Nezle Belirtileri Nelerdir? Nasıl Önlem Alınabilir?

Nezle Hastalığı Nedir?

Oldukça sık yaşanan bir hastalık olan nezle, buruna yerleşen virüs enfeksiyonunun neden olduğu bir hastalıktır. Soğuk algınlığı olarak da adlandırılan nezle, ayrıca sinüsleri, kulakları ve bronş tüplerini de etkilemektedir. Nezleye birçok virüs türü neden olabilir, ancak bilinen en sık nedeni rhinovirüslerdir.

Nezlenin belirtileri genelde hapşırma, burun tıkanıklığı, geniz akıntısı, boğaz ağrısı, öksürük, ses kısıklığıdır. Baş ağrısı, ateş, titreme gibi hafif belirtilerinden daha ağır geçen nezle durumunda genel olarak kişi kendini iyi hissetmemektedir.

Nezle ortalama bir hafta sürer. Hafif olan nezle 2 veya 3 gün sürebilir, ancak şiddetli geçen nezlenin iyileşmesi 2 haftaya kadar uzayabilir.

Nezle daha hafif bir hastalıktır. Grip ise tipik olarak ateş, kas ağrıları ve daha şiddetli öksürüğe neden olur. Bununla birlikte, hafif grip vakaları da nezle ile benzerlikler gösterirler ve aynı belirtileri içerirler.

Yetişkinler, yılda ortalama 2 ile 3 kez nezle olabilirken çocuklarda bu durum yaşlarına ve sağlık durumlarına bağlı olarak değişmektedir. Çocuk burunları nezleye neden olan virüslerle enfekte olmaya daha eğilimlidir. ¹ 

Nezlenin Belirtileri

Nezleye neden olan virüsün bulaşmasından sonra nezlenin başlangıcı belirtileri 1 ile 3 gün içinde ortaya çıkar. Belirtilerin ortaya çıkmasından hemen öncesinde yaşanan süreye “kuluçka” dönemi denir. Belirtiler genellikle 2 ile 14 gün sürebilir, ancak 7 ile 10 gün içinde tamamen geçer. ² 

Nezle belirtileri nadiren bir anda ortaya çıkar, genelde durum birkaç içinde kendini belli ederek ilerler. Nezle ve grip belirtileri arasındaki farkı bilmek, durumunuzu nasıl tedavi edeceğinize ve doktorunuzu görüp görmeyeceğinize karar vermenize yardımcı olabilir.  

Nezle ile Grip Arasındaki Fark Nedir?

Nezle ile grip belirtileri birbirine çok benzemektedir. İkisi de ortak belirtilere sahip olan solunum yolu hastalıklarıdır. Bununla birlikte, iki durumunun da nedeni olan virüs türü farklıdır. Bu bilgiye sahip olmak belirtilerinizi gripten ayırmanıza yardımcı olur. Hem nezle hem de grip, birkaç yaygın belirtileri paylaşmaktadır:

• Burun akması veya tıkanması
• Hapşırma
• Vücut ağrıları
• Genel yorgunluk

Kesin olan şudur ki, grip belirtileri nezle belirtilerinden çok daha şiddetli yaşanır. ³ 

Nezle nasıl anlaşılır? Nezlenin ortak belirtileri aşağıda sıralanmaktadır.

Burun akıntısı veya burun tıkanıklığı

Akan bir burun veya burun tıkanıklığı nezlenin en yaygın belirtilerinden ikisidir. Aşırı sıvı burun içindeki kan damarlarının ve mukoza zarlarının şişmesine neden olduğunda bu belirtiler oluşur. Burun akıntısı üç gün içinde daha kalın hale gelir ve sarı veya yeşil renkte olma eğilimi gösterir. Burun akıntısının bu tipleri normaldir. Nezle durumda geniz akıntısı da oluşabilir.

