Apandisit Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Apandisit Nedir?

Apandisit, apandis ya da apendiksin şişmesi ve iltihaplanmasıdır. Karnın sağ alt tarafında, kolona bağlı olan parmak şeklinde bir organ olan apandisin, herhangi belirgin bir işlevi olmadığı düşünülmektedir.

Karnın sağ alt tarafında olduğu için apandisit bu bölgede şiddetli ağrıya neden olmaktadır. Bununla birlikte, çoğu insanda apandisit ağrısı, göbek çevresinde başlamakta ve sonra hareket ederek devam etmektedir. İltihaplanma kötüleştikçe, ağrı da giderek şiddetlenmektedir.

Herkesin apandisit geliştirme riski bulunmaktadır, ancak özellikle, 10 ile 30 yaş arasında olan kişilerde ortaya çıkmaktadır. En etkili tedavi yöntemi ise cerrahi yöntemlerle apandisin alınmasıdır. ¹ 

Apandis ya da Apendiks Nedir?

Daha önce de belirtildiği üzere, apandis ya da apendiks kolona bağlı olan küçük bir tüp şeklindeki bir organdır. Bu organ da tıpkı kolonda bulunan kas yapısına benzer bir kas yapısına sahiptir. Bununla birlikte, kolonda bulunandan farklı olarak, apendiksteki kaslar tam olarak gelişmemiştir.

İnsan vücudundaki bağışıklık sisteminin bazı kısımlarını oluşturan lenfatik dokular apendiksin duvarında bulunmaktadır. Apendiksin merkezi, çekum isimli, kolonunun başlangıç kısmı olan bölüme bağlıdır. Apendiks, bu merkezden çekuma akan küçük mukus konsantrasyonları gelişmektedir.

Apendiksin alt kısmı, karnın sağ alt tarafına doğru uzanmaktadır ve genellikle yaklaşık 8-9 cm bir boyuta kadar büyümektedir. ² 

Apandisit Belirtileri

Apandisit karakteristik belirtilere yol açmaktadır. Ana belirtisi ise apandisit ağrısıdır. Bu ağrı genellikle;

• Aniden meydana gelmekte ve çoğu zaman bir kişinin geceleri uyanmasına engel olmaktadır.
• Diğer belirtilerden önce oluşmaktadır.
• Göbek deliğine yakın bir bölgede başlamakta ve daha sonra aşağı doğru hareket etmektedir.
• Daha önce hissedilen ağrıların aksine yeni bir ağrı deneyimidir.
• Saatler ilerledikçe daha da kötüleşmektedir.
• Ayak dolanırken, derin nefes alırken, öksürürken veya hapşırırken daha da kötüleşmektedir.

Apandisitin diğer belirtileri ise şunlar olabilmektedir:

• İştah kaybı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Kabızlık veya ishal
• Gaz problemi
• Diğer belirtileri takip eden düşük dereceli ateş
• Karın şişkinliği
• Tuvalete çıkma isteği, tuvalete çıkıldığında ağrının gideceğini düşünmek ³

Apandisit başlangıcı belirtileri genellikle hafiftir. Bunlar genellikle, iştah kaybı, mide bulantısı, kişinin kendisini iyi hissetmemesi gibi belirtilerdir. Apandisitin erken dönemlerinde apandisit ağrısı bile görülmeyebilmektedir. Apandisitin ilerlemeye başlaması durumunda ise, ilk haberci belirti apandisit ağrısıdır. ⁴ 

• Apandisit ağrısı ilk başladığında sabit değildir. Hafif şekilde hissedilen bu ağrının yeri tam olarak belli olmamaktadır. Şiddetli ve yeri belli olarak hissedilen ağrı çeşidinde ise, bu durum genellikle apendikse ek olarak ince bağırsakta veya kalın bağırsakta da bir sorun olduğunu haber etmektedir.
• Hastaya ağrının yoğunluştığı bölgenin neresi olduğu sorulduğunda, genellikle, hasta karın bölgesinin orta kısmını işaret etmektedir.
• Apandisit ağrısı zamanla, karın bölgesinin sağ alt tarafında yoğunlaşmaktadır. Bu durumda, hasta ağrının oluştuğu bölgeyi tam olarak belirtebilmektedir. ⁵ 

Apandisit ağrısından sonraki en yaygın belirti ise iştah kaybıdır. Bu durum, mide bulantısı ve kusmaya da yol açabilmektedir. Mide bulantısı ve kusma gibi belirtiler sadece apandis bölgesinde yoğunlaşan iltihaplanmadan ziyade, iltihaplanmanın yayıldığı ya da apandisitin bağırsak tıkanıklıklığından dolayı gelişmesi sonucu oluşmaktadır. ⁶

Apandisit belirtilerinin gelişmesi yaklaşık olarak 4 ile 48 saat sürmektedir. Bu süre içinde hasta iştah kaybı, mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı hissedebilmektedir. Bununla birlikte, kabızlık ya da ishal de yaşanabilmektedir, ancak bağırsak hareketlerinde meydana gelen değişiklikler her hastada görülmemektedir. ⁷ 

Apandisitin erken dönemlerinde genellikle, bu durum halk arasında mide gribi olarak da bilinen gastroenterit yani mide ve bağırsak iltihabı ile karıştırılmaktadır. Bu iki hastalığı belirtilerin benzerliği nedeniyle birbirinden ayırmak zor olabilmektedir. Apandisit geliştirmiş olan pek çok kişi hastaneye gastroenterit şüphesiyle başvurmaktadır. Teşhis edilirken, gastroenterit şeklinde yanlış olarak da teşhis edilebilmektedir. ⁸ 

Apandisitin belirtileri nedeniyle karıştırıldığı diğer sağlık sorunları şunlardır:

• Şiddetli irritabl bağırsak sendromu
• Kabızlık
• Mesane veya idrar enfeksiyonları
• Crohn hastalığı
• Pelvik enfeksiyon

Genç kadınlarda, bu belirtiler bazen dış gebelik veya adet ağrısı gibi jinekolojik bir neden sonucu gelişebilmektedir.

Bununla birlikte, sürekli mide ağrısına neden olan herhangi bir durum acil tıbbi müdahale gerektirmektedir.

Aniden kötüleşen bir karın ağrısı yaşanması durumunda, acil tıbbi yardım istenmelidir. Bu durum, apandisin patladığını işaret edebilmektedir.

Apandis patladığı zaman, karnın iç astarı daha ciddi bir enfeksiyona karşı savunmasız kalmaktadır. ⁹ 

Apandisit Nedenleri

Apandisit neden olur? Apandisit, kalın bağırsağa bağlı olan parmak şeklindeki küçük bir organ olan apandis organının iltihaplanması ve şişmesidir. Tıbbi açıdan ciddi bir durum olan apandisit, her zaman açık bir neden sonucu gelişmemektedir. Çoğu zaman, apendiks lümeni (apendiksin tüpünün iç kısmı) veya ek lümen olarak adlandırılan apendiksin içindeki alanın tıkanması sonucu oluşmaktadır. ¹⁰ 

Apendisk lümeni tıkanıklığına neden olabilecek pek çok faktör bulunmaktadır. Bazıları ise şöyle sıralanabilmektedir:

• Fekalitler (dışkı taşları) apendiksleri tıkayabilmektedir. Bu durum özellikle, yetişkinlere oranla çocukları daha fazla etkilemektedir.
• Kıl kurdu (Enterobius vermicularis) da dahil olmak üzere bağırsak solucanları veya parazitler
• Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi uzun süreli hastalıklardan kaynaklanan gastrointestinal sistemde meydana gelen tahrişler ve ülserler
• Karın bölgesinde meydana gelen yaralanmalar veya travma
• Eklem duvarındaki lenf dokusunun genişlemesi (tipik olarak gastrointestinal sistem kanalındaki enfeksiyonlardan kaynaklanmaktadır)
• İyi huylu ya da kötü huylu olan tümörler
• Taşlar, mermi, hava tabancası peletleri ve iğneler gibi çeşitli yabancı cisimler ¹¹

Bazen apandisit, apendikse kadar yayılan viral, bakteriyel veya fungal bir enfeksiyon sonucu da gelişebilmektedir. Adandisite neden olabilecek enfeksiyonlardan bazıları şunları içermektedir:

• coli, çevrede bulunan bakteriler, gıdalar ve hayvanların bağırsaklarında yaşamaktadır. Çoğı E. coli türü zararsızdır, ancak diğerleri hastalığa neden olabilmektedir.
• Su nedeniyle nemli kalan toprak, lavabo ya da tuvaletlerde yaşayan Pseudomonas bakterileri apandisite yol açabilmektedir.
• Bacteroidler insan sindirim yolunda yaşayan bakterilerdir ve enfeksiyona yol açabilmektedir.
• Adenovirüs, çok yaygın bir virüs türüdür. Temas ve hava yoluyla kolayca yayılabilen bu virüs, soğuk algınlığı belirtilerine ve aynı zamanda mesane ve diğer enfeksiyonlara neden olabilmektedir. ¹² 
• Salmonella, genellikle ishal, mide bulantısı ve kusma gibi belirtilere yol açan gastrointestinal bir bozukluğa neden olabilmektedir. Aynı zamanda, ciddi komplikasyonlara da neden olabilecek besin kaynaklı bir bakteridir.
• Oldukça bulaşıcı olan Shigella bakterileri, genellikle bir haftadan fazla sürmeyen ishal hastalığına neden olabilmektedir.
• Kızamık, virüs kaynaklı bir hastalıktır ve temas yoluyla yayıldığı için oldukça bulaşıcıdır. Aşılama ile kontrol altına alınan bu virüs, aşılı olmayan kişilerde salgınlara yol açabilmektedir.
• Mantar enfeksiyonları genellikle hafif belirtilere neden olmakta ve tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınmaktadır, ancak bağışıklık sistemi zayıflamış olan kişilerde ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir. ¹³ 

Apendiks pek çok yararlı bakterileri barındırmaktadır. Yapılan çalışmalara göre, apendiks bağışıklık sisteminde oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Her ne kadar, çok gerekli bir işlevi olduğu düşünülmeyen bir organ olsa da, yararlı bakterilerin gelişminde etkisi bulunmaktadır.

Apandis enfekte olduğunda ya da tıkandığında, apendiks içinde bulunan bakteriler hızlı bir şekilde çoğalmaya başlamaktadır. Bu da, apendiksin şişmesine neden olmaktadır. Sonuçta, bakterilerle mücadele etmek için harekete geçen beyaz kan hücreleri kalın bir sıvı ile apendiks içini doldurmaktadır. ¹⁴ 

Apandisit Tedavisi

Apandisit nasıl geçer? Apandisitin ana tedavisi, iltihaplanmış olan apendiksin ameliyatla alınmasıdır. Apendiks vücut için hayati bir görev görmemektedir ve bu nedenle, apendiksin alınması kişi için herhangi bir risk oluşturmamaktadır. ¹⁵ 

Oluşan enfeksiyon çok şiddetli değilse, apandisit bazen antibiyotiklerle de tedavi edilebilmektedir. Diğer yandan, bu oldukça nadir olarak yaşanmaktadır.

Çoğu vakada, apendiks ameliyatla alınmaktadır. Küçük bir delik açılarak yapılan bu cerrahi prosedür laparoskopi kullanılmaktadır. ¹⁶ 

Laparoskopi

Laparoskopi, anahtar deliği veya minimal invaziv cerrahi (MIS) aşağıdaki adımları içermektedir:

• Cerrah, karın üzerinde küçük delikler açarak bu deliklerden kamera ve ışık içeren ince tüpler sokmaktadır.
• Böylece, karnın iç kısmı ekrana verilmektedir. Böylece bütün ayrıntılar görülebilmektedir.
• Minik aletlerin yardımıyla, küçük kesikler yapılarak apendiks alınmaktadır.

Apandisit ameliyatı oldukça hassas bir ameliyattır. Kan kaybı minimumda tutulmalıdır ve karın üstündeki delikler mümkün olduğunca küçük olmalıdır. Neticesinde, iyileşme süresi açık ameliyata oranla çok daha hızlı olmakta ve yara izi daha az olmaktadır. ¹⁷ 

Açık Ameliyat

Bazı apandisit vakalarında, karın üstündeki kesikler daha büyük olabilmektedir. Bu yöntemle karın boşluğu içindeki alan temizlenmektedir.

Açık ameliyatın uygulacağı apandisit koşulları şunlardır:

• Apendiksin yırtılnası ve enfeksiyonun yayılması
• Apendikse bir apsenin neden olması
• Sindirim sisteminde tümörlerin bulunması
• Hastanın, üçüncü trimesterinde olan bir hamile bir kadın olması
• Hastanın daha önce karın bölgesinden bir ameliyat geçirmiş olması

Ameliyattan sonra intravenöz antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır. ¹⁸ 

Ameliyatın Gecikmesi

Belirtiler en az 5 gün boyunca sürmeye devam ettiyse, apendiksin küçültülmesi ve enfeksiyonun temizlenmesi için doktor tarafından antibiyotik tedavisi önerilebilmektedir. Bu süreçten sonra da ameliyat uygulanmaktadır.

Antibiyotik Tedavisi

Bazı uzmanlara göre, antibiyotik tedavisi akut ve komplike olmayan apandisit tedavisi için güvenli ve etkili bir yöntem olabilmektedir. ¹⁹ 

Evde Tedavi Yöntemleri

Apandisit ameliyatından sonra bir iyileşme süreci bulunmaktadır. Apendiksin patlaması söz konusu ise bu süre daha uzun olabilmektedir. İyileşme sürecine yardımcı olması için aşağıdaki adımlar takip edilebilmektedir: ²⁰ 

Aktivitenin sınırlandırılması: Apandisit için ameliyat uygulandıysa, 3 ile 5 gün boyunca fiziksel aktiviteden uzak durulması daha doğru olacaktır. Özellikle, açık ameliyatın yapılmış olması söz konusu ise 10 ile 14 gün arasında bir süre boyunca fiziksel aktivitenin sınırlandırılması gerekmektedir.

Öksürmeden önce önlem alınması: Öksürmek ameliyat sonrası hastaya zorluklar yaşatabilmektedir. Bu nedenle, karın bölgesini bir yastıkla desteklemek ve öksürmeden önce o bölgenin güvende olduğundan emin olunması gerekmektedir.

Ağrı kesiciler yardımcı olmuyorsa, doktordan yardım istenmesi: Ağrı kesici ilaçlar ağırıyı hafifletmeye yardımcı olmuyorsa, bu durumu doktora bildirmelisiniz. Ağrı, vücut üzerinde ekstra stres yaratmakta ve iyileşme sürecini yavaşlatmaktadır. ²¹ 

Harekete geçilmesi: Hasta kendini iyi hissettiğinde ve hazır olduğunda hareket etmeye başlamalıdır. Hareket etmeye yavaşça başlanmalı ve yavaş yavaş aktivite artırılmalıdır. Örnek vermek gerekirse, kısa bir yürüyüş faydalı olabilmektedir.

İhtiyaç duyulduğunda dinlenmek: Hasta kendisini yorgun hissetiğinde uzanmalı ya da uyumalıdır. Vücut iyileşme süreci içindeyken uyumak daha iyi hissedilmesine yardımcı olabilmektedir.

Okula ve işe geri dönmek: İşe ve okula dönmek için doktorunuzdan onay almalısınız. Hasta kendini tamamen iyi hissettiğinde işe dönebilmektedir. Çocuklar da genellikle ameliyattan yaklaşık 1 hafta sonra okula geri dönebilmektedir. Bununla birlikte, spor aktiviteleri için 2 ile 4 hafta daha beklenmesi gerekmektedir. ²² 

Apandisit İçin Hangi Doktora Gidilir?

Apandisit tanısı ve tedavisiyle gastroenteroloji bölümü ilgilenmektedir. 

UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.