Burun Tıkanıklığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Burun Tıkanıklığı Nedir?

Burun tıkanıklığı veya tıkalı burun, burun dokuları ve kan damarları fazla sıvı ile dolduğunda ortaya çıkmaktadır. Bu duruma soğuk algınlığı, grip virüsü, toz, polen veya hayvan tüyleri gibi alerjiler veya tütün dumanı gibi tahriş edicilere maruz kalmak neden olabilmektedir. Bazı insanlar, “alerjik olmayan rinit” adı verilen, belirgin bir nedene dayanmayan burun tıkanıklığına sahiptir. Burun akıntısı da bazı durumlarda burun tıkanıklığına eşlik edebilmektedir.

Bazen tıkanıklık, hapşırma, burun akıntısı veya kalın burun akıntısı belirtilerini göz ardı etmek; üst solunum yolu durumlarını kötüleştirebilmekte veya koku alma ve tat alma hissini azaltma, ağız ve boğazda enfeksiyon riskini artırma gibi başka sorunlara neden olabilmektedir¹.

Burun Tıkanıklığı Belirtileri

Burun tıkanıklığı başlangıcı ve ilerisi başta küçük bir sorun gibi gözükse de zamanla hayatı etkileyen ve rahatsız edici bir hal alabilmektedir. Burun tıkanıklığı nasıl anlaşılır? Burun tıkanıklığı ilk ve en genel belirtidir ancak burun tıkanıklığıyla beraber birçok belirti de yaşanabilmektedir. O belirtiler şöyle sıralanmaktadır:

            • Sürekli olarak boğazı temizleme ihtiyacı hissetme

            • Öksürme

            • Baş ağrısı

            • Boğazdan aşağı akan mukoza hissi (geniz akıntısı)

            • Koku hissi ile ilgili sorunlar

            • Uyku bozukluğu²

Burun tıkanıklığı genellikle bir sağlık koşulunun belirtilerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Burun tıkanıklığının bir belirti sayıldığı tıbbi durumlardan bazıları ise şöyle sıralanmaktadır.

Soğuk Algınlığı

Soğuk algınlığı viral bir üst solunum yolu enfeksiyonudur. 200’den fazla farklı virüsün soğuk algınlığına neden olduğu bilinmektedir. Virüs vücudunuza ağzınızdan veya burnunuzdan girer ve hapşırırken, öksürürken veya temas durumunda hava damlaları yoluyla yayılır. Burun tıkanıklığı soğuk algınlığının belirtilerinden biridir. Soğuk algınlığı durumunda burun tıkanıklığına eşlik eden diğer belirtiler ise şunlardır:

            • Burun tıkanıklığı

            • Öksürük

            • Boğaz ağrısı

            • Burun akıntısı

            • Hapşırma

            • Yorgun hissetme³

Alerjik Rinit

Alerjik rinit yaygın bir tıbbi problemdir. Günlük faaliyetlere müdahale edebilir veya yaşam kalitesini düşürebilir. Soğuk algınlığının aksine, alerjik rinit virüslerden kaynaklanmaz. Nedeni ise polen, toz akarları veya hayvan tüyleri gibi açık veya kapalı alerjenlerdir⁴. Burun tıkanıklığının da eşlik ettiği alerjik rinit belirtileri şunlardır:

            • Burun tıkanıklığı

            • Özellikle sabah uyandıktan sonra tekrar tekrar hapşırma

            • Burun akıntısı

            • Geniz akıntısının tetiklediği öksürük

            • Sulu, kaşıntılı gözler

            • Kaşıntılı kulaklar, burun ve boğaz⁵

Sinüzit

Sinüzit yaygın bir tıbbi durumdur. Akut sinüzit, burun kanallarındaki boşlukların (sinüsler) iltihaplanmasına ve şişmesine neden olur. Şişkinlik, sinüslerde mukusu yakalar ve sinüslerden boğazın arkasına doğru mukusun akışını durdurur. Bu da burun tıkanıklığına neden olur. Diğer belirtileri ise şunlardır:

