Kireçlenme Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kireçlenme Hastalığı Nedir?

Kireçlenme, çoğunlukla kıkırdağı etkileyen ve çok yaygın olarak görülen bir hastalıktır. Kıkırdak, bir eklemdeki kemik uçlarını örten kaygan dokudur. Sağlıklı kıkırdak, kemiklerin birbirine kaymasını sağlamaktadır. Ayrıca, hareket şokunu hafifletmeye de yardımcı olmaktadır. Osteoartrit olarak da bilinen kireçlenme durumunda ise üst katman kıkırdağı parçalanmaya ve zamanla aşınmaya başlamaktadır.

Bu da, kıkırdağın altındaki kemiklerin birlikte sürtmesine neden olmaktadır. Sürtünme, eklemin ağrısına, şişmesine ve hareket kaybı yaşamasına yol açmaktadır. Zamanla, eklem normal şeklini de kaybedebilir. Ayrıca, kemik uçları eklem kenarlarında büyüyebilir. Kemik veya kıkırdak bitleri kopabilir ve eklem boşluğu içinde yüzebilir, bu da daha fazla ağrı ve hasara neden olur.

Kireçlenme sorunu olan hastaların sıklıkla yaşadığı belirtiler arasında en yaygın olanları eklem ağrısı ve hareket kaybıdır. Eklem hastalıklarının diğer bazı biçimlerinden farklı olarak, kireçlenme sadece iç organları değil sadece eklemleri etkilemektedir. Romatoid artrit (artritin ikinci en yaygın biçimi) eklemlerin yanı sıra vücudun diğer bölümlerini de hasar verebilmektedir. Kireçlenme ise artritin en yaygın türü olarak bilinmektedir. ¹ 

Kireçlenme Belirtileri

Kireçlenme, özellikle 65 yaş üstü yetişkinlerin üçte birinden fazlasını etkilemektedir. Diğer adıyla osteoartrit olarak da bilinen kireçlenme belirtilerini, genç yetişkinlerin önemli bir kısmı da yaşamaktadır.

Kireçlenme başlangıcı, kıkırdağın yaş veya ağır kullanım nedeniyle kopmaya başlamasıyla ortaya çıkmaktadır. Kıkırdak normalde kemik uçlarını örter ve kemiklerin serbestçe hareket etmelerini sağlar. Kıkırdak dejenerasyonu eklem kemiklerini ortaya çıkarır ve kemiklerin birbirine temas etmesine sebep olur. ² 

Kireçlenme nasıl anlaşılır? Kireçlenmenin ana belirtileri şunları içermektedir:

• Ağrı
• Etkilenen eklemleri hareket ettirmede sorun yaşama
• Sertlik (güne başlarken daha şiddetlidir, ancak kişi hareket etmeye başladıktan yaklaşık 30 dakika sonra düzelmeye başlar)

Bazı durumlarda kireçlenmeye sahip olan bazı kişiler bu belirtileri yaşamayabilir. Belirtiler genelde yalnızca bir eklemde veya sadece bir kaçında hissedilir. Birçok durumda bu belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar.

Kireçlenmenin diğer belirtileri ise şunları söyle sıralanmaktadır:

• Etkilenen eklemler her zamankinden daha büyüktür
• Eklemi bir süre hareket ettirmedikten sonra ağrı ve sertlik daha da kötüleşir
• Eklemlerde sıcaklık hissi
• Kas kaybı
• Etkilenen eklemdeki hassasiyet
• Etkilenen eklemlerde hareket sınırlılığı
• Hasta, etkilenen eklemde çıtırtılı bir ses hissedebilir ³

Sertleşme (Kireçlenme)

Kireçlenme sorunu yaşayan çoğu insan için, sertlik özellikle sabahları oldukça rahatsız edici bir hale gelmektedir. Genellikle, hareketsizlik veya dinlenme periyotlarından sonra da daha kötüleşme eğilimine sahiptir. Bu zamanlarda, eklemler fazlasıyla hissedebilir. Ağrı, sertlik ve hareket etmede zorlanma ortaya çıkan en belirgin belirtilerdir.

