Hipertiroid Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Hipertiroidi Nedir?

Hipertiroidi, aşırı aktif olan tiroid bezinin aşırı miktarda tiroid hormonu ürettiği ve kan dolaşımına saldığı bir durumdur. Tiroid hormonları, sırasıyla; % 99,9 ve % 0,1 oranında tiroid hormonlarını temsil eden tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) içermektedir. T3 aslında en aktif tiroit hormonudur. T4’ün çoğu kan dolaşımında T3’e dönüştürülmektedir. ¹ 

Tiroit bezinin kendisi beyinde bulunan hipofiz bezi tarafından düzenlenmektedir. Beyinde bulunan başka bir bez olan hipotalamus tarafından ise hipofiz bezi kontrol edilmektedir.

Hipotalamus, tiroid uyarıcı hormonu serbest bırakmak için hipofiz bezine sinyal göndermektedir. Böylece de, tiroid bezi vücudun metabolizması için gerekli olan hormonları üretmeye başlamaktadır. Bu üç bezin herhangi birinin aşırı aktivitesi nedeniyle aşırı miktarda tiroid hormonları üretilebilmekte, sonuç olarak da hipertiroidi ortaya çıkabilmektedir. ² 

Hipertiroidi, vücudun metabolizmasını önemli ölçüde hızlandırabilmektedir. Bu nedenle de, ani kilo kaybı, hızlı veya düzensiz kalp atışları, terleme ve sinirlilik veya gerginliğe yol açabilmektedir.

Hipertiroidi için çeşitli tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Genellikle, tiroid hormonlarının üretimini yavaşlatmak için antitiroid ilaçları ve radyoaktif iyot kullanılmaktadır. Bu tedavilerin yeterli olmadığı noktada ise ameliyat bir seçenek olabilmektedir. ³ 

Hipertiroidi Belirtileri

Boynun merkezinde, köprücük kemiğinin hemen üzerinde tiroid bulunmaktadır. Tiroid, kalp atış hızı ve kalorinin ne kadar çabuk yakıldığı gibi durumları kontrol eden kelebek şeklinde bir bezdir. Vücudun metabolizmasını düzenlemeye yardımcı olmak için hormonları üreterek serbest bırakmaktadır. Bu durumu, vücudun yiyecekleri enerjiye dönüştürmesi ve devam ettirmesi için gerekli olan fonksiyonu yerine getirmesine yardımcı olması olarak da açıklamak mümkündür.

Kişi hipertiroidi geliştirdiyse, bu, tiroidin aşırı aktif olduğu ve tiroksin adı verilen çok fazla miktarda hormon ürettiği anlamına gelmektedir. Sonuç olarak da, metabolizmanızı önemli ölçüde hızlandırabilmekte ve hoş olmayan belirtilere neden olabilmektedir. ⁴ 

Hipertiroidi nasıl anlaşılır? En yaygın olarak yaşanan hipertiroidi belirtileri şunlardır:

• Sinirli, gergin ya da endişeli hissetmek
• Ruh hali dalgalanmaları yaşamak
• Çok yorgun veya zayıf hissetmek
• Isıya karşı duyarlılık
• Büyümüş tiroid yani guatr (boynun ortasında ortaya çıkan bir şişlik)
• Bilinmeyen bir nedenden dolayı aniden kilo vermek
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı veya çarpıntılar
• Bağırsak hareketlerinizdeki sıklık artışı
• Ellerin ve parmakların titremesi
• Uyku sorunları
• Cildin hassaslaşması
• Saçın daha ince ve kırılgan bir hale gelebildiği saç yapısı değişiklikleri
• Adet döngüsündeki değişiklikler 

Bu belirtilerin yaşlı olan bireylerde ortaya çıkma olasılığı daha düşüktür. Bununla birlikte, tıpkı daha genç insanlarda olduğu gibi belirgin de olabilmektedir. Bu belirtiler arasında, kalp atış hızındaki artış ve sıcak havaya karşı duyarlı olma gibi belirtiler bulunmaktadır. Yaşlı erişkin kişi, gündelik faaliyetlere katılmak için her zamankinden daha fazla yorgun hissedebilmektedir.