            • Burun tıkanıklığı

            • Baş ağrısı

            • Yüzde hassasiyet

            • Basınç hissi

            • Bazı durumlarda ateş

            • Burun akıntısı

            • Boğaz ağrısı

            • Öksürük⁶

Burun Polipleri

Burun polipleri; burun pasajlarının veya sinüslerin astarında yumuşak, ağrısız, kanserli olmayan büyümelerdir. Astım, tekrarlayan enfeksiyon, alerjiler, ilaç hassasiyeti veya bazı bağışıklık bozukluklarına bağlı olarak “kronik enflamasyon” sonucu ortaya çıkmaktadır. Burun tıkanıklığıyla beraber bilinen diğer belirtileri şunlardır⁷:

            • Burun tıkanıklığı

            • Burun akıntısı

            • Geniz akıntısı

            • Koku alma hissi kaybı

            • Tat duyusu kaybı

            • Yüz ağrısı veya baş ağrısı

            • Üst dişlerinde ağrı

            • Alın ve yüz üzerinde baskı hissi

            • Horlama⁸

Çocuklarda Burun Tıkanıklığı Belirtileri

            • Nefes almada güçlük çekme veya nefes alamama

            • Beslenme durumunda aniden gelen öksürük veya boğulma

            • Öksürük sonucu maviye dönen bir cilt rengi

            • Nefes nefese görünme

            • Konuşamamak veya yemek yiyememek

Soğuk algınlığı, grip ve alerji bebeklerde ve çocuklarda burun tıkanıklığına neden olmaktadır. Soğuk algınlığı ve grip en çok virüslerden kaynaklanır, bu nedenle antibiyotikler duruma yardımcı olmaz. Destekleyici tedaviler belirtilere yardımcı olabilmektedir. Kötüleşen burun tıkanıklığına eşlik eden şu belirtiler durumunda mutlaka acil bir tıbbi yardım alınmalıdır:

            • İki haftadan fazla süren belirtiler

            • Çocuğun 3 aylık ya da daha genç olması

            • Öksürüğün ciddi bir boyuta gelmesi

            • Hızlı nefes alma ve ateş

            • Kulak ağrısı⁹

Acil Olarak Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Burun tıkanıklığıyla başlayan ancak şiddetlenerek başka belirtiler gösteren durumlarda bir doktora veya bir kulak, burun ve boğaz uzmanına başvurmanız önemlidir.

            • Alın, gözler, burun kenarları veya yanakların şişmiş olması

            • Bulanık görme

            • Sinüs ağrısı varsa ya da burun akıntısında kan görülüyorsa

            • Boğaz ağrısı (özellikle de bademcikler üzerinde beyaz lekeler varsa)

            • Astım, amfizem veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçları almayı gerektiren belirtiler varsa

            • Yüksek ateş

            • Kafa karışıklığı veya koku kaybı

            • Belirtilerin önce iyileşmesi ancak sonrasında tekrar kötüleşmesi

            • Belirtilerin 7-10 günden daha uzun sürmesi¹⁰

Burun Tıkanıklığına Ne Sebep Olur?

Burun tıkanıklığı neden olur? Burun tıkanıklığının en yaygın nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır:

            • Enfeksiyonlar

            • Saman nezlesi dahil alerjiler

            • Sürekli rinit

            • Burun polipleri

Burun tıkanıklığının diğer daha az yaygın nedenleri arasında ise şunlar bulunmaktadır:

            • Şişmiş adenoid bezleri

            • Burun yaralanmaları

            • Burundaki yabancı cisimler

            • “Dekonjestan ilaçları” kullanmayı bıraktıktan sonra burnun yeniden tıkanması

            • Sinüsler ya da burun bölgesindeki tümörler

            • Bazı ilaçların yan etkileri¹¹

Soğuk Algınlığı

Burun tıkanıklığı soğuk algınlığının en belirgin belirtilerinden biridir. Soğuk algınlığı ve diğer üst solunum yolları enfeksiyonları mikroplar (virüsler veya ara sıra bakteri) tarafından üretilir. Bu enfeksiyonlar, diğer belirtilerle birlikte burun tıkanıklığını da yol açar. Baş ağrısı, ateş, yorgunluk ve burun akıntısı da diğer belirtilerden bazılarıdır. Burun akıntısı açık sarı veya yeşil renkte ve sulu ya da kalın bir yapıda olabilir¹².

