Peptik Ülser Neyden Kaynaklanır? Tedavisinde Hangi Yöntemler Uygulanır?

Peptik Ülser Nedir?

Peptik ülser hastalığı gastrointestinal sistemi veya sindirim sistemini etkileyen kronik (uzun süreli) bir hastalıktır. Peptik ülser, midenin astarında veya duodenumda yani ince bağırsağın ilk bölümünde meydana gelen yaralar veya lezyonlar sonucu oluşmaktadır. Peptik ülser hastalığı genellikle üst karın kısmında oluşan ağrı ve yanma hissi ile kendisini belli etmektedir.

Yediğimiz gıdalara ek olarak, birtakım başka maddeler de sindirim sistemi ile temas haline geçmektedir ve bu maddelerden bazıları mide veya bağırsak mukozası için zararlı olabilmektedir.

Midenin ve duodenumun astarına zarar verebilecek maddeler arasında asit, pankreas enzimleri, safra gibi sindirim sırasında vücut tarafından üretilen kimyasal maddeler, kullanılan non steroid antienflamatuar ilaçlar ve mikroorganizmalar bulunmaktadır. ¹

Mide ve duodenum, iç epitel astarını kaplayan kalın bir mukoza tabakası kullanarak kendilerini güçlü asitlerden korumaktadır. Bu koruyucu mukoza tabakasını parçalayan tahriş veya iltihap alanı, mide asidinin hücrelere yapışmasına ve hasar görmesine yol açmaktadır.

Peptik ülsere sahip olan hastalar genellikle sindirim için üretilen asit nedeniyle karın ağrısı çekmektedir. Mide ağrısına bazen yavaş, kronik gastrointestinal sistem kanaması veya ciddi vakalarda karın boşluğundaki akut kanama eşlik edebilmektedir. ²

Peptik ülserin sindirim sisteminde oluştuğu bölgeye göre değişen türleri bulunmaktadır. Peptik ülserlerin en yaygın türleri şunlardır:

Mide (Gastrik) ülseri: Yaygın bir ülser türüdür ve midenin içinde oluşmaktadır.

Duodenal ülserler: Bu ülserler ince bağırsağın başında (oniki parmak bağırsağı veya duodenum olarak adlandırılır) bulunmaktadır.

Özofagus ülseri: Bu ülserler özofagusta yani yemek borusunda (boğazdan geçen gıdayı mideye götüren tüp) oluşmaktadır.

Aynı anda birden fazla peptik ülsere sahip olunma riski de bulunmaktadır. ³

Peptik Ülser Belirtileri

Peptik ülser nasıl anlaşılır? Peptik ülserin belirtileri kişiden kişiye göre büyük ölçüde değişmektedir. Çoğu insanda peptik ülser başlangıcında belirtiler hafiftir ve rahatsızlık ilerlemedikçe kişi bunu fark etmeyebilmektedir. En sık yanan ortak peptik ülser belirtisi ise üst karındaki yanma hissi ve ağrıdır.

Diğer peptik ülser belirtileri arasında ise genellikle hazımsızlık, mide ekşimesi, açlık sancısı veya dispepsi bulunmaktadır.

Bazı peptik ülser hastaları yemek yedikten bir süre sonra rahatsızlık hissetmeye başladıklarını söylerken, diğerleri yemek yemenin durumu biraz daha iyileştirdiğini düşünmektedir. Narenciyeli içecekler, baharatlı ve tütsülenmiş gıdalar ağrıyı daha da kötüleştirebilmektedir. ⁴

Peptik Ülser Tipleri

Peptik ülser duodenum yani on iki parmak bağırsakta meydana geldiyse, ağrı genellikle yemek yedikten sonraki birkaç saat içinde ortaya çıkma eğilimindedir. Genel olarak, tekrar yemek yediği zaman gitmektedir. Ayrıca geceleri ve mide boş olduğunda ağrı daha fazla hissedilebilmektedir.

Peptik ülser mide ülseri ya da diğer adıyla gastrik ülser ise ağrı muhtemelen yemek yendikten sonra ortaya çıkmaktadır.

Ülser özofageal (yemek borusu) bölgede meydana geldiyse, karın ya da göğüs ağrısı zayıflamanıza neden olabilmektedir. Ayrıca yutma sorunu da yaşayabilirsiniz. 

