Her Derde Deva “Sirke”

Sirke geleneksel olarak çok fazla kullanılan ve tüketilen bir üründür. Sirkenin tarihçesi şüphesiz şarabın, biranın tarihçesi kadar eskidir. Çünkü açık bir kapta bırakılan şarabın kolaylıkla sirkeye dönüşeceği düşünülecek olursa sirkenin tarihçesinin de şarap gibi tarihin ilk çağlarına kadar uzandığı görülür.

Tarihsel olarak baktığımızda, sirke koruyucu olarak veya yemek pişirmek için bir asit olarak kullanılmıştır. Peynir, yoğurt ve şarap gibi sirke de şekeri fermente eden ve onları asetik aside dönüştüren mikroorganizmaların yardımıyla yapılır. 

Sirke, yaklaşık yüzde 5 ila 20 oranında asetik asit, su, eser elementler ve bazı durumlarda lezzet verici maddelerden oluşan bir sıvıdır. M.Ö. 420 civarında Hipokrat zamanından beri birçok farklı rahatsızlığın tedavisi için kullanılmaktadır.(1)

Sirke, farklı meyveler, pirinç, arpa ve şekeri yüksek olan diğer gıdalardan yapılır. Bazı örnekleri; pirinç şarabı sirkesi, elma sirkesi, beyaz damıtılmış sirke, balzamik sirke ve meyve sirkesidir. Tipine bağlı olarak, farklı asit seviyelerine sahip olabilmektedirler.

Farklı sirke türleri dünyanın farklı ülkelerinde ve bölgelerinde daha popülerdir. Tüm sirke arasında ortak bir tema, yararlı özellikleri ve antioksidanlarıdır.

1. Sirkenin İçerdiği Besin Değerleri

100 gram sirkenin sahip olduğu besin değerleri

Seyreltilmiş asetik asit kendi başına sirke olarak kabul edilmez çünkü sirke başka mineraller, vitaminler ve amino asitler içerir. Sirke içindeki diğer biyoaktif ürünler arasında gallik asit, kateşin, epikateşin ve kafeik asit bulunur.(2)

Özet: Sirke; amino asitler, vitaminler ve mineraller bakımından zengin bir içecektir ve insan sağlığı için inanılmaz faydalara sahiptir.

2. Glikoz Seviyelerini Dengelemeye Yardımcı Olur

Sirke; maya, saccharomyces cerevisiae ve acetobacter bakterilerini içeren fermantasyon işlemi ile yapılır. Antihipertansif etkiler için önerilen mekanizma, asetik asidin doğrudan renin aktivitesine etki etmesiyle Anjiyotensin II'de bir azalmaya neden olmasıdır. Bu daha sonra kan basıncını düşürür. (3)

Sirkenin glisemik seviyeleri iyileştirip iyileştirmediği tam olarak bilinmemektedir. Ancak araştırmacılar, mekanizmanın sükraz / laktaz / maltaz enzim komplekslerinin çevrilmesinden sonra bazı etkilerin gerçekleştiğine inanmaktadır. (4)

Sirke içindeki asetik asit, bir enzim olan AMPK'yi aktive ederek kan şekeri içeriğini azaltır.(5) Sirkenin, mide boşalmasını hızlandırarak glikoz seviyelerini etkilediği düşünülmektedir. Sirke içindeki asetik asit de disakkaridaz aktivitesini baskılamaktadır ve iskelet kasındaki glikoz-6-fosfat seviyelerini artırmaktadır. Bu nedenle sirkenin reçeteli ilaç akarbozuna (Precose) benzer şekilde karbonhidrat bozulmasını da önleyebileceği düşünülmektedir. (6)

Özet: Sirkenin içerdiği asetik asit doğrudan böbrek faaliyetine etki eder bu da kan basıncını düşürmektedir. Sirkenin glisemik seviyelerini iyileştirip iyileştirmediği tam olarak bilinmemektedir  ama bilim adamları sirkenin bazı etkileri olduğuna inanmaktadır. Sirke, mide boşalmasını hızlandırarak glikoz seviyelerini etkilemektedir.

