Düşük Tansiyon Nedir?

Düşük Tansiyon Nedir?

Kalp, kan damarları yardımıyle tüm vücuda kan pomplamaktadır. Kan basıncı ise kalbin kanı vücuda pompalama kuvvetini belirten ölçüdür. Vücuttaki kan basıncının durumu pek çok faktöre göre değişebilmektedir. Örnek vermek gerekirse, fiziksel aktivite sırasında kan basıncı artmakta, aşırı sıcak kalındığında ise düşmektedir. ¹ 

Düşük tansiyon ya da diğer adıyla hipotansiyon, kan basıncının normalden daha düşük olması durumudur. Bununla birlikte, kan basıncı fiziksel ve tıbbi özelliklere bağlı olarak kişiden kişiye göre de değişiklik gösterebilmektedir. Yani her düşük tansiyon vakası, sağlıksız olarak değerlendirilmemelidir. Düşük tansiyonu olduğu halde kişi gayet sağlıklı olabilmektedir.

Diğer yandan, düşük tansiyon pek çok rahatsız edici belirtiye yol açabileceği gibi şiddetli olduğu takdirde, özellikle başta beyin olmak üzere hayati organlara oksijen ve besin maddeleri iletilememektedir.² 

Düşük Tansiyon Belirtileri

Düşük tansiyon nasıl anlaşılır? Stabil olan düşük tansiyon (hipotansiyon) genellikle sürekli devam eden belirtilere yol açmamaktadır. Bu durumda rahatsız edici belirtiler gelişmediği için genellikle herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmamaktadır.

Bununla birlikte, düşük tansiyon bazı koşullarda beyne ve diğer hayati organlara yeterli miktarda kan akışının olmadığı anlamına da gelebilmektedir. Sonuç olarak, aşağıdaki belirtilere maruz kalınabilmektedir: ³ 

• Baş dönmesi
• Bayılma (ani, geçici bilinç kaybı)
• Sersemlik
• Bulanık görüş
• Çarpıntı (hızlı veya düzensiz kalp atışı)
• Karışıklık
• Mide bulantısı (hasta gibi hissetme)
• Genel zayıflık

Ayağa kalkmak gibi herhangi bir pozisyon değişikliğinden sonra düşük tansiyon belirtileri yaşanıyorsa, bu durum postural veya ortostatik hipotansiyon olarak tanımlanmaktadır. Düşük tansiyon belirtileri eğer yemek yedikten sonra yaşıyorsanız, bu tip düşük tansiyon da postprandiyal hipotansiyon şeklinde isimlendirilmektedir. ⁴ 

Postür veya Ortostatik Hipotansiyon Belirtileri

Postür veya ortostatik hipotansiyon, kan basıncının ani bir hareketten sonra aniden düşmesidir. Örnek vermek gerekirse, yatak pozisyondan aniden oturur pozisyona geçmek ya da otururken birden ayağa kalkmak gibi pozisyon değişikliklerinden sonra baş dönmesi ve baygınlık hissedilebilmektedir. Bu durumda kişi denge kaybı yaşamakta ve düşme tehlikesiyle karşı karşıya kalabilmektedir. Ayrıca; sersemlik, bulanık görüş veya bilinç kaybı da hissedilebilmektedir.

Postür ya da ortostatik hipotansiyon belirtileri genellikle sadece birkaç dakika sürmektedir, çünkü yeni pozisyondan hemen sonra kan basıncı buna uyum sağlamaktadır.

Düşün tansiyonun bu tipi düşme riskini artırabildiği için özellikle yaşlı insanlarda daha fazla tehlikeli olabilmektedir.

Egzersizlerden sonra da benzer belirtilere maruz kalınabilmektedir. ⁵ 

Postprandiyal Hipotansiyon Belirtileri

Bazı vakalarda, düşük tansiyon yemek yedikten sonra ortaya çıkan bir durumdur. Beraberinde baş dönmesi, sersemlik, bayılma ve düşme gelişebilmektedir. Postprandiyal hipotansiyon olarak da adlandırılan bu tip bir düşük tansiyon, özellikle yaşlıları daha fazla etkilemektedir. Yüksek tansiyonu, Parkinson hastalığı ve diyabeti olan yaşlı bireylerde daha sık görülmektedir.

Yemek yendikten sonra bağırsaklar, gıdaları sindirmek için çok miktarda kana ihtiyaç duymaktadır. Bu durumda da kalp atış hızı artmakta ve vücudun diğer bölgelerindeki kan damarlarındaki kan basıncını korumaya yardımcı olmaktadır. Kalp atış hızı yeterli olmadığı takdirde, kan damarları kan basıncını koruyabilecek kadar daralamamaktadır. Sonucunda da kan basıncı düşmektedir. Böylece düşük tansiyon belirtileri gelişmektedir. ⁶ 

Şokla Bağlantılı Şiddetli Hipotansiyon

Şok sırasında beyin de dahil olmak üzere ana organlara yeterli miktarda kan ve oksijen akışı sağlanamamaktadır. Beyne giden kan azaldığında ise şok belirtileri başlangıçta hafif sersemlik, uyuklama ve kafa karışıklığı şeklinde hissedilmektedir.

