Lupus Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Lupus Nedir?

Lupus vücudun birçok bölümünü etkileyebilen kronik bir bağışıklık sistemi hastalığıdır. Hastalığa neyin neden olduğu henüz tam olarak bilinmemektedir, ancak muhtemelen genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu tarafından tetiklenmektedir.

Lupus hastalığının birçok farklı türü bulunmaktadır. Sistemik lupus eritematosus (SLE olarak da bilinir) neredeyse her organı veya sistemi etkileyebilmektedir. Diskoid lupus hastalığı ise genellikle daha hafiftir ve çoğu insan sadece cilt belirtileri göstermektedir. Subakut kutanöz lupus olan diğer bir lupus türü diğerlerine benzerdir, ancak daha hafiftir. İlaç kaynaklı lupus, bir ilaca tepki olarak ortaya çıkmaktadır ve ilacı durdurduktan sonra kendiliğinden kaybolmaktadır. ¹

Lupus oldukça nadir ortaya çıkan bir hastalıktır. Lupus hastalığından etkilenen kişilerin ise yaklaşık yüzde 90’ı kadındır ve çoğunluk 15 ile 45 yaş arasındaki kadınlarda bu durum gelişmektedir.

Belirtiler belirsiz olabilmekte ve kişiden kişiye göre değişebilmektedir. En sık karşılaşılan belirtiler arasında ağrı, sertlik veya eklemlerde şişme, deri döküntüleri, ateş ve yorgunluk hissi bulunmaktadır. Teşhisi zor ve zaman alabilmektedir.

Lupus hastalığının belirtileri ve komplikasyonları tedavi edilebilmektedir. Lupus hastalarının çoğunda, etkili tedaviler ve sağlıklı bir yaşam tarzı izleme kararı ile hastalık kontrol altına alınabilmektedir. ²

Lupus Belirtileri

Lupus nasıl anlaşılır? Lupus, kişiden kişiye göre farklılıklar gösteren çok değişken bir hastalıktır. Birçok karakteristik belirtisi olsa da, çoğu hastanın hiçbir belirtiyi yaşamaması da çok muhtemel bir durumdur. Benzer şekilde hiçbir iki hasta benzer belirtilere de sahip değildir.

Hastalığın ciddiyeti de değişkenlik gösterebilmektedir. Bazı hastalarda belirtiler aniden ortaya çıkar ve nispeten daha ağırdır. Diğer vakalarda ise hastalık tanı konmadan önce birkaç yıl düşük seviyede kalmaktadır. Bununla birlikte çoğu hastada, tıbbi metinlerde belirtildiği gibi hayatı tehdit eden hastalığın korkutucu belirtileri asla ortaya çıkmamakta ve hastalık hafif, kolaylıkla yönetilebilir bir durumda kalmaktadır.

Lupus hastalığının öncesinden tahmin edilemez bir hastalık seyri bulunmaktadır. Bazı vakalarda belirtiler ilk akut atak tedavisinden sonra azalmaktadır. Diğer vakalarda ise remisyon (hiçbir belirtinin yaşanmadığı) dönemlerinden sonra lupus alevlenmesi ya da lupus atağı yaşanmaktadır. ³

Lupus Başlangıcı Belirtileri

Lupus başlangıcı evrelerinde çeşitli belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bunlar arasında aşağıdakiler bulunmaktadır:

• Yorulma, zayıflık ve letarji 
• Eklem ağrısı veya şişme (hastaların yaklaşık yarısı tarafından tecrübe edilir) 
• Deri döküntüleri (beş hastadan birinde) 
• Ateş ⁴ 

Diğer Lupus Belirtileri

Lupus vücudun birçok bölgesini etkileyebilen bir hastalıktır. Aslında, lupus ciltten kan hücrelerine, organlardan, vücudun her bölgesine etki edebilmektedir. Çoğu hasta yorgunluk, yorgunluk ve halsizlik yaşamaktadır. Lupus hastalığının etkilediği diğer bölgeler ve diğer yaygın belirtileri aşağıda tanımlanmaktadır. ⁵

Ciltte Lupus Belirtileri

Lupus, her cilt tipinde döküntülere yol açabilmektedir. Cilt döküntüleri, hastaların yaklaşık olarak üçte ikisini etkilemektedir. Yanaklarda ve burunda görülen karakteristik lupus döküntüsü “kelebek döküntüsü” olarak da adlandırılmaktadır. Hastaların yaklaşık olarak beşte birinde de ağız kusurları görülmektedir.

