Kurdeşen Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Ürtiker (Kurdeşen) Nedir?

Halk arasında kurdeşen olarak da bilinen ürtiker, kızarık, kabarmış ve kaşıntılı olan cildi içeren, bir veya daha fazla belirtinin eşlik ettiği yaygın bir cilt döküntüsüdür. Ürtiker döküntüleri, genellikle küçüktür, ancak, bir akşam yemeği tabağı kadar da büyük olabilmektedir. Bu döküntüler dairesel, oval veya halka şeklinde ortaya çıkabilmektedir.

Ürtiker vücudun herhangi bir yerini etkileyebilmektedir, ancak özellikle göğüs, boğaz, kol ve bacaklarda yaygındır. Genelde kümeler halinde toplanmaktadır, bir küme iyileşirken diğer küme daha daha da kötüleşebilmektedir.

Çoğu ürtiker döküntüsü iz bırakmaksızın birkaç saat içinde kaybolmaktadır. Diğer yandan, cildin başka bir yerinde yeniden ortaya çıkabilmektedir. 24 saatten fazla aynı yerde devam eden ürtiker, ürtikeryalvaskülit olarak bilinen farklı bir bozukluğa işaret edebilmektedir. ¹

Akut ürtiker durumunda, döküntüler birkaç gün veya haftalar boyunca gelip gidebilir. Nadiren de olsa, altı haftadan daha uzun sürebilmektedir. Kronik ürtiker daha az yaygın bir durumdur. Döküntüler aylarca hatta yıllarca gelip gidebilme riskine sahiptir.

Her altı kişiden birinin hayatlarının bir noktasında akut ürtiker ataklarına maruz kalacağı düşünülmektedir. Çoğu insanda bu durum herhangi bir alerjiden kaynaklanmaz.

Akut ürtiker çeşitli faktörlerden dolayı tetiklenebilir. Genel nedenler arasında solunum yolu enfeksiyonları (özellikle küçük çocuklarda), hayvanlar veya bitkilerle temas, gıdalara alerjik reaksiyonlar veya ilaçlar (özellikle ağrı kesiciler ve antibiyotikler) ve bazen böcek sokmaları, sıcaklık veya soğukluk, stres, gıda katkı maddeleri veya koruyucular sayılabilir.

Kronik ürtiker döküntülerinin altında bir neden bulunması nadir bir durumdur, ancak özellikle, aspirin ve kodein kullanımıyla beraber şiddetlendiği düşünülmektedir. ² 

Ürtiker (Kurdeşen) Belirtileri

Ürtikerin süresi ve şiddeti kişiden kişiye göre değişmektedir. Vücudun hemen hemen her yerinde ortaya çıkabilen ürtiker döküntüleri, genellikle kollar, bacaklar ve yüz bölgelerinde görülmektedir. Bu döküntüler genellikle ürtiker başlangıcının ilk belirtisidir. İnflamasyon ve kaşıntı neredeyse ürtiker döküntülerinin olduğu her alanda ortaya çıkabilmektedir. ³ 

Ürtikerin süresine ve şiddetine göre şöyle sınıflandırabilmektedir:

• Akut ürtiker: Ürtiker döküntüleri altı hafta içinde tamamen temizlenmektedir.
• Kronik ürtiker: Ürtiker döküntülerinin altı haftadan daha fazla bir süre boyunca devam ettiği ya da nadir vakalarda, çoğu zaman yıllar boyunca devam ettiği durumlar, kronik ürtiker olarak değerlendirilmektedir.

Ürtiker vasküliti olarak bilinen çok daha seyrek olan bu ürtiker türü, ciltteki kan damarlarının iltihaplanmasına neden olabilir. Bu durumlarda, döküntüler 24 saatten daha uzun sürmekte, daha acı verici olabilmekte ve cilt üzerinde çürükler bırakabilmektedir. ⁴ 

Belirtileri anlayabilmeniz, bir teşhise ulaşabilmeniz ve durumunuzun bir ısı döküntüsü veya anjiyoödem gibi başka bir cilt şikâyeti olup olmadığını belirleyip önleyebilmeniz açısından önemlidir.