Şok henüz erken bir aşamadayken, belirtileri tespit etmek zor olabilmektedir. Daha yaşlı olan bireylerde ise ilk belirti genellikle kafa karışıklığıdır.

Zaman ilerledikçe, şok daha da kötüleşmekte ve kişi kendinden geçerek bilinç kaybı yaşayabilmektedir. Tedavi edilmediği takdirde, şok ölümcül olabilmektedir. ⁷ 

Şokun belirtileri şokun nedenine bağlı olarak da değişebilmektedir. Örneğin, büyük bir kan kaybı yaşanıyorsa ya da kalp yetmezliği nedeniyle kalbin kan pompalama eylemi yavaşlamışsa, şok aşağıdaki belirtilere yol açabilmektedir:

• Cilt soğuk ve terli hale gelmektedir.
• Cilt genellikle mavi veya soluk görünmektedir.
• Cilt üzerine basıldığında, renk normalden normalden daha yavaş dönmektedir.
• Cilt altında mavimsi bir çizgiler ağı görülmektedir.
• Nabız zayıflamakta ve hızlanmaktadır.
• Kişi çok çabuk nefes almaya başlamaktadır.

Eğer şokun nedeni kan damarlarının aşırı gevşemesi ise kişi öncelikle sıcaklamakta ve kızarmaktadır. Sonrasında ise cildi soğumakta, terlemekte ve kişi kendini uykulu hissetmektedir.

Şok tıbbi açıdan oldukça ciddi bir durumdur, mümkün olan en kısa süre içinde tıbbi tedavi uygulanmalıdır. ⁸ 

Düşük Tansiyon Nedenleri

Düşük tansiyon neden olur? Düşük tansiyon, vücudun tansiyonu sağlıklı aralıklarda tutamaması durumunda ortaya çıkmaktadır. Bu durum pek çok farklı faktör nedeniyle gelişebilmektedir. Bununla birlikte, belirli yaş gruplarında düşük tansiyona yatkınlık daha fazla olabilmektedir.

Düşük tansiyon kendi içinde türlere ayrılmaktadır. Düşük tansiyon türleri ve nedenleri şöyle sıralanmaktadır: ⁹ 

Ortostatik Hipotansiyon

Kişi oturduğu zaman ya da uzanır bir pozisyondayken kan basıncında ani bir düşüş olduğunda ortaya çıkmaktadır. Daha çok yaşlı insanlarda gelişen bu durumu tetikleyen pek çok faktör bulunmaktadır.

Dehidrasyon yani sıvı kaybı, ortostatik hipotansiyonun en yaygın nedeni olarak bilinmektedir.  Yeterli miktarda sıvı alınmadığı takdirde ya da fiziksel aktivite sırasında çok fazla terledikten sonra sıvı tüketilmediğinde, vücutta sıvı kaybı yaşanabilmektedir. Sıvı kaybı sonucunda; ateş, kusma ve ciddi ishal de ortaya çıkabilmektedir.

Ortostatik hipotansiyon hamilelik sırasında da gelişebilmektedir. Bu durum genellikle doğumdan sonra düzelmektedir.

Postprandiyal hipotansiyon da (bir tür ortostatik hipotansiyon) genellikle yaşlı insanları etkilemektedir. Postprandiyal hipotansiyon, yemek yedikten sonra kan basıncının aniden düşmesi durumudur. ¹⁰ 

Ortostatik hipotansiyon riskini artırabilen tıbbi faktörler ise şunlardır:

• Kalp krizi, kalp kapak hastalığı, bradikardi (çok düşük kalp hızı) ve kalp yetmezliği gibi kalp rahatsızlıkları sahip olmak (bu koşullar, kalbin vücuda yeterli miktarda kan pompalamasını önlemektedir)
• Anemi (kansızlık)
• Şiddetli enfeksiyonlar
• Tiroid bozuklukları, Addison hastalığı, düşük kan şekeri ve diyabet gibi endokrin koşulları
• Parkinson hastalığı gibi merkezi sinir sistemi bozuklukları
• Pulmoner embolizm

Yüksek tansiyon ve kalp hastalığı için kullanılan bazı ilaçlar da ortostatik hipotansiyon riskini artırabilmektedir. Bu ilaçlar şöyle sıralanmaktadır:

• Diüretikler (idrar söktürücü ilaçlar)
• Kalsiyum kanal blokerleri
• Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri
• Anjiyotensin II reseptör blokerleri
• Nitratlar
• Beta blokerleri ¹¹

Anksiyete, depresyon, erektil disfonksiyon ve merkezi sinir sistemi bozuklukları gibi sağlık problemlerinin tedavisinde kullanılan ilaçlarda ortostatik hipotansiyonun ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.