Ağrı

Ağrı, eklem hastalıklarının en ortak belirtisidir. Kas ağrısı çevredeki dokuda da oluşabilir. Genellikle ağrı ve sertlik, uykudan veya bir süre hareketsiz kaldıktan sonra daha yoğun olur. Kireçlenme yaşayan bazı insanlar, eklem hareketleri sırasında daha fazla ağrı hissetmekte ve dinlenme sırasındaki ağrıları azaltmaktadır. Zamanla, eklemler kullanılmadığında bile ağrı oluşabilir. Ağrıyla beraber eklem hassasiyeti de başlamaktadır. ⁴ 

Şişme

Şişme, romatizmal artrit olan hastalarda daha yaygın olarak görülen bir belirtidir. Bununla birlikte, kireçlenme yaşayan insanlar da şişme ortaya çıkabilmektedir. Şişkinlik, vücudun tahriş edici maddelere (örneğin; kemiğe temas eden kemik gibi) verdiği bir tepkidir. Bu durum yaşanan sertlik ve ağrıyı daha da katlamaktadır.

Esneklik kaybı ve hareket alanı kısıtlılığı

Kireçlenmeye sahip olan insanların yaklaşık yüzde 80’inde hareket alanı ile ilgili bazı sorunlar yaşanmaktadır. Yaklaşık yüzde 25’inin günlük yaşam aktivitelerine katılabilmesi için yardıma ihtiyacı bulunmaktadır.

Yorgunluk

Kireçlenme sorunu olan insanlar genellikle rutin hayatın temel günlük görevlerini yerine getirmek için ekstra fiziksel gayret göstermek zorunda kalmaktadır. Bu da yorgunluğa neden olabilir.

Eklemlerin ses çıkarması

Kireçlenmesi olan birçok insan hareket ederken eklem sesleri duymaktadır.

Ateş

Ateş genellikle bir kireçlenme belirtisi olarak görülmemektedir. Bununla birlikte, yaygın inflamasyon düşük dereceli bir ateşe neden olabilmektedir. ⁵ 

Diz, kalça veya eller en sık etkilenen eklemlerdir. ⁶ 

Dizlerde Kireçlenme Belirtileri

Kireçlenme, bir yaralanma (veya başka bir durum) sebep olmadıkça, çoğu durumda her iki dizi de etkilemektedir. Hasta yürürken, özellikle yokuş yukarı veya merdiven çıkarken ağrı yaşamaktadır. Dizler pozisyonda kilitlenebilir, bu da bacağın düzeltilmesini zorlaştırır. Diz, kullanıldığında yumuşak, çıtırtılı bir ses çıkarabilir.

Kalçalarda Kireçlenme Belirtileri

Bir arabanın içine girip çıkmak veya ayakkabı ve çorapları giymek gibi kalça ekleminin hareketini gerektiren herhangi bir şey sorunlara neden olur.

Kalçadaki ağrı oldukça yaygındır, ancak kalçalarında kireçlenmesi olan bazı hastalar, dizlerde de ağrı yaşamaktadır. Daha az sıklıkta, uyluklarda ve ayak bileklerinde de ağrı hissedilebilir.

Ağrı genellikle yürüme sırasında hissedilir. Ancak bazı insanlar dinlenirken bile acı çekebilirler. ⁷ 

Ellerde Kireçlenme Belirtileri

Bu durumdan üç alan etkilenebilir:

• Başparmak tabanı
• Parmakların üst eklemi (tırnağa en yakın)
• Parmakların orta eklemi

Parmaklar sert, şişmiş ve ağrılı olabilir. Bazen parmak eklemlerinde çarpmalar meydana gelebilir. Bazı durumlarda parmak ağrısı azalır ve sonunda kaybolur; geriye ise şişme ve yumrular kalır.

Etkilenen eklemlerde parmaklar biraz yana eğilebilirler. Parmakların arkasında sıvı dolu topaklar (kistler) gelişebilir; bunlar genellikle ağrılı topaklardır.

