Kuru Öksürüğe Ne Sebep Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Kuru Öksürük Nedir? 

Öksürük vücudun oldukça doğal bir reaksiyonudur. Bu reaksiyonun nedeni, üst solunum yollarında oluşan herhangi bir tıkanıklık sırasında vücudun hava almaya çalışmasıdır. Aynı zamanda, hava yollarında meydana gelen herhangi bir tahrişe tepki olarak da gelişebilmektedir. Pek çok öksürük türü bulunmaktadır ve bunlar kendi içinde ayrılan özellikler taşımaktadır. Böylece, öksürüğe yol açan ve altta yatan neden de belirlenebilmektedir. ¹

Öksürük türleri genel anlamda, ıslak öksürük ve kuru öksürük olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Öksürüğün ıslak ya da kuru olması nedenine bağlı olarak değişebilmektedir. Islak öksürük, balgamlı ya da mukuslu olarak tabir edilen öksürük türüdür. Kuru öksürük ise balgam ya da mukus üretmeyen öksürük türünü tanımlamaktadır.

Kuru öksürük durumunda, boğazda tıpkı topraklı gibi pürüzlü bir his olmaktadır. Bu durum bazen boğazı tahriş edebilmekte, bazense boğazın gıdıklanmasına yol açabilmektedir. Bu hislerin gelişmesi vücudun doğal olarak öksürükle tepki vermesine neden olmaktadır. ²

Kuru öksürük, çok çeşitli hafif ile ciddi hastalıkların, bozuklukların ve durumların bir belirtisi olarak ortaya çıkabilmektedir. Kuru öksürük enfeksiyon, inflamasyon, travma, kanser gibi kötü huylu bir hastalık, hava yolu tıkanıklığı ve diğer anormal süreçlerden kaynaklanabilmektedir.

Toz, duman veya toz gibi hafif tahriş ediciyi teneffüs ettikten sonra da kuru öksürük gelişebilmektedir. Kuru bir öksürük, alerji gibi bir bozukluğun veya viral larenjit gibi bulaşıcı bir hastalığın bir sonucu olarak yaşanabilirken, konjestif kalp yetmezliği ve akciğer kanseri gibi ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden koşullara da eşlik edebilmektedir. ³

Kuru Öksürük Belirtileri 

Kuru bir öksürük çoğu zaman altta yatan hastalığa, bozukluğa veya duruma bağlı olarak değişen diğer belirtilerle birlikte ortaya çıkmaktadır. Olabilecek diğer belirtiler arasında ateş, nefes darlığı ve göğüs ağrısı bulunabilmektedir.

Nefes alırken akciğerlerin çıkardığı sesler, kan basıncında meydana gelen değişiklikler ve düşük kan oksijen seviyeleri gibi belirtiler sadece doktorun muayene odasında veya hastanesindeki bazı aletler kullanılarak belirlenebilmektedir. ⁴

Kuru öksürük nasıl anlaşılır? Kuru öksürük başlangıcı ve sonrası belirtileri aşağıdakileri içerebilmektedir:

• Havayollarında meydana gelen bir gıdıklanma hissi
• Balgamsız (mukussuz) bir öksürük
• Göğüste meydana gelen hırıltı ve tıkanıklık
• Öksürürken çıkan kuru bir ses
• Geceleri uyumayı zorlaştıran öksürük

Bazen kuru öksürük birkaç gün sürebilmekte veya soğuk algınlığının bir belirtisi olarak 1-2 haftaya kadar devam edebilmektedir. Açıklandığı gibi, kuru öksürük belirtileri, göğüste sıkışıklık, zorluk ve darlık gibi belirtileri de yol açabilmektedir. ⁵

Altta yatan tıbbi koşula ya da risk faktörüne bağlı olarak, kuru öksürük de dahil olmak üzere oluşabilecek diğer belirtiler şunlar olabilmektedir:

• Grip benzeri belirtiler (yorgunluk, ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, sancı ve ağrılar)
• Boğuk ses
• Mide bulantısı
• Burun akıntısı (burun tıkanıklığı)
• Boğaz ağrısı
• Şişmiş boyun lenf düğümleri
• Kusma
• Hırıltı

Kuru öksürüğe, daha az görülen diğer belirtiler de eşlik edebilmektedir:

• Ağız kokusu
• Diş eti kanaması
• İshal
• Yorgunluk
• Eklem ağrısı
• İştah kaybı
• İsilik
• İstenmeyen kilo kaybı ⁶

Hamilelikte Kuru Öksürük Belirtileri

Hamile kadınlar, çeşitli nedenlerden ötürü öksürüğe karşı daha savunmasızdır. Vücutta artan östrojen seviyeleri de buna katkı da bulunabilmektedir. Bağışıklık sisteminin etkinliği hamilelik sırasında azalmaktadır ve bu da vücudun doğal savunma hattının zayıflamasına ve öksürüğe karşı savunmasız kalmasına neden olmaktadır.

Hamileyken kuru öksürkten nasıl kurtulacağını bilmek, belirtileri doğru şekilde tanımlamakla başlamaktadır. Kuru öksürükle birlikte görülebilecek diğer belirtiler şunlar olabilmektedir:

• Hırıltılı öksürükler
• Boğazda tıkanıklık
• Öksürüğe eşlik eden mide bulantısı
• Uyku problemleri yaratan öksürükler ⁷

Acil Tıbbi Yardım Alınmasını Gerektiren Kuru Öksürük Belirtileri

Bazı durumlarda, derhal değerlendirilmesi gereken ciddi veya yaşamı tehdit eden bir durumu gösterebilecek diğer belirtilerle birlikte kuru öksürük oluşabilmektedir. Siz ya da çevrenizdeki herhangi bir kişinin aşağıdaki gibi belirtiler yaşaması durumunda hemen tıbbi yardım alınması gerekmektedir:

• Nefes alıp vermede zorluk çekme veya nefes darlığı
• Konuşmada zorluk çekme
• Sık idrara çıkma
• Yüksek ateş
• Bacak veya ayak bileklerinin şişmesi
• Derin nefes alırken ağrılı kuru öksürük veya ağrı
• Kalp atış hızının artması
• Yutkunma sırasında oluşan şiddetli ağrı ⁸

Komplikasyonlar

Kuru bir öksürük, birçoğu kolayca tedavi edilebilen bir enfeksiyöz veya enflamatuar sürecin bir belirtisi olarak ortaya çıkabilmektedir. Açık bir neden olmadan kuru öksürük yaşarsanız veya öksürüğünüz kalıcı, tekrarlayıcı veya endişe verici ise bir sağlık uzmanınıza başvurmanız önemlidir. Altta yatan neden teşhis edildikten sonra, doktorunuz tarafından belirtilen tedavi planının ardından, aşağıdakiler de dahil olası komplikasyonları geliştirme riskinizi azaltabilirsiniz:

• Kuru öksürük ishal veya kusma ile ortaya birlikte ortaya çıkarsa, dehidrasyon yani sıvı kaybı
• Azaltılmış sıvı alımına bağlı dehidrasyon
• Uyku problemleri nedeniyle oluşabilecek uyku bozuklukları
• Akut öksürük krizinden bayılma
• Genel yorgunluk
• Kusma 

Kuru Öksürük Nedenleri 

Kuru öksürük neden olur? Kuru öksürüğün birçok nedeni olabilmektedir. Daha yaygın olarak ise soğuk algınlığı gibi üst hava yolu enfeksiyonları sonucu oluşmaktadır. Soğuk algınlığı, aynı zamanda, balgamlı öksürüğe de yol açabilmektedir.

