Osteoartrit Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?

Osteoartrit Hastalığı Nedir?

Osteoartrit halk arasında bilinen diğer bir adıyla kireçlenme, eklemlerde ağrıya neden olan bir sorundur. Sağlıklı eklemler vücudunuzun hareket etmesine, eğilmesine ve bükülmesine yardımcı olur. Dizler gıcırdamadan rahatlıkla basamakları iner ve çıkar. Kalçalarınız sizi rahatsız etmeden yürümenize izin verir. Ancak artritiniz olduğunda, bu kadar basit, günlük hareketler acı verici bir hale gelebilir. Merdivenleri kullanmak, birkaç adım yürümek, kapıyı açmak hatta saçınızı taramak bile ağrı verici olabilir.

Artrit tipleri esas olarak omurga, kalça, el, diz ve ayak eklemlerinde oluşan bir hastalıktır. Ancak diğer eklemlerde de olabilir. Eklem, iki kemiğin bağlandığı yerdir ve vücudunun her yerinde bulunmaktadır.

Artrit tipleri en yaşlı insanlarda görülür. Artritin tedavisi yoktur ancak, ağrıları kontrol altında tutabilecek, yardımcı olabilecek ve hareket etmenizi kolaylaştırabilecek birçok tedavi yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntemler özellikle ağrıların daha kötüye gitmesini önlemek üzere planlanmaktadır. ¹

Osteoartrit Belirtileri 

Osteoartrit yani halk arasında bilinen ismiyle kireçlenme, 65 yaş üstü yetişkinlerin üçte birinden fazlasını etkilemektedir. Genç yetişkinlerin önemli bir kısmı da osteoartrit belirtilerini yaşamaktadır. 

Osteoartrit başlangıcı, kıkırdağın yaş veya ağır kullanım nedeniyle kopmaya başlamasıyla ortaya çıkar. Kıkırdak normalde kemik uçlarını örter ve kemiklerin serbestçe hareket etmelerini sağlar. Kıkırdak dejenerasyonu eklem kemiklerini ortaya çıkarır ve kemiklerin birbirine temas etmesine neden olur. ²

Osteoartrit nasıl anlaşılır? Osteoartrit ana belirtileri şunlardır:

• Ağrı
• Etkilenen eklemleri hareket ettirmede sorun yaşama
• Sertlik (güne başlarken daha şiddetlidir, ancak kişi hareket etmeye başladıktan yaklaşık 30 dakika sonra düzelmeye başlar)

Bazı durumlarda osteoartrit olan bazı kişiler bu belirtileri yaşamayabilir. Belirtiler genelde yalnızca bir eklemde veya sadece bir kaçında hissedilir. Birçok durumda bu belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar.

Osteoartrit ’in diğer belirtileri ise şunları içerir:

• Etkilenen eklemler her zamankinden daha büyüktür
• Eklemi bir süre hareket ettirmedikten sonra ağrı ve sertlik daha da kötüleşir
• Eklemlerde sıcaklık hissi
• Kas kaybı
• Etkilenen eklemdeki hassasiyet
• Etkilenen eklemlerde hareket sınırlılığı
• Hasta, etkilenen eklemde çıtırtılı bir ses hissedebilir ³

Sertleşme (Kireçlenme)

Osteoartrit olan çoğu insan için, sertlik sabahları oldukça rahatsız edici olur. Genellikle, hareketsizlik veya dinlenme periyotlarından sonra da daha kötüleşir. Bu zamanlarda, eklemler fazlasıyla hissedebilir. Ağrı, sertlik ve hareket etmede zorlama en belirgin belirtilerdir.

Ağrı

Eklem hastalıklarının en ortak belirtisidir. Kas ağrısı çevredeki dokuda da oluşabilir. Genellikle ağrı ve sertlik uykudan veya bir süre hareketsizlikten sonra daha yoğun olur. Osteoartrit olan bazı insanlar, eklem hareketleri sırasında daha fazla ağrı hissetmekte ve dinlenme sırasındaki ağrıları azaltmaktadır. Zamanla, eklemler kullanılmadığında bile ağrı oluşabilir. Ağrıyla beraber eklem hassasiyeti de başlamaktadır. ⁴

Şişme

Şişme, romatizmal artrit olan hastalarda daha yaygın olarak görülen bir belirtidir. Bununla birlikte, osteoartrit olan insanlar da şişme yaşayabilirler. Şişkinlik, tahriş edici maddelere, (örneğin; kemiğe temas eden kemik gibi) vücudun bir tepkisidir. Bu durum yaşanan sertlik ve ağrıya katkıda bulunur.

