Karaciğer Kanseri Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Karaciğer Kanseri Nedir?

Karaciğer kanseri, karaciğerdeki hücrelerin kontrol edilemez bir şekilde hızla büyümesi ve birikerek tümörü oluşturması sonucu oluşan bir hastalıktır. Kanserli hücreler zamanla çevresindeki sağlık dokuları da istila ettiği ve vücudun diğer bölgelerine yayıldığı için malign yani kötü huylu tümör olarak tanımlanmaktadır. Karaciğer kanseri vücut için tehlike yaratmaktadır çünkü karaciğer vücuttaki toksinleri atmak ve kanın pıhtılaşması için gerekli olan proteinleri üretmek gibi hayati fonksiyonlara sahip bir organdır.

Karaciğer kanseri iki kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar primer (birincil) ve sekonder (ikincil) karaciğer kanseridir. Primer karaciğer kanseri doğrudan karaciğerin içinde başlamaktadır. Sekonder karaciğer kanseri ise kanserin vücudun başka bir bölgesinde başlayıp sonrasında karaciğere de yayılması durumudur. Bu süreç metastaz olarak adlandırılmaktadır. ¹ 

Metastatik karaciğer kanserini primer kanserden ayırt etmek çok önemlidir çünkü ikisi de farklı şekillerde tedavi edilebilmektedir. Metastatik kanser için tedaviler kanserin kaynağın olan vücut bölgesine odaklanmaktadır.

Bununla birlikte primer karaciğer kanseri de kendi içinde iki tip olmak üzere ayrılmaktadır. Biri hepatoselüler karsinom (HCC), diğeri ise kolanjiokarsinom olarak adlandırılmaktadır. Hepatoselüler karsinom karaciğer hücrelerinde başlamaktadır ve en sık görülen karaciğer kanseri tipidir. Kolanjiokarsinom daha az görülmektedir ve safrayı taşıyan küçük karaciğer tüplerinde başlamaktadır. ² 

Karaciğer Kanseri Belirtileri

Karaciğer kanseri başlangıcında herhangi bir belirti meydana gelmeyebilmektedir. Karaciğer büyük bir organdır ve büyük bir tümör söz konusu olduğunda bile normal şekilde işlevini görebilmektedir. Belirtiler genellikle tümör büyüdüğünde ve safra kanallarını bloke etmek gibi vücutta değişikliklere neden olduğunda ortaya çıkmaktadır. Karaciğer kanseri belirtileri genellikle diğer karaciğer hastalıkları belirtilerine benzemektedir. ³

Karaciğer kanseri nasıl anlaşılır? Ortak karaciğer kanseri belirtileri şunlardır:

• Diyet değişiklikleriyle ilgili olmayan kilo kaybı
• Küçük porsiyon bir yemekten sonra doluluk hissi ve iştah kaybı
• Bilinen sağlık koşullarından kaynaklanmayan mide bulantısı ve kusma
• Kalıcı, devam eden zayıflık veya yorgunluk olan genel halsizlik
• Diğer koşullarla ilgisi olmayan ateş
• Karnın sağ üst kısmında veya sağ omuz kanadının yakınında oluşan ağrı
• Karaciğer genişlemesi (sağ taraftaki kaburgaların hemen altında bir yumru hissetme)
• Karın şişmesi (assit)
• Sarılık (cildin ve gözlerin sararması) ⁴ 

Hepatik ensefalopati: Karaciğer işlevlerini yerine getiremediği takdirde, atık ürünler kanda birikmekte ve sonucunda hepatik ensefalopati gelişmektedir. Hepatik ensefalopati belirtileri ise şunlardır:

• Tatlı ya da küf kokusu nefes
• Karışıklık
• Unutkanlık
• Uyuşukluk
• Kişilik veya ruh hali değişiklikleri
• Sinirlilik ve kaygı
• Konuşma bozukluğu
• Uyku düzeninde değişiklikler
• Elleri ve kolları sallamak veya kontrol etmede zorlanmak
• Koma ⁵

Portal hipertansiyon: Kanı karaciğere taşıyan ana damarda meydana gelen basınç artışı sonucu oluşmaktadır. Karaciğerde oluşan tümör kan akışını bloke ettiği zaman gelişmektedir. Sonrasında karaciğer sirozu da ortaya çıkabilmektedir. Kan yolu oluşan basınçtan kurulmak için mide ve yemek borusunun damarlarını genişletmeye başlamaktadır. Varis olarak adlandırılan bu durumun belirtileri şunlardır:

• Dalak şişmesinin neden olduğu sol karın bölgesinde bir yumru
• Karın içinde sıvı birikmesi (asit olarak da adlandırılır)
• Nefes darlığı, akciğerlerin etrafında sıvı birikmesi (plevral efüzyon)
• Dışkıda kan, siyah ya da katran rengi dışkı
• Kan kusma ⁶

Karaciğer Kanseri Evreleri

Karaciğer kanserinin evreleri dört evre olarak ayrılmaktadır ve şunları içermektedir:

• Evre: Tümör sadece karaciğerde meydana gelmektedir ve henüz başka bir organa veya yere yayılmamaktadır.
• Evre: Ya karaciğerde küçük tümörler gelişmektedir ya da kan damarında bir adet tümör gelişmektedir.
• Evre: Ana kan damarlarına ulaşan çeşitli büyük tümörler veya bir adet tümör bulunmaktadır. Kanserin safra kesesine ulaşma ihtimali de bulunmaktadır.
• Evre: Kanser vücudun diğer bölgelerine yayılmaktadır. Bu durum metastaz olarak adlandırılmaktadır. ⁷ 

Nadir durumlarda, özellikle hastalığın erken evrelerinde karaciğer kanseri sonucu başka bozukluklar da gelişebilmektedir. Paraneoplastik sendrom olarak adlandırılan bu durum, vücudun diğer bölgelerinde de belirtilerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Oluşan bütün belirtilerin dikkate alınması karaciğer kanserinin erken evrede teşhis edilmesine yardımcı olmaktadır.

Karaciğer kanseri ile ilgili bazı paraneoplastik sendromlar şunlardır:

• Hiperkalsemi: Yüksek kan kalsiyum seviyeleri
• Hipoglisemi: Düşük kan şekeri seviyeleri
• Eritrositoz: Yüksek alyuvar sayısı
• Hiperkolesterolemi: Yüksek kolesterol düzeyleri
• Jinekomasti: Meme büyümesi
• Erkeklerde testislerin küçülmesi ⁸

Karaciğer Kanseri Nedenleri

Karaciğer kanseri neden olur? Karaciğer kanserine neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir. Genellikle, karaciğer kanseri vakaları daha öncesinde siroz hastalığıyla mücadele etmektedir. Siroz geliştiren hastanın karaciğerleri bütün görevlerini tam olarak yerine getirememektedir.

Kanser, vücudun belirli bölgelerinde anormal ve kontrolsüz bir şekilde büyümeye başlayan hücreler sonucu oluşmaktadır. Kontrolsüz bir şekilde büyümeye devam eden bu hücreler birikerek tümörü meydana getirmektedir.

Kanser çeşitlerinde bilinmeyen taraf ise hücrelerin neden böyle anormal bir büyüme sürecine girdiğiyle ilgilidir. Diğer yandan, pek çok risk faktörü ile bu durum açıklanmaya çalışılmaktadır. Siroz da karaciğer kanseri risk faktörleri arasında en sık karşılaşılanıdır.

Bununla birlikte, siroz hastalığı bulunan her hastanın karaciğer kanseri geliştireceği sonucuna varılmamaktadır. Siroz hastalığı bulunmayan kişilerin de karaciğer kanseri geliştirme riski bulunmaktadır. ⁹ 

Karaciğer kanserine yol açabilen diğer risk faktörleri ise şöyle açıklanabilmektedir:

• Hepatit B Enfeksiyonu

Kronik hepatit B enfeksiyonu, karaciğer kanseri gelişiminde önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır. Özellikle, Afrika ve Asya ülkelerinde önde gelen karaciğer kanseri nedenleri arasında gelmektedir. Hepatit B enfeksiyonu bulunan kişilerin yaklaşık olarak yüzde 95’i bu enfeksiyondan arınabilmektedir, ancak geriye kalan yüzde 5’te bulunan kişiler kronik taşıyıcı olmaktadır. Bu kişilerin diğerlerine oranla karaciğer kanseri geliştirme riski daha yüksektir. ¹⁰ 

• Hepatit C

Hepatit C de tıpkı Hepatit B enfeksiyonu gibi karaciğer kanserinde önemli bir risk faktörü olarak görülmektedir. Ancak, hepatit B enfeksiyonun aksine birçok insanın vücudun temizlenmemektedir ve ilerleyip bir hastalık haline gelmektedir. Bu enfeksiyonu taşıyan kişilerin yaklaşık olarak yüzde 10 ila 30’unda siroz hastalığının da geliştiği gözlemlenmektedir.

• Alkole Bağlı Olmayan Karaciğer Yağlanması

Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması, karaciğerin fonksiyonlarını kaybetmesine neden olan karaciğerde yağ birikmesi durumudur. Otoimmün bir hastalık olduğu ve genetik faktörlerin bunda bir rol aldığı düşünülmektedir. Karaciğer yağlanması karaciğer kanseri riskini artırabilmektedir. Yakın ilişkili olan metabolik sendrom da karaciğer kanseri için bir risk faktörü oluşturabilmektedir. ¹¹ 

• İmmünsüpresyon

İmmünsüpresyon pek çok kanser çeşidinin yanı sıra karaciğer kanseri riskini de artırabilmektedir. HIV / AIDS’e sahip olmak, karaciğer kanseri geliştirme riskini tam beş kat artırmaktadır. Karaciğer de dâhil organ nakli olan kişilerinde karaciğer kanseri olma riski yükselmektedir.

• Lupus Hastalığı

Nedeni bilinmeyen Lupus hastalığı, karaciğer kanseri geliştirme riskini tam iki katı kadar artırabilmektedir.

• Diyabet

Diyabet hastalarının da karaciğer kanserine yakalanma riski diğer insanlara oranla daha fazla artabilmektedir. Kan şekeri seviyelerinin daimi olarak kontrol altında tutulması bu riski düşürebilmektedir. ¹² 

• Kimyasallara Maruz Kalmak

Pek çok kimyasala uzun süreli olarak maruz kalmak, karaciğer kanseri gelişiminde risk faktörü oluşturmaktadır. Arsenik (suda bulunur), vinil klorür (plastiklerde bulunur), akrilamid, PFOA veya perflorooktanoik asit (kuru temizleme yöntemlerinde bulunur), poliklorlu bifeniller (PCB’ler), perflorlanmış kimyasallar (PFC’ler), benzo (a) piren (BaP) ve trikloroetilen gibi kimyasallar tehlikeli olabilmektedir.

• Sklerozan Kolanjit

Sklerozan kolanjit, inflamatuar bir bağırsak hastalığıdır. Kronik bir karaciğer hastalığıyla da bağlantılıdır. Sklerozan kolanjit, safra kanallarının iltihaplanmasına ve skarlaşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle safra, karaciğere geri dönmekte ve orada bir skar oluşmasına yol açmaktadır. Hastalığı olan kişilerin yüzde 10 ila 15’inin kolanjiokarsinom (safra kanalı kanseri) geliştireceği düşünülmektedir. ¹³ 

• Irk ve Yaş

Asya ülkelerinde ve Pasifik adalarında, hepatit epidemisine bağlı olarak karaciğer kanseri daha fazla görülmektedir. Diğer yandan, Kafkaslarda ise bu çeşit kanser çok daha az yaşanmaktadır. ¹⁴ 

Karaciğer kanseri kadınlara oranla erkeklerde daha sık görülmektedir.

Genetik Faktörler

Aile bireylerinde karaciğer kanseri geçmişi olması riski artırabilmektedir. Bu yakınlık anne, baba, kardeş ya da çocuk gibi birinci dereceden olduğu takdirde risk daha yüksek olmaktadır.

Karaciğer kanseri riski oluşturan diğer genetik faktörler ise şunlardır: ¹⁵ 

• Hemokromatozis

Kalıtsal hemokromatozis (aşırı demir yüklenme hastalığı), vücudun genellikle karaciğerde demir depolanmasını gösteren bir durumdur. Zamanla, bu durum genellikle siroz ve karaciğer yetmezliğine (diğer tıbbi sorunlara) yol açmaktadır.

Hemokromatozisi olan kişilerde karaciğer kanseri riski, genel popülasyondan 20 kat daha yüksek olabilmektedir.

• Primer Biliyer Siroz

Primer biliyer siroz, aile bireyleri arasında daha sık olarak görüldüğü için genetik olduğu düşünülmektedir. Safra karaciğerde biriken, safra kanallarına zarar veren ve karaciğer hasarı ve siroza yol açan ilerleyici, otoimmün bir hastalıktır. Bu nedenle, primer biliyer siroz durumunda karaciğer kanseri riski artabilmektedir. ¹⁶ 

• Wilson Hastalığı

Wilson hastalığı, bakırın vücutta birikmesi sonucu oluşan nadir bir genetik hastalıktır ve karaciğer kanseri için bir risk faktörü olduğu düşünülmektedir.

• Diğer Kalıtsal Hastalıklar

Karaciğer kanseri riskini artırabilen diğer kalıtsal hastalıklar arasında alfa-1 antitripsin eksikliği, tirozinemi, akut hepatik porfiri, porfiria cutanea tarda ve glikojen depo hastalığı gibi hastalıklar yer almaktadır.

Yaşam Tarzı Faktörleri

Bazı yaşam tarzı faktörleri de karaciğer kanseri gelişimini artırabilmektedir. Yukarıda sıralanmış olan risk faktörleri kişinin kendi kontrolünde değildir, ancak yaşam tarzı faktörlerine müdahale edilerek risk azaltmak mümkün olabilmektedir. ¹⁷ 

• Alkolizm

Süreli alkol kullanımı, alkolik hepatit ve alkolik karaciğer hastalığı dahil olmak üzere bir dizi karaciğer hastalığına neden olabilmektedir. Zamanla, siroz, karaciğerin belirgin yara izi ve sıklıkla karaciğer yetmezliği ile gelişmektedir.

Alkol zehirlenmesi, kısa vadede karaciğer kanseri ile ilişkili olmayabilmektedir, ancak hepatit B veya C enfeksiyonlarına yakalanma riskini artırabilmektedir.

• Sigara

Sigara içmek pek çok kanser çeşidinin gelişme riskini artırabilmektedir. Yapılan pek çalışmaya göre, karaciğer kanseri ile uzun süreli sigara kullanımı arasında bir bağlantı bulunmaktadır.

Hamilelik öncesi ya da hamilelik sırasında sigara içen ebeveynlerden doğan çocuklar, hepatoblastoma (karaciğer tümörü) adı verilen nadir görülen bir karaciğer kanseri riski taşımaktadır.

• Obezite

Karaciğer kanseri ve obezite arasındaki bağlantı tam olarak net değildir. Bununla birlikte, obezite diyabet ve alkol tüketimi ile bağlantılı olabileceği için karaciğer hasarı riskini artırabilmektedir.

• Anabolik Steroid

Özellikle ağırlık kaldıran sporcular tarafından kullanılanlar anabolik steroidler karaciğer hastalığı ve karaciğer kanseri riskini artırabilmektedir. ¹⁸ 

Karaciğer Kanseri Tedavisi

Karaciğer kanseri nasıl geçer? Primer karaciğer kanserini tedavi etmek için öncelikli olarak hastalığın hangi evrede olduğuna, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve kişisel tercihlerine dikkat edilmektedir. Sonrasında uygulanacak olan tedavi seçenekleri arasında ise ameliyat, lokalize tedaviler, radyoterapi, ilaç tedavisi ve palyatif bakım bulunmaktadır.

Karaciğer kanserinin tedavi yöntemleri daha ayrıntılı olarak şöyle açıklanmaktadır: ¹⁹ 

Cerrahi Yöntemler

Karaciğer kanserini tedavi için uygulanabilen bazı cerrahi işlemler şunlardır:

Karaciğer kanseri ameliyatı: Eğer tümör küçükse ve yayılmamışsa, cerrahi yöntemlerle kanserli dokular karaciğerden alınmaktadır. Gelecekte oluşabilecek kanser riskini önlemek için çevrede bulunan sağlıklı karaciğer dokusu da temizlenebilmektedir.

Bu ameliyattan sonra hastanın tekrar eski sağlığına kavuşup kavuşmaması tamamen kanserin karaciğer içindeki yerine ve karaciğerin fonksiyonlarını yerine getirip getirmediğine bağlı olarak değişmektedir.

Karaciğer nakli cerrahisi: Karaciğer kanserinden kurtulmak için sağlıklı bir karaciğer nakli yapılabilmektedir. Bu cerrahi işlem sırasında, kanserli karaciğer alınmakta ve yerine sağlıklı karaciğer yerleştirilmektedir. Karaciğer nakli, genellikle erken evre karaciğer kanseri bulunan hastaların küçük bir yüzdesinde uygulanmaktadır. ²⁰ 

Lokalize Tedavi Yöntemleri

Lokalize tedaviler sırasında hedeflenen alan kanserli hücreler ve kanserli hücreleri çevreleyen sağlıklı hücrelerdir. Karaciğer kanseri için uygulanabilecek olan lokal tedavi yöntemleri ise şunlardır:

Kanserli hücrelerin ısıtılması: Radyofrekans ablasyon isimli bir yöntemle, kanserli hücrelere elektrik akımı verilmektedir. Amaç ısıtarak kanserli hücreleri yok etmektir. Cerrah tarafından karın bölgesine bir ya da daha fazla iğne sokulmaktadır. İğneler tümöre ulaştığında ise elektrik akımı verilmektedir.

Kanserli hücrelerin dondurulması: Kriyoablasyon isimli bir yöntemle kanserli hücrelere aşırı soğuk uygulanmaktadır. Sıvı nitrojen içeren cihaz doğrudan kanserli tümöre yerleştirilmektedir. Ultrason yardımıyla da yönlendirilmekte ve hücrelerin dondurulması işlemi başlatılmaktadır. ²¹ 

Saf alkol uygulanması: Enjeksiyon yardımıyla saf alkol, cilt üzerinden ya da ameliyat sırasında doğrudan kanserli tümöre uygulanmaktadır. Böylece, alkole maruz kalan kanserli hücrelerin ölmesi sağlanmaktadır.

Kemoterapinin enjekte edilmesi: Kemoembolizasyon isimli bir işlemle kemoterapi ilaçları karaciğer enjekte edilmektedir. Oldukça güçlü anti-kanser ilaçların doğrudan karaciğere verilmesini içeren bir tür kemoterapi tedavisidir.

Mikro radyasyon küresi: Radyasyon içeren küçük küreler, doğrudan tümöre yerleştirilmektedir. Böylece, radyasyon tedavisi direkt olarak karaciğerdeki kanserli hücrelere odaklanabilmektedir. ²² 

Radyasyon Tedavisi

Kanserli hücreleri yok etmek için X ışınlarından ve protonlardan yapılanlar gibi yüksek enerjili ışınlar yararlanılmaktadır. Bu ışınlar doğrudan karaciğerdeki kanserli dokulara yönlendirilmektedir. Karaciğer ameliyatlarından önce ya da sonra uygulanabilen radyasyon tedavisi, genellikle kemoterapi ile birlikte kullanılmaktadır. ²³ 

İlaç Tedavisi

Tümör içinde meydana gelen belirli anormallikleri baskılamak için hedeflenmiş olan bu ilaçlar, hepatosellüler karsinomun (kanserin karaciğerin kendi hücreleri olan hepatositlerden kaynaklandığı bir primer karaciğer tümörü) tipli karaciğer kanseri durumunda, kanserin ilerlemesini durdurabilmektedir. ²⁴ 

Palyatif Bakım

Kanser gibi yaşamı tehdit eden hastalıklar durumunda palyatif bakım uygulanmaktadır. Palyatif bakım, hastalığın belirtilerini hafifletmeye odaklanan bir tedavi yöntemidir. Doktorlar, hemşireler ve diğer özel eğitimli profesyoneller tarafından hastaya ekstra destek sağlanmaktadır. Cerrahi yöntemler, kemoterapi ve radyasyon tedavisi gibi sert tedaviler sırasında da kullanılabilmektedir.

Palyatif bakım diğer uygun tedavilerle birlikte kullanıldığında, hasta kendisini daha iyi hissetmeye başlamaktadır. Böylece hastanın daha uzun süre yaşatılması da mümkün olabilmektedir. ²⁵ 

Karaciğer Kanseri İçin Hangi Doktora Gidilir?

Karaciğer kanseri tanısı ve tedavisi için gastroenteroloji ve hepatoloji uzmanı, tıbbi onkolog, radyasyon onkoloğu ve cerrahi onkolog gibi uzmanlara başvurulmaktadır.  

 UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.