Kurdeşen ve cilt rengindeki değişimler (ciltte açılma veya koyulaşma) de yaşanabilmektedir. Hastaların üçte birinde Raynaud fenomeni ortaya çıkmaktadır. Bu durum, parmakların stres, soğuk veya titreşime maruz kalması nedeniyle beyazımızı sonra da mavimsi bir renk alması halidir. ⁶

Eklemlerde Lupus Belirtileri

Eklem ağrısı ve iltihaplanma lupusun ortak belirtilerinden biridir. Vakaların çoğunda eklem ağrısı ellerde, bileklerde ve ayaklarda görülmektedir. Sıklıkla sertlik veya şişmenin eşlik eden eklem ağrısı, sabahları daha da şiddetlidir ve günün ilerleyen saatlerinde hafiflemektedir.

Saçlarda Lupus Belirtileri

Hastalığın aktif olduğu zamanlarda, önemli miktarda saç dökülmesi veya alopesi meydana gelebilmektedir. Genellikle, saç dökülmesi geçici bir durumdur ve çeşitli çözümlerle tedavi edilebilmektedir. Bazı sıtma ilaçları ve kortikosteroidler gibi lupus ilaçları da saç büyümesine katkıda bulunabilmektedir. ⁷

Tendonlarda Lupus Belirtileri

Eğer tendonlar iltihaplanırsa, bu durum parmakların sıkışmasına neden olabilmektedir. Parmakların normal şekilde hareket etmesini de engelleyebilmektedir. Lupus hastalığının tendonları etkileyerek bu tarz sonuçlara yol açması alışılmadık bir durumdur.

Kaslarda Lupus Belirtileri

Kas ağrısı, hastaların çoğunu etkileyebilmektedir. Dirsek ve boynun, diz ve kalça arasındaki kaslar en sık ağrı yaşanan kaslardır. Kas iltihabı veya şişmesi daha az yaygın olan bir durumdur ancak kalıcı kas güçsüzlüğüne neden olabileceğinden tedavi edilmesi gerektirmektedir. ⁸

Akciğerlerde Lupus Belirtileri

Plevra adı verilen ince bir astar akciğerleri çevrelemektedir. Bu astarın iltihaplanması durumu, lupus hastalarının yaklaşık olarak yarısını etkileyebilmektedir. Plevra iltihaplanması sonucunda, hasta derin nefes alındığında göğüs ağrısı yaşamaktadır.

Kalpte Lupus Belirtileri

Kalbin çevresindeki kesenin iltihaplanması lupus geliştiren kişilerin yaklaşık dörtte birini etkileyebilmektedir. Bu durumun ana belirtisi, göğüs kemiğinin altındaki göğüs ağrısıdır ve göğüs ağrısı genellikle ileri eğilme ile hafiflemektedir. ⁹

Böbreklerde Lupus Belirtileri

Lupus nefriti olarak adlandırılan bir durum, bazen böbrek ve nefronların zararlı maddeleri filtreleme mekanizmaları iltihaplandığında ortaya çıkmaktadır.

Kanda Lupus Belirtileri

Lupus, kan hücrelerini ve sistemin kan pıhtılaşmasını etkileyebilmektedir. En sık görülen problem anemidir. Kırmızı kan hücreleri dokulara oksijen taşıdığından, kansızlığa sahip hastalar kendilerini sıklıkla yorgun hissetmektedir. Bazı hastalarda beyaz kan hücreleri (enfeksiyona karşı savunucular) ve trombositlerin (kan pıhtılaşmasına yardım eden) seviyelerinde de azalmalar görülmektedir. ¹⁰

Bağışıklık Sisteminde Lupus Belirtileri

Lenfadenopati veya şişmiş lenf düğümleri olarak bilinen bir durum bazen ortaya çıkabilmektedir.

Beyin ve Sinir Sisteminde Lupus Belirtileri

Beyindeki kan damarlarının iltihaplanması depresyon, nöbetler ve görme bozuklukları gibi çeşitli belirtilere neden olabilir. ¹¹

Lupus Nedenleri 

Lupus neden olur? Lupus otoimmün bir hastalıktır. Yani, bağışıklık sistemindeki problemlerden kaynaklamaktadır.

Sağlıklı bir bağışıklık sisteminde, sistem bakteri veya virüs gibi bulaşıcı bir tehlikenin varlığını tespit ettiğinde, beyaz kan hücreleri ve antikorları göndermektedir.

Lupus hastalarında, bağışıklık sistemi tarafından salınan antikorlar, sağlıklı dokulara, hücrelere ve organlara saldırmaya başlamaktadır.