Esneklik kaybı ve hareket alanı kısıtlılığı

Osteoartrit olan insanların yaklaşık yüzde 80'inde hareket alanı ile ilgili bazı sorunlar yaşanmaktadır. Yaklaşık yüzde 25'inin günlük yaşam aktivitelerine katılabilmesi için yardıma ihtiyacı bulunmaktadır.

Yorgunluk

Osteoartrit olan insanlar genellikle yaşamanın temel günlük görevlerini yerine getirmek için ekstra fiziksel gayret göstermek zorundadırlar. Bu yorgunluğa neden olabilir.

Eklemlerin ses çıkarması

Osteoartrit olan birçok insan hareket ederken eklem sesleri duyar.

Ateş

Ateş genellikle bir osteoartrit belirtisi değildir. Bununla birlikte, yaygın inflamasyon düşük dereceli bir ateşe neden olabilir. ⁵

Diz, kalça veya eller en sık etkilenen eklemlerdir. ⁶

Dizlerde Osteoartrit

Osteoartrit bir yaralanma (veya başka bir durum) sebep olmadıkça, çoğu durumda her iki dizi de etkiler. Hasta yürürken, özellikle yokuş yukarı veya merdiven çıkarken ağrı yaşar. Dizler pozisyonda kilitlenebilir, bu da bacağın düzeltilmesini zorlaştırır. Diz, kullanıldığında yumuşak, çıtırtılı bir ses çıkarabilir.

Kalçalarda Osteoartrit

Bir arabanın içine girip çıkmak veya ayakkabı ve çorapları giymek gibi kalça ekleminin hareketini gerektiren herhangi bir şey sorunlara neden olur.

Kalçadaki ağrı oldukça yaygındır, ancak kalçalarında osteoartrit bulunan bazı hastalar dizlerinde de ağrı çekerler. Daha az sıklıkta, uyluklarda ve ayak bileklerinde de ağrı hissedilebilir.

Ağrı genellikle yürüme sırasında hissedilir. Ancak bazı insanlar dinlenirken bile acı çekebilirler. ⁷

Ellerde Osteoartrit

Bu durumdan üç alan etkilenebilir:

• Başparmak tabanı
• Parmakların üst eklemi (tırnağa en yakın)
• Parmakların orta eklemi

Parmaklar sert, şişmiş ve ağrılı olabilir. Bazen parmak eklemlerinde çarpmalar meydana gelebilir. Bazı durumlarda parmak ağrısı azalır ve sonunda kaybolur; şişme ve yumrular kalır.

Etkilenen eklemlerde parmaklar biraz yana eğilebilirler. Parmakların arkasında sıvı dolu topaklar (kistler) gelişebilir; genellikle ağrılıdırlar.

Başparmakla bileğin yerde bir yumru gelişebilir. Bu durum yazı yazmak ya da kavanoz açmak gibi günlük işleri zor ve ağrı verici hale getirebilir. ⁸

Acil olarak tıbbi yardım gerektiren durumlar

Osteoartrit yaşam kalitenizi olumsuz etkileyebilir. Bununla birlikte, genellikle acil yardım gerektiren bir hastalık değildir. Eklem ağrısına, diğer ciddi sağlık sorunları da neden olabilir. Aşağıdaki durumlarda doktorunuzu başvurun:

• Eklem ağrısının üç günden uzun sürmesi
• Şiddetli, açıklanamayan eklem ağrısı
• Eklemde şiddetli şişlik
• Eklem hareketinde zorluk
• Eklem çevresindeki deride ısı veya kızarıklık
• Ateş veya açıklanamayan kilo kaybı ⁹

Osteoartrit Nedenleri

Osteoartrit neden olur? Osteoartrit, vücudun onaramadığı eklemler olduğunda ve eklemlerin çevresinde hasar oluştuğunda ortaya çıkmaktadır. 

Normal yaşamın bir parçası olarak, eklemleriniz sürekli olarak düşük hasar düzeyine maruz kalmaktadır. Ancak çoğu durumda, vücudun kendisi bu hasarı onarmaktadır. Genellikle, onarım işlemi fark edilmeden geçmekte ve herhangi bir belirti yaşanmamaktadır.

