Adet Düzensizliği Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Adet Düzensizliği Nedir?

Menstrüasyon ya da halk arasındaki adıyla adet, kadının her ay vajinal kanama yaşamasıdır. Rahim astarı her ay kendisini gebeliğe hazırlamak için kalınlaşmaktadır. Döllenmenin gerçekleşmemesi durumunda ise rahimden atılma sürecinin bir sonucu olarak adet kanaması ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, adet düzeni; kadının hamile kalması için oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Adet düzeni kadın cinsel hormonları tarafından kontrol edilmektedir.

Normal olarak kabul edilen menstrüasyon yirmi bir ile otuz altı gün arasında gerçekleşmektedir. Menstrüasyon süresi normal olarak üç ile sekiz gün sürmekte, dört günün ise ideal olduğu düşünülmektedir. Tabi ki bu düzen;  kadından kadına göre değişebilmektedir. Adet düzensizliği durumunda ise gün atlama, ay atlama ya da ay içinde birden fazla kanama olması söz konusu olabilmektedir.¹

Adet düzensizliği her zaman bir sağlık problemi olarak görülmemektedir. Pek çok farklı neden sonucu, normalden daha az ya da daha çok adet görmek normal karşılanmaktadır. Ayrıca normalden daha çok veya daha az miktarda kanama da olabilmektedir. Adet döneminin süresi de değişebilmektedir.

Adet döngüsünün olmaması durumuna amenore ismi verilmektedir ve genellikle yumurta üretilmediğinde gerçekleşmektedir. Adet görülmediği ya da adet görmenin durduğu dönemlerden en yaygın olanları şunlardır:

• Ergenliğe girmemiş olmak
• Hamilelik
• Emzirme
• Menopoz²

Adet Düzensizliği Belirtileri

Adet düzensizliği başlangıcı ve sonrası belirtileri altta yatan nedene bağlı olarak değişiklikler gösterebilmektedir.³

Genellikle, kadınların adet günleri 4 ile 7 gün arasında sürmektedir. Diğer yandan, bu adet döngüsü çoğu kadında her 28 günde bir tekrarlanmaktadır. Bu ortalama her kadın için geçerli değildir. 21 günden 35 güne kadar değişen adet döngüleri de normal ve sağlıklı olarak kabul edilmektedir.⁴

Adet düzensizliği nasıl anlaşılır? Adet düzensizliği nedeniyle, en sık yaşanan belirtiler şunlardır:

• 21 günden az veya 35 günden fazla süren adet döngüsü
• 3 gün ya da daha az süren adet dönemi
• Menstrüel akışın normalden çok daha ağır veya daha hafif olması
• Yedi günden uzun süren adet dönemi
• Ağrı, kramp, mide bulantısı veya kusmanın eşlik ettiği dönemler
• Adet dönemleri arasında, cinsel ilişkiden sonra ya da menopozdan sonra kanama veya lekelenme olması⁵

Adet düzensizliklerini içeren durumlardan bazıları ise şunlardır:

Amenore (Adet Görememe)

Amenore, kadının adet dönemlerinin tamamen durmasını tanımlayan bir durumdur. Hamilelik, emzirme ya da menopoz (genellikle 45-55 yaş arası kadınlar için geçerlidir) dönemlerinde, kadın 90 gün veya daha uzun süre boyunca adet görmeyebilmektedir.

15 ya da 16 yaşına kadar adet görmeye başlamayan ya da göğüsleri geliştikten sonra üç yıl içinde adet görmeyen genç kadınların da amenore olduğu düşünülmektedir.⁶

Oligomenore (Seyrek Adet Görme)

Oligomenore, 35 günü geçen seyrek adet görme durumunu tanımlamaktadır. Bu durumun pek çok nedeni olabilmektedir. İyi huylu tümör ya da polikistik over sendromu nedenlerden bazılarıdır.

Hormon dengesizlikleri adet düzensizliği gelişiminde bir rol oynayabilmektedir. Seyrek adet görmenin nedenlerinden bir diğeri ise yumurta ve rahim duvarı gelişiminin başarısız olmasıdır. 