Kullanılan bazı ilaçlar, hipertiroidi belirtilerini saklayabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, yüksek tansiyon için ya da başka bir rahatsızlık için beta blokerleri kullanıyorsanız, hipertiroidi geliştirdiğinizi fark edemeyebilirsiniz. Bu nedenle, doktorunuzun aldığınız tüm ilaçları bildiğinden emin olmalısınız. ⁵ 

Hipertiroidi başlangıcında, kişi kendini çok daha enerjik hissedebilmektedir. Bunun nedeni, metabolizmanızın hızlandırılmış olmasıdır. Ancak zamanla metabolizmada meydana gelen bu artış vücudun sistemini kırabilir ve kişinin kendisini daha yorgun hissetmesini sağlayabilmektedir.

Genellikle, hipertiroidi zaman içinde yavaş yavaş gelişen bir hastalıktır, ancak geliştirmeye başladığınız zaman gençseniz, belirtiler aniden de ortaya çıkabilmektedir. ⁶ 

Graves Hastalığı Belirtileri

Hipertiroidi hastalığının en yaygın nedenlerinden biri olan Graves hastalığı, bir bağışıklık sistemi bozukluğudur. Özellikle, 40 yaşın altındaki kadınları daha fazla etkilediği düşünülmektedir.

Hipertiroidi belirtilerine ek olarak, Graves hastalığına sahip olanların yaklaşık % 30’unda Graves hastalığına has bir durum olan ve oftalmopati olarak adlandırılan bir durum geliştirmektedir. Göz çevresindeki kaslar ve dokular da dâhil olmak üzere gözleri ve görme yetisini etkileyen bir durumdur. ⁷ 

Graves hastalığı nedeniyle gelişen hipertiroidi durumunda şu belirtiler de ortaya çıkabilmektedir:

• Gözlerin şişmesi
• Gözlerde ağrı veya basınç hissi
• Gözler ve gözlerin çevresinde kırmızılık veya yanma
• Kabarıklık veya göz kapaklarının geri çekilmesi
• Işığa karşı hassasiyet
• Çift görme veya görme kaybı

Bazen Graves hastalığı nedeniyle dermopati adı verilen bir durum da gelişebilmektedir. Ancak, bu daha seyrek olarak yaşanmaktadır. Cilt kızarmakta ve kalınlaşmaktadır. Özellikle, ayaklar ve parmakların üst kısımlarında ortaya çıkmaktadır. ⁸ 

Hipertiroidi Nedenleri

Hipertiroidi neden olur? Hipertiroidi, tiroid bezinin normalden daha fazla çalışması durumudur. Tiroid bezi tarafından tiroksin ve triiyodotironin hormonlarının aşırı üretilmesi hipertiroidi ile sonuçlanmaktadır. Graves hastalığı, tiroid nodülleri, tiroidit, iyot takviyesi, amiodaron ve kanser gibi çeşitli nedenlerin hipertiroidine yol açmaktadır.

Hipertiroidi nedenlerini daha ayrıntılı olarak şöyle sıralamak mümkündür: ⁹ 

Graves Hastalığı

Hipertiroidi hastalığının bilinen en yaygın nedeni Graves hastalığı olarak bilinmektedir. Bağışıklık sistemiyle ilgili olan bu durum, her 10 hipertiroidi vakasından 7’sinde görülmektedir. Graves hastalığına sahip olan kişinin bağışıklık sistemi, tiroid bezine saldırmak için tiroid uyarıcı immünoglobulin isimli bir antikor üretmektedir. Bu durum, tiroid bezinin normalden daha fazla triod hormonu üretmesine ve boyutunu değiştirmesine yol açmaktadır.

Graves hastalığının bazı kişilerde neden geliştiği tam olarak bilinememektedir. Diğer yandan, çocuk doğurma yaşında bulunan kadınlar ve sigara içenlerde daha sık görülmektedir. Aileden kalıtsal olarak geçme ihtimali de bulunmaktadır. Hem genetik hem de çevresel faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. ¹⁰ 

Toksik Adenomlar veya Toksik Nodüler Tiroid

Tiroid bezinde oluşan şişlikler veya nodüller tiroid hormonlarının daha fazla üretilmesine neden olabilmektedir. Bu da, bazı durumlarda hipertiroidi gelişimi tetikleyebilmektedir. Eğer tek bir nodül hipertiroidi belirtilerine açıkça neden oluyorlarsa, bu nodüllerin bazıları toksik nodüller ya da adenomlar olarak tanımlanmaktadır.

Hipertiroidi sahibi olan hastaların sadece %5’inde bu durum tiroid bezi nodüllerinden kaynaklanmaktadır. Diğer vakalarda ise birden fazla toksik nodül hipertiroidi belirtilerine neden olabilmektedir. Bu durum ise toksik multinodüler guatr olarak bilinmektedir.

Tiroid nodüllerinin kaynağı ve gelişimi halen tam olarak bilinmemektedir. ¹¹ 

Tiroidit

Tiroidit, tiroit bezinin aşırı salgılanması sonucu oluşmaktadır. Bağışıklık sisteminin tiroid hücrelerini hedef alması, bir enfeksiyon ya da herhangi başka bir anormallik, depolanmış olan tiroid hormonunun salınmasına yol açabilmektedir. Sonuç olarak da, kan içindeki tiroid hormonu seviyesi artmaktadır. Hipertiroidi ile sonuçlanabilen bu durum, hamile kadınlarda daha sık görülmektedir. ¹² 

İyot

İyot, tiroid bezinin sağlıklı bir şekilde tiroksin ve triiyodotironin hormonlarını üretebilmesi için son derece gereklidir. İyot yenilen gıdalardan temin edilebilmektedir, ancak takviyeleri ile birlikte iyot alımındaki belirgin artışlar, tiroid hormonlarının üretimini etkileyebilmekte ve hipertiroidi ile sonuçlanmasına yol açabilmektedir.

Tiroid nodülleri olduğu için hipertiroidi riski bulunan kişilerin iyot takviyeleri kullanımı sonucu hipertiroidi sahip olması oldukça sık yaşanan bir durumdur.  

Amiodaron Kullanımı

Amiodaron, atriyal fibrilasyonun tedavisinde yaygın olarak kullanılan antiaritmik (düzensiz kalp ritmini düzenlemeye yardımcı olan) olan bir ilaçtır. İyot içerdiğine sahip olması nedeniyle, özellikle tiroid nodülüne sahip olan kişilerde hipertiroidi gelişmesine neden olabilmektedir. Bu tip hipertiroidi, amiodarone bağlı hipertiroidizm da olarak bilinmektedir ve diğer tiplere göre tedavi edilmesi daha zordur. ¹³ 

Kanser

Folliküler tiroid kanseri, fonksiyonel tiroid kanseri olarak da bilinmektedir. Nadir de olsa, bazı durumlarda hipertiroidi gelişimine yol açabilmektedir. Bu tür kanserler tiroidin foliküllerinde başlamakta ve kanser hücreleri bazen tiroid hormonları olan tiroksin ve triiyodotironin ile birlikte üretilebilmektedir. Bu da hipertiroidi ile sonuçlanmaktadır. ¹⁴ 

Hipertiroidi Tedavisi

Hipertiroidi nasıl geçer? Hipertiroidi için uygulanan tedavi yöntemi, hipertiroidi nedenine bağlı olarak değişmektedir. Çoğu durumda, hipertiroidiye neden olan sorun tedavi edilebilmektedir. Neticede de, oluşan belirtiler ortadan kalkabilmekte ya da büyük oranda azalabilmektedir. Hipertiroidi tedavi edilmediği takdirde, kalp ve diğer birçok organ üzerinde aşırı stres yaratabilmektedir. ¹⁵ 

Hipertiroidi İlaç Tedavisi

Hipertiroidi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar şunlardır:

Beta Blokerler

Propranolol veya metoprolol gibi bazı beta blokerler, hipertiroidi belirtilerinin kontrol altında tutulabilmesine yardımcı olmaktadır. Bu ilaçlar hipertiroidi sonucu oluşan hızlı bir kalp atış hızını yavaşlatabilmekte, ellerin titremesini azaltabilmekte ve anksiyeteyi kontrol edebilmektedir.

Bu nedenle, beta blokerler hipertiroidi belirtilerini hafifletmek için oldukça sık kullanılmaktadır. Bununla birlikte, beta blokerler aşırı tiroid hormonu üretimini azaltmaya etki etmemektedir. Hormon üretimini normal seviyelere getirmek için başka tedaviler uygulanmaktadır. ¹⁶ 

Tiroid Hormonuna Etki Eden İlaçlar

Tiroid bezinin aşırı hormon üretimini azaltmaya yardımcı olan bazı ilaçlar metimazole ve propiltiourasil olarak bilinmektedir. Bu ilaçlarla ağızdan alınmaktadır ve 6-12 hafta içinde tiroid fonksiyonlarını kontrol edebilmektedir.

İlaçlar yüksek dozlarda alındığında daha çok etki etmekte, ancak, aynı şekilde yan etkilerinin oluşma riski de artmaktadır. Propiltiourasil, genç hastalarda karaciğer hasarına yol açabilmektedir, bu nedenle, genellikle metimazole tercih edilmektedir. ¹⁷ 

İyot

İyot, ağız yoluyla alınabilmektedir. Bazı durumlarda, hipertiroidi tedavisinde kullanılmaktadır. Bu yöntem daha çok hızlı tedaviye ihtiyaç duyulan insanlarda uygulanmaktadır. Kişi, tiroidi çıkarmak için ameliyat oluncaya kadar hipertiroidiyi kontrol altında tutmak için de bir süre iyottan yararlanabilmektedir. Uzun süreli kullanılmamaktadır. ¹⁸ 

Radyoaktif İyot

Radyoaktif iyot, tiroid bezinin bir kısmını yok etmek için ağızdan verilmektedir. Radyoaktif iyot, tiroid bezine iletilir, sonrasında tiroid bezi iyotu alır ve konsantre hale getirir. Hastanede tedavi nadiren uygulanmaktadır.

Tedavi uygulandıktan sonra, 2 ile 4 gün boyunca bebeklerden ve çocuklardan uzak durmakta fayda vardır. Eşle de ayrı odalarda yatılmalıdır. İşyerinde herhangi bir özel tedbir gerekmemektedir. Yaklaşık olarak, 6 ay kadar hamilelik düşünülmemelidir.

Radyoaktif iyot bazen sadece tiroid üretimini normale getirecek dozda, bazense tiroidi tamamen yok edecek dozda uygulanmaktadır. Tamamen yok edilmesi durumunda, kişi hayatının geri kalan kısmında tiroid hormonu replasman tedavisi almaktadır.

Radyoaktif iyot, hamile veya emziren kadına verilmemektedir, çünkü fetüsün ya da emzirilen çocuğun tiroid bezini yok edebilmektedir. ¹⁹ 

Hipertiroidi Ameliyatı (Tiroidektomi)

Bazı durumlarda, tiroidin tamamını veya bir kısmını çıkarmak için ameliyat gerekli görülebilir. Aşağıdaki durumlarda ameliyat en iyi seçenek olabilmektedir:

• Tiroid bezi ciddi derecede şişmişse (büyük bir guatr)
• Aşırı aktif bir tiroid nedeniyle ciddi göz sorunları yaşanıyorsa
• Diğer tedavi yöntemleriyle olumlu bir sonuç alınamamışsa

Ameliyat durumunda, aşırı aktif olan tiroid bezi iyileşmiyorsa, belirtilerin tekrar yaşanmasını engellemek için, tiroid bezinin tamamının çıkarılması önerilmektedir.

Ancak sonuçta, tiroid bezinin fonksiyonlarını telafi etmek için hayatın geri kalanında ilaç kullanılması gerekmektedir. ²⁰ 

Graves Hastalığı Tedavisi

Hipertiroidi nedenlerinden biri olan Graves hastalığında, göz ve cilt belirtileri için ek tedavi gerekebilir. Göz belirtileri için yatak başının kaldırılması, göz damlası uygulanması, göz kapakları için özel bantlar kullanılması ve bazen de selenyum veya diüretik (sıvı atılımını hızlandıran ilaçlar) ilaçların alınması mümkün olabilir.

Cilt belirtileri için kortikosteroid kremler veya merhemler anormal cildin kaşıntı ve sertliğinin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Çoğu zaman sorun aylar ya da yıllar sonra tedavi olmaksızın ortadan kalkmaktadır. ²¹