansiyon Nedir?

Hipertansiyon, tansiyonun sağlıksız seviyelere ulaşacak kadar çıkması sonucu oluşmaktadır. Kan basıncı ölçümü, kanın damarlardan ne kadar hızlı geçtiğini ve kan pompalarken karşılaşılan direncin miktarına göre hesaplanmaktadır.

Dar arterler direnci daha da arttırmaktadır. Damarlar ne kadar dar ise, tansiyon da o kadar yüksek olmaktadır. Uzun vadede, artan bu basınç kalp rahatsızlığı da dâhil olmak üzere pek çok sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.

Hipertansiyon oldukça yaygın bir sorundur ve birkaç yıl içinde gelişebilmektedir. O yıllarda herhangi bir belirti göstermeyebilmektedir. Belirtiler olmadan bile, hipertansiyon, atardamarlarınıza ve damarlarınıza zarar verebilmektedir.

Hipertansiyonda da tıpkı diğer rahatsızlıklar gibi erken teşhis oldukça önemlidir. Düzenli kan basıncı kontrolleri size ve doktorunuza herhangi bir değişikliği fark etmenize yardımcı olabilmektedir. Kan basıncınız yükselirse, doktorunuz birkaç hafta boyunca kan basıncınızı kontrol edebilir ve bu sayının kontrol altında kalmasını veya normal seviyelere geri dönmesini sağlayabilir. Hipertansiyon için uygulanan tedavi yöntemleri arasında ilaçlar ve yaşam tarzı değişikleri bulunmaktadır. Durum tedavi edilmezse, kalp krizi ve felç gibi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. ¹ 

Hipertansiyon Belirtileri

Hipertansiyon durumunda genellikle belirtiler az olmaktadır veya hiç olmamaktadır. Birçok kişi hipertansiyon başlangıcında ve ya ilerlemiş olma durumunda bile bunu bilmeden yıllarca hipertansiyona sahip bir şekilde hayatlarını sürdürmektedir. Bununla birlikte, hipertansiyonun hiç belirti göstermemesi zararsız olduğu anlamına da gelmemektedir. Aslında, kontrolsüz hipertansiyon veya hipertansiyon, arterlerinize zarar verebilmektedir. Diğer yandan hipertansiyon, felç, kalp krizi ve diğer kardiyovasküler sorunlar için de oldukça ciddi bir risk faktörü sayılabilmektedir.  

Hipertansiyon nasıl anlaşılır? Hipertansiyona sahip olan insanların çoğu, tansiyon seviyeleri 180/110 mmHg’ya ulaşıncaya kadar herhangi bir belirti yaşamamaktadır. Hipertansiyonun ortak bazı belirtileri ise şöyle sıralanmaktadır: ² 

• Baş ağrısı – Genellikle birkaç gün sürmektedir.
• Bulantı – Mide rahatsızlığı ile gelen bir mide bulantısı olarak tanımlanmaktadır.
• Kusma – Sadece mide bulantısından sonra ortaya çıkmasıyla daha çok yaygındır.
• Baş dönmesi – Baş dönmesi, kararsızlık ve kafa karışıklığı ile beraber yaşanmaktadır.
• Bulanık veya çift görme (diplopi) – Nesneleri netleştirememe ve ya görme de sorunlar yaşama durumudur.
• Epistaksis – Burun kanaması olarak bilinmektedir.
• Çarpıntılar – Kalbin düzensiz veya güçlü bir şekilde atması durumudur.
• Dispne – Nefes darlığı veya solunum yetmezliği olarak bilinmektedir.

Hipertansiyon ile ilgili olabilecek bu belirtileri yaşayan kişiler hemen bir doktora başvurmalıdır. ³ 

Çocuklarda Hipertansiyon Belirtileri

Hipertansiyon çocuklarda da ortaya çıkabilmektedir. Hipertansiyona sahip olan çocuklarda yaşanan bazı ortak belirtiler ise şunlardır:

• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• Bulanık görme
• Burun kanamaları
• Bell paralizisi – Yüzün bir tarafında bulunan yüz kaslarını kontrol edememe durumudur. ⁴ 

Bebeklerde Hipertansiyon Belirtileri

Hipertansiyonlu olarak doğan ya da çok küçük olan bebeklerde yaşanan hipertansiyon belirtileri şöyle sıralanmaktadır:

• Büyüme eksiklikleri
• Nöbet
• Sinirlilik
• Letarji (çok derin ve sürekli, patolojik uyku durumu)
• Solunum zorluğu