Osteoartrit’e neden olabilecek hasar türleri ise şunları içerebilmektedir:

• Bağ veya tendon problemleri
• Eklemin kendisinde veya kemiğin içindeki iltihap
• Eklemlerin sorunsuz hareket etmesine izin veren koruyucu yüzeyin (kıkırdak) hasar görmesi

Bu onarım işleminin neden yarıda kesildiğine ilişkin kesin nedenler bilinmemekle birlikte, durumu geliştirme riskini artırdığı düşünülen birkaç faktör bulunmaktadır. ¹⁰

Eklemdeki değişiklikler

Eklemlerinizin kenarlarında büyüyen çıkıntı kemikler olabilir. Bu hasar kıkırdak ve eklem boşluğunu daraltabilir ve eklem iltihabı, dokuların kızarması, şişmesi ve ısınmasına neden olabilir. Kemikleriniz kalınlaştıkça ve genişledikçe, eklemleriniz sert, acı verici ve hareket etmesi zor bir hale gelmektedir. ¹¹

Osteoartrit oluşturabilen risk faktörleri

Eklem onarım sürecinde bozulmanın neden ortaya çıktığı ve neden Osteoartrit’e yol açtığı bilinmemektedir. Bununla birlikte, çeşitli faktörlerin Osteoartrit’ in gelişimine katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Bunlar aşağıda şöyle özetlenmektedir: ¹²

Genler

Çeşitli genetik özellikler kişinin osteoartrit geliştirme olasılığının artmasına neden olabilir. Bir olasılık, vücudun kıkırdağını oluşturan protein olan kollajen üretiminde nadir bulunan bir kusur olmasıdır. Bu anormallik Osteoartrit’ in 20 yaşına kadar erken ortaya çıkmasına neden olabilir. Diğer kalıtsal özellikler, kemiklerin birbirine uyma biçiminde hafif kusurlara neden olabilir, böylece kıkırdak normalden daha hızlı yıpranır. Araştırmacılar daha önce artan ağrı duyarlılığına bağlı FAAH adı verilen bir genin, dizlerde osteoartrit olan hastalarda hastalığı olmayanlardan daha yüksek olduğunu bulmuşlardır. ¹³

Aşırı kilo

Aşırı kilolu olmak kalça ve dizlere ek bir baskı uygular. Uzun yıllar bu ekstra kiloyu taşıyan, eklemleri yumuşatma görevi gören kıkırdağın daha çabuk parçalanmasına neden olabilir. Araştırmalar, kilolu olma ile ellerde osteoartrit riskinde artış arasında bir bağlantı olduğunu bulmuşlardır. Bu çalışmalar aşırı yağ dokusunun eklemlere zarar verebilecek iltihaplı kimyasallar (sitokinler) ürettiğini de söylemektedir. ¹⁴

Yaralanma ve aşırı kullanım

Eklem hareketleri veya yaralanmalar (kırık, cerrahi müdehale gibi) Osteoartrit’e neden olabilir. Örneğin bazı sporcular, art arda eklemlere, tendonlara ve bağlara zarar verirler ve bu da kıkırdak parçalanmasını hızlandırabilir. Uzun süre ayakta kalmayı, tekrarlayan bükmeyi, ağır kaldırmayı veya diğer hareketleri gerektiren belirli meslekler de kıkırdağın daha çabuk aşınmasına neden olabilir. Bir eklemi destekleyen kasların bir dengesizliği veya zayıflığı, hareketlerde ve eklemlerde nihai kıkırdak parçalanmasına da neden olabilir. ¹⁵

Diğer nedenler

Osteoartrit'e başka faktörler de katkıda bulunabilir. Bu faktörler romatoid artrit gibi kemik ve eklem hastalıkları, hemokromatoz gibi bazı metabolik bozukluklar, vücudun aşırı miktarda demir emmesi veya vücutta aşırı büyüme hormonu üreten akromegaliyi içerir. ¹⁶

Osteoartrit Tedavisi

Osteoartrit nasıl geçer? Osteoartrit belirtilerinin kontrol altına alınmasına yönelik en etkili adım, mümkün olan en kısa zamanda erken teşhis ve tedavinin başlamasıdır. Cerrahi olmayan tedaviler genellikle fiziksel semptomların yönetimi ve günlük işleyişinin korunması için yeterlidir.

Osteoartrit tedavisi programları tipik olarak ilaç ve egzersiz terapisinin bir kombinasyonunu içerir. ¹⁷

İlaçla Tedavisi

İlaç tedavisi, ağrıyı azaltmaya ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya odaklanmaktadır. Bu nedenle fiziksel belirtileri yönetmek için kullanılır. Sık kullanılan bazı ilaçlar ise şunlardır:

Analjezikler: Ağrıyı gidermek için ağrı gidericiler veya asetaminofen ya da tramadol içerikli analjezikler kullanılır, ancak iltihaplanmayı veya şişmeyi hafifletmezler. Yan etkileri az olduğundan analjezikler, hafif ile orta derecede ağrı yaşayan hastalar için önerilir.