Bu burun belirtileri grip, soğuk algınlığı ve nezle ile aynıdır. Bununla birlikte, sarı / yeşil burun akıntısına ve ya ciddi sinüs ve baş ağrısına neden olan sinüs enfeksiyonu (sinüzit) geliştirmiş olma ihtimalinize karşı eğer belirtiler 10 günden fazla sürerse, doktorunuzu arayın.  

Hapşırma

Hapşırma, burun ve boğazdaki mukoza zarı tahrişi olduğunda tetiklenir. Virüs burun hücrelerini enfekte ettiğinde, vücut histamin gibi kendi doğal inflamatuar aracılarını serbest bırakır. Serbest bırakıldığında kan damarlarının genişlemesine, sızmasına neden olur ve mukus bezleri sıvı salgılar. Bu da hapşırmaya neden olan tahrişi ortaya çıkarır. ⁴ 

Öksürük

Nezle sırasında öksürük kuru, ıslak ya da mukusun da çıkmasına neden olan üretken bir öksürük olabilir. Öksürük, nezle ile ilgili olan belirtiler arasında en son oluşan belirtilerden biridir ve bir ile üç haftaya kadar sürebilmektedir. Öksürme daha fazla sürerse doktorunuza danışın. Aşağıdaki öksürük ile ilgili belirtilerden herhangi birisine sahipseniz, doktorunuza başvurmalısınız:

• Öksürük eşliğinde kan
• Kalın veya kötü kokan sarı veya yeşil mukus eşliğinde öksürük
• Aniden ortaya çıkan şiddetli bir öksürük
• Kalp rahatsızlığı olan bir kişide öksürük veya bacaklarda şişlik
• Yatarken kötüleşen öksürük
• Nefes alırken eşlik eden bir öksürük
• Ateş eşliğinde öksürük
• Gece terleme veya ani kilo kaybı eşliğinde öksürük
• 3 aydan küçük çocuklarda oluşan öksürük ⁵

Boğaz ağrısı

Boğaz ağrısı kuru, kaşıntılı ve çatlamış gibi hissedilebilir. Bu durum yutkunmayı ağrılı hale getirirve katı yiyecekleri yemeyi zorlaştırır. Boğaz ağrısı, nezle virüsünün neden olduğu enflamasyonlu dokulara bağlı olabilir.

Hafif baş ağrısı ve vücut ağrıları

Bazı durumlarda, nezleye neden olan virüs tüm vücutta hafif ağrılara veya baş ağrısına neden olabilir. Bu belirtiler grip durumunda daha sık görülür.

Ateş

Nezle durumunda düşük dereceli ateş olabilir. Sizin veya çocuğunuzun (6 haftalık ve üstü) ateşi 38 C veya daha yüksek olursa, doktorunuza danışın. Çocuğunuz 3 aydan küçükse ve herhangi bir ateşi varsa, hemen çocuk doktorunuza başvurun. ⁶ 

Acil olarak tıbbi yardım gerektiren durumlar

Çoğu vakada, nezle belirtileri endişe verici değildir. Bol sıvı tüketme ve dinlenme ile tedavi edilebilir. Ancak bebeklerde, yaşlılarda ve kronik sağlık koşullarında nezle tehlikeli olabilir. Solunum sinsityal virüsünün (RSV) neden olduğu bronşiolit gibi ciddi bir göğüs enfeksiyonuna dönüşmesi durumunda, toplumun en savunmasız üyeleri için bu durum ölümcül olabilir.

Yetişkinler

Oldukça sık yaşanan nezleye yakalandığınızda ateş ve yorgunluk gibi belirtilerin oluşması çok olası değildir. Bunlar yaygın olarak gribe bağlı belirtilerdir. Aşağıdaki belirtilerin olması durumunda doktorunuza başvurun: ⁷ 

• 10 günden daha uzun süren nezle belirtileri
• 38 C veya daha yüksek ateş
• Terleme, titreme veya mukus üreten öksürük ile ateş
• Ciddi derecede şişmiş lenf bezleri
• Şiddetli sinüs ağrısı
• Kulak ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Nefes darlığı

Çocuklar

Aşağıdaki belirtilerin çocuğunuzda oluşması durumunda derhal bir doktora başvurun:

• 6 haftanın altında olup 37.8 C veya daha yüksek ateş
• Üç günden fazla süren ateş
• 10 günden fazla süren nezle semptomları (herhangi bir tipte)
• Kusma veya karın ağrısı
• Nefes almada güçlük çekme veya hırıltı
• Baş ağrısı
• Alınan sıvıdan daha fazla idrara çıkma
• Yutma sorunu yaşama
• Kulak ağrısı
• Sürekli öksürük
• Her zamankinden daha fazla ağlama
• Alışılmadık derecede uykulu veya sinirli olma
• Özellikle dudak, burun ve tırnak çevresindeki derilerde mavi veya gri ton ⁸

Nezlenin Nedenleri

Nezle neden olur? Nezle, genel bir üst solunum yolları enfeksiyonudur. Birçok kişi, kışın yeterince sıcak bir şekilde giyinmeyip soğuk havaya maruz kalınca nezleye yakalandığını düşünse de, bu bir efsaneden öteye gidememektedir. Gerçek sorumlu 200’den fazla virüsten biridir.

Virüsün enfekte olduğu kişinin hapşırık, öksürük, konuşma veya burunlarını sildikleri peçete ve mendilleri teneffüs etme nezlenin yayılmasına neden olmaktadır. Virüs bulaşmış bir kişinin dokunduğu kirli şeylere dokunmak da virüsü bulaştırabilir. Ortak alanlar arasında kapı tokmakları, telefonlar, çocuk oyuncakları ve havlular bulunur. Rhinovirüsler (çoğu soğuk algınlığının nedenidir) sert yüzeylerde ve ellerde üç saate kadar yaşayabilir. ⁹ 

Çoğu virüs gruplar için de sınıflandırılabilir. Bu gruplar şunları içerir:

• İnsan rhinovirüsleri
• Koronavirüsler
• Parainfluenza virüsleri
• Adenovirüsler

Solunum sinsityal virüsü gibi bazı diğer virüsler nezlenin sorumlusu değildir. Yine de diğerleri henüz modern bilim tarafından tanımlanmamaktadır.

Yapılan araştırmalara göre, nezle özellikle sonbahar ve kış aylarında daha sık görülmektedir. Bu çoğunlukla, okul yılının başlaması ve kişilerin kapalı alanda kalma süresinin artması gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır. İçerde hava daha kurudur. Kuru hava burun kanallarını kurutur ve enfeksiyona eğilimli hale getirir. Soğuk havalarda nem seviyeleri de daha düşüktür. Düşük nem koşullarında virüsler daha iyi hayatta kalabilirler. ¹⁰ 

İnsan Rhinovirüsleri

100’den fazla türü olan bu virüs grubu, nezlenin en belirgin nedeni olarak ortaya çıkmaktadır. Virüsler, insan burnundaki sıcaklıkta rahatlıkla gelişirler.  İnsan rhinovirüsleri (HRV’ler) oldukça bulaşıcıdır. Bununla birlikte, nadiren ciddi sağlık sonuçlarına yol açarlar.

Son yıllardaki araştırmalar HRV’lerin genleri manipüle ettiğini bulmuş ve aşırı manipülasyona uğramış bağışıklık sisteminin tepki verdiğini göstermiştir. Bu tepki nezlenin belirtilerinin bazılarına neden olur. Bu bilgi, bilim adamlarını nezle tedavisinde önemli atılımlara götürebilir. 

Koronavirüsler (Coronavirus)

Hayvanları etkileyen birçok çeşit koronavirüs vardır ve bazıları insanları da etkilemektedir. Bu tip virüs tipik olarak hafif ile orta derecede şiddetli akut solunum yolu sendromuna neden olur.

İnsan parainfluenza virüsü, Adenovirüs ve solunum sinsityal virüsü

Nezleye neden olabilecek diğer virüsler şunları içerir:

• İnsan parainfluenza virüsü (HPIV)
• Adenovirüs
• Solunum sinsityal virüsü (RSV) ¹¹ 

Bu üç virüs grubu tipik olarak erişkinlerde hafif enfeksiyonlara neden olur, ancak çocuklar, yaşlı erişkinler ve zayıflamış bağışıklık sistemi olanlarda ciddi alt solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Prematüre bebekleri, astımı olan çocuklar ve akciğer veya kalp rahatsızlığı olan çocuklar bronşit ve pnömoni gibi komplikasyonları geliştirme açısından daha büyük risk altındadır.

HPIV-1 adlı bir HPIV grubundan biri çocuklarda Krup’a (laringotrakeal bronşit) neden olur. Krup, enfekte olduğunda öksürükte yüksek ve şaşırtıcı bir ses çıkmaktadır. Kalabalık yaşam koşulları ve stres, solunum yolu hastalığı riskini arttırır. Örneğin, askeri personelin, solunum yolu hastalıklarına dönüşen adenovirüslere yakalanma daha fazladır. ¹² 

Nezlenin neden olduğu komplikasyonlar

Nezle genellikle bir komplikasyona neden olmaz. Bazı durumlarda göğsünüze, sinüslere veya kulaklara yayılabilir. Enfeksiyon daha sonra aşağıdaki gibi diğer durumlara yol açabilir:

Kulak enfeksiyonu: Başlıca belirtileri kulak ağrıları veya burundan sarı veya yeşil akıntıdır. Bu, çocuklarda daha sık görülür.

Sinüzit: Nezle gitmez ve uzun süre kalırsa sinüzit oluşur. Belirtileri iltihaplı ve enfekte sinüsleri içerir.

Astım: Solunum zorluğu ve ya hırıltı olması astımı tetikler.

Göğüs enfeksiyonu: Enfeksiyonlar pnömoni ve bronşite yol açabilir. Belirtiler arasında öksürük, nefes darlığı ve mukuslu öksürme sayılabilir.

Strep boğazı: Strep boğazdaki bir enfeksiyondur. Belirtileri şiddetli boğaz ağrısı ve bazen öksürüktür. ¹³ 

Nezlenin Tedavisi

Nezle nasıl geçer? Nezleye neden olan virüsleri öldürmenin bir yolu henüz bulunamamıştır. Nezleye neden olan virüslere karşı antibiyotikler etkili değildir. Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonlar için yararlıdır ve nezlenin komplikasyonu olarak bakteri enfeksiyonu geliştiren hastalarda kullanılabilir.

Nezleyi tedavi etmek mümkün olmasa da belirtilerle baş etme yöntemleri en azından hastalığın daha hafif geçmesine yardımcı olabilmekte ve sizi rahatlamaktadır.

• Bir veya iki gün dinlenmeniz daha iyi hissetmemize yardımcı olabilir. Nezlenin hemen iyileşmesini sağlamadığı halde, yatmanız hastalığı başkalarına bulaştırmanızı engeller.
• Eğer nezleden dolayı acı çekiyorsanız, sıcak kalmaya çalışına ve bol miktarda sıvı tüketin. Sıcak sıvılar (tavuk suyu gibi) tıkanıklığı azaltabilir.
• Boğaz ağrısı için sıcak bir tuzlu su gargarası yardımcı olabilir. Nemlendiriciler, öksürükleri yatıştırmak için havayı nemli tutabilir. ¹⁴ 

İlaçlar nezlenin belirtilerini gidermek için kullanılabilir, ancak nezlenin daha hızlı iyileşmesini sağlamaz. İlaçla tedavi yöntemleri arasında aşağıdakiler bulunur:

Burun tıkanıklığı gidericiler, hap, sprey veya damlalar: Kalp rahatsızlığı, yüksek tansiyon, tiroid hastalığı, şeker hastalığı, glokom veya prostat büyümesi olan veya gebe ya da emziren kişiler, bu ilaçları almadan önce bir doktorla konuşmalıdır. Burun tıkanıklığı önleyici spreyler ve damlalar, “rebound tıkanıklığı” ihtimalinden ötürü 3 günden fazla kullanılmamalıdır.

Genellikle dekstrometorfan içeren öksürük gidericiler: Bir doktor tarafından aksi belirtilmedikçe, bu ilaç sadece “kuru” öksürüğün tedavisi için kullanılmalıdır. Eğer öksürük ıslak ya da mukusluysa öksürük bastırıcılar kullanılmamalıdır. Öksürmek ve mukusu temizlemek, daha sonra durumun akciğerlere zarar vermesini engeller. Astım ve KOAH gibi koşullarla (ör., Kronik bronşit ve amfizem) ilişkili öksürük ve mukus üretimi artmış kişiler, dekstrometorfan almadan önce bir sağlık uzmanına danışmalıdır. ¹⁵ 

Ekspektoranlar: Ekspektoranlar nezle durumunda oluşan tıkanıklığı hafifletmeye yardımcı olur.

Antihistaminikler: Burun akıntısını kurutmaktadır ancak tıkanıklığı daha da kötüleştirme ihtimali de bulunmaktadır. Kronik akciğer hastalığı, glokom veya prostat büyümesine bağlı idrara çıkma zorluğu olan insanlar antihistaminikler almadan önce bir doktorla konuşmalıdır.

Analjezikler: Ağrı kesici olan bu ilaçlar, ateş ve ağrıdan kaynaklanan ağrılardan kurtulmak için kullanılabilir. Asetilsalisilik asit içeren ilaçlar 18 yaş ve altındaki insanlar tarafından kullanılmamalıdır. Astımlı kişiler ve peptik ülserler, doktorları tarafından önerilmedikçe asetilsalisilik asit içeren ilaçları kullanmamalıdır. 

6 yaşın altındaki çocuklara öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının verilmesini önerilmez. İçerikleri çocuklar için fazla olan bu ilaçlar nadiren ciddi yan etkilere neden olabilmektedir.

Doktorunuz veya eczacınız tarafından tavsiye edilmedikçe birden fazla nezle ve soğuk algınlığı ilacı kullanmayınız. Bu, çok fazla ilaç almaktan kaçınmanıza yardımcı olacaktır. ¹⁶ 

Nezleden korunma yöntemleri

Vitamin C: Nezleye yakalanmadan önce düzenli olarak Vitamin C tüketimi nezle durumunda hastalığının süresini ve şiddetlini azaltabilir ancak aşırı dozda tüketilen vitamin C daha da fazla etki göstermez.

Nezle ve soğuk algınlığını önlemenin en iyi yolu, özellikle virüs bulaşmış nesnelere dokunduktan sonra ellerinizi sıcak su ve sabunla yıkamaktır. Yıkarken, en az 15 saniye boyunca yıkamaya devam etmeyi ve tüm el yüzeyini iyice yıkamayı unutmayın. Su ve sabun yoksa alkol bazlı bir el temizleyicisini de kullanabilirsiniz. ¹⁷ 

Özellikle ilk birkaç gün boyunca, nezle olan insanlarla yakın temastan kaçınabilirsiniz. Ayrıca, burun ve gözlerinizi ellerinizle ovmayınız. Egzersiz, dinlenme ve beslenme, vücudunuzun savunma sistemini güçlendirir ve nezleye neden olan virüslerden korumaya yardımcı olur.

Nezleniz varsa, hapşırma ve öksürme sırasında ağzınızı ve burnunuzu bir mendil ile kapatın ve sonra mendili atın. Mendiliniz yoksa dirseğinize öksürmek ağzınızı ellerinizle kaplamaktan daha iyidir. Bu şekilde, virüsü elinize bulaştırıp, diğer yüzeylere dokunarak kolayca yayabilirsiniz.  

Nezle için hangi doktora gidilir: Aile doktorları, çocuk doktorları, kulak burun boğaz (KBB) uzmanları nezleyi teşhis ve tedavi edebilen doktorlardır. ¹⁸