Hipertansiyona sahip olan kişiler kan basıncını sık sık kontrol ettirmelidir. Normal şartlar altında olsanız bile en az beş yılda bir kez kontrol ettirmeniz gerekir. Bu duruma nelerin neden olduğunu bilmeniz ya da hipertansiyonun hangi sağlık durumlarına sebep olabileceğini bilmeniz önemlidir. ⁵ 

Hamilelikte Hipertansiyon Belirtileri

Bazı durumlarda, hamilelik sırasında hipertansiyon oluşabilir. Hamilelik sırasında hipertansiyona neden olabilen risk faktörleri ise şunlardır:

• Kilolu olmak
• Hareketsiz olma
• Sigara ve alkol kullanımı
• Böbrek sorunları veya hipertansiyon ile ilgili aile öyküsü
• 40 yaşın üstünde olmak
• Birden fazla çocuğa hamile olmak (ör, ikiz)
• İlk kez hamile olmak

Hamileliğin 20. haftasından sonra hipertansiyon devam ederse, preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Preeklampsi, ölümcül nöbetleri önleyebilecek organlara ve beyne zarar verebilmektedir.

Hamilelik sırasında oluşan hipertansiyon belirtileri idrar örneklerinde protein, sürekli baş ağrıları, aşırı el ve ayaklar şişmesi olarak bilinmektedir.

Gebelik sırasında yüksek kan basıncı, bebeğin erken doğmasına, plasentadan ayrılmasına veya sezaryen doğum yapmasına neden olabilir. Çoğu vakada doğumdan sonra kan basıncı normale dönmektedir. ⁶ 

Tıbbi Yardım Gerektiren Durumlar

Hipertansiyon belirtileri ortaya çıktığında, genellikle sadece kan basıncı aniden yükselmektedir ve bu durum tıbbi açıdan acil bir durum olarak düşünülmektedir. Buna hipertansif kriz ismi verilmektedir.

Hipertansif kriz, diyastolik kan basıncının 110mmHg, sistolik kan basıncının 180mmHg ya da daha fazla olması durumu olarak bilinmektedir. Hipertansif krizin diğer belirtileri ise şunları içerebilir:

• Şiddetli baş ağrısı
• Ciddi endişe ve anksiyete
• Nefes darlığı
• Burun kanaması

Hipertansif kriz durumunda tıbbi bir yardım almanız en doğrusu olacaktır. Acil hipertansif kriz, ciğerlerde sıvı, beyinde şişme veya kanama, felç veya hamile kadınlarda nöbetler gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. ⁷ 

Hipertansiyon Nedenleri

Hipertansiyon neden olur? Araştırmacılar, normal vücut fonksiyonlarındaki çeşitli değişikliklerin hipertansiyona neden olduğunu incelemeye devam etmektedir. Hipertansiyonu tetikleyen bazı temel faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Böbrek sıvısı ve tuz dengeleri
• Renin anjiyotensin aldosteron sistemi
• Sempatik sinir sistemi aktivitesi
• Kan damarı yapısı ve fonksiyonu ⁸

Böbrek Sıvısı ve Tuz Dengeleri

Böbrekler normalde vücudun tuz dengesini, sodyum ve suyu tutarken potasyumu ortadan kaldırarak düzenlemektedir. Bu böbrek fonksiyonundaki dengesizlikler yüksek kan basıncına neden olabilecek kan hacimlerini artırabilmektedir.

Renin Anjiyotensin Aldosteron Sistemi

Renin anjiyotensin aldosteron sistemi, anjiyotensin ve aldosteron hormonlarını üretmektedir. Anjiyotensin kan damarlarını daraltır ve bu durum kan basıncında artışa neden olabilir. Aldosteron, böbreklerin sıvı ve tuz düzeylerini nasıl dengelediğini kontrol eder. Artmış aldosteron seviyeleri veya aktivitesi ise böbrek fonksiyonlarını değiştirebilir. Sonuç olarak, kan hacminde ve tansiyonda yükselme meydana gelebilmektedir. ⁹ 

Sempatik Sinir Sistemi Aktivitesi

Sempatik sinir sistemi, kalp hızı, kan basıncı ve solunum hızı gibi kan basıncının düzenlenmesinde önemli işlevlere sahiptir. Araştırmacılar, bu sistemdeki dengesizliğin hipertansiyona neden olup olmadığını ve etkisinin ne kadar olduğunu hala araştırmaktadır.