Ürtiker nasıl anlaşılır? Ürtikerin ortak belirtileri şöyle sıralanabilmektedir: ⁵

Kabarcıklar

Ürtiker döküntüleri cilt üzerinde ortaya çıkan renkli kabarcıklardır. Bunlar genellikle kırmızı veya beyaz renktedir ve ciltte engebeli, tıkanmış gibi görünen daha büyük kabarcıklar oluşturmak için bir araya gelirler.

Kabarcıklar normalde birkaç gün içinde yok olurlar, ancak vücudunuz boyunca hareket ettikleri izlenimini vererek çok hızlı bir şekilde tekrar ortaya çıkabilirler.

İltihap

Bağışıklık sistemi histamin gibi iltihaplayıcı kimyasalları serbest bıraktığında, cildin etkilenen bölgeleri şişmeye başlamaktadır.

Bu, vücudun rahatsız edici toksinleri atmaya ve kendisini iyileştirmeye çalıştığının bir işaretidir, ancak deride renk değişikliği ve kaşıntıya neden olduğu için son derece rahatsız edici bir hal alabilmektedir. ⁶

Kaşıntı

Kaşıntı, ürtiker açısından daha tehlikeli belirtilerden biri olarak kabul edilebilir. Kaşırken cildinizi çizmeniz, cildin epidermal tabakasına zarar verebileceğinden sizi sekonder bakteriyel enfeksiyonlara ve alerjenlere karşı daha savunmasız hale getirir.

İyileşme sürecini yavaşlatabileceğinden ve ikincil bir bakteri enfeksiyonu gelişme riski taşıdığından, ürtiker döküntüleriyle ilişkili kaşıntı ne kadar dayanılmaz olsa da, cildi tahriş etmemeye çalışmalısınız.

Kızarıklık

Kızarıklık veya döküntü, histamin kan damarlarını genişlettiği için oluşabilmektedir. Bu, etkilenen bölgede cildin daha kırmızı görünmesine ve bazen renk değişikliği oluşmasına neden olabilir. Bazı ürtiker durumlarında, özellikle kan plazması çevredeki dokulara sızdırılmışsa, sıvı birikebilir ve döküntü oluşumunu tetikleyebilir. ⁷

Cildinize baskı uygularsanız, döküntü muhtemelen daha soluklaşacaktır (beyaz bir renk alacaktır). Anjiyoödemdenmuzdarip olmanız durumunda kızarıklık o kadar belirgin bir belirti olmayacaktır.

Stres

Gözle görülür cilt koşullarının çoğunda sık görülen bir durum olan stres, ürtiker belirtilerinden biri olabilir. Panik içinde veya endişeli hissedildiğinde, bağışıklık sistemimize potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumda olduğunuzu düşünerek içgüdülerinizi uyarabilir.

Bağışıklık sistemi, kan damarlarını genişletmek ve dolaşımınızı hızlandırmak için adrenalin ve histamin gibi iltihaplı kimyasalların hızla yayılmasını ve vücuda daha hızla pompalanmasını sağlar.

Bu da, daha sonra vücudunuzu stres altına alıp sindirim sisteminizi kesintiye uğratabilir ve gerekli besin maddelerini emilimini engeller. Bu koşullar altında, bir ürtiker atağı daha uzun sürebilir ve kalıcı hale gelebilir; hatta akuttan kronik hale dönüşebilir. ⁸ 

Uyku Bozuklukları

Stres, kaşınma ve genel rahatsızlık bir araya geldiğinde, tüm bu faktörler uyku düzeninizi bozabilir ve belirtilerinizi daha da kötüleştirebilir.

Uyku, vücudun neredeyse her fonksiyonu için çok önemlidir ve uykudan mahrum kaldığınızda bağışıklık fonksiyonunuz tehlikeye girer. Sonuç olarak da, psikolojik sağlıklarınız zarar görebilir.