Grip

Grip bir başka virüs enfeksiyonudur. Soğuk algınlığına benzer, ancak yüksek ateş ve bitkinlik hissi de verdiği için insanları gripten çok daha fazla etkiler. Genelde vücut ağrıları da yaşanmaktadır. Hapşırma, burun akması veya tıkanması olabilir¹³.

Sinüzit

Sinüsler, elmacık kemikleri ve alın içindeki küçük, hava dolu boşluklardır. Küçük kanallar vasıtasıyla burun içine akan mukusları üretirler. Sinüzit sinüs iltihabı anlamına gelmektedir. Çoğu sinüs iltihabına bir enfeksiyon neden olur. Çoğu sinüzit vakası da akuttur (1-4 hafta sürer), ancak bazıları daha kalıcı (kronik sinüzit) olabilir.

Sinüzitin belirtileri burun tıkanıklığı ve etkilenen sinüs alanında ağrıdır. Aşağı doğru eğildiğinde ağrı daha kötü olabilir. Diğer belirtiler baş dönmesi ve ateştir¹⁴.

Saman Nezlesi

Saman nezlesi ya da polen alerjisi burun tıkanıklığına neden olabilmektedir. Eğer saman nezlesine sahipseniz genellikle gözleriniz sulu ve kaşıntılıdır. Çok hapşurabilirsiniz. Hangi polene alerjiniz olduğuna bağlı olarak, her yıl belirli bir dönem içinde belirtiler meydana gelmektedir¹⁵.

Alerjik Rinit

Rinit, burnun iç yüzeyindeki dokuların şişmesi (iltihaplanması) durumudur. Alerjik (alerjik rinit) veya diğer nedenlere (alerjik olmayan rinit) bağlı olabilir. Polenin yanı sıra, diğer alerjiler de burun tıkanıklığına neden olabilmektedir. Genel alerjik nedenler şunlardır:

            • Ev tozu akarı (tozda bulunan küçük canlılar)

            • Hayvanlar, özellikle de kediler

            • Lateks

            • Un

            • Ahşap tozu

            • Belli bitkiler¹⁶

Alerjik Olmayan Kronik Rinit

Burnun iç kısmında alerjik nedene bağlı olmadan inflamasyon meydana gelebilir. Genellikle ilk belirtisi burun tıkanıklığıdır. Alerjik olmayan nedenler arasında şunlar bulmaktadır:

            • Duman veya kimyasal dumanlar gibi dumanlara sürekli maruz kalma

            • Aşırı aktif bir tiroid bezi

            • Sıcaklık değişiklikleri

            • Stres

            • Gebelik

            • Bazı ilaçların olağan dışı yan etkileri¹⁷

Burun Polipleri

Burun polipleri burun veya sinüslerde büyüyen etli, kanserli olmayan şişliklerdir. En yaygın belirtileri burun tıkanıklığı ve burun akıntısıdır. Steroid burun damlaları polipleri küçültmek için sıklıkla kullanılmaktadır. Bazen bir işleme de ihtiyaç duyulabilmektedir. Nazal polipler genellikle tedaviden sonra geri gelir, bu nedenle bazen dönmelerini önlemek için steroid burun spreyleri kullanılır.

Diğer Nedenler

Şişmiş Adenoid Bezleri: Şişmiş adenoid bezleri özellikle çocuklarda burun tıkanıklığına neden olabilir. Adenoid bezler, burun arkasından asılı olan etli bir dokudur. Çocukluk döneminde küçülme eğilimi gösterirler. Eğer çok genişlerlerse burun akması veya tıkanmasına neden olabilirler. Ayrıca horlamaya veya gürültülü nefes almaya da neden olurlar. Büyük adenoidlere sahip çocuklar sürekli bir soğukluğa sahipmiş gibi konuşurlar.

Burun Yaralanmaları: İki burun deliği arasındaki bölme dokusu düz değilse bu durum burun tıkanıklığına neden olabilir. Septum yamukluğu ya da sapmış septum olarak da bilinmektedir. Burun şekli doğuştan öyle olabilir veya bir yaralanma ya da ameliyattan da kaynaklanıyor olabilir. Yüzünüzde oluşan bir yaralanma sonrasında, örneğin burnunuzun bir kısmı bükülmüş veya aşınmışsa bu da burun tıkanıklığına neden olabilir.