** Renin-anjiyotensin sistemi ya da renin anjiyotensin aldosteron sistemi, kan basıncını ve sıvı dengesini düzenleyen hormonal bir sistemdir. Kan basıncı düştüğünde, jukstaglomerüler hücreye ulaşan sodyumklorür seviyesi düştüğünde böbrekteki jukstaglomerüler hücreler renin salgılarlar.

3. Kan Şekerinin Düzenlenmesine Yardımcı Olur

Elma sirkesinin faydaları arasında en çok ön plana çıkan özellik, kan şekeri üzerindeki düzenleyici etkisidir. Özellikle Tıp II diyabeti olan hastalardaki insülin direnci ya da insülin üretememesi nedeniyle yüksek kan şekeri seviyelerinden dolayı problemler yaşayan insanlarda etkili sonuçlar vermiştir. Sadece diyabet gibi hastalıklarda değil kan şekeri seviyelerini normal aralıkta tutmak isteyen tüm insanlarda, elma sirkesi faydalı sonuçlar ortaya koymuştur.

Yapılan bir çalışmada, insüline dirençli kişilerde sirke, yemek sonrası insülin duyarlılığını %34 artırmıştır. Tip II diyabetli hastalarda insülin duyarlılığı %19 artmıştır. (7)

11 sağlıklı yetişkin üzerinde yapılan bir başka çalışmada, yüksek glisemik bir yemeğe sirke ilavesi, yemek sonrası kan şekerini önemli ölçüde azaltmıştır.(8)

Ayrıca yatmadan önce iki çorba kaşığı elma sirkesi, tip II diyabetli on bir hastada açlık kan şekeri seviyelerinin düşürülmesine yardımcı olmuştur.(9)

Fareler üzerinde yapılan deneylerde, sirke ve mısır nişastası ile birlikte beslendiğinde farelerde kan şekeri seviyeleri önemli ölçüde azalmıştır. İnsanlarda sonuçlar o kadar belirgin değildir. Ancak insüline cevap eğrisinin altındaki alan, hastaya 50 g sükroz ve 60 mL sirke uygulandıktan sonra yüzde 20 oranında azaltılmıştır. (10)

Teorik olarak, sirke diyabetin ilerlemesini yavaşlatan potansiyel bir tedavi olarak görülebilir. Bir hücre çalışmasında, sirke insülinle uyarılan glikoz alımını artırıp ve insülinin işini daha iyi yapmasını sağlamış ve karbonhidrat metabolizmasını artırmıştır.(11)

Özet: Sirke Tıp II diyabeti olan hastalardaki, insülin direnci ya da insülin üretememesi nedeniyle yüksek kan şekeri seviyelerinden dolayı problemlerinin giderilmesine yardımcı olmaktadır. Yatmadan önce kullanılan sirke tip 2 diyabet seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olmaktadır.

Uyarı: Kan şekerini düzenlemek için yemeklerden önce su ile karıştırılmış dört kaşık elma sirkesi tüketmek, yeterli olacaktır. Eğer kan şekerinizi düzenlemek için bir ilaç alıyorsanız, elma sirkesini günlük beslenme alışkanlıklarınıza dahil etmeden önce doktorunuza danışın.

4. Kalp Sağlığının Korunmasına Yardımcı Olur

Dünyadaki en yaygın erken ölüm nedenlerinden biri de kalp hastalığıdır. Elma sirkesi kolesterolü düşürür ve kalp sağlığına yarar sağlar. Pek çok bilimsel araştırmaya göre, elma sirkesi diğer bazı kalp hastalığı risk faktörleri ile birlikte kolesterol ve trigliserid seviyelerini düşürmektedir. Ayrıca sirkenin yüksek tansiyonu azalttığını gösteren bazı bilimsel çalışmalar da vardır.

