Kist Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kist Nedir?

İçi sıvı, hava veya başka maddelerle dolu, zar benzeri bir dokuyla çevrilmiş keseler kisttir. Kistler vücudun hemen her yerinde görülebilirler. Çok farklı kist tipleri vardır. Çoğu kist iyi huylu yani kanser riski taşımayan kistlerdir. Kistlerin tedavi edilmesi gerekip gerekmediği kistin tipi, bulunduğu bölge, kistte ağrı olup olmadığı ve kistin enfeksiyon kapıp kapmadığı gibi pek çok faktöre bağlıdır. Kistler türlerine ve yerlerine bağlı olarak farklı görünümlerde olabilirler.

Kist çeşitleri

Epidermoid kist: Epidermoid kistler, genellikle yüz, baş, boyun, sırt veya genital bölgelerde bulunan küçük, yavaş büyüyen ve iyi huylu kistlerdir. Genellikle cildin altında bir keratin birikiminden kaynaklanırlar. Enfekte olduklarında şişmiş, kırmızı ve ağrılı olabilirler.

Sebase kist: Yüz, boyun veya gövde üzerinde sebase kistler bulunur. Büyük kistler basınç ve ağrıya neden olabilir. Genellikle kanserli değildirler ve yavaş büyürler.

Meme kisti: Çoğu meme kisti iyi huyludur, ancak memede oluşan yumruların pek çok farklı sebebi olabilir. Meme yapısı sürekli kontrol edilmelidir, böylece yaşanan değişiklikler daha kolay fark edilebilir. Memedeki yumru büyüyorsa, meme ucundan kanlı bir akıntı geliyorsa ya da memenin şekli değişiyorsa vakit kaybetmeden doktora gidilmelidir.

Ganglion kisti: Bu kist daha çok ellerde, bileklerde, ayak bileklerinde, ayaklarda veya eklemlerde görülür. Yuvarlak ve içi sıvı dolu doku topakları olan ganglion kisti yaralanma, travma veya aşırı kullanım nedeniyle olabilir, ancak çoğu zaman nedeni bilinmemektedir. ¹

Ganglion kistleri oldukça yaygındır fakat zararsızdırlar. Bu kistler büyümedikçe ve diğer yapılara baskı yapmadıkça ağrı veya problemlere neden olmazlar.

Pilonidal kist: Kalçanın üst kısmındaki yarıkta oluşan bir cilt rahatsızlığıdır. Daha çok ergenlik sonrası meydana gelir ve hormonların değişmesi nedeniyle oluşur. Otururken ya da ayaktayken ağrı oluşabilir, kistten kötü kokulu bir kan gelebilir.

Yumurtalık kisti: Bu kistler tek bir yumurtalıkta ya da her iki yumurtalıkta oluşabilen, içleri sıvı dolu keselerdir. Dişi üreme döngüsünün normal bir parçası olarak gelişebilir veya patolojik olabilirler. Ayrıca asemptomatik veya ağrılı olabilirler. Semptomlar karın şişmesi, ağrılı bağırsak hareketleri, adet döngüsünden önce veya adet dönemi sırasında pelvik ağrı, ağrılı cinsel ilişki, alt sırt veya uyluklarda ağrı, meme hassasiyeti, mide bulantısı ve kusma şeklindedir.

Şalazyon: Üst ya da alt göz kapağında oluşan minik ve genellikle ağrısız şişliklerdir. Meibom bezlerinin tıkanması sonucu oluşurlar. Enfeksiyon olması halinde kırmızı, şiş ve ağrılı olabilirler.

Baker (popliteal) kisti: İçi sıvı dolu kistler genellikle ağrılıdır ve hareketlerin kısıtlanmasına yol açarlar. Baker kisti kıkırdak yaralanması gibi diz eklemini etkileyen bir problemden kaynaklanır. Semptomlar hafif ağrı, hareket azlığı, şişlik ve dizlerde morarma şeklindedir. Baker kisti tedaviye ihtiyaç duyulmadan kendi kendine geçer. ²

Kistik akne: Bu, en şiddetli akne tipidir ve kistler derin altında derinleştiği zaman gelişir. Gözeneklerde sıkışan bakteriler, yağlar ve kuru cilt hücreleri kistik akneye neden olabilir. Yüzde, boyunda, göğüste, sırtta ve kollarda oluşabilir. Kistlerin içi irin dolu olabilir ve patladıklarında yara izleri kalabilir.

Pilar kist: Cildin yüzeyinde gelişen, iyi huylu, ten renginde ve yuvarlak şişliklerdir. Pilar kist, bir saç folikülünde çok fazla protein birikmesi sonucu oluşur. Genellikle kafa derisinde bulunurlar. Ağrımazlar, yumuşaktırlar ve yavaş büyürler.

Mukus kisti: Dudaklarda ya da ağızda oluşan içi sıvı dolu şişliklerdir. Tükürük bezleri mukus ile tıkanınca oluşurlar. Genellikle dudak ısırma, piercing ve tükürük bezi bozukluğu gibi ağız boşluğundaki travmalar nedeniyle olurlar. Mukus kistleri küçük, yumuşak, pembemsi veya mavimsi nodüllerdir.

Brankial yarık kisti: Bu kist bazen boynun bir veya her iki tarafında oluşan, bazen de köprücük kemiğinin altında bir yumru olarak gelişen bir tür doğum kusurudur. Boyun ve köprücük kemiği yarıklarındaki dokular normal gelişmediğinde embriyonik kusurlar ortaya çıkar. Bu kist genellikle tehlikeli değildir, ancak cilt tahriş olursa ya da enfeksiyon kaparsa nadir de olsa kanser riski oluşur. ³

Kist Belirtileri

Kist nasıl anlaşılır? Kist başlangıcı kistin türüne göre farklılık gösterebilir. Türlerine göre kistlerin belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

Epidermoid kist: Bu kistlerin içi irin doludur ve ten rengindedirler. Epidermoid kistler enfeksiyon kaparlarsa kızarırlar ve acı verirler. Ayrıca kistin olduğu bölgede hassasiyet artar.

Yumurtalık kistleri: Karın şişer, adet sırasında pelvik ağrı hissedilir, uyluklarda ya da alt sırtta ağrı oluşur. Mide bulantısı, kusma ve göğüslerde hassasiyet vardır.

Baker kisti: Semptomlar dizde gerginlik ve ağrıya bağlı şişlik şeklindedir. Kist açık kalırsa, ağrı baldır bölgesine kayabilir. ⁴

Meme kisti: Göğüs bölgesinde yumru, meme hassasiyeti, adet döneminde artan ağrılar şeklinde belirtileri vardır. Elle muayene sırasında fark edilebilen meme kistleri için kesin tanı, görüntüleme teknikleri ile konulabilir.

Mukus kisti: Dudaklarda, ağızda ya da vücudun diğer bölgelerinde çıkabilen mukus kistinin içi berrak bir sıvıyla doludur.

Şalazyon kisti: Göz kapağında ağrısız şişlik ve kızarıklık, şalazyon kistinin en belirgin semptomlarıdır.

Ganglion kist: Büyüklüğü yaklaşık 2 cm’dir. Boyutları zamanla değişebilir ve 5 cm’e kadar çıkabilirler. ⁵

Pilonidal kistler: Anüs bölgesinde ya da kuyruk kemiğinin üstünde ağrı ve şişlik, kanlı akıntı, kuyruk kemiği bölgesinin fazla nemli olması, otururken, bisiklete binerken ya da egzersiz yaparken zorluk çekme gibi belirtiler pilonidal kistlerde yaygın olarak görülür.

Araknoid kistler: Semptomlar kistlerin büyüklüğüne ve yerlerine göre değişir, ancak küçük kistler genellikle hiçbir belirti göstermez ve sadece tesadüfen keşfedilir. Büyük kistlerde görülen semptomlar; makrosefali, kranial deformasyon ve baş ağrısıdır.

Ekinokokoz kistleri: Bu kistler akciğerlerde ortaya çıkarsa öksürük, nefes darlığı ve ağrı oluşur. Eğer karaciğerlerde oluşursa karın ağrısı, sarılık ya da yüksek ateş görülür. ⁶

Kist Nedenleri

Kist neden olur? Kistler kalıtsal faktörler, hormonlar, enfeksiyonlar, diyet ya da stres nedeniyle ortaya çıkabilir. Sigara içmek de bazı kistlerin oluşmasına yol açabilir. Kist nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz;

Genler

Akne gibi bazı kistler kalıtsaldır ve birinci derece akrabalarında akne kisti olanlar, aynı rahatsızlığı yaşayabilirler. Ailesinde kalıtsal bozukluğu olan bireylerde kistler ortaya çıkabilir.

Hormonlar

Menstrüel sikluslar ve ergenlik döneminde artan hormonal aktivite, kist oluşumuna katkıda bulunabilir. Ergenlik döneminde androjen adı verilen hormonlardaki artış, deri folikülü bezlerinin daha fazla büyümesine ve daha yağlı bir sebum yapmasına neden olur. ⁷

Enfeksiyonlar

Bazı enfeksiyonlar deride orta ya da şiddetli inflamatuar akne kistlerine yol açabilirler. Derideki yağ üretiminin fazla olması ve ölü deri hücrelerinin tam olarak uzaklaştırılamaması kistlerin büyümesine neden olur.

Diyet

Yüksek glisemik indekse sahip gıdalar tüketmek ciltte kistlerin oluşmasına yol açabilir. Süt, süt ürünleri ve çikolata gibi glisemik indeksi yüksek olan gıdalar derideki sebum üretimini artırabilir. Günlük önerilen miktardan daha fazla B12 vitamini alındığında akne kistleri oluşabilir.

Jinekolojik bir problem olsa da polikistik over sendromu, obeziteye yol açan bir diyetten büyük ölçüde etkilenebilir.

Stres

Stres hormonal değişikliklere neden olabileceği için kistlerle ilişkili olarak kabul edilmiştir.

Çevresel faktörler

Cilt foliküllerinin tıkanması, önceden var olan sivilceleri daha da kötüleştirebilir ve kiste dönüştürebilir.

İlaçlar

Birçok ilaç, önceden var olan kistleri kötüleştirebilir ve büyümelerine yol açabilir.

Yaralanmalar

Kafa travmaları araknoid kistlere yol açabilir. Travma, bir kistin içindeki sıvının diğer bölgelere sızmasına neden olabilir. Bir kistin yüzeyindeki kan damarları, kistin yırtılmasına ve kanamasına yol açabilir. Kistin dış kısmında bir kan damarı kanarsa, bir kan (hematom) topluluğu ortaya çıkabilir.

Kıkırdak yırtıkları, menisküste oluşan yaralanmalar Baker kistlerine yol açabilir. ⁸

Kist Tedavisi

Kist nasıl geçer? Kistler oluşma nedenlerine göre, boyutlarına ve bulundukları bölgeye göre farklı tedavilere ihtiyaç duyabilirler. Kimi kist ilaçlarla iyileşirken kimi kistlerin ameliyatla alınması gerekebilir.

Akne kistleri için pek çok tedavi vardır. Bu tedaviler antibiyotikler, antiseborik ilaçlar, azelaik asit, benzoil peroksit, hormonal tedaviler, keratolitik sabunlar, nikotinamid, retinoidler ve salisilik asit şeklindedir.

Retinoidler, inflamasyonu azaltan, folikül hücre yaşam döngüsünü normalleştiren ve sebum üretimini azaltan ilaçlardır. Bu ilaçlar hücrelerdeki tıkanıkların önlenmesine yardımcı olurlar, ayrıca hiperpigmentasyonun daha hızlı iyileşmesini sağlarlar.

Hormonal ajanlar; androjen hormonları gibi bazı hormonların üretimini azaltarak kist oluşumunun engellenmesini sağlarlar.

Salisilik asit; bakterilerin üremesini engelleyen ve keratolitik özelliklere sahip olan ve topikal olarak uygulanan bir beta-hidroksi asittir. Salisilik asit tıkanmış cilt gözeneklerini açar ve epitelyal deri hücrelerinin dökülmesini teşvik eder. Salisilik asitin retinoid tedavisinden daha az etkili olduğu bilinmektedir. ⁹

Hidrojen peroksit jeli (H2O2) özellikle piercingler nedeniyle oluşan kistlerin tedavisinde kullanılmaktadır. Kistli bölgeye sıcak tuzlu su ile masaj yapmak kistin boşaltılmasına ve şişliğin kurumasına yardımcı olur. Bakterilerin çoğalmasını önlemek için antibakteriyel ilaçlar önerilir.

Baker kistlerinin tedavisinde artan sıvı üretiminin kaynağı düzeltilmeye çalışılır. Genellikle istirahat önerilir. Kistin boyutunu küçültmek için kortikosteroid ilaçların enjekte edilmesi gerekebilir. ¹⁰

Kist ameliyatı: Hastaya çok fazla rahatsızlık veren kistlerde ameliyat gerekebilir. İlaçlı tedaviden sonra tekrarlayan kistlerde ya da içinden kan gelen kistlerde de ameliyat yapılabilir. Cerrahi müdahale genellikle kistte kanser şüphesi görüldüğünde düşünülür. Kist büyürse ve diğer organları ya da dokuları zarar verecek hale gelirse, ameliyat ile kist alınır.

Meme kistlerinde, iğne aspirasyonu ile kistin çözülmesi amaçlanır. Hormon terapisi ve oral kontraseptifler aracılığıyla kistlerin nüksetmelerini azaltmak ve hastanın menstruel döngüsünü düzenlemek için kullanılabilir. ¹¹

Şalazyon kistinde antibiyotikli göz damlaları ve merhemler kullanılır. Eğer şalazyon büyümeye devam ederse ve ilaçlara rağmen birkaç ay içinde iyileşmezse kortikosteroid ilaçlar enjekte edilebilir veya lokal anestezi kullanılarak cerrahi olarak çıkarılabilir. ¹²

Kist için hangi doktora gidilir? Kistler genel cerrahların tedavi edebileceği hastalıklardır bu nedenle hastanelerin genel cerrahi bölümlerine gidilmelidir.