Burundaki Yabancı Cisimler: Burnun fiziksel olarak tıkanması da tıkanıklığa neden olabilmektedir. Örneğin çocuklar, boncuklar veya bezelye gibi nesneleri burunlarına sokabilmektedir.

Tümörler: Nadiren, burun veya sinüslerin etrafındaki hava yollarındaki bir tümör de burun tıkanıklığa neden olabilmektedir¹⁸.

Burun Tıkanıklığına Ne İyi Gelir?

Her organ vücudumuza belli bir amaç için hizmet eder. Şüphesiz ki bu organların arasında en önemli olanlarından biri de burundur. Hayati önem taşıyan nefes alışverişimizi sağlayan burun, sağlıklı bir yaşam için gerekli olan nefes egzersizlerini ve vücudun ihtiyacı olan oksijeni vücuda ve doğal olarak vücudun diğer organlarına taşıyan bir organdır. Nefes almanın dışında havayı nemlendirerek kulağın havalanmasını sağlayan burunda herhangi bir sorun ile karşılaşılması anlaşıldığı üzere sadece kendisinin değil, diğer pek çok organın da bu durumdan etkilenmesine neden olacaktır.

Burun konusunda uzmanların sıkça karşılaştığı en büyük sorun diğer kaza ve düşme gibi sebeplerden ortaya çıkan hasarlardan ziyade en çok karşılaştığı durum burun tıkanıklığı olayının gerçekleşmesidir. Burun tıkanıklığı basit bir olay gibi görünse de bu sorun ile karşılaşan kişilerin hayat kalitesini ciddi anlamda bozmakta ve geçiştirilip tedavisinin aksatılması takdirinde de daha başka ciddi sorunlara zemin hazırlayabilmektedir. Bu rahatsızlığa sebep olan birtakım sebepler elbette ki vardır. Bunlar;

            • Burunda ‘’deviasyon’’ yani burun kemiklerinde birtakım sebeplerden ötürü kayma meydana gelmesi,

            • Burun içi etlerinde büyüme ve genişlemenin ortaya çıkması,

            • Zamanla büyüyen ve burun tıkanıklığının en büyük sebeplerinden biri olan geniz etinde meydana gelen değişiklikler,

            • Enfeksiyonlardan kaynaklı gelişen rahatsızlıklar,

            • Polen, toz gibi içeriklere olan alerji şeklinde sıralanabilir.

Burun Tıkanıklığı Nasıl Tedavi Edilir?

Burun tıkanıklığı nasıl geçer? Burun tıkanıklığının sebebi olan mukusu inceltmek ve temizlenmesini sağlamak tedavi yöntemlerinin ortak amacıdır. Mukusun burun ve sinüslerden boşaltılması rahatlama sağlanmasına da yardımcı olmaktadır. Bunu yapmak için yapılabilecek en basit yöntemlerden biri bol bol sıvı tüketmeye çalışmaktır. Burun tıkanıklığını tedavi etmenin bilinen diğer yöntemleri ise şunlardır:

            • Günde birkaç kez yüzünüze sıcak ve nemli bir bezle kompres yapın.

            • Günde 2 ile 4 kez buharın rahatlatıcı gücünden yararlanmaya çalışın. Bunu yapmanın en kolay yollarından biri sıcak bir duş almaktır.

            • Buharlaştırıcı veya bulunan ortamı nemlendirici cihazları da kullanabilirsiniz¹⁹.

Burunu suyla temizlemeye çalışmak da burundaki mukusun çıkmasına yardımcı olabilmektedir.

            • Bir eczaneden tuzlu su spreyi satın alabilir veya evde hazırlayabilirsiniz. Evde hazırlamak için, 1 fincan ılık su, 1/2 çay kaşığı tuz ve bir tutam karbonatı iyice karıştırıp kullanabilirsiniz.

            • Günde 3-4 kez “yumuşak salin burun spreyleri” kullanabilirsiniz.