Başparmakla bileğin yerde bir yumru gelişebilir. Bu durum yazı yazmak ya da kavanoz açmak gibi günlük işleri zor ve ağrı verici bir hale getirebilir. ⁸ 

Acil olarak tıbbi yardım gerektiren durumlar

Kireçlenme yaşam kalitenizi olumsuz etkileyebilir. Bununla birlikte, genellikle acil yardım gerektiren bir hastalık değildir. Eklem ağrısına, diğer ciddi sağlık sorunları da neden olabilir. Aşağıdaki sıralanmış olan kireçlenme belirtileri durumunda ise doktorunuza başvurmalısınız:

• Eklem ağrısının üç günden uzun sürmesi
• Şiddetli, açıklanamayan eklem ağrısı
• Eklemde şiddetli şişlik
• Eklem hareketinde zorluk
• Eklem çevresindeki deride ısı veya kızarıklık
• Ateş veya açıklanamayan kilo kaybı ⁹

Kireçlenme Nedenleri

Kireçlenme neden olur? Kireçlenme, vücudun onaramadığı eklemler olduğunda ve eklemlerin çevresinde hasar oluştuğunda ortaya çıkmaktadır.

Normal yaşamın bir parçası olarak, eklemleriniz sürekli olarak düşük hasar düzeyine maruz kalmaktadır. Ancak çoğu durumda, vücudun kendisi bu hasarı onarmaktadır. Genellikle, onarım işlemi fark edilmeden geçmekte ve herhangi bir belirti yaşanmamaktadır.

Kireçlenmeye neden olabilecek hasar türleri ise şunları içerebilmektedir:

• Bağ veya tendon problemleri
• Eklemin kendisinde veya kemiğin içindeki iltihap
• Eklemlerin sorunsuz hareket etmesine izin veren koruyucu yüzeyin (kıkırdak) hasar görmesi

Bu onarım işleminin neden yarıda kesildiğine ilişkin kesin nedenler bilinmemekle birlikte, durumu geliştirme riskini artırdığı düşünülen birkaç faktör bulunmaktadır. ¹⁰ 

Eklemdeki Değişiklikler

Eklemlerinizin kenarlarında büyüyen çıkıntı kemikler olabilir. Bu hasar kıkırdak ve eklem boşluğunu daraltabilir ve eklem iltihabı, dokuların kızarması, şişmesi ve ısınmasına neden olabilir. Kemikleriniz kalınlaştıkça ve genişledikçe, eklemleriniz sert, acı verici ve hareket etmesi zor bir hale gelmektedir. ¹¹ 

Kireçlenmeye Neden Olan Risk Faktörleri

Eklem onarım sürecinde bozulmanın neden ortaya çıktığı ve bu durumun neden kireçlenmeye yol açtığı bilinmemektedir. Bununla birlikte, çeşitli faktörlerin kireçlenmenin gelişimine katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Bunlar aşağıda şöyle özetlenmektedir: ¹² 

Genler

Çeşitli genetik özellikler kişinin kireçlenme geliştirme olasılığının artmasına neden olabilir. Bir olasılık, vücudun kıkırdağını oluşturan protein olan kollajen üretiminde nadir bulunan bir kusur olmasıdır. Bu anormallik kireçlenmenin 20 yaşına kadar erken dönemde ortaya çıkmasına neden olabilir. Diğer kalıtsal özellikler, kemiklerin birbirine uyma biçiminde hafif kusurlara neden olabilir, böylece kıkırdak normalden daha hızlı yıpranır. Araştırmacılar daha önce artan ağrı duyarlılığına bağlı FAAH adı verilen bir genin, dizlerde kireçlenmesi olan hastalarda hastalığı olmayanlardan daha yüksek olduğunu bulmuşlardır. ¹³ 

Aşırı Kilo

Aşırı kilolu olmak kalça ve dizlere ek bir baskı uygular. Uzun yıllar bu ekstra kiloyu taşıyan, eklemleri yumuşatma görevi gören kıkırdağın daha çabuk parçalanmasına neden olabilir. Araştırmalar, kilolu olma ile ellerde osteoartrit riskinde artış arasında bir bağlantı olduğunu bulmuşlardır. Bu çalışmalar aşırı yağ dokusunun eklemlere zarar verebilecek iltihaplı kimyasallar (sitokinler) ürettiğini de söylemektedir. ¹⁴ 