İnatçı yani sürekli olarak devam eden kuru öksürük, boğmaca, amfizem veya astım gibi kronik bir durumun belirtisi olarak ortaya çıkabillmektedir. ⁹

Kuru öksürüğün nedenleri daha ayrıntılı olarak şöyle açıklanabilmektedir:

Yaygın Nedenleri

Kuru öksürüğün bir belirti olarak ortaya çıktığı ve daha sık olarak görüldüğü nedenler şunlar olabilmektedir:

• Viral Enfeksiynlar

Soğuk algınlığı ve grip olarak bilinen viral enfeksiyonlar kuru öksürüğe neden olabilmektedir. Kuru öksürük, hastalığın başlangıcında veya daha büyük olasılıkla, enfeksiyonun ortasına veya sonuna doğru ortaya çıkabilmektedir. Diğer belirtiler kaybolsa bile kuru öksürük uzun bir süre devam edebilmektedir. ¹⁰

• Alerjiler

Alerjiler de kuru öksürüğe de yol açabilmektedir. Çim ve ağaç polenine karşı olan saman nezlesi gibi alerjiler, göz ve burunda tahrişe neden olmakta ve boğazı da etkilendiği zaman, öksürüğü oluşturmaktadır.

Kuru öksürüğün saman nezlesiyle ilgili olup olmadığından emin değilseniz, öğrenmek için alerji testi yaptırabilirsiniz. Alerjik rinit olarak da bilinen hayvan tüyüne karşı olan hassasiyetler de kuru öksürüğe neden olabilmektedir.

• Hava Kirliliği

Kirli hava boğazın arka bölümünü tahriş etmekte ve bu da kuru öksürüğe neden olmaktadır. Sigara içmeyen kişiler de dumanlı bir odaya girdikleri zaman kuru öksürük yaşayabilmektedir. ¹¹

• Asit Reflü

Asit reflüsü de artık kuru öksürüğün bir nedeni olarak kabul edilmektedir. Bu, midedeki asidik sıvının, boğazın arkasına doğru hareket etmesi sonucu oluşmaktadır. Boğaza kadar gelen asit daha sonra üst solunum yoluna girerek iltihap ve öksürüğe neden olabilmektedir. Asit reflü, gastroözofageal reflü hastalığının da önemli bir etkenidir. ¹²

Diğer Nedenleri

Kuru öksürük aşağıda sıralanmış olan diğer koşulların bir sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir:

• İlaçların Yan Etkisi

Bazı ilaçların, özellikle de yüksek tansiyon için ilaçlarının bir yan etkisi olarak kuru öksürük meydana gelebilmektedir.

• Psikolojik Koşullar

Psikolojik koşullar, öksürüğün bir alışkanlık haline gelmesine yol açabilmektedir. Bu durum, psikojenik öksürük olarak da adlandırılmaktadır. Öksürüğün arkasında fiziksel bir hastalık bulunmamaktadır ve çoğu zaman kişi öksürdüğünü fark bile etmemektedir. Bu tür öksürüğün bir özelliği de kişi uykuda olduğu zaman öksürük ortadan kalkmaktadır. ¹³

• Sinir ve Stres

Sinir ve stresli insanlar stresli bir durumda olduklarını düşündükleri zaman öksürme ihtiyacı duyabilmektedir. Endişeli olduğunuzda, nefes darlığı yaşanmakta ve bu da öksürük refleksini tetiklemektedir.

Bazı insanlar diğerlerinden daha endişeli olma eğilimindedirler ve genellikle, kuru öksürüğü tedavi etmek için altta yatan sorunları tedavi edilmektedir. ¹⁴

Sürekli Kuru Öksürüğün Nedenleri

Üç haftadan fazla süren kuru öksürük problemi, altta yatan bir tıbbi durumun sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir. Sürekli olarak devam eden kuru öksürüğe neden olabilecek tıbbi durumlardan bazıları şunlardır:

• Astım

Astım, solunum yollarının iltihaplı ve kısmen tıkanmasına neden olan tekrarlayan bir hastalıktır. Astım nedeniyle sürekli olarak kuru öksürük yaşanması da söz konusu olabilmektedir.