Peptik Ülser Ağrısı

Ağrı genelde kemirici, yakıcı, ağrıyan, acı verici ve açlık hissi yaratan bir ağrı olarak tanımlanmaktadır. Ülser ağrısı genellikle göğüs kemiğinin hemen altına kadar hissedilmektedir. Yiyecekleri seçerek yemek ya da antiasitler kullanmak ağrının hafiflemesine yardımcı olabilmektedir.

Ülser ağrısı iyileşse de tekrar etme riski taşımaktadır. Peptik ülser ağrısı günler veya haftalar boyunca ortaya çıkabilmekte, sonra yok olmakta veya yok olduktan bir süre sonra tekrar geri dönebilmektedir. Peptik ülsere sahip olan hastaların yarısı peptik ülser belirtilerini yaşamaktadır. ⁵

Dispepsi (Hazımsızlık)

Bir aydan fazla dispepsi yani hazımsızlık bir peptik ülser sahibi olduğunuz anlamına gelebilmektedir. Genellikle gaz problemi, hazımsızlık veya yanma olarak da adlandırılmaktadır. Dispepsi belirtileri aşağıdakileri içerebilmektedir:

• Üst karında ağrı veya rahatsızlık 
• Midenin şişmesi 
• Erken doyma 
• Mide bulantısı ve kusma 
• İştah kaybı 
• Kalp yanması 
• Yemek veya sıvı reflüsü (regürjitasyon) ile yanma hissi 
• Kilo kaybı 
• Dışkıda kan ⁶

Peptik Ülser Kanaması

Peptik ülserlerin bir diğer sık karşılaşılan belirtisi ise ortaya çıkan kanamadır. Tedavi edilmemiş veya asemptomatik ülserlerin kanama olasılığı daha yüksek olabilmektedir, çünkü uzun süren ülserler gastrik astara daha fazla zarar verebilmektedir.

Ülserin yavaş yavaş kanaması, hastanın dışkısında kırmızı veya siyah renkli görünen kan bulmasına neden olabilir. Büyük miktarlarda kan ise katran rengi dışkılara yol açmaktadır.

Yavaş kanaması olan hastalar kan kusabilmektedir. Kanlı kusan hasta bunu kısmen sindirilmiş kahveye benzetebilmektedir.

Bazı vakalarda, peptik ülserin yol açtığı kanama o kadar yavaştır ki hasta anemik hale gelinceye kadar fark edilememektedir. Anemi belirtileri arasında ise yorgunluk, halsizlik ve nefes darlığı bulunmaktadır. ⁷

Perforasyon ya da Delinme

Daha ağır olan peptik ülser vakalarında, ülserin kendisi mide veya bağırsak duvarını delebilmektedir. Bu da, karın boşluğunda hızlı bir kanamanın ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.

Diğer Belirtiler

Peptik ülserlerin diğer ancak daha seyrek olarak yaşanan belirtileri ise mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, şişkinlik veya doluluk hissi ve kilo kaybıdır. ⁸

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Peptik Ülser Belirtileri

Peptik ülser bazen ciddi boyutlara varabilmekte ve yaşamı tehdit edebilmektedir. Aşağıdaki belirtilerin yaşanması durumunda hemen bir doktora başvurulmalıdır:

• Yutma güçlüğü veya yiyeceklerin ağza geri gelmesi 
• Sürekli mide bulantısı ve kusma 
• Kusarken kan görme 
• Siyah veya katran benzeri dışkılar (sindirilmiş kan içeren) 
• İstenmeyen kilo kaybı 
• Anemi (solgunluk ve yorgunluk) 
• Ani, ağır ve engelleyici karın ağrısı ⁹

Peptik Ülser Nedenleri

Peptik ülser neden olur? Asit, sindirim sisteminin astarını aşındığında peptik ülserler oluşmaktadır. Sindirim sisteminde asit fazlalığı olduğu zaman veya mukusun koruyucu tabakası bozulduğunda (hasara daha duyarlı hale geldiğinde) peptik ülser meydana gelmektedir.

Peptik ülsere neden olduğu bilinen bakteriyel enfeksiyon ve non steroid antiinflamatuar ilaçların kullanımı gibi önemli faktör bulunmaktadır. Non steroid antiinflamatuar ilaçlar arasında aspirin, ibuprofen ve naproksen gibi ilaçlar yer almaktadır. ¹⁰

Helicobacter Pylori Bakterisi

Helicobacter pylori, sindirim sisteminde yaşayan bir bakteri türüdür. H. pylori enfeksiyonları insanlar arasında oldukça yaygın olarak yaşanmaktadır.