Yapılan bir çalışmaya göre, sirkeyi salata sosu olarak tüketen kadınların kalp hastalığı riskinin azaldığı gösterilmiştir. Yine bazı yapılan çalışmalar, elma sirkesinin kan şekeri seviyelerini düşürdüğünü, insülin duyarlılığını artırabildiğini ve diyabetle savaşmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Bu faktörler ayrıca kalp hastalığı riskini azaltmaktadır. (12)

Sirke içindeki asetik asit, hipertansif farelerde kan basıncını ve renin aktivitesini (kan basıncı ile ilişkili) önemli ölçüde azaltmıştır. (12)

Çalışmalar ayrıca hipertansif olmayan farelerde sirke uygulamasının renin-anjiyotensin sistemini (hormon sistemi) inhibe ettiğini bildirmiştir. (13)

Sirke içmenin renin-anjiyotensin sistemi üzerindeki etkilerini araştırmak için insanlarla yapılan bir deney çalışması olmuştur ama sirke içmenin insanlarda kan basıncını değiştirdiğine dair bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. Sirkenin kan basıncını düşürmede gerçekten önemli bir etkisi olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. (14)

Özet: Sirke kolesterol seviyelerini düşürerek kalp hastalıklarının önlenmesine yardımcı olur. Elma sirkesinin kan şekeri seviyelerini düşürdüğünü, insülin duyarlılığını artırabildiğini ve diyabetle savaşmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir ve bu da kalp hastalığı riskini azaltmaktadır.

5. Kilo Kontrolünü Sağlamaya Yardımcı Olur

Sirke (elma sirkesi) tokluk hissini artırabilir bu da kilo kontrolünde potansiyel yararlılığını gösterir. Bir klinik çalışmada, sirke alımı (obez Japon bireylerde) vücut ağırlığını, vücut yağ kütlesini ve serum trigliserit düzeylerini düşürdü. Bu nedenle günlük sirke alımı, obeziteyi azaltarak metabolik sendromun önlenmesinde yardımcı olabilmektedir. (15)

Hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırmaya göre elma sirkesi kilo alımında önemli bir azalmaya neden olmuştur.(16)

Ayrıca diyabetik farelerdede serum HDL seviyelerinin artmasına ve trigliseritlerin ve LDL seviyelerinin azalmasına yardımcı olmuştur.(17)

Farelerde asetik asit, muhtemelen enerji için yağ yakmada yer alan genlerin ekspresyonunu yukarı doğru düzenleyerek vücut yağı ve karaciğer lipit birikimini de önlemiştir. (18)

Özet: Sirkenin tokluk hissi vermesi kilo kontrolünün sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Yapılan araştırmalarda sirke alımının yağ yakımını hızlandırdığı ve bu sayede kilo vermeyi kolaylaştırdığı ortaya çıkmıştır.

Sirke Tarifi 

Elmaları yıkayıp kuruladıktan sonra kabuklarıyla beraber dörde bölün ve kavanoza doldurun. Üzerlerine su, tuz ve sirke anasını ekleyin. Kavanozun ağzını tülbentle kapatın. Kapağını sıkıca kapattıktan sonra 20 gün boyunca günde bir kez karıştırarak serin ve kuru bir ortamda bekletin. 20 günden itibaren sirkenizi karıştırmayın. Birkaç hafta sonra sirke kokuları yükselmeye başlar ve elmalar dibe çöker. 40 günün sonunda da elma sirkesi hazır olur. Sirkenin üzerinde oluşan beyaz tabakaya sirke anası denir, bu tabakayı alın ve elma sirkenizi süzüp kullanmaya başlayın.

Sirke anasını da bir başka sirke yapımında maya olarak kullanabilirsiniz. Tarife başlarken elinizde sirke anası yoksa suya katacağınız nohut, bulgur ve toz şeker de mayanızı başlatmaya yeterlidir.

Sonuç

Sirke tokluk hissi vererek ve yağ yakımını hızlandırarak kilo vermeye yardımcı olur. Sirke, kolesterol seviyelerini ve kalp hastalığına neden olabilecek bazı hastalıkların kontrolünü sağlayarak kalp sağlığını korumaya yardımcı olur. Sirke tip 2 diyabet hastalığını önlemeye yardımcı olmaktadır. Yatmadan önce içilen sirkenin tip 2 diyabetinin dengelenmesine yardımcı olur.

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.