Polimenore (Sık Adet Görme)

Polimenore, 21 ya da daha kısa bir aralıkla adet görme durumudur.⁷

Hipomenore (Lekelenme)

Hipomenore, adet akışının çok düşük olması durumudur. Lekelenme olarak da adlandırılabilmektedir.⁸

Menoraji (Aşırı Adet Kanaması)

Menoraji, adet dönemlerinin anormal derecede ağır veya uzun sürmesi (5 günden fazla) durumudur. Ağrılı menstrüasyon kanaması ortak bir endişe olmasına rağmen, çoğu kadın menoraji olarak tanımlanacak kadar şiddetli kan kaybı yaşamamaktadır. ⁹

Metroraji (Ara Kanama)

Metroraji, adet düzeni dışında yaşanan ve ara kanama olarak adlandırılan bir durumdur. Genellikle normal veya hafif miktarda kanama, normal menstrüel akışın dışında düzensiz veya düzenli aralıklarla oluşmaktadır. Hormon düzensizliğinin bir sonucu olabileceği düşünülmektedir.¹⁰

Dismenore (Menstrüel Kramp)

Dismenore, rahim kasılmaları nedeniyle menstrüel kramplar yaşanması durumudur. Primer dismenore, yaygın menstrüel kramplara, ikincil dismenore ise üreme organlarında bir bozukluğa neden olabilmektedir. Her iki tip de tedavi edilebilmektedir.¹¹

Adet Düzensizliği Nedenleri

Adet düzensizliği genelde nedeni vücuttaki hormon üretimindeki değişimlerden kaynaklanmaktadır. Menstrüasyona etki eden iki hormon östrojen ve progesteron hormonudur. Bunlar adet döngüsünü düzenleyen hormonlardır.¹²

Hormonal dengeyi etkileyen doğal yaşam döngüsü değişiklikleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Ergenliğe girmemiş olmak
• Hamilelik
• Emzirme
• Menopoz¹³

Yukarda sıralanmış olan dönemlerde adet düzensizliği yaşamak ya da adet döngüsünün tamamen durması doğal ve normaldir. Adet düzensizliği olarak tanımlanan durumlar genelde bu dönemlerin dışında yaşanmaktadır. Adet düzensizliği neden olur? Adet düzensizliğine stresten daha ciddi tıbbi durumlara kadar pek çok neden yol açabilmektedir. Adet düzensizliğinin en genel nedenlerini şöyle açıklamak mümkündür:  

Stres ve Yaşam Tarzı Faktörleri

Kilo almak, diyet yapmak, egzersiz rutinindeki değişiklikler, seyahat etmek, hastalık ve diğer rahatsızlıklar menstrüasyon döngüsünü etkileyebilmektedir. Günlük rutinlerin dışına çıkılması kadın vücudu üzerinde değişikliklere yol açabilmektedir.¹⁴

Doğum Kontrol Hapları

Doğum kontrol haplarının genelinde östrojen ve progesteron hormonlarının bir kombinasyonunu kullanılmaktadır. Bu haplar yumurtalıkların yumurta bırakmasını önleyerek olası hamilelikleri önlemektedir. Doğum kontrol haplarının alınmaya başlanması ya da bırakılması adet düzensizliğine neden olabilmektedir.

Doğum kontrol haplarının bırakılmasından sonraki altı ay boyunca adet düzensizliği yaşanması olağandır. Bu nedenle, hamile kalmak için yapılan planlamalarda doğum kontrol haplarının bırakılma süreçleri de önemli bir unsurdur.

İçeriğinde sadece progesteron hormonu bulunan doğum kontrol hapları, bazı kadınlarda ara kanamalara da yol açabilmektedir.¹⁵

Uterin Polipler veya Miyomlar (Rahimde Ur)

Uterus astarında oluşan ve kanserli olmayan büyümelere uterin polip adı verilmektedir. Miyom ise rahim duvarında bulunan tümördür. Çok ufak boyutlarda olabilen bu miyomlar, bazı durumlarda oldukça büyük de olabilmektedir. Miyomlar da genellikle iyi huyludur. Adet düzensizliğine neden olabilen bu polipler ve miyomlar diğer yandan, ağır kanama ve ağrıya da yol açabilmektedir. ¹⁶ 

Endometriozis

Rahim içindeki endometrial doku her ay menstrüel dönemde kanla birlikte dışarı atılmaktadır. Endometrial doku uterusun dışında büyümeye başladığında ise Endometriozis meydana gelmektedir.

Endometrial doku genellikle yumurtalıklara ya da fallop tüplerine tutunmaktadır. Bazı durumlarda ise bağırsaklarda veya alt sindirim sistemindeki diğer organlarda ve rahim arasındaki bölgede kalabilmektedir.