Kan Damarı Yapısı ve Fonksiyonu

Küçük ve büyük arterlerin yapısında ve işlevlerinde meydana gelen değişiklikler, hipertansiyona katkıda bulunabilir. Anjiyotensin yolu ve bağışıklık sistemi, kan basıncını etkileyebilecek küçük ve büyük arterleri sertleştirebilmektedir. ¹⁰ 

Genetik Faktörler

Hipertansiyonun aile geçmişiyle ilgili olması oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. Yıllarca yapılan araştırmalar, hipertansiyon ile ilişkili birçok geni ve diğer mutasyonları saptamıştır. Bununla birlikte, bilinen tüm genetik faktörler yalnızca tüm vakaların yüzde 2 ile 3’ünü oluşturmaktadır. Devam eden araştırmalar, doğumdan önce bazı DNA değişikliklerinin yaşamın ilerleyen zamanlarında hipertansiyon gelişimine neden olabileceğini de ileri sürmektedir. ¹¹ 

Aşırı Kilolu ve Obez Olmak

Hipertansiyon üzerine yapılan çalışmalara göre, aşırı kilolu veya obez olmanın, kan damarlarındaki direnci artırabilmektedir. Bu nedenle kalbin daha fazla çalışması ve hipertansiyonun oluşabileceği söylenmektedir.

İlaçların Etkisi

Astım veya hormon tedavileri (doğum kontrol hapları ve östrojen de dahil), bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçları almak yada ilacı yüksek dozda almak hipertansiyona neden olabilir. Bu ilaçlar, vücudunuzun sıvı ve tuz dengelerini kontrol etme biçimini değiştirmekte, kan damarlarının sıkışmasına neden olmakta ve hipertansiyona yol açan renin-anjiyotensin-aldosteron sistemini etkilemektedir.

Diğer Nedenler

Hipertansiyonun diğer nedenleri arasında kronik böbrek hastalığı, uyku apnesi, tiroid sorunları veya bazı tümörler gibi tıbbi durumlar bulunmaktadır. Bu koşullar vücuttaki sıvıları, sodyumu ve hormonları kontrol etme şeklini değiştirebilir. Bu da yüksek kan basıncına neden olur. ¹² 

Hamilelikte Hipertansiyon Nedenleri

Bazı durumlarda, hamilelik sırasında hipertansiyon oluşabilir. Hamilelik sırasında hipertansiyona neden olabilen risk faktörleri ise şunlardır:

• Kilolu olmak
• Hareketsiz olma
• Sigara ve alkol kullanımı
• Böbrek sorunları veya hipertansiyon ile ilgili aile öyküsü
• 40 yaşın üstünde olmak
• Birden fazla çocuğa hamile olmak (ör, ikiz)
• İlk kez hamile olmak ¹³

Hipertansiyon Riskini Artıran Faktörler

Bazı insanların sahip oldukları faktörler nedeniyle hipertansiyon yaşama riski daha fazladır. Bu faktörler şöyle sıralanmaktadır:

• Yaşlandıkça hipertansiyon geliştirme riski de artar
• Ailenin hipertansiyon öyküsü
• Afrikalı veya Karayip kökenli olma
• Yemeklerde yüksek miktarda tuz kullanma
• Egzersiz eksikliği
• Kilolu veya obez olmak
• Düzenli olarak alkollü içki içmek
• Sigara içmek
• Uzun süreli uyku yoksunluğu

Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak, kan basıncınızı normal seviyede tutmanıza yardımcı olabilir. ¹⁴ 

Yüksek Tansiyona Ne İyi Gelir

Kalbin vücuda kanı pompaladıktan sonra kanın damarlar içerisinde oluşturduğu basınca tansiyon adı verilmektedir. Bu basıncın belirlenen değerlerden daha yüksek olmasına hipertansiyon denmekte ve günümüzde hemen herkeste olan hastalıklardan biridir.

Tansiyon rahatsızlığının bu denli yaygınlaşmış olması insanlarda birtakım boş vermişliklere neden olmuştur. İnsanlar tansiyonu rahatsızlık kategorisine dâhil etmiyor ve tedavi programlarına sadık kalmıyorlar. Bu konudaki savunma tezleri de tansiyonun genelde yiyecek ve içeceklerine yahut sinir ve streslerine bağlı olarak değişen bir ölçüye sahip olması oluyor.

Ancak bu kesinlikle yanlış bir yaklaşımdır. Çünkü sadece beslenme şeklinin değiştirilmesi ve günümüzde pek mümkün olmayan stresten uzak durmayı başarma konusu tansiyonun ortadan kalkmasına yetecek önlemler değildir.

Tansiyon rahatsızlığı gereken önlemler alınmadığında ve tedavi yöntemleri uygulanmadığı takdirde önemli beyin hasarlarına neden olmaktadır.