1. pylori nedeniyle enfeksiyon yaşayan kişilerin çoğunda bir komplikasyon olarak peptik ülser gelişmemektedir ancak yine de bazı hastalarda ortaya çıkabilmektedir. H. Pylori bakterisinin peptik ülsere yol açabilmesine neden olan koşullar ise şunlardır: 
   • Midede ve ince bağırsaktaki asit miktarında meydana gelen artış 
   • Sindirim sisteminin astarının iltihaplanması durumu 
   • Koruyucu mukoza tabakasının zayıflaması ya da tahrip olması 

Non steroidal antienflamatuar ilaçların kullanımı bazı insanlarda peptik ülsere yol açabilmektedir. Bu ilaçlar genellikle ağrıyı hafifletmek ve iltihaplanmayı azaltmak için kullanılmaktadır. Birçok kişinin kalp krizi veya inmeyi önlemek için günlük olarak düşük dozda non steroidal antienflamatuar ilaç grubuna dâhil olan aspirin ilacını kullandığı bilinmektedir.

Non steroidal antienflamatuar ilaçlar sindirim sisteminin koruyucu mukoza tabakasına müdehale edebilmektedir. Bu da, bazı insanların peptik ülser geliştirmesine yol açabilmektedir. Peptik ülser oluşumu riski, non steroidal antienflamatuar ilaçların tipi, dozu ve kullanım süresi de dâhil olmak üzere birçok faktöre bağlı olarak değişmektedir. ¹¹

Sigara İçmek

Sigara içen insanların sigara içmeyen insanlara kıyasla peptik ülser geliştirme riski daha fazladır. Sigara içen insanların ülserleri daha yavaş iyileşmekte ve tekrarlama eğilimi göstermektedir. ¹²

Genetik Yatkınlık

Duodenal ülsere sahip olan çocukların yaklaşık % 50 – 60’ı peptik ülser hastalığına sahip bir aileye sahiptir. Bu durumun, H. pylori enfeksiyonunun aile üyelerine iletilmesinden kaynaklandığı ileri sürülmektedir. 

Peptik Ülser Geliştirme Riskini Artıran Faktörler

Sadece H. pylori bakterisinin varlığı ya da sadece non steroidal antienflamatuar ilaçların kullanımı peptik ülserin gelişmesine neden olmamaktadır. Aynı zamanda, ülseri tetikleyen pek çok faktör de bulunmaktadır. Peptik ülser geliştirme riskini artıran faktörler şunlardır:

• Yapılan çalışmalara göre, peptik ülser geliştirmiş olan bir aile bireyine sahip olmak ülser geliştirme riski artırabilmektedir. Bu durumda, genetik faktörlerin peptik ülser geliştirme riskinde bir rol oynadığını söylemek mümkündür. 
• Sigara içen insanların peptik ülser geliştirme riski sigara içmeyenlere oranla çok daha fazladır. 
• Alkol tüketen insanların, peptik ülser geliştirdikten sonra iyileşme süreci çok daha yavaş ilerlemektedir. 
• Bazı gıdalar ve içecekler mide rahatsızlığına neden olsa da, ülsere neden oldukları veya kötüleştikleri hakkında yeterli bir kanıt bulunmamaktadır. Yine de bol miktarda meyve, sebze ve lif içeren sağlıklı bir diyetle beslenmek ülser geliştirme riskini azaltabilmektedir. 
• Psikolojik faktörlerin peptik ülser oluşumu üzerindeki etkisi hala tartışılmaktadır, ancak, stres, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik faktörlerin kişiyi ülser geliştirmeye daha eğilimli bir hale getirdiği düşünülmektedir. 
• Diğer ilaçların ve sağlık koşullarının da ülsere neden olabileceği düşünülmektedir, ancak bu oldukça nadirdir. ¹³

Peptik Ülser Tedavisi

Peptik ülser nasıl geçer? Çoğu peptik ülser vakasında tedaviler durumun kontrol altına alınmasına oldukça yardımcı olabilmektedir. Peptik ülser için uygulanan tedavi yöntemi ülserin nedenine bağlı olarak değişmektedir.