Genelde uzanırken ya da uyurken burun tıkanıklığı daha rahatsız edici bir hal almaktadır. Bu durumlarda mümkün oldukça dik durun veya en azından kafanızı yukarıya kaldırın²⁰.

Eczanelerde uyurken burun üstüne yapıştırılan ve uyku sırasında burundaki tıkanıklığı rahatlatmaya yardımcı olan burun bantları da satılmaktadır. Gerekli ise bu burun bantlarından da yararlanabilirsiniz.

İlaç Tedavisi

Eczanelerden reçetesiz satın alabileceğiniz ilaçlar da burun tıkanıklığını rahatlatmaya yardımcı olabilmektedir.

            • Dekonjestanlar, burun kanallarındaki mukusu kurutan ilaçlardır. Bu ilaçlar burun akması veya tıkanıklığının kurumasına yardımcı olabilmektedir.

            • Antihistaminikler alerji belirtilerini tedavi eden ilaçlardır. Bazı antihistaminikler sizi uyuşuk hale getirir, bu nedenle dikkatli kullanın.

            • Burun spreyleri de tıkanıklığı hafifletebilmektedir. Bir sağlık uzmanı tarafından söylenmedikçe tezgâh üstü burun spreylerini 3 gün ve 3 günden daha fazla kullanmayın²¹.

Öksürük, alerji ve soğuk algınlığı gibi pek çok sağlık koşulu için birçok ilaç bulunmaktadır. Her ilacı alamayacağınız için hangi ilacı alacağınızı doktorunuzla beraber kararlaştırmanız en doğrusu olacaktır.

Eğer herhangi bir alerjiniz varsa:

            •          Doktorunuz alerji nedeniyle oluşan burun tıkanıklığı için burun spreyleri reçete edebilmektedir.

            •          Aynı zamanda alerjilerinizi tetikleyen koşulları tespit edip uzak durmanız da önemlidir²².

Burun Tıkanıklığı Ameliyatı

Bazı durumlarda ameliyat en etkili tedavi seçeneğidir. Diğer tedavi yöntemleri istenen sonuçları vermediğinde veya yapısal anormallikler olduğunda ameliyat, hayatı olumsuz etkileyen ilerlemelerin ve burun tıkanıklığı belirtilerinin belirgin şekilde hafifletilmesini sağlayabilmektedir.

Burun tıkanıklığını tedavi etmek veya ortadan kaldırmak için çeşitli cerrahi yöntemler kullanılmaktadır:

Endoskopik sinüs cerrahisi: Bu tür cerrahi hızlı bir rahatlama sağlayabilmektedir. Cerrah, bir endoskop kullanarak hava akımını engelleyen dar burun kanallarını büyütebilmekte ve sinüslerin düzgün şekilde boşaltılmasına yardımcı olabilmektedir.

Konka Radyofrekansı: Bu cerrahi müdahalede, cerrah burun tıkanıklığına neden olan eğri konkanın boyutunu küçültmeyi amaçlamaktadır. Konka kemik yapısının bir kısmının çıkarılmasıyla konka dokusunun daralması yapılabilmektedir²³.

Burun poliplerinin çıkarılması: İlaçlara cevap vermeyen büyük burun polipleri ameliyat ile çıkarılabilir. Bu ameliyat tipik olarak endoskopik olarak yapılır ve çoğu hastada önemli rahatlama yaşanır. Altta yatan nedene bağlı olarak, burun polipleri geri gelebilir ve ameliyat tekrar gerekebilir.

Adenoidektomi: Adenoidlerin çıkarılması basit bir cerrahi yöntemdir. Burun tıkanıklığına neden olan genişleyen adenoid doku, herhangi bir harici insizyon olmaksızın ağızdan alınır.

Septoplasti: Septoplasti, sapmış septumun cerrahi olarak düzeltilmesidir ve septumun bükülmesi burun içinden doğru hava akışını engellediğinde gereklidir. Septumun düzleştirilmesi veya yeniden yapılandırılması, burun kanallarının normal şekilde açılmasına ve işlev görmesine izin verir²⁴.

Burun tıkanıklığı için hangi doktora gidilir: Burun tıkanıklığı tanısı ve tedavisi için bir kulak burun boğaz uzmanına (KBB) başvurabilirsiniz.