Yüksek tansiyon, kanın arter duvarlarına karşı uzun süreli kuvvetinin gereğinden yüksek olmasıdır ve kalp rahatsızlığı gibi sağlık sorunlarına neden olabilecek yaygın bir durumdur.

Kan basıncı hem kalp pompalarınızdaki kan miktarı hem de arterlerdeki kan akışına karşı direnç miktarı ile belirlenir. Kalbiniz ne kadar fazla kan pompalarsa arterlerinizde o kadar daralır ve tansiyonunuz yükselir.

Herhangi bir belirti olmaksızın yıllarca yüksek tansiyonuyla (hipertansiyon) beraber yaşayabilirsiniz. Belirtiler olmadan bile, kan damarlarına ve kalbinize hasar devam eder ve tespit edilebilir. Kontrolsüz yüksek kan basıncı, kalp krizi ve felç gibi ciddi sağlık sorunları riskinizi artırır.

Yüksek tansiyon genellikle uzun yıllar boyunca gelişir ve neredeyse herkesi sonunda etkiler. Neyse ki, yüksek tansiyon kolayca tespit edilebilir. Ve yüksek tansiyonunuz olduğunu öğrendikten sonra, bunu kontrol etmek için doktorunuzla birlikte çalışabilirsiniz. 

Hipertansiyon Tedavisi

Hipertansiyon nasıl geçer? Basit yaşam tarzı değişiklikleri, hipertansiyonun kontrol altına alınmasına genellikle yardımcı olabilmektedir, ancak bazı insanlar da ilaç tedavisi gerekli görülmektedir. Doktorunuz size hem yaşam tarzınızla ilgili yapabileceğiniz değişiklikler hem de gerekirse kullanacağınız ilaçlar hakkında bilgiler verecektir.

Hipertansiyona sahip olan herkese sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri yapması önerilir. İlaç kullanımına gerek duyulup duyulmadığı kan basıncınızın seviyesine, kalp krizi veya felç gibi problemler geliştirme riskinize bağlıdır. ¹⁵ 

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzınızda yapacağınız değişiklikler hipertansiyonu azaltmak ya da kontrol altında tutmak için oldukça etkilidir. Bazıları birkaç hafta içinde kan basıncınızı düşürebilmektedir, bazıları ise daha uzun sürebilmektedir.

• Tuz alımını günde 6 grama kadar azaltın, diyetinizdeki tuz miktarını nasıl azaltabileceğinizi öğrenin.
• Az yağlı, dengeli beslenmeye özen gösterin. Özellikle taze meyve ve sebzeleri bol bol yiyerek daha sağlıklı bir hale gelebilirsiniz.
• Aktif olmaya çalışın. Daha fazla egzersiz yapmanıza yardımcı olabilecek yöntemleri öğrenin.
• Alkollü içki içmeyi bırakın.
• Kilo vermeye çalışın. İdeal kilonuzun kaç olduğunu belirlemek için bir uzmandan yardım alabilir, gerekirse diyet ve egzersiz programı uygulayabilirsiniz.
• Daha az kafein içmeye çalışın. Özellikle kahve, çay ve kola gibi kafein içeren içecekleri azaltmak önemlidir.
• Sigarayı bırakmaya çalışın. Gerekirse bırakmak için bir uzmandan yardım almayı deneyin.
• Mümkünse en az altı saat uyumaya çalışın.

Yüksek kan basıncını azaltmak için ilaç kullanmaya gerek kalmadan önce bu basit yöntemleri uygulayarak tansiyon probleminize yardımcı olabilirsiniz. Aslında, bu değişiklikleri erkenden uygulamaya başlarsınız, ilaç almanıza hiç gerek kalmayacaktır. ¹⁶ 

Hipertansiyon Diyeti

Özellikle tuzu azaltmaya özen gösterdiğiniz diyet programını sağlık uzmanıyla beraber şekillendirebilirsiniz. Hipertansiyonu azaltmak ve kontrol altında tutmak için diyete dahil edilmesi gereken gıdalar şöyle sıralanmaktadır:

• Tüm tahıllar
• Meyveler (örneğin elma, muz, portakal, armut ve kuru meyveler)
• Brokoli, lahana ve havuç gibi sebzeler
• Baklagiller (örneğin fasulye, mercimek, nohut, barbunya ve lima fasulyesi)
• Yağsız ya da az yağlı süt ve süt ürünleri
• Somon, orkinos ve alabalık gibi omega-3 yağ asitleri açısından yüksek olan deniz ürünleri (haftada iki kez balık yemeye çalışın)

Hipertansiyon için uygun bir diyet izlerken, yemekten kaçınmanız gereken gıdalar ise şöyledir:

• Kırmızı et
• Palmiye ve hindistancevizi yağları
• Şekerli yiyecek ve içecekler ¹⁷

Hipertansiyon İçin İlaç Tedavisi

Yaşam tarzı değişiklikleri sonuç vermezse hipertansiyon kontrolüne yardımcı olmak için çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Birçok insan farklı hipertansiyon ilaçları almaktadır. İlk önce sizin için önerilen ilaç, yaşınıza ve etnik kökeninize bağlı olarak değişecektir.