Çoğu uzman lupus hastalığının birden fazla nedeni olduğunu düşünse de, hastalığın kesin nedeni henüz bulunamamıştır.

Hastaları bu duruma daha duyarlı hale getiren birtakım hormonal, genetik faktörler ve çevresel faktörler olduğu düşünülmektedir. ¹²

Hormonal Faktörler

Hormonlar vücudun işlevlerinin çoğunu düzenlemekle sorumludur. Lupus yaşayan hastaların 10’undan 9’u kadın olmaktadır. Bu durumda, kadınlarda bu durumun hormonlar nedeniyle tetiklendiği düşünülmektedir. Araştırmalar, östrojen hormonu ve lupus arasındaki bağlantıya odaklanmaktadır.

Kadınların özellikle, östrojen hormonunun arttığı hamilelik döneminde lupus geliştirmeye daha eğilimli oldukları görülmüştür. Diğer yandan, doğum kontrol hapları ya da post menopozal tedavi nedeniyle östrojen alan kadınlarda da lupus oranı daha yüksektir.

Bununla birlikte, östrojen ya da diğer herhangi bir hormon ve lupus arasında nedensel bir etki henüz tam olarak kanıtlanmamıştır. ¹³

Genetik Faktörler

Yapılan çalışmalarda, lupus ile ilişkili olduğu düşünülen 50’den fazla gen bulunmuştur. Bu genler, lupus geliştiren hastalarda hastalık olmayanlardan daha sık görülmektedir. Sonuç olarak, bu genlerin direkt olarak lupus hastalığına neden olduğu gösterilmemesine rağmen, lupus geliştirmeye katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Çoğu durumda, genler hastalığın neden olduğu açıklamak için yeterli değildir. Bu, aynı ortamda büyüyen ve aynı kalıtım özelliklerine sahip olan, ancak yalnızca birinin lupus geliştiği ikiz kardeşlerde açıklığa kavuşmaktadır. İkizlerden birinde lupus olduğunda, diğerinin de hastalığı geliştirme riski artmaktadır. Bu risk oranı tek yumurta ikizleri için % 30 olurken, çift yumurta ikizleri için % 5-10 olabilmektedir. ¹⁴

Lupus, aile öyküsü olmayan insanlarda da gelişebilmektedir, ancak lupus geliştiren kişinin bazı aile bireylerinde başka otoimmün hastalıkların olması muhtemel bir ihtimaldir.

Bazı etnik kökenler (Afrikalı, Asyalı, Latin, Yerli Amerikan, Yerli Hawaiili veya Pasifik Adası kökenli insanlar) benzer genlerle sahip oldukları için lupus geliştirme riski daha yüksektir. ¹⁵

Çevresel Faktörler

Genetik açıdan duyarlı bir bireyin rastgele maruz kaldığı bir virüs veya muhtemelen bir kimyasal gibi çevresel bir ajanın, hastalığı tetiklediği düşünülmektedir. Henüz belirli çevresel bir tetikleyici henüz tespit edilmemiştir.

Lupus hastalığını tetikleyebilen ve alevlenmesine neden olan çevresel nedenler tam olarak bilinmemekle birlikte, en yaygın olarak, ultraviyole ışığın buna neden olduğu düşünülmektedir. Enfeksiyonlar (Epstein-Barr virüsünün etkileri de dâhil) ve tarımsal veya endüstriyel ortamlarda silis tozuna maruz kalma da lupus hastalığını tetikleyen çevresel faktörler arasında gösterilmektedir. ¹⁶

Potansiyel çevresel tetikleyicilerle ilgili diğer örnekler şunları içerebilmektedir:

• Güneşten gelen mor ötesi ışınlar veya flüoresan ampuller 
• Kişiyi güneşe karşı daha hassas hale getiren ilaçlar (diüretikler, güneşe duyarlaştırıcı tetrasiklin ilaçlar, penisilin veya diğer antibiyotikler gibi) 
• Soğuk algınlığı veya viral hastalıklar gibi enfeksiyonlar 
• Tükenmişlik sendromu 
• Boşanma, hastalık, bir yakının ölümü veya diğer yaşam komplikasyonları gibi duygusal stres 
• Cerrahi, bedensel zarar, yaralanma, hamilelik veya doğum gibi vücutta stres yaratan başka herhangi bir şey ¹⁷