• Kalp Hastalıkları

Kalp hastalıkları, son yıllarda pek çok ülkede artan oldukça sıkıntılı hastalık türleridir. Kalp sorunları, kalp yetmezliğine ve akciğerlerde sıvı birikmesine yol açmakta, özellikle de geceleri ortaya çıkan kuru öksürüğe neden olmaktadır. ¹⁵

• Akciğer Hastalıkları ve Kanseri

Akciğer sağlığını ve fonskiyonlarını etkileyen akçiğer hastalıkları ya da en kötü haliyle akciğer kanseri, sürekli olarak devam eden inatçı kuru öksürük problemine neden olabilmektedir.

• Boğmaca

Boğmaca, öksürük nöbetleriyle ile karakterize edilen Bordetella pertussis’in neden olduğu bakteriyel bir hastalıktır. Eski zamanlarda olduğu kadar yaygın olmayan bu hastalık, sürekli ve inatçı kuru öksürüğe yol açabilmektedir.

• Tüberküloz (Verem)

Tüberküloz, esas olarak akciğerleri etkileyen oldukça bulaşıcı bir bakteriyel hastalıktır. Erken aşamalarda, kalıcı kuru öksürüğe neden olabilmektedir. ¹⁶

Kuru Öksürük Tedavisi 

Kuru öksürük nasıl geçer? Kuru öksürüğün kendi kendine geçmesini beklemek, bir seçenek olabilmektedir. Diğer yandan, göğüs ağrısı, ateş, kan öksürme, şiddetli baş ve kulak ağrısı ve şiddetli kuru öksürük gibi belirtilerin yaşanması durumunda bir doktora başvurulması gerekmektedir.

Kuru öksürük belirtileri oldukça rahatsız edici bir hal alıyorsa, evde uygulanabilecek bazı tedavi yöntemi bulunmaktadır. Kuru öksürüğü ortadan kaldırmak için mümkün oldukça vücudun direncini güçlü tutmaya çalışmakta fayda vardır. Uygulanabilecek bazı tedavi yöntemleri ise şunlar olabilmektedir: ¹⁷

Kuru Öksürük Evde Tedavisi

Kuru öksürükten kurtulmak için evde yapabileceğiniz bazı basit yöntemler bulunmaktadır.

• Bal: Bal, kuru öksürük için oldukça etkili bir tedavi yöntemi olabilmektedir. Bal boğazın yatıştırılmasını sağlamakta ve kuru bir öksürüğü tetikleyen tahrişleri hafifletmektedir.
• Bol sıvı almak: Bol miktarda sıvı içmek kuru öksürüğü hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. Özellikle, sıcak et ya da tavuk suyu veya bitki çayları boğazı yatıştırarak kuru öksürüğü iyileştirebilmektedir.
• Tuzlu gargaralar: Tuzlu gargaralar (daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde) soğuk algınlığı ve boğaz ağrısı ile ilişkili kuru öksürüğü hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. ¹⁸

Kuru öksürük, ACE inhibitörleri ve beta blokerleri (yüksek tansiyon ve kalp problemlerini tedavi etmek için kullanılan) gibi bazı ilaçların bir yan etkisi olarak ortaya çıkabilmektedir. Doktorunuz öksürmenize neden olabilecek herhangi bir ilacı durdurmanızı ve özel durumunuz için başka uygun ilaçlar ile değiştirmenizi tavsiye edebilmektedir. Bu sorunu yaşıyorsanız, alternatif ilaçlar hakkında doktorunuzdan bilgi alabilirsiniz. ¹⁹

Tekrarlayan öksürük, herhangi bir nedenden dolayı gırtlak (ses kutusu) ve üst solunum yollarını tahriş edebilmektedir. Aynı şekilde, hava yollarını daha duyarlı hale getirerek daha fazla öksürüğe de yol açabilmektedir. Öksürme dürtüsünü azaltmaya yardımcı olabilecek bazı tavsiyeler şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Öksürme dürtüsü geldiğinde boğazı temizlemek için su içebilirsiniz.
• Sesi aşırı kullanmamak, sigara dumanı ya da klima gibi aşırı soğuk ve kuru hava gibi bildiğiniz herhangi bir tetikleyiciden kaçınmak kuru öksürüğü önlemeye yardımcı olabilmektedir. ²⁰

