Kolit Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kolit Nedir?

Kolit, kolonu olumsuz etkileyen birkaç farklı hastalığı ve bireylerin yeterli beslenme, özümseme ve atıkları etkili bir şekilde ortadan kaldırma yeteneğinin zarar görmesini ifade etmektedir. Kolit; bir veya daha fazla, irritabl bağırsak hastalığı anlamına da gelebilmektedir.

Bazı vakalarda, kolit yaşam boyu sürebilirken, bazıların da henüz başlangıç seviyesinde ve geçici bir enflamasyondur.  Bu nedenle, kolitin erken teşhis edilmesi ve gerekli tedavinin uygulanması hastalığın seyrinde önemli bir yer tutmaktadır. ¹ 

Belirtiler benzer olabilse de, kolitin tipi diğerine benzer olmayabilmektedir. Bu nedenle, belirli bir kolit türü için uygun tedavi kararlarını vermede doktorları dinlemek, soru sormak ve vücudun içinde neler olduğunu anlamak son derece önemlidir.

Kolit genellikle başka bir sağlık sorununun sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Belirtiler çok şiddetli olduğunda teşhis yapılmaktadır. Genellikle doktor, belirtilerin kontrol altına alınması için kolitin tipini, ilk nedenini ve gerekli tedavinin kapsamını belirlemek isteyecektir. ² 

Birçok kolit türü bulunmaktadır, ancak en yaygın olanlarını şöyle sıralamak mümkündür:

• İnflamatuar bağırsak hastalığı koliti (Crohn hastalığı veya ülseratif kolit)
• Mikroskopik kolit
• Kimyasal kolit
• İskemik kolit
• Bulaşıcı kolit (enfeksiyonlardan kaynaklanan gıda zehirlenmesi ve parazitler veya bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar)
• İlaçların neden olduğu kolit 

En yaygın tipi olan ülseratif kolit, kalın bağırsağın (kolon) ve rektumun en içteki astarını etkilemektedir. Belirtiler genellikle birdenbire değil, zamanla gelişme eğilimi göstermektedir.

Ülseratif kolit, kişiyi oldukça yorgun ve zayıf bir hale getirebilmektedir, diğer yandan da, bazı durumlarda yaşamı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilmektedir. Bilinen bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır, ancak bununla birlikte uygulanan tedavi, hastalığın seyrini ve belirtilerini önemli ölçüde azaltabilmektedir. Uygulanan uygun tedavi sonucunda uzun süreli remisyon (kronik bir hastalığın artık belirti göstermemesi durumu) bile sağlanabilmektedir. ³ 

Kolit Belirtileri

Kolit başlangıcında en sık görülen belirtiler, ishal ve alt karında ortaya çıkan ağrı ataklarıdır. İshal, kanlı da olabilmektedir. Çoğu zaman, hasta bağırsak hareketleri yüzünden acil olarak tuvalete gitmeyi istemektedir. Bağırsak hareketleri patlayıcı olabilmekte ve mukus veya pus içerebilmektedir. Kolit nasıl anlaşılır? Kolitin diğer belirtileri şunlardır:

• Yorgunluk
• Zayıflık
• Genel olarak hasta hissetme
• Kilo kaybı
• İştah kaybı
• Karın şişmesi

Belirtiler sıklık ve şiddet bakımından farklılık gösterebilmektedir. Tüm hastaların yaklaşık olarak yarısı belirtileri hafif bir şekilde atlatmaktadır. Bununla birlikte, diğerleri için belirtiler daha şiddetli olabilmektedir. Belirtilerin ciddiyeti, bağırsağın bu durumdan ne kadar etkilendiğine bağlıdır. ⁴ 

Kolit Atağı Belirtileri

Bazı insanlar haftalarca ya da aylarca hafif belirtiler yaşayabilir veya hiçbir belirti yaşamaz. Diğer yandan, belirli dönemleri takip eden rahatsız edici belirtiler gösterebilirler. Bu dönemlere, kolit alevlenmesi ya da kolit atağı denebilmektedir.