Lupus Tedavisi

Lupus nasıl geçer? Lupus hastalığının herhangi bir tedavisi mevcut değildir. Uygulanan tedavi ise ilaçların kombinasyonu ve yaşam tarzı değişiklikleri ile belirtileri yönetme üzerine odaklanmaktadır. Tedavinin ne kadar etki ettiğini belirlemek ve potansiyel yan etkileri izlemek için düzenli olarak doktor ziyaretleri ve laboratuvar testleri gereklidir. Tedavinin başlangıcında, doktor ziyaretleri ve gözlemler daha sık gerekli olabilir. Hafif lupus tedavisi doktor tarafından her 6-12 ayda bir kontrol edilmelidir. ¹⁸

Lupus tedavisinde kullanılan ilaçları şu şekilde açıklamak mümkündür:

• Non Steroid Antienflamatuar İlaçlar 

Lupus hastası olan birçok kişi eklem ağrısı ve şişlik tedavisine yardımcı olması için non steroid antienflamatuar ilaçlar almaktadır. Aspirin, naproksve ibuprofen gibi non steroid antienflamatuar ilaçlar eczanelerden satın alınabilir, ancak daha güçlü ilaçlar için bir reçete gereklidir.

• Kortikosteroidler 

Prednizon gibi kortikosteroid ilaçlar iltihaplanmayı azaltmada etkili olabilmektedir. Birçok yan etkileri nedeniyle, mümkün olan en düşük doz, en kısa sürede kullanılmalıdır.

Genellikle bir kortikosteroid ağızdan bir hap veya sıvı olarak alınmaktadır. Bununla birlikte, bazı formlar eklem ya da kas içine enjeksiyon olarak ya da damara IV şeklinde verilebilir. Steroidleri almayı aniden durdurmak yerine yavaşça durdurmak önemlidir. ¹⁹

• Hastalığı Modifiye Eden Antiromatizmal İlaçlar 

Bu ilaçlar sadece belirtileri tedavi etmekle kalmamaktadır. Hastalığın seyrine etki edebilmektedir. Hastalığı modifiye eden antiromatizmal ilaçlar genellikle non steroid antiinflamatuar ilaçlarla birlikte kullanılmaktadır. Sıklıkla hidroksiklorikin reçete edilmektedir. Bazı insanlarda görme değişikliklerine neden olabilir, bu nedenle düzenli görme muayeneleri yaptırmanız çok önemlidir. Hidroksiklorikin lupus alevlenmelerini önlemede etkilidir. ²⁰

• Lupus Hastalığına Özel Spesifik İnhibitörler 

Belimumab bu tür bir ilaçtır. 2011 yılında 50 yıldır lupus tedavisinde kullanılan ilk ilaç olarak onaylanmıştır. Lupus hastalığı olan insanlarda oto-antikorları bastırmaktadır. Lupus sahibi olan bazı insanlara yardım edebilmesine rağmen, uzun vadeli etkinliğini ve güvenliğini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. ²¹

• İmmünosüpresif Ajanlar / Kemoterapi 

İlerlemiş olan lupus vakalarında, azatioprin, metotreksat ve siklofosfamid gibi ilaçlar bağışıklık sistemini baskılamak için kullanılabilmektedir. Bu tür tedaviler organ hasarını önlemeye yardımcı olabilir. Diğer yandan, kadınlarda doğurganlığa etki edebilecek kadar ciddi yan etkilere de sahip olabilmektedir. İmmünosüpresif tedaviler uygulanan hastaların bir doktor tarafından yakından takip edilmesi oldukça önemlidir. ²²

Alternatif Tedavi Yöntemleri

Lupus tedavisine yardımcı olabilecek alternatif terapiler şunlardır:

• Balık yağı, D vitamini veya dehidroepiandrosteron (DHEA) gibi besin takviyeleri, 
• Kayropraktik tedaviler 
• Yoga 
• Masaj 
• Akupunktur 
• Meditasyon 

Lupus hastası olan bazı insanlar alternatif tedavi yöntemlerinin faydalı olduğunu düşünse de tıbben bunların etkinliği henüz kanıtlanmamıştır. Alternatif bir terapi denemeden önce doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olun. Doktorunuzla konuşmadan tedavi planını durdurmayın veya değiştirmeyin. ²³

Lupus Ameliyatı

Lupus hafif veya orta şiddette belirtilerini tedavi etmek için cerrahi kullanılmaz. Fakat kalıcı, hayatı tehdit eden böbrek hasarına sahip insanlar için düşünülebilir. Ciddi yan etkilere sahip yüksek dozda ilaçlarla uzun vadeli tedavi sürdürülmek yerine, böbrek nakli veya böbrek diyalizi yapılabilir. ²⁴

Lupus İçin Hangi Doktora Gidilir?

Lupus tanısı ve tedavisi için Romatoloji ve fizik tedavi uzmanlarına başvurabilirsiniz. ²⁵