• 55 yaşın altındaysanız – genellikle ACE inhibitörü veya anjiyotensin-2 reseptör bloker (ARB) önerilir.
• 55 yaşında veya daha büyükseniz ya da herhangi bir yaştaysanız ve Afrikalı veya Karayip kökenli iseniz – genellikle bir kalsiyum kanal blokerleri önerilir.

Hayatınızın sonuna kadar kan basıncıyla mücadele etmek için ilaç almanız gerekebilir. Ancak birkaç yıl içinde kan basıncınızın kontrolü sağlanıyorsa doktorunuz tedavinizi azaltabilir veya durdurabilir.

İlaçlarınızı belirtildiği şekilde almak gerçekten önemlidir. Dozlarını atlarsanız, etkili bir şekilde fayda sağlayamaz. İlacın sizi farklı hissettirmemesi size fayda sağlamadığı anlamına da gelmemektedir.

Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar yan etkilere neden olabilir, ancak çoğu kişide herhangi bir yan etki görülmemektedir. ¹⁸ 

Kan basıncı ilaçları, hipertansiyona neden olan bazı vücut işlevlerini durdurmak veya yavaşlatmak için farklı şekillerde çalışır. Kan basıncını düşüren ilaçlar şunları içermektedir:

• Diüretikler: Kanınızdaki sıvı miktarını azaltan bu ilaçlar vücudunuzdan fazla sodyumu atarak kan basıncınızı düşürmeye yardımcı olmaktadır.
• Beta Blokerler: Kalbin yavaş ve daha az kuvvetle atmasına yardımcı olarak hipertansiyonu düşürür.
• Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim İnhibitörleri: Anjiyotensin-II kan damarlarını daraltan, kan basıncını artıran bir hormondur. Bu ilaçlar Anjiyotensin II üretimini durdurmaktadır.
• Anjiyotensin II Reseptör Blokerleri: Anjiyotensin II bloke edildiğinde, kan damarları daralmaz ve yüksek kan basıncı düşer.
• Kalsiyum Kanal Blokerleri: Kan damarlarının rahatlamasına izin vererek kan basıncını düşürür.
• Alfa Blokerleri: Kan damarlarını sıkıştıran sinir uyarılarını azaltır. Bu, kanın daha serbestçe akmasını sağlar ve kan basıncının düşmesine neden olur.
• Alfa-Beta Blokerleri: Alfa blokerlerin yaptığı gibi sinir uyarılarını azaltır. Bununla birlikte, beta blokerleri gibi, kalp atışlarını yavaşlatır. Sonuç olarak kan basıncı düşer.
• Vazodilatörler: Kan damarı duvarlarındaki kasları rahatlatır, böylece kan basıncını düşürür. ¹⁹ 

Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi

Hipertansiyonu olan çocuklar önce kilo verme, fiziksel aktiviteyi artırma ve diyet değişikliği gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi edilmelidir. Yaşam tarzı değişiklikleri ile kan basıncı kontrol edilmezse, ilaç tedavisi gerekebilir. ²⁰ 

Hamilelikte Hipertansiyon Tedavisi

Kronik hipertansiyona yönelik bir tedavi mevcut olmasa da, hamileyken durumunuzu başarıyla yönetmenin bazı yöntemleri bulunmaktadır. Kendinize iyi bakmak, gelişmekte olan bebeğinizin bakımını yapmanın en iyi yoludur.

• Özellikle sodyumun sınırlanmış olduğu sağlıklı bir beslenme programı uygulamak
• Kan basıncınızı ölçmek için kullandığınız ilaçları almak
• Tüm doğum öncesi randevularınızı erteleyin
• Fiziksel olarak aktif kalın, ancak preeklampsi gelişirse sağlık uzmanınız yatak istirahatı önerebilir
• Sigara içmeyin, alkol kullanmayın veya yasadışı uyuşturucu kullanmayın
• Kilo alımınızı takip edin, hamileyken alınması gereken sağlıklı kilodan fazlasını almamaya özen gösterin ²¹