Kuru Öksürük İlaçları

Antitüsifler olarak bilinen öksürük baskılayıcılar bazen yetişkinlerde, kuru öksürüğün kısa süreli tedavisi için kullanılabilmektedir. Öksürük baskılayıcılar öksürük dürtüsünü baskılayarak çalışmaktadır ve pholcodine, dekstrometorfan, kodein, dihidrokodein ve pentoksiverin gibi aktif maddeleri içermektedir. Antitüsifler pastil (ayrıca boğaz ağrısını yatıştırmaya yardımcı olacak antibakteriyelleri içerebilmektedir) ya da sıvı formda alınabilmektedir.

Bazı öksürük baskılayıcılarını almak için doktor tarafından reçete edilmesi gerekmektedir. Diğer yandan, reçetesiz olarak eczanelerden temin edilebilen çeşitleri de bulunmaktadır. Öksürük baskılayıcılarının olası yan etkileri arasında uyuşukluk, mide bulantısı, kusma ve kabızlık bulunmaktadır.

Tablet veya sıvı olarak kullanılabilen bazı soğuk algınlığı ve grip ilaçları öksürük baskılayıcılarını da içerebilmektedir. Soğuk algınlığı ve grip sırasında kullanılan ve öksürüğü hafifletebilen bazı ilaçlar şunları içerebilmektedir: ²¹

• Antihistamin (kuru öksürük uykuya dalmayı zorluyorsa, doktor öksürüğü hafifletmek için bir antihistamin reçete edebilmektedir)
• Dekonjestan (tıkalı olan burnu açmak için kullanılmaktadır)
• Parasetamol (ağrı ve ateşi hafifletmek için) ²²

Tüm bu ilaçların ve dozlarının mutlaka doktor tarafından reçete edilmesi ve belirlenmesi gerekmektedir. Bilinçsiz bir şekilde kullanımı pek çok yan etkiye neden olabilmektedir.

Öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları (öksürük önleyiciler, antihistaminikler ve kombinasyon ilaçları dahil), 6 yaşından küçük çocuklarda kullanılmamalıdır ve sadece doktorunuz veya eczacınızla görüştükten sonra 6 ile 12 yaş arası çocuklarda kullanılmalıdır. Bu ilaçların çocuklarda etkili olmaktan ziyade yan etkilere yol açtığına dair çalışmalar bulunmaktadır.

Eğer saman nezlesi (alerjik rinit) veya geniz akıntısının (mukusun boğazın arkasından aşağıya doğru akması) kuru öksürüğe neden olabileceğini düşünüyorsanız, doktorunuz bir burun spreyi ve kortikosteroid burun spreyi önerilebilmektedir. ²³

Asit Reflü Tedavisi

Gastro-özofageal reflü hastalığı olan kişiler (asidik mide içeriğinin yemek borusuna doğru çıkması) bazen geceleri sürekli olarak kuru öksürük veya boğmaca tipi öksürüğe yol açabilmektedir.

Reflü ile asit bloke edici ilaçların (proton pompa inhibitörleri gibi) tedavi edilmesi, reflü kaynaklı bir öksürüğün hafifletilmesine yardımcı olabilmektedir. Reflü tedavisi için kendi kendine yardım tedbirleri (yatmadan hemen önce yemek yememek ve yatağınızın başını eğmek gibi) de durumun kontrol altına alınmasını sağlayabilmektedir. ²⁴

Kuru Öksürük İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kuru öksürük için başlangıç olarak aile hekiminize başvurabilirsiniz. Altta yatan nedene bağlı olarak tanı ve tedavi için bir kulak burun boğaz uzmanından ya da göğüs hastalıkları uzmanından yardım alabilirsiniz. ²⁵