Yapılan testler sonucu peptik ülserin H. pylori bakterisinin yarattığı enfeksiyondan kaynaklandığı ortaya çıkarsa, muhtemelen uygulanan tedavi antibiyotik tedavisi olacaktır.

Diğer nedenlerin peptik ülsere neden olması durumunda ise çeşitli ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri peptik ülser tedavisinde kullanılabilmektedir. ¹⁴

Peptik Ülser İlaç Tedavisi

• Antibiyotik Tedavisi 

Peptik ülserin altta yatan nedeni H. pylori ile enfeksiyon ise, tedavi gastrointestinal sistemdeki bakterilerin yok edilmesine odaklanmaktadır. Tedavi bir dizi antibiyotik ile başarılı olabilmektedir. Genel olarak, iki antibiyotik kombinasyonu yedi ile on dört gün boyunca günde iki kez birlikte alınmaktadır.

Sıklıkla öngörülen antibiyotikler arasında amoksisilin, klaritromisin ve metronidazol bulunmaktadır. Birçok H. pylori bakterisi bazı antibiyotiklere karşı direnç kazanmaktadır ve bu da tedaviyi daha zorlayıcı bir hale getirebilmektedir. ¹⁵

• Proton Pompa İnhibitörü 

Antibiyotiklerin seyri genellikle bir proton pompa inhibitörü ile kombine edilmektedir. Proton pompa inhibitörü gastrik salgı hücrelerinin etkisini bloke etmektedir. Böylece midedeki ve ince bağırsaktaki asit seviyelerini azaltılmakta veya ortadan kaldırılmaktadır.

• H2-reseptör Agonistleri 

H2-reseptör agonistleri adı verilen bir ilaç grubu, histaminin etkisini devre dışı bırakmaya yardımcı olmaktadır. H2-reseptör agonistleri, ülser duodenuma yerleştiği zaman daha fazla tercih edilmektedir. Hem proton pompa inhibitörü hem de H2-reseptör agonistleri mide asidi seviyelerini bastırmakta ve yaranın iyileşmesine destek olmaktadır. ¹⁶

• Asetaminofen 

Peptik ülserin nedeni aşırı non steroidal antiinflamatuar ilaçların kullanımı ise doktor alternatif ilaçlar tavsiye edecektir. Genellikle, non steroidal antiinflamatuar ilaç olmayan ve mideyi tahriş etmeyeceği bilinen asetaminofen tercih edilmektedir.

• Antiasitler 

Bu tedavilere ek olarak, doktor mide asitlerini dengelemek veya gastrointestinal sistemin astarını korumak için antasit de reçete edebilir. Bu ilaçlar genellikle peptik ülserin iyileşmesine etki etmemekte, sadece belirtileri azaltmaya yardımcı olmaktadır. ¹⁷

Diğer Tedaviler

Ağır kanamaların meydana geldiği peptik ülser hastalarında veya endoskopik muayene sırasında doktor tarafından kanama gözlemlendiyse, kan dolaşımını durdurmak için kan damarlarına müdehale etmek veya ilaç uygulamak gerekebilir. Peptik ülserin mideyi veya bağırsak duvarını deldiği çok aşırı durumlarda, acil olarak ameliyat gerekebilir. ¹⁸

Peptik Ülser Ameliyatı

Peptik ülser ameliyatı oldukça nadir uygulanmaktadır, ancak iyileşmeyen ülserler (inatçı peptik ülser) ya da ağır kanama, perforasyon veya tıkanma gibi komplikasyonlar oluşması durumunda ameliyat gerekli görülebilmektedir.

Peptik ülser için uygulanan ameliyat seçenekleri genellikle aşağıdakilerden birini veya birkaçını içerebilmektedir:

• Bir veya daha fazla sinirin mideden kesilmesi (vagotomi) 
• Midenin alt kısmının açılarak genişletilmesi (piloroplasti) 
• Midenin bir kısmının çıkarılması (kısmi gastrektomi) ¹⁹

Peptik Ülser İçin Hangi Doktora Gidilir?

Peptik ülser tanısı ve tedavisi için başlangıç olarak iç hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz. Daha ileri testler için bir sindirim sistemi hastalıkları (gastroenterolog) uzmanına yönlendirilebilirsiniz. ²⁰