Topikal analjezikler: Topikal analjezikler, etkilenen bölge üzerinden cilde doğrudan uygulanabilen kremlerdir. Bu kremler hazırlanırken genellikle keklik üzümü ve okaliptüs gibi ağrıyı azaltan içerikler kullanılır. Topikal analjezikleri eczanelerden kolayca temin etmek mümkündür. Çoğu durumda hem oral ağrı kesici hem de topikal ağrı kesici birlikte kullanılır.

Steroidal olmayan antienflamatuarlar: Aspirin, ibuprofen, naproksen, cox-2 inhibitörleri gibi steroidal olmayan antienflamatuar ilaçlar şişme ve iltihaplanmayı azaltmak için kullanılır. Genelde orta ile şiddetli ağrı yaşayan hastalar için önerilir. ¹⁸

Fizik Tedavi

Fizik tedavi, yürüme, banyo yapma ve giyinme gibi günlük görevleri yerine getirebilme yeteneğini sağlamaya yardımcı olan hedefli egzersizleri sağlamaktadır. Dinlenme iyileşme sürecinin önemli bir parçası olmakla birlikte, hasar gören deriyi çevreleyen kasları güçlendirmek için ılımlı düzeydeki aktivitelere de ayak uydurmak önemlidir. Güçlü kaslar, eklem için daha fazla denge sağlar ve bu da eklem üzerindeki stresin azalmasına yardımcı olur.

Ağrıya neden olabilecek günlük aktivitelerde uygun değişiklikleri göstermek için mesleki terapi de önerilebilir.

Enjeksiyonlar

Steroid Enjeksiyonlar: Steroid enjeksiyonlar, ağrı orta şiddette ya da şiddetliyse ve özellikle ağrı semptomları hastanın egzersizlere katılma imkanını sınırlıyor ise uygulamaktadır. Fizyoterapi ile kombine edildiğinde steroid enjeksiyonu, hastanın terapiye daha fazla katılım gösterebilmesi için önemli bir fırsat sunmaktadır, çünkü ağrı giderilir veya en azından kontrol altında tutulur. Hastanın terapiye katılmasını sağladığı için hasta, etkilenen eklem ya da eklemler çevresindeki önemli kasları gerginleştirebilir, güçlendirebilir ve böylece eklem ya da eklemler tarafından yaşanan yükü azaltabilir. Neticede iltihaplanma ve ağrı da geri dönmez. ¹⁹

Hyaluronik Asit Enjeksiyonları: Hyaluronik asit enjeksiyonları, eklemin yağlanmasını sağlayarak eklem ağrısı ve iltihabının azaltılması için tasarlanmış bir enjeksiyon yöntemidir. Bu enjeksiyonlar, eklemin doğal akışkanının yerini almaya yardımcı olmaya çalışmaktadır ve bazen eklemlerdeki boşlukların içini doldurmayla tanımlanmaktadır. Eklemdeki iltihaplanmayı ve ağrıyı azaltarak, tıpkı steroid enjeksiyonlarında olduğu gibi, hastanın kaslarını çalıştırması ve güçlendirmesi için fırsat sunmaktadır. Hasta bu fırsatı kullanmazsa, genellikle semptomlar 6-12 ay içinde tekrar ortaya çıkar ve bu noktada gerekirse enjeksiyonlar tekrarlanabilir. ²⁰

Ameliyat

Çoğu hasta için, osteoartrit belirtileri ameliyat dışındaki bakım ile başarıyla yönetilebilir. Bununla birlikte, bazı hastalarda ciddi eklem hasarı, aşırı ağrı ya da çok sınırlı hareketlilik yaşıyorsa cerrahi uygun bir seçenek olabilir. Kalça osteoartriti veya diz osteoartriti için yaygın cerrahi tipleri artroskopik cerrahi, osteotomi ve artroplasti (total eklem replasmanı) bulunmaktadır.

Hareket etmenin mümkün kılınması ve ağrının dindirilmesi gibi ameliyatın potansiyel faydaları cazip gelse de, herhangi her ameliyat gibi bu ameliyatın da risk taşıdığını unutmamak önemlidir. Bu riskler fazla kilolu veya diğer sağlık sorunları olan hastalar için daha yüksektir, sonuç olarak, bunlar birçok osteoartrit hastası için endişe kaynağıdır. ²¹

Osteoartrit için hangi doktora gidilir: Osteoartrit olup olmadığınızı anlamak için aile hekimine ya da dâhiliye (iç hastalıklar) uzmanına başvurabilirsiniz. Tedavinin sonraki aşamalarında fizyoterapist, ortopedi cerrahı ya da bir diyetisyen size yardımcı olabilir. ²²

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.