Stres ve kaşıntı sizi geceleri uyanık tuttuğundan bu daha sonra kısır döngü oluşturur. ⁹ 

Ürtiker (Kurdeşen) Nedenleri

Ürtiker neden olur? Ürtikerin birçok farklı nedeni bulunabilmektedir, ancak, çoğunlukla, bağışıklık sistemindeki iltihaplı kimyasal olan histamin salınımı ile ilgilidir. Bu durum, alerjiler, zayıflamış bir bağışıklık sistemi veya belirli ilaç türleri gibi çeşitli nedensel faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir.

Gelecekte oluşabilecek rahatsız edici ürtiker patlamalarına karşı önleyici tedbirler almanıza yardımcı olabileceğinden, bu sıkıntıyı tetikleyen şeyin ne olduğu hakkında fikir sahibi olmanız önemli olabilmektedir.

Ürtiker nedenleri şöyle açıklanabilmektedir: ¹⁰ 

Alerjiler

Ürtiker genellikle, cildiniz polen, ısırgan otu veya bazı yiyecek çeşitleri gibi alerjik bir madde ile temasa girdikten sonra ortaya çıkmaktadır. Bağışıklık sistemi bunları potansiyel olarak zararlı olarak tanıdığında, potansiyel tahriş edici maddeye saldırmak ve etkilenen bölgeyi iyileştirmek için bir inflamatuar kimyasal maddeleri salacaktır.

Histamin, etkilenen bölgeye daha fazla besin akışı sağlamak için kan damarlarını genişlettiğinden, bu kimyasal reaksiyonun bir sonucu olarak sık sık ortaya çıkmaktadır. Bazen de sonuç olarak, kanların damarlardan sızarak çevresindeki cilt dokusuna bulaşmasına ve böylelikle ürtikerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. ¹¹

Genetik Faktörler

Ürtiker döküntülerine yatkın olmanıza neden olan bazı genetik faktörler bulunmaktadır.

PLCG2 geninin, kişiyi ürtiker döküntülerine daha duyarlı bir hale getiren önemli bir enzim olan PLC-gama-2’nin işleviyle ilişkili olabileceğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.

Zayıf Bir Bağışıklık Sistemi

Kronik ürtiker, sıklıkla tiroid sorunları gibi temel sağlık koşullarının bir sonucu olarak veya bağışıklık sisteminin daha savunmasız olduğu zaman ortaya çıkmaktadır. Örneğin, kan nakli ya da soğuk algınlığı gibi viral bir enfeksiyon durumunda, bağışıklık sistemi zayıflar ve vücudu ürtiker için elverişli bir hale getirir. Bağışıklık sistemi zayıf olduğunda, tahriş edicilere karşı daha duyarlı bir hale gelir ve zararsız hücreleri patojen olarak tanımaya daha yatkın olur.

Vücuttaki bu stres hali, iltihaplayıcı kimyasal dalgaların salınmasını, kan damarlarının rahatlatılmasını ve kan plazmasının çevresindeki dokulara girmesini kolaylaştırarak ürtikerin alevlenmesini tetikleyebilmektedir. ¹² 

Zayıf Beslenme Alışkanlıkları

Bağışıklık sistemi söz konusu olduğunda, vücuda alınan besin değerleri oldukça kritiktir, bu nedenle zayıf bir beslenme, bağışıklık sisteminiz üzerinde zayıflatıcı bir etki yaratmaktadır.

Asitli gıdalar, rafine şekerler ve kafein açısından yüksek bir beslenme şekliniz varsa, bu durum, adrenalin veya histamin gibi iltihaplı kimyasalların salınımını tetikleyebilmektedir. Bu kimyasallar serbest bırakıldıklarında, ürtiker döküntüleri ortaya çıkabilmektedir.

Alkol de ürtiker patlamalarıyla bağlantılı olabilmektedir, çünkü vücut sıcaklığını artırmakta ve kişiyi daha fazla terletmekte, böylece de kolinerjik ürtikerin tetiklenmesine neden olmaktadır.

Ayrıca, herhangi bir gıda ürününe karşı alerjiniz varsa ve bu gıda ürününü tükettiyseniz, ürtiker dökebilirsiniz. ¹³ 

Stres

Stres ile ürtiker arasında bir bağlantı olduğu düşünülmektedir. Bunun nedeni, bağışıklık sisteminin duygusal sıkıntıya tepki göstermesidir. Bağışıklık sistemi vücudun kuvvetli fiziksel aktiviteye gireceğini öngördüğünden, kan damarlarını genişletir ve kalp atış hızını arttırır. Sonuç olarak da,inflamatuar kimyasal salınımı gerçekleşir.

Vücut stres altında olduğunu düşündüğünde, vücut sıcaklığı yükselmektedir ve kişi daha fazla terlemektedir. Dolayısıyla da, vücut ürtikere karşı daha savunmasız bir hale gelmektedir. ¹⁴ 

Pylori Bakterileri

Pylori bakterileri veya Helicobacterpylori, dünyadaki bakteri enfeksiyonlarının en yaygın nedenidir ve kronik ürtiker salgınlarıyla bağlantılıdır.

Pylori, mide astarını zayıflatır, besin sindirimini etkiler ve sindirim sisteminde görülebilecek herhangi bir alerjene karşı duyarlılığı artırır.

Bakteriler, inflamatuar kimyasalların salınmasını tetikleyebilmekte ya da mevcut belirtilerin kötüleşmesine neden olabilmektedir. ¹⁵ 

Çevresel Faktörler

Yaşanılan çevre, kişiyi ürtiker döküntülerine karşı daha duyarlı bir hale getirebilir. Aşırı sıcaklık, düşük nem, aşırı soğuk veya UV radyasyona maruz kalma gibi durumlar, cildi etkileyebilmektedir. Sonuç olarak da, iltihaplı kimyasalların salınmasını uyarılmaktadır.

Kolinerjik ürtikerin uzun süre süre devam etmesinin nedeni aşırı ısı ve terleme olabilir. Bu gibi durumlarda, cilt ve vücut genellikle kurur, kan dolaşımı ve sindirim sistemi etkilenir, toksinlerin vücuttan atılması engellenir.

Soğuk ürtiker, daha az yaygın bir türdür, ancak buz gibi suda yüzmek veya buz gibi kış rüzgârlarına maruz kalmak gibi aşırı soğuk algınlığına maruz kalmanın bir sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir. Bağışıklık sistemi, bu duruma tepki vererek, hayatta kalma şansını artırmak için iltihap kimyasallarını serbest bırakmaktadır. ¹⁶

Böcek Isırıkları

Sivrisinek ve benzeri böcekler tarafından ısırıldığınızda, cildiniz bu tarz böcek ısırıklarına tepki vermektedir. Bazı durumlarda, özellikle sivrisinek sokması durumunda, bağışıklık sistemi böcek tükürüğündeki proteinleri vücut için zararlı olarak tanımlamaktadır ve zararlı patojenleri öldürmek için bağışıklık tepkisini tetiklemektedir. Bu durum pek çok cilt problemiyle birlikte ürtikere de neden olmaktadır.

İlaçlar

Nadir bir durum da olsa, belirli ilaç türleri kişiyi ürtiker döküntülerine daha duyarlı bir hale getirebilmektedir.

Aspirin, antibiyotikler gibi sıradan ağrı kesiciler ve belirli kan basıncı ilaçları, bağışıklık sisteminde olumsuz reaksiyon gösterebilir ve ürtikerin ortaya çıkmasını tetikleyebilmektedir.

Bunun nedeni, bazı ilaçların bağışıklık sistemindeki inflamatuar tepkiye müdehale etmesidir. Sonuç olarak da, kimyasal salınımı gerçekleşmekte ve ürtiker döküntüleri ortaya çıkmaktadır. ¹⁷

Ürtiker (Kurdeşen) Tedavisi

Ürtiker nasıl geçer? Ürtiker belirtileri çoğunlukla hafiftir ve birkaç gün içinde kendi kendine iyileşmektedir. Bu nedenle, ürtiker vakalarının çoğunda tedaviye ihtiyaç duyulmamaktadır.

Akut Ürtiker Tedavisi

Belirtiler can sıkıcı veya kalıcıysa, antihistaminik ilaçlardan yardım alınabilmektedir. Belirtiler kötüleşiyorsa doktora danışmalısınız. Belirtiler çok şiddetli ise, doktor kısa süreli kortikosteroid tablet gibi diğer ilaçları reçete edebilir.

Belirtiler daha da kötüleşirse veya tedavi iki hafta sonra bile yardımcı olmamışsa, tekrar bir doktora başvurmalısınız. ¹⁸

1. Antihistaminikler

Antihistaminiklerhistaminin etkilerini bloke ederek, kaşınmayı durdurmaya ve döküntüleri azaltmaya yardımcı olur. Antihistaminiklerin örnekleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Setirizin
• Fekzofenadin
• Loratadin

Çoğu insan için, modern antihistaminikler uyuşukluğa neden olmaz, ancak bazı istisnalar olabilmektedir. Araç kullanmadan veya bir iş görmeden önce antihistamine nasıl tepki verdiğinizi test etmelisiniz.

Antihistaminikler alkolle birlikte alındıklarında da uyuşukluğa neden olabilir. İlaçla birlikte verilen bilgi broşürünü daima okuyun.

Antihistaminikler hamile kadınlara genellikle reçete edilmemektedir, çünkü tamamen güvenli olup olmadıkları bilinmemektedir. ¹⁹ 

1. Kortikosteroid Tabletler

Belirtiler şiddetli ise, prednizolon gibi yüksek doz kortikosteroid tabletler kısa bir süre için reçete edilebilir. Kortikosteroidler ürtiker belirtilerini azaltan bağışıklık sistemini bastırmaktadır. Genellikle 3-5 gün süren bir prednizolon seyri önerilir.

Steroid tabletleri uzun vadeli olarak almak genellikle önerilmez, çünkü aşağıdakiler gibi geniş bir yan etki ve komplikasyon yelpazesine neden olabilmektedir:

• Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
• Glokom (göz tansiyonu)
• Katarakt
• Diyabet (veya mevcut diyabetin daha da kötüleşmesine neden olabilir) ²⁰ 

Kronik Ürtiker Tedavisi

Kronik ürtikerin tedavisi belirtileri kontrol etmeyi ve bunları daha da kötüleştiren herhangi bir tetikleyiciden kaçınmayı amaçlamaktadır.

Kronik ürtiker ya da anjiyoödem varsa, bir cilt hastalıkları uzmanına (dermatolog) sevk edilebilirsiniz. Bunun nedeni, anjiyoödemin potansiyel olarak daha ciddi olması ve solunum zorluklarına neden olabilmesidir.

Sadece kronik ürtiker varsa ve tedaviye rağmen belirtiler devam ederse yine bir cilt hastalıkları uzmanına yönlendirilmelisiniz. ²¹ 

1. Antihistaminikler

Kronik ürtiker antihistaminiklerle tedavi edilmektedir. Belirtiler sürdüğü sürece antihistaminleri düzenli olarak almak gerekebilir.

Belirtiler tedaviye yanıt vermiyorsa, doktor tarafından doz artışı önerilebilir. Dozun arttırılması, daha önce tedaviye cevap vermeyen belirtileri kontrol etmeye yardımcı olabilir.

1. Mentollü Krem

Mentollü kremler alternatif olarak veya antihistaminiklere ek olarak kullanılabilir; çünkü kaşıntıdan kurtulmaya yardımcı olur. Bu kremler doktor tarafından reçete edilebilir. ²²

1. Kortikosteroid Tabletler

Bazen, daha ciddi ürtiker patlamaları, prednizolon gibi kısa doz kortikosteroid tabletlerle tedavi edilebilir. Kortikosteroid tabletlerin olası yan etkileri şunları içermektedir:

• İştah artışı ve kilo artışı
• Ruh hali değişimi
• Uykusuzluk

Yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı kronik ürtiker için uzun süreli kortikosteroid kullanılması önerilmemektedir. ²³ 

1. H2 Antihistaminik

Eczaneden temin edilebilen antihistaminikler, H1 antihistaminikleri olarak da bilinmektedir. Bununla birlikte, H2 antihistaminler de dâhil olmak üzere çeşitli antihistaminler de bulunmaktadır.