Alkol, barbitüratlar ve bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçların da tetikleyici olabileceği düşünülmektedir.

Ortostatik hipotansiyon gelişimini tetikleyebilecek durumlardan bazıları ise aşırı sıcağa maruz kalmak ya da uzun süre boyunca hareketsiz kalmak da olabilmektedir. ¹² 

Nörojenik Hipotansiyon

Beyin ve kalp arasındaki fonksiyonlarda meydana gelen bir bozukluk sonucunda nöropatik hipotansiyon gelişebilmektedir. Örnek vermek gerekirse, kişi çok fazla oturduğunda kan bacaklarda toplanmaya başlamaktadır. Bu durumuna bağlı olarak beyin vücuttaki kan basıncının yüksek olduğunu düşünerek kalp atış hızını yavaşlatmaktadır. Baş dönmesi gibi belirtiler hissedilebilmektedir. ¹³ 

Şokla Bağlantılı Şiddetli Hipotansiyon

Birçok farklı koşul ya da durum, şoka bağlı olarak ciddi hipotansiyona yol açabilmektedir. Bu faktörlerin bazıları ortostatik hipotansiyona da neden olabilmektedir. Şok durumunda kan basıncı çok düşmekte, ancak kendi kendine normale dönmemektedir. Bu nedenle şok gibi acil durumlar hemen tedavi altına alınmalıdır.

Bazı ciddi enfeksiyonlar da kişinin şok yaşamasına neden olabilmektedir. Bu tür bir şok septik şok olarak tanımlanmaktadır. Bakterilerin kan dolaşımına girmesi söz konusu olduğunda, tehlikeli olabilecek kadar düşük tansiyona yol açan bir toksin (zehir) salgılanmaktadır. ¹⁴ 

Vücutta meydana gelen ciddi kan veya sıvı kayıpları kişinin şoka girmesine yol açabilmektedir. Şokun bu türü ise hipovolemik olarak adlandırılmaktadır. Hipovolemik şoka neden olabilecek bazı koşullar şunlardır:

• Büyük dış kanama (örneğin, ciddi bir kesim veya yaralanma)
• Büyük iç kanama (örneğin, rüptüre bir kan damarından veya vücudun içinde kanamaya neden olan yaralanmalardan)
• Ağır yanıklardan nedeniyle vücudun aşırı sıvı kaybetmesi
• Pankreasın şiddetli şişmesi
• Şiddetli ishal
• Şiddetli böbrek hastalığı
• Diüretiklerin aşırı kullanımı ¹⁵

Kalbin kan pompalamasını engelleyen herhangi bir faktör de vücudun şoka girmesine (kardiyojenik şok) neden olabilmektedir. Bununla birlikte, kalp krizi, pulmoner embolizm veya kalp fonksiyonunu bozan devam eden bir kalp ritim bozukluğu da (aritmi) bu tür bir şoka yol açabilmektedir.

Kan basıncında meydana gelen ani düşüş atardamarın da aşırı rahatlamasıyla sonuçlanabilmektedir. Bu durumda da vazodilatatör şok olarak adlandırılan şok türü gelişebilmektedir. Bazı nedenleri arasında şunlar yer almaktadır:

• Ağır kafa travması
• Bazı ilaçlara tepki
• Karaciğer yetmezliği
• Zehirlenme
• Şiddetli bir alerjik reaksiyon ¹⁶

Tansiyon Düşüklüğüne Ne İyi Gelir 

Eğer otururken veya kalkarken kısa süreli baş dönmesi veya sersemlik yaşıyorsanız tansiyon sorunu yaşıyor olabilirsiniz. Tansiyon düşüklüğünün altında yatan birçok sebep olabilir ve bu sebepler çok geniş yelpazeye yayılabilir.

Düşük tansiyon tedavisinin doğru şekilde belirlenmesi için altında yatan sebeplerin iyi belirlenmesi gerekir.

Düşük tansiyon sorunuyla kaşı karşıya olduğunuzdan şüpheleniyorsanız mutlaka doktorunuza başvurarak teşhis ve tedavi sürecini başlatmalısınız.

Düşük Tansiyon Tedavisi

Düşük tansiyon nasıl geçer? Düşük tansiyonun tedavisi için hangi tip düşük tansiyona maruz kaldığınız ve belirtilerinizin şiddeti önemli bir kıstas oluşturmaktadır. Uygulanacak olan tedavilerin asıl amacı ise rahatsız edici belirtilere neden olmayacak kadar kan basıncının normale döndürülmesidir. Diğer bir amaç ise düşük tansiyonun altta yatan nedenini kontrol altına almaktır.