Yaralanma ve Aşırı Kullanım

Eklem hareketleri veya yaralanmalar (kırık, cerrahi müdehale gibi) kireçnlenmeye neden olabilir. Örneğin bazı sporcular, art arda eklemlere, tendonlara ve bağlara zarar verirler ve bu da kıkırdak parçalanmasını hızlandırabilir. Uzun süre ayakta kalmayı, tekrarlayan bükmeyi, ağır kaldırmayı veya diğer hareketleri gerektiren belirli meslekler de kıkırdağın daha çabuk aşınmasına neden olabilir. Bir eklemi destekleyen kasların bir dengesizliği veya zayıflığı, hareketlerde ve eklemlerde nihai kıkırdak parçalanmasına da neden olabilir. ¹⁵ 

Diğer Kireçlenme Nedenleri

Kireçlenmeye başka faktörler de katkıda bulunabilir. Bu faktörler romatoid artrit gibi kemik ve eklem hastalıkları, hemokromatoz gibi bazı metabolik bozukluklar, vücudun aşırı miktarda demir emmesi veya vücutta aşırı büyüme hormonu üreten akromegaliyi içerir. ¹⁶ 

Kireçlenmeye Ne İyi Gelir?

Kireçlenme eklemlerden bir veya daha fazlasının iltihaplanmasına denir. Kireçlenme genelde yaşa bağlı olarak ortaya çıkar, yaş ilerledikçe eklem ağrıları artar ve sertleşme meydana gelir. Kireçlenmenin en yaygın türleri osteoartrit ve romatoid artrittir.

Kireçlenme kemik uçlarının sertleşmesi ve kayganlığının deforme olması sonucu meydana gelmektedir. Böylece kişinin hareket kabiliyeti giderek azalır, zamanla kireçlenme hareket esnasında acıya dönüşür.

Ürik asit kristalleri, sedef hastalığı, lupus hastalığı veya enfeksiyonlar kireçlenme hastalığının altında yatan sebepler olarak gösterilir.

Kireçlenme hastalığının tedavisi, hastalığın deneklerine bağlı olarak değişir. Genelde yaşlanmayı geciktirici önlemler alanarak hastalığın önüne geçilmeye çalışılır.

Kireçlenme Tedavisi

Kireçlenme nasıl geçer? Kireçlenme belirtilerinin kontrol altına alınmasına yönelik en etkili adım, mümkün olan en kısa zamanda erken teşhis ve tedavinin başlamasıdır. Cerrahi olmayan tedaviler genellikle fiziksel belirtilerin yönetimi ve günlük işleyişinin korunması için yeterlidir.

Kireçlenme tedavisi programları genel olarak ilaç ve egzersiz terapisinin bir kombinasyonunu içermektedir. ¹⁷ 

İlaçla Kireçlenme Tedavisi

İlaç tedavisi, ağrıyı azaltmaya ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya odaklanmaktadır. Bu nedenle fiziksel belirtileri yönetmek için kullanılır. Sık kullanılan bazı ilaçlar ise şunlardır:

• Analjezikler: Ağrıyı gidermek için ağrı gidericiler veya asetaminofen ya da tramadol içerikli analjezikler kullanılır, ancak iltihaplanmayı veya şişmeyi hafifletmezler. Yan etkileri az olduğundan analjezikler, hafif ile orta derecede ağrı yaşayan hastalar için önerilir.
• Topikal analjezikler: Topikal analjezikler, etkilenen bölge üzerinden cilde doğrudan uygulanabilen kremlerdir. Bu kremler hazırlanırken genellikle keklik üzümü ve okaliptüs gibi ağrıyı azaltan içerikler kullanılır. Topikal analjezikleri eczanelerden kolayca temin etmek mümkündür. Çoğu durumda hem oral ağrı kesici hem de topikal ağrı kesici birlikte kullanılır.
• Steroidal olmayan antienflamatuarlar: Aspirin, ibuprofen, naproksen, cox-2 inhibitörleri gibi steroidal olmayan antienflamatuar ilaçlar şişme ve iltihaplanmayı azaltmak için kullanılır. Genelde orta ile şiddetli ağrı yaşayan hastalar için önerilir. ¹⁸ 

Kireçlenme İçin Fizik Tedavi

Fizik tedavi, yürüme, banyo yapma ve giyinme gibi günlük görevleri yerine getirebilme yeteneğini sağlamaya yardımcı olan hedefli egzersizleri içermektedir. Dinlenme iyileşme sürecinin önemli bir parçası olmakla birlikte, hasar gören deriyi çevreleyen kasları güçlendirmek için ılımlı düzeydeki aktivitelere de ayak uydurmak önemlidir. Güçlü kaslar, eklem için daha fazla denge sağlar ve bu da eklem üzerindeki stresin azalmasına yardımcı olur.

Ağrıya neden olabilecek günlük aktivitelerde uygun değişiklikleri göstermek için mesleki terapi de önerilebilir.

Kireçlenme İçin Enjeksiyonlar

Steroid Enjeksiyonlar: Steroid enjeksiyonlar, ağrı orta şiddette ya da şiddetliyse ve özellikle ağrı belirtisi hastanın egzersizlere katılma imkanını sınırlıyorsa uygulamaktadır. Fizyoterapi ile kombine edildiğinde steroid enjeksiyonu, hastanın terapiye daha fazla katılım gösterebilmesi için önemli bir fırsat sunmaktadır, çünkü ağrı giderilir veya en azından kontrol altında tutulur.

Hastanın terapiye katılmasını sağladığı için hasta, etkilenen eklem ya da eklemler çevresindeki önemli kasları gerginleştirebilir, güçlendirebilir ve böylece eklem ya da eklemler tarafından yaşanan yükü azaltabilir. Neticede iltihaplanma ve ağrı da geri dönmez. ¹⁹ 

Hyaluronik Asit Enjeksiyonları: Hyaluronik asit enjeksiyonları, eklemin yağlanmasını sağlayarak eklem ağrısı ve iltihabının azaltılması için tasarlanmış bir enjeksiyon yöntemidir. Bu enjeksiyonlar, eklemin doğal akışkanının yerini almaya yardımcı olmaya çalışmaktadır ve bazen eklemlerdeki boşlukların içini doldurmayla tanımlanmaktadır.

Eklemdeki iltihaplanmayı ve ağrıyı azaltarak, tıpkı steroid enjeksiyonlarında olduğu gibi, hastanın kaslarını çalıştırması ve güçlendirmesi için imkan sunmaktadır. Hasta bu imkanı kullanmazsa, genellikle belirtiler 6-12 ay içinde tekrar ortaya çıkar ve bu noktada gerekirse enjeksiyonlar tekrarlanabilir. ²⁰ 

Kireçlenme Ameliyatı

Çoğu hasta için, kireçlenme belirtileri ameliyat dışındaki bakım ile başarıyla yönetilebilir. Bununla birlikte, bazı hastalarda ciddi eklem hasarı, aşırı ağrı ya da çok sınırlı hareketlilik yaşıyorsa cerrahi uygun bir seçenek olabilir. Kalça kireçlenmesi veya diz kireçlenme için yaygın cerrahi tipleri artroskopik cerrahi, osteotomi ve artroplasti (total eklem replasmanı) bulunmaktadır.

Hareket etmenin mümkün kılınması ve ağrının dindirilmesi gibi ameliyatın potansiyel faydaları cazip gelse de, herhangi her ameliyat gibi bu ameliyatın da risk taşıdığını unutmamak önemlidir. Bu riskler fazla kilolu veya diğer sağlık sorunları olan hastalar için daha yüksektir, sonuç olarak, bunlar birçok kireçlenme hastası için endişe kaynağıdır. ²¹ 

Kireçlenme için hangi doktora gidilir?

Eklemlerinizde kireçlenme olup olmadığını anlamak için aile hekimine ya da dâhiliye (iç hastalıklar) uzmanına başvurabilirsiniz. Tedavinin sonraki aşamalarında fizyoterapist, ortopedi cerrahı ya da bir diyetisyen size yardımcı olabilir. ²²