H2 antihistaminleri, bazen kronik ürtikeri tedavi etmede etkili olabilmektedir, çünkü kan damarlarını daraltarak cildin kızarıklığını azaltmaktadır. H2 antihistaminleri, H1 antihistaminiklerine alternatif olarak veya onlarla kombinasyon halinde kullanılabilir. H2 antihistaminiklerinin yan etkileri nadirdir, ancak şunları içerebilmektedir:

• Baş ağrısı
• İshal
• Baş dönmesi

H2 antihistaminik aldıktan sonra sersemlemiş hissederseniz, araç kullanmayın veya makine kullanmayın. ²⁴ 

1. Lökotrien Reseptör Antagonistler

Lökotrien reseptör antagonistleri, ciltteki kızarıklık ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilen bir ilaç türüdür.

Bunlar, kortikosteroid tabletlerin kullanılmasında uzun vadede yararlı bir alternatif olabilir, çünkü geniş çaplı yan etkilere neden olma riski taşımazlar.

Lökotrien reseptör antagonistlerin yan etkileri nadirdir ve nispeten önemsizdir. Yan etkileri arasında baş ağrısı ve mide bulantısı (hasta olma hissi) bulunmaktadır. ²⁵

1. Siklosporin

Siklosporin, kortikosteroidlere benzer şekilde çalışmaktadır. Bağışıklık sisteminin zararlı etkilerini bastırmaktadır. Hem kapsül hem de sıvı formda bulunmaktadır.

Siklosporin yan etkileri şunları içerir:

• Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
• Böbrek sorunları
• Artan kan kolesterol düzeyleri
• Baş ağrısı
• Titreme)
• Özellikle göğüs enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları ve sitomegalovirüs adı verilen viral enfeksiyona karşı artan hassasiyet ²⁶

Diyet

Uzun vadeli ürtiker sorunu yaşayan kişilerde diyetin rolü konusunda bazı belirsizlikler bulunmaktadır. Bazı insanlarda ürtikeri tetikleyebilecek iki kimyasal vazoaktif aminler ve salisilatlar olmak üzere iki grup bulunmaktadır.

Bu kimyasalları içeren yiyecekleri önlemek veya azaltmak belirtileri hafifletebilir. Belli gıdalardan kaçınmanın size yardım edip etmediğini görmek için bir gıda günlüğü tutabilirsiniz.

Bununla birlikte, diyetinizi kısıtlamadan önce bir diyetisyenle konuşmalısınız. Böylece, gereksiz yere gıdalardan kaçınmadığınızdan ve diyetinizin sağlıklı olduğundan emin olabilirsiniz. ²⁷ 

Tetikleyicilerden Kaçınma

Ürtikeri tetikleyen ya da kötüleştiren şeyin ne olduğunu biliyorsanız, tetikleyiciyi kullanmaktan kaçınmak belirtilerinizi kontrol altında tutabilir.

Alkol ve kafein gibi tetikleyiciler kolayca engellenebilir. Belirli bir ilacın belirtilerinizi tetiklediğini düşünüyorsanız, alternatifleri mevcut olabileceğinden doktorunuza başvurun.

Özellikle, belirtiler yaşam kalitenizi olumsuz etkiliyorsa, stresten kaçınılması daha doğru olabilir.

Şiddetli ürtiker geri geliyorsa, meditasyon veya hipnoz gibi gevşeme teknikleri stres düzeyleri ve belirtilerin şiddetini azaltmaya yardımcı olabilmektedir. ²⁸

Ürtiker İçin Hangi Doktora Gidilir?

Ürtiker teşhisi ve tedavisi için bir cilt hastalıkları uzmanına (dermatolog) başvurabilirsiniz. ²⁹