Alevlenme sırasında ülseratif kolit olan bazı insanlar vücudundaki başka yerlerde de belirtiler de yaşayabilmektedir. Örneğin vermek gerekirse, bazı insanlar şunları geliştirebilmektedir:

• Ağrılı ve şişmiş eklemler (artrit)
• Ağız ülserleri
• Ağrılı, kırmızı ve şişmiş cilt alanları
• Tahriş olmuş ve kızarmış gözler

Bağırsakları günde altı ya da daha fazla boşaltma ihtiyacıyla tanımlanan ağır kolit vakalarında, ek belirtiler şunları içerebilmektedir:

• Nefes darlığı
• Hızlı veya düzensiz bir kalp atışı
• Yüksek sıcaklık (ateş)
• Dışkıdaki kanın daha da belirginleşmesi

Çoğu insanda, alevlenmeler için özel bir tetikleyici tanımlanamaz. Ancak, diğer yandan, stresin de potansiyel bir faktör olduğu düşünülmektedir. ⁵ 

İlerleyen Kolit Belirtileri ya da Komplikasyonları

Kolit diğer sağlık sorunlarına da yol açabilmektedir. Doktorların gözlemlediği başlıca komplikasyonlar şunları içermektedir:

• Diyare nedeniyle dehidrasyon veya sıvı kaybı
• Bağırsaklarda kanamalara ve ağrılara neden olan ülserler (ülser bağırsak duvarı boyunca ilerlediğinde delinme meydana gelir)
• Ülser kaynaklı iç kanama nedeniyle anemi veya düşük sayıda kırmızı kan hücreleri (anemi aşırı yorgunluğa da neden olabilir)
• Göbek ve çevresinden aşırı şişkinlik
• Kilo kaybı
• Büyümenin yavaşlaması veya ergenliğin gecikmesi (buna, iltihaplanma veya hormonların işlevine müdahale eden steroidler gibi ilaçlar ya da kolit olan çocukların daha az iştahlı olması ve daha az yemek yemesi neden olabilmektedir)
• Kolit hastalığı 10 yıldan fazla olan insanlarda kolon kanseri riski artabilmektedir. ⁶ 

Diğer Sorunlar

Kolit olan bazı insanlar vücutlarının diğer bölümlerini etkileyen sağlık sorunları da yaşayabilmektedir. Bu sorunlar şunları içerebilir:

• Eklem iltihabı ya da artrit
• Cilt problemleri (eritema nodozum, piyoderma gangrenozum veya sedef hastalığı)
• Gözlerin iltihaplanması (üveit)
• Ağız yanması
• Böbrek taşı
• Safra taşları
• Karaciğer veya safra kanalları ile ilgili sorunlar
• Anksiyete bozuklukları
• Depresyon
• Nadiren kan pıhtıları 

Ülseratif kolit belirtileri varsa ve durum teşhis edilmemişseniz, mümkün olan en kısa sürede bir doktora başvurulmalıdır.

Belirtilerinize neyin neden olabileceğini belirlemenize yardımcı olması için kan veya dışkı örneği testleri yapılabilir. ⁷ 

Kolit Nedenleri

Kolit neden olur? Kalın bağırsakta meydana gelen iltihaplanma çeşitli hastalıklar ve enfeksiyonlar sonucu oluşabilmektedir. En yaygın kolit nedenlerinden bazıları şöyle sıralanabilmektedir:

Bulaşıcı (Enfeksiyöz) Kolit

Virüsler ve bakteriler: Virüsler ve bakteriler kalın bağırsak enfeksiyonlarına neden olabilmektedir. Çoğu yiyecek kaynaklı hastalıklar ya da gıda zehirlenmesidir. Gıda kaynaklı enfeksiyonların sık karşılaşılan bakteri nedenleri arasında Shigella, E Coli, Salmonella ve Campylobacter bulunmaktadır. Bu enfeksiyonlar kanlı ishale ve ciddi dehidrasyona yol açabilmektedir. ⁸ 

Parazitler: Giardia gibi parazit enfeksiyonları ciddi ishale neden olmaktadır. Enfekte su içildiğinde, parazit vücuda girmektedir. Nehirler, göller ve yüzme havuzları gibi sularda bulunmaktadır.

Psödomembranöz kolit: Psödomembranöz kolit, Clostridium difficile (C. difficile) bakterilerinden kaynaklanmaktadır. Bu bozukluk, yakın zamanda bir enfeksiyon için antibiyotik kullanan veya hastaneye başvuran hastalarda görülmektedir.