Tedavilerin olumlu sonuç vermesi düşük tansiyon problemi olan kişinin yaşına ve genel vücut sağlığına bağlı olarak değişmektedir.

Düşük tansiyon belirtileri geliştiği zaman hemen oturmakta ya da uzanmakta fayda vardır. Ayakları kalp seviyesinin üstüne gelecek şekilde kaldırmak da yapılabilecek bir diğer yöntemdir. Düşük tansiyon belirtileri genellikle kısa süre içinde düzelmektedir, ancak daha uzun bir süre devam ediyorsa ve düzelmiyorsa, hızlı bir şekilde tıbbi yardım alınmalıdır. ¹⁷ 

Ortostatik Hipotansiyon Tedavisi

Ortostatik hipotansiyon için uygulanabilecek pek çok tedavi yöntemi bulunmaktadır. Düşük tansiyon problemi yaşıyorsanız, doktorunuz size aşağıdakiler gibi bazı yaşam tarzı değişiklerini denemenizi tavsiye edebilmektedir:

• Bol sıvı tüketmek, sodyum ve potasyum gibi besin maddelerini içeren suları tercih etmek
• Az miktarda alkol almak ya da hiç alkol almamak
• Ayağa kalkarkan yavaş hareket etmek
• Bacak bacak üstüne bir pozisyonda oturmamak

Eğer tıbbi bir durum söz konusu ise ve uzun süre boyunca hareketsiz kalmanız gerekli ise bu zamanı yavaş yavaş artırmaya özen gösterin.

Düşük tansiyonunuz tipi postprandiyal hipotansiyon ise kardonhidrat değeri düşük küçük yemekler tüketebilirsiniz. ¹⁸ 

Kompresyon çorapları: Bir çeşiti de varis çorapları olan kompresyon çorapları düşük tansiyon için kullanılabilmektedir. Bu çoraplar alt bacaklara bir basınç uygulamaktadır. Böylece kanın vücutta hareket etmesine yardımcı olunmaktadır.

Düşük tansiyonun nedeni eğer kullanılan herhangi bir ilaçsa, doktor tarafından dozajlar tekrar ayarlanabilir ya da alternatif bir ilaç reçete edilebilmektedir.

Ortostatik hipotansiyon tedavi etmek için ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. Bu durumda amaç kan basıncını yükseltmektir. Kan basıncını yükseltmek için  fludrokortizon ve midodrin gibi ilaçlar reçete edilebilmektedir. ¹⁹ 

Nörojenik Hipotansiyon

Düşük tansiyon tipi nörojenik hipotansiyon ise bazı yaşam tarzı değişikleri yapılabilmektedir. Faydalı olabilecek tavsiyeler şunlardır:

• Uzun süre ayakta durma gibi düşük tansiyon belirtilerini tetikleyen durumlardan kaçınmak
• Hoş olmayan, üzücü ya da korkutucu durumlar düşük tansiyon belirtilerini tetikleyebilmektedir, bu nedenle mümkün olduğunca stresten uzak kalmak
• Sodyum ve potasyum gibi besin maddelerini içeren suları bol bol içmek
• Tuz alımını artırmak (en doğru miktar doktor tarafından belirlenmektedir)

Bayılmadan önce geliştiğini fark ettiğiniz belirtileri tanıdıktan duruma hemen müdahale etmek ve kan basıncını yükseltmek için oturabilirsiniz. Oturduğunuzda başınızı dizlerinizin arasına koymak ya da uzanmak kan basıncını yükseltmeye yardımcı olabilmektedir.

Eğer nörojenik hipotansiyonun nedeni kullanılan ilaçlarsa, doktor tarafından dozajlar tekrar ayarlanabilir ya da alternatif ilaçlar reçete edilebilmektedir. Nörojenik hipotansiyon için ilaç tedavisi de uygulanabilmektedir. ²⁰ 

Şokla Bağlantılı Şiddetli Hipotansiyon Tedavisi

Şok; hayati tehlike oluşturan oldukça ciddi bir durumdur. Bu nedenle, öncelikli olarak tıbbi yardım alınmalıdır. Şok tedavisi için uygulanan tedavilerde asıl amaç şunlardır:

• Organ hasarını önlemek için organlara mümkün olan en kısa sürede kan akışını sağlamak
• Şokun nedenini bulmak ve durumu tersine çevirmek

Organlara kan akışını sağlamak için damar yoluyla hastaya kan veya özel sıvılar verilebilmektedir. İlaçlar kan basıncını yükseltmeye ya da kalp atışı güçlendirmeye yardımcı olabilir. Şokun nedenine bağlı olarak, antibiyotik tedavisi veya cerrahi tedavi yöntemleri gibi başka tedaviler gerekli olabilmektedir. ²¹ 

UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.