Adet düzensizliğine neden olabilen Endometriozis, adet döneminden önce ve sırasında anormal kanama, kramp, ağrıya ve ağrılı cinsel ilişkiye yol açabilmektedir. ¹⁷

Pelvik İnflamatuar Hastalık

Bu durum kadının üreme sistemini etkileyebilen bakteriyel bir enfeksiyondur. Enfeksiyona yol açan bakteriler cinsel temas yoluyla vajinaya oradan da rahim ve üst genital bölgeye yayılmaktadır. Üreme sisteminde oluşan bu bakteriyel enfeksiyonlar, doğum kusurlarına neden olabilmektedir.

Pelvik inflamatuar hastalık belirtileri arasında adet düzensizliği, kokulu bir akıntı, ağrı, mide bulantısı, kusma veya ishal bulunmaktadır. ¹⁸

Polikistik Over Sendromu

Polikistik over sendromu durumunda, yumurtalıklar bir erkek hormonu olan androjenleri üretmeye başlamaktadır. Sonuç olarak da, yumurtalıklarda küçük kistler oluşabilmektedir.

Bu kistler genellikle ultrasonda fark edilmektedir. Hormonal değişiklikler yumurtanın olgunlaşmasını önleyebilmektedir. Neticede, sağlıklı bir menstrüel düzen gerçekleşmemektedir.

Polikistik over sendromu adet düzensizliğine neden olabildiği gibi menstruasyonun tamamen durmasına da yol açabilmektedir. Bu durum; obezite, infertilite ve aşırı tüylenme olarak da bilinen hirsutizm durumlarıyla da ilişki olabilmektedir. Nedeni tam olarak bilinmese de, hormonal dengesizliklerden kaynaklandığı düşünülmektedir.  

Prematüre (Erken) Yumurtalık Yetmezliği

Bu durum, kadın 40 yaşın altında olsa bile yumurtalıkları normal bir şekilde işlev görmediğinde yaşanmaktadır. Tıpkı menopozda olduğu gibi adet döngüsü tamamen durmaktadır. Prematüre yumurtalık yetmezliğinin kemoterapi ve radyasyon ile kanser tedavisi gören hastalarda ya da belirli kromozomal anormalliklerle ilgili bir geçmişi olan kişilerde ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. ¹⁹

Diğer Nedenler

Adet düzensizliğine yol açabilen diğer nedenler şunlar olabilmektedir:

• Rahim kanseri veya rahim ağzı kanseri
• Steroidler veya antikoagülan ilaçlar gibi kan inceltici ilaçlar
• Kanama bozuklukları, aşırı aktif tiroid bezi veya hormonal dengeyi etkileyen hipofiz bozuklukları gibi tıbbi durumlar
• Düşük veya dış gebelik (döllenmiş yumurta uterusun dışında tutunmaktadır) de dâhil olmak üzere gebelikle ilgili komplikasyonlar²⁰

Adet Düzensizliği Tedavisi

Adet düzensizliği her durumda tedavi gerektiren bir sağlık sorunu olarak değerlendirilmemektedir. Örnek vermek gerekirse, ergenlik döneminde hormonal değişiklikler yaşamak oldukça normaldir ve bu da, adet düzensizliğine yol açabilmektedir. Bu süre boyunca tedavi genellikle gerekli değildir.

Adet düzensizliği her ne kadar genellikle tedavi ihtiyacı duyulan bir sağlık sorunu olmasa da, bazı durumlarda doktora başvurulması gerekebilmektedir. Aşağıda sıralanmış olan koşullara sahip olunması durumunda bir doktora başvurmakta fayda vardır:

• Adet dönemleri arasında ya da cinsel ilişki sonrasında kanama veya lekelenme
• Kanamanın çok ağır olması (her bir saatte bir ya da iki kez ped değiştirme ihtiyacı duymak)
• Kıyafetleri ya da yatağa geçecek kadar çok ağır kanama yaşama
• Adet günlerinin 7 günden daha fazla sürmesi
• 1 ay boyunca birden fazla adet görme

Adet düzensizliği nasıl geçer? Adet düzensizliğinin yaşanması durumunda, doktor, adet döngüsü, yaşam tarzı ve tıbbi geçmiş hakkındaki bilgileri edinecektir. Uygulanacak olan tedavi de adet düzensizliğinin nedeni bağlı olacak değişecektir.²¹

Kontraseptif Yöntemler (Doğum Kontrol Yöntemleri)

Birkaç ay boyunca normale dönmeden devam eden adet düzensizlikleri için doktor gerekli gördüğü takdirde, kontraseptif yöntem uygulayabilmektedir.

Yeni alınmaya başlanmış olan kontraseptif haplar düzensiz kanamalara neden oluyorsa, doktor alternatif bir hap türüne geçmenizi önerebilir.²²

Amenore (Adet Görememe) Tedavisi

Amenore, ergenliğe rağmen menstrüasyonun hiç başlamaması (birincil amenore) ya da başlamış olsa bile daha sonra en az 3 ay (ikincil amenore) duran menstrüel dönem eksikliğidir. Amenore durumunda uygulanacak olan temel tedavi, altındaki nedeni belirlemek ve bunu tedavi etme üzerine odaklanmaktadır.  Genellikle, hormon replasman tedavisi uygun görülmektedir.²³

Menoraji (Aşırı Adet Kanaması)

Menoraji, adet kanamasının aşırı olması durumudur. Uzun sürmesi durumunda kan kaybına neden olabilmektedir. Altta yatan nedeni bilindiği takdirde, tıbbi ya da cerrahi tedavi yöntemleri uygulanabilmektedir.

Traneksamik asit (antifibrinolitik) kanamayı % 40’a kadar azaltabilmektedir. Cerrahi müdahaleler arasında ise endometriyal ablasyon (rahim iç tabakasının yakılması) veya histerektomi (rahmin alınması ameliyatı) bulunmaktadır.²⁴

Ağrı Kesiciler

Hafif ve orta şiddette ağrı veya kramplar, ibuprofen veya asetaminofen gibi ağrı kesicilerin yardımıyla hafifletilebilmektedir. Aspirin tavsiye edilmemektedir, çünkü daha ağır kanamalara neden olma riski bulunmaktadır. Ilık bir banyo veya duş almak ya da bir ısıtma yastığı kullanmak da krampları gidermek için etkili olabilmektedir.²⁵

Rahim Miyomlarının Tedavisi

Rahim miyomları tıbbi ve cerrahi yöntemlerle tedavi edilmektedir. Hafif olan belirtiler bazı ilaçlarla kontrol altına alınabilmektedir. Diğer yandan, ağır kanamalara neden olan miyomlarda ise demir takviyeleri de reçete edilebilmektedir.

Düşük dozda doğum kontrol hapları veya progesteron enjeksiyonları da miyomların neden olduğu ağır kanamayı kontrol etmeye yardımcı olabilmektedir.

Miyom boyutunu küçültmek ve ağır kanamayı kontrol etmek için hormon baskılayıcı ilaçlar da kullanılabilmektedir. Bu ilaçlar vücudun östrojen üretimini düşürmekte ve bir süre menstruasyonu durdurmaktadır.

İlaçların yardımıyla tedavi edilemeyen miyomların olması durumunda ise cerrahi yöntemler bir seçenek haline gelebilmektedir. Uygulanan cerrahi yöntem miyomların boyutuna, türüne ve konumuna bağlı olarak değişebilmektedir.

Miyomektomi, basit ya da ufak olan miyomun çıkarılması ameliyatıdır. Daha büyük, daha ağrılı olan ve ağır kanamalara yol açan miyomlarda ise histerektomi yöntemi kullanılmaktadır. Histerektomi sırasında miyomlar rahim ile birlikte alınmaktadır. ²⁶

Endometriozis Tedavisi

Endometriozis için herhangi bir tedavi mevcut olmasa da, ağrı kesici ilaçlar rahatsızlığı hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. Doğum kontrol hapları gibi hormon tedavileri, rahim dokusunun aşırı büyümesini önlemeye ve adet dönemlerindeki kan kaybı miktarını azaltmada etkili sayılabilmektedir.

Daha ağır vakalarda, menstrüel periyotları geçici olarak durdurmak için hormon baskılayıcı tedaviler veya progesteron kullanılabilmektedir.

Pelvis veya karın bölgesinde aşırı endometrial doku büyümesini gidermek içinse cerrahi müdehale gerekebilmektedir. Rahimin ciddi hasar görmesi durumunda, son bir çare olarak histerektomi yapılabilmektedir.²⁷

Adet Düzensizliği İçin Hangi Doktora Gidilir?

Adet düzensizliği tanısı ve tedavisi için kadın sağlığı ve hastalıklarını inceleyen jinekoloji bölümüne başvurulmaktadır.