Antibiyotik, kolondaki (kalın bağırsak) normal bakterileri değiştirerek sindirime yardımcı olur ve Clostridium bakterilerinin aşırı büyümesine yol açar. Clostridium bakterileri ishale neden olan toksinler üretir. Bu bir enfeksiyondur ve genellikle ateş de yaşanmaktadır. Diyare genellikle kanlı değildir. ⁹ 

İskemik (Kan akışı eksikliği) Kolit

• Kalın bağırsağa kan temini sağlayan arterler tıpkı vücuttaki bulunan diğer arterlere benzemektedir. Ateroskleroz nedeniyle daralma riskleri bulunmaktadır. Bu arterler daraldıklarında, kalın bağırsaktaki kan dolaşımını kaybedebilir ve iltihaplanabilir.
• Kalındaki kan akışı diğer nedenlerle de kaybedilebilmektedir. Kalın bağırsağa kan akışını etkileyen fıtıklar buna bir örnek olabilmektedir.
• Kalın bağırsağındaki kan akışında azalma riski bulunan bireylerde, kan basıncı düşerse iskemik kolit ortaya çıkabilmektedir. Bu durum, dehidrasyon (sıvı kaybı), anemi veya şok nedeniyle olabilmektedir.
• İskemi veya kan temininin eksikliği; önemli ağrı, ateş ve kanlı bağırsak hareketlerine neden olabilmektedir.
• Kan pıhtıları ayrıca bir arterin tıkanması ve bağırsaktaki kan akışının azalmasına neden olan emboliye de yol açabilmektedir. Bir kalp ritmi bozukluğu olan atriyal fibrilasyonu olan kişilerin kalbinde küçük pıhtılar oluşma riski bulunmaktadır ve bu da bağırsağa giden kanı bloke edebilmektedir. ¹⁰ 

İnflamatuvar Bağırsak Hastalığı ve Kolit

Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı olmak üzere iki çeşit iltihaplı bağırsak hastalığı bulunmaktadır.

Ülseratif kolit: Ülseratif kolitin, bağışıklık sisteminin kalın bağırsağa saldırdığı ve inflamasyona neden olduğu otoimmün hastalık olduğu düşünülmektedir. Ülseratif kolit rektumda başlamakta ve yavaş yavaş kalın bağırsağa yayılmaktadır. Belirtileri karın ağrısı ve kanlı bağırsak hareketlerini içermektedir.

Crohn hastalığı: Crohn hastalığı, küçük ve kalın bağırsaktan tüm rektum ve anüs yoluna kadar ağız, yemek borusu ve karın gibi sindirim sisteminin herhangi bir yerini etkileyebilmektedir. ¹¹ 

Mikroskopik Kolitler

Kollajen kolit ve lenfositik kolit bir diğer iki kolon iltihabı hastalığıdır. Bu hastalıklar, bağırsak duvarının, kollajen ya da lenfositler nedeniyle tıkanması sonucu iltihaplanmasıyla meydana gelmektedir. Sulu ve kanlı olmayan ishal en yaygın belirtisidir.

Mikroskopik kolitler genellikle yaşlı kadınlarda daha sık görülen nadir bir hastalıklardır. Nedeni henüz tam olarak bilinmemektedir, ancak otoimmün bir neden sonucu oluştuğu düşünülmektedir.  

Kimyasal Kolit

Kalın bağırsak kimyasal maddeler ekilirse, iltihaplanma ve hasar meydana gelebilmektedir.

İlaçlarla İlişkili Kolit

Kolit, NSAID’ler (nonsteroidal antienflamatuvar ilaçlar), mikofenolat, ipilimumab ve retinoik asit gibi reçeteli ya da reçetesiz ilaçlarla nedeniyle oluşabilmektedir. ¹² 

Kolit Tedavisi

Kolit tedavisinin amacı; iltihaplanmayı azaltmak, belirtileri en aza indirmek ve komplikasyonlarını önlemektir. Tavsiye edilen tedavi tipi, kolit hastalığının derecesine ve ciddiyetine bağlı olarak değişebilmektedir. Hastanın yaşı, genel sağlık durumu, yaşam tarzı ve kişisel tercih de dikkate alınmaktadır.

Çok hafif durumlarda, belirtileri etkili bir şekilde yönetmek için gerekli olan diyet değişiklikleri ve stres azaltma olabilir. Bununla birlikte, şiddetli vakalarda, kolondan ve rektuma uygulanan kolit ameliyatı gerekebilir. Tedavi seçenekleri şunları içermektedir: ¹³ 

İlaçla Tedavi

5-aminosalisilik ilaçlar, kortikosteroidler, immünosüpresif ajanlar, antibiyotikler de dâhil olmak üzere çeşitli ilaçlar bağırsak dokusunun iltihaplanmasını azaltmaya ve belirtileri hafifletmeye yardımcı olmaktadır.

5-aminosalisilik asit (5-ASA): Sülfasalazin, ülseratif kolit için kullanılan tedavilerden biridir. Sülfa içerdiği nedeniyle bu ilacı almadan önce sülfa alerjisine sahip olup olmadığınızı doktorunuza bildirin. Böylece doktorunuz sülfa içermeyen 5-ASA reçete edebilir.

Kortikosteroidler: 5-ASA etkisiz olduğunda antiinflamatuar ilaçlar kullanılabilir. Kortikosteroidler aynı zamanda daha ağır hastalığı olan insanlar için de kullanılmaktadır. Kortikosteroidlerin kullanımı, yan etkiler ve uzun vadeli komplikasyonların potansiyeli nedeniyle sınırlıdır. Genel olarak, kortikosteroidler kısa bir süre remisyona (belirtilerin durdurulması) neden olmak için kullanılır. Remisyon, 5-ASA ilaçla sürdürülür.

İmmünosüpresifler: Kortikosteroidler veya 5-ASA etkili değilse, 6-merkaptopurin (6-MP) veya azatioprin gibi immünosüpresifler reçete edilebilir. ¹⁴ 

Antibiyotikler: Fazla ishalden kaynaklanan su kaybı durumunda serum yöntemiyle hastanın tedavi altına alınması gerekebilir. Ağrı ve diyareyi azaltmak için ilaçlar da verilebilir. Enfeksiyon kolonda mevcutsa antibiyotik reçete edilebilir.

Anemi ilaçları ya da kan nakli: Rektumdan uzun süre kan kaybı, anemiye neden olabilir. Anemi düzeltmek ve nüksetmesini önlemek için demir tabletleri reçete edilebilir. Ciddi kan kaybı vakalarında kan nakli gerekebilir.  

Kolit Ameliyatı

İlacın ve destekleyici tedavinin durumu kontrol altına alamadığı veya ilaçların yan etkilerinin kabul edilemeyeceği şiddetli vakalarda cerrahi gerekebilir. Ülseratif kolit tedavisinde üç temel cerrahi teknik kullanılmaktadır:

• Toplam proktokolektomi ve ileostomi
• Alt toplam kolektomi ve ileo rektal anastomoz
• İleoanal anastomoz ¹⁵

Kolit İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kolit tanısı ve tedavisi için bir iç hastalıkları uzmanına ya da sindirim sistemi hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz. Ameliyatın gerekli görüldüğü durumlarda ise genel cerrahi ya da kolon ve rektal cerrahi size yardımcı olacaktır. ¹⁶ 

Stresi Azaltma

Stres, tam olarak ülseratif kolitlere neden olmasa da, bazı insanlarda kolit belirtilerini kötüleştirebilmektedir. Stresin azaltılmasına yönelik teknikler geliştirme durumu iyileştirmede yardımcı olabilir.

Diyet

Ülseratif kolit tedavisinde spesifik bir diyetin duruma tamamen yardımcı olacağı ile ilgili bir kanıt bulunmamaktadır. Bununla birlikte, bazı gıdalar bazı insanlardaki belirtileri kötüleştirebilir. Bir yiyecek günlüğü tutmak, hangi gıdaların sorunlu olduğunu belirlemede yararlı olabilir. Belirledikten sonra, patlamalar sırasında bu gıdalardan kaçınılmalıdır. Demir ve kalsiyum gibi vitamin ve mineral takviyelerin de diyetlere eklenmesi önerilebilir.

Alternatif Terapiler

Bazı kolit hastaları; masaj, yoga, akupunktur ve naturopati gibi terapilerin durumlarını yönetmelerine yardımcı olduğunu düşünmektedir. Bunları başlamadan önce doktorla görüşmeniz önerilmektedir. ¹⁷