Akciğer Kanseri Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Akciğer Kanseri Nedir?

Akciğer kanseri akciğerlerde meydana gelen bir kanser çeşididir. Akciğerde bulunan hücrelerde meydana gelen mutasyonlar ya da değişiklikler sonucunda hücrelerin kontrol dışı bir şekilde hızla büyümesi ve birikerek tümörleri oluşturmasıyla gelişmektedir.

Akciğer kanseri, geniş hava geçişleri (bronşlar), küçük hava yolu dalları (bronşiyoller) veya küçük hava keseleri (alveoller) gibi akciğerin çeşitli bölgelerinde başlayabilmektedir.

Diğer kanserler gibi vücudun diğer alanlarına yayılma riski bulunmaktadır. Metastaz olarak bilinen bu durumda, kanser beyin, kemik ve karaciğer gibi vücuttaki uzak yerlere ulaşabilmektedir.

Akciğer kanseri öldürücü olabilmektedir. Hem erkekler hem de kadınlarda ölüme yol açan önde gelen kanser çeşitleri arasında bulunmaktadır.¹ 

Akciğer Kanserinin iki çeşidi bulunmaktadır:

1. Küçük Hücreli Olmayan Akciğer Kanseri

Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri daha yaygın olarak yaşanan akciğer kanseri çeşididir. Akciğer kanseri vakalarının yaklaşık olarak yüzde 80’i küçük hücreli olmayan akciğer kanseri geliştirmektedir.

Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri kendi içinde gruplandırılmaktadır ve şunları içermektedir:

Adenokarsinom: Akciğer kanseri mukus üreten hücrelerde başlamaktadır. Akciğer kanserlerinin yaklaşık olarak yüzde 40’ı adenomkarsinom geliştirmektedir. Genellikle, uzun yıllar boyunca sigara içen hastalarda ortaya çıkmaktadır, ancak sigara içmeyen hastalarda da görülmektedir.

Skuamöz hücreli (epidermoid) karsinom: Genellikle, akciğerin daha büyük hava yollarında gelişmektedir.

Büyük hücreli farklılaşmamış karsinom: Akciğerin herhangi bir yerinde ortaya çıkabilmektedir. Bununla birlikte, açıkça skuamöz hücre veya adenokarsinom olmadığı da bilinmektedir.² 

1. Küçük Hücreli Akciğer Kanseri (SCLC)

Küçük hücreli akciğer kanseri genellikle akciğerlerin ortasında başlamaktadır. Küçük hücreli olmayan akciğer kanserine göre çok daha hızlı yayılmaktadır. Akciğer kanserlerinin yaklaşık olarak % 15 ila 20’sini oluşturmaktadır.³ 

Akciğer Kanseri Belirtileri

Akciğer kanseri nasıl anlaşılır? Akciğer kanserinin belirtileri kişiden kişiye göre değişebilmektedir. Akciğer kanseri başlangıcındayken yani henüz erken evresindeyken genellikle spesifik belirtilere neden olmamaktadır. Bu da kanserin erken teşhis edilmesini zorlaştırmaktadır.

Çoğu akciğer vakasında, kanser tedavi edilemeyecek bir evreye gelinceye kadar belirtilere yol açmamaktadır. Akciğer kanserindeki ölüm oranlarının fazla olmasının kaynağı da budur.

Diğer yandan, ortak akciğer kanseri belirtileri bazen diğer koşullarla karıştırılabilmektedir. Örneğin, uzun süre boyunca sigara içen bir kişinin sürekli öksürük yaşaması olağandır, ancak bu her zaman akciğer kanseri anlamına gelmemektedir.

Akciğer kanseri ne kadar erken teşhis edilirse, hastanın hayatta kalma şansı o kadar artar. Bu nedenle, vücutta oluşan değişiklikleri ya da olağandışı işaretleri dikkate almakta fayda vardır.⁴ 

Akciğer kanseri belirtileri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır:

Erken Evre Akciğer Kanseri Belirtileri

Akciğer kanseri henüz erken evredeyken oluşabilecek ortak akciğer kanseri belirtileri şunlar olabilmektedir:

• Öksürme
• Göğüste, sırtta veya omuzda ağrı (öksürüğe bağlı)
• Kanlı balgam
• Nefes darlığı
• Hırıltılı solunum
• Göğüs ağrısı
• Yorgunluk
• Stridor (soluma sırasında sert veya yüksek ya da ıslık gibi ses çıkarmak)
• Pnömoni veya bronşit
• Ses kısıklığı veya ses değişiklikleri
• Yutma güçlüğü
• Akciğer veya kalbin iç yüzeyinde aşırı sıvı
• Kilo kaybı veya iştah kaybı ⁵

Akciğer Kanseri ve Öksürük

Öksürük akciğer kanserinin ilk ve en karakteristik belirtisidir. Akciğer kanseri nedeniyle gelişen öksürük çoğu vakada, kuru kur öksürmek veya kulak tırmalayıcı öksürük şeklinde betimlenmektedir. Sürekli devam eden öksürük, giderek de iyileşmemektedir. Bu nedenle, sürekli olarak devam eden ve iyileşmeyen öksürük probleminiz varsa, bir doktora başvurmanızda fayda vardır. ⁶ 

Akciğer Kanserinin Yayılması

Maalesef, çoğu akciğer kanseri vakasında kanser vücudun diğer bölgelerine de yayılmaktadır. Bu duruma metastaz denmektedir. Akciğer kanseri yayıldığı takdirde, vücudun farklı yerlerini ve organlarını etkilediği için pek çok farklı belirti gelişmektedir. Örneğin, akciğer kanseri kemiklere de yayıldığında, özellikle sırt ve kalça kemiklerinde yoğun ağrılar yaşanabilmektedir.

Akciğer kanseri beyne yayıldığı zaman oluşabilecek bazı belirtiler şunlardır:

• Nöbetler
• Baş ağrısı
• Mide bulantısı ya da kusma
• Zayıflık
• Karışıklık
• Hafıza kaybı
• Görme problemleri

Akciğer kanserinin lenf bezlerine yayılması söz konusu olduğunda, köprücük kemiği veya boyun bölgesinde topaklanmalar meydana gelmektedir.

Kanser karaciğere yayıldığında ise şu belirtiler ortaya çıkabilmektedir:

• Özellikle vücudun sağ tarafında hissedilen mide ağrısı
• Cildin ve gözlerin sararması
• Mide bulantısı
• Kilo kaybı
• Yorgunluk ⁷

Vena Kava Superior Sendromu Belirtileri

Bazı durumlarda, akciğer tümörleri superior vena cava isimli damarın üstüne baskı uygulayabilmektedir. Bunun bir sonucu olarak da, damarlardaki kan geriye doğru itilmektedir. Oluşabilecek belirtileri ise şunlardır:

• Yüz, boyun, kollar ve göğüste şişlik
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Bilinç değişimi (eğer beyni etkilerse) ⁸ 

Horner Sendromu Belirtileri

Eğer tümörler akciğerlerin üst kısmında bulunuyorsa, bu durum yüz sinirlerini etkileyebilmektedir. Bu durum Horner Sendromu olarak adlandırılmaktadır ve aşağıdaki gibi belirtilere neden olabilmektedir:

• Sarkık göz kapağı
• Gözbebeğinin küçülmesi
• Yüzün bir tarafında terleme eksikliği
• Omuz ağrısı ⁹

Paraneoplastik Sendromlar

Akciğer kanser bazen kan dolaşıma girebilen hormon benzeri maddeler oluşturmaktadır. Bazı durumlarda ise sinirleri ve bağışıklık sistemini etkilemektedir. Bu durumda oluşan tıbbi durumlara ise paraneoplastik sendrom ismi verilmektedir.

Paraneoplastik sendrom belirtileri şunlar olabilmektedir:

• Mide bulantısı ya da kusma
• Kas güçsüzlüğü
• Sıvı tutma
• Yüksek tansiyon
• Yüksek kan şekeri seviyeleri
• Karışıklık
• Yutma veya konuşma problemi
• Kan pıhtıları
• Kolayca morarma
• Denge kaybı
• Nöbetler
• Koma ¹⁰

Akciğer Kanseri Nedenleri

Akciğer kanseri neden olur? Akciğer kanseri, akciğerde bulunan hücrelerin hasar görmesi ve anormal şekilde büyümeye başlaması sonucu oluşmaktadır. Bu sürece neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir ancak çevresel ve genetik faktörler nedeniyle tetiklendiği düşünülmektedir.

Son yıllarda, kanserojen olarak adlandırılan pek çok maddeye uzun süre maruz kalınması neticesinde akciğer kanseri vakaları artmaktadır.

Akciğer kanserinin nedenlerini bilmek ve uygun önlemleri almak en etkili korunma yöntemidir.

Akciğer kanseri nedenleri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır: ¹¹ 

Sigara İçmek

Akciğer kanserinin bir numaralı risk faktörü sigara içmektir. Yapılan çalışmalara göre, kadınlarda akciğer kanseri ölümlerinin yüzde 80’i ve erkeklerde ise akciğer kanseri ölümlerinin yüzde 90’ı sigara kaynaklıdır.

Sigara ,akciğer kanseri için oldukça yüksek bir risk oluştursa da, bu, sigara içen herkesin akciğer kanseri olacağı anlamına gelmemektedir.

Sigara, puro, nargile, pipo gibi tütünlerden çıkan duman doğrudan akciğerlere girmektedir. İçerdiği zararlı kimyasallar nedeniyle de akciğer dokuları hasar görmektedir. Bu da zaman içinde akciğer kanserine yol açabilmektedir. ¹² 

İkinci El Dumana Maruz Kalmak

Siz sigara içmiyorsanız bile, ikinci el dumana maruz kalmak sizi de akciğer kanseri geliştirme riskinizi artırabilmektedir. Yapılan araştırmalara göre, sigara içen bir ebeveyn ya da eş ile aynı evde yaşayan insanlarda akciğer kanseri geliştirme riski % 25 daha fazla olabilmektedir. ¹³ 

Radon Gazına Maruz Kalmak

Binalara ve evrelere dolan radon gazına maruz kalmak akciğer kanserinin en önde gelen ikinci nedenidir. Yaşanılan mekânlarda biriken renksiz ve kokusuz radyoaktif bir gaz olan radon gazı, tüm akciğer kanseri vakalarının yaklaşık olarak yüzde 10’unda neden olarak görülmektedir. ¹⁴ 

Kalıtsal Genlere Sahip Olmak

Bazı vakalarda akciğer kanseri DNA yapısı nedeniyle oluşan bir yatkınlıktan kaynaklanmaktadır. Kişinin DNA yapısında gen mutasyonları ya da değişiklikleri mevcut olabilmektedir.

Bu durum tek başına bir akciğer kanseri nedeni değildir, ancak riski artırabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, belirli kromozomlar üzerinde yer alan belirli mutasyonlar, kişi sigara içmese bile akciğer kanserine yol açabilmektedir.

Diğer yandan, bazı insanların akciğer kanserine neden olan kimyasallarla mücadele etmek yeteneği doğuştan daha düşük olabilmektedir. Bununla birlikte, bazı hastalarda ise bunun nedeni sahip oldukları kusurlu DNA onarım enzimleridir. ¹⁵ 

Edinilmiş Gen Mutasyonları

Akciğer kanserine neden olan gen mutasyonları genellikle kalıtsal değil sonradan edinilmiştir. Bu, gen mutasyonlarının kişinin hayatı içinde geliştiği anlamına gelmektedir.

Edinilmiş gen mutasyonları çoğu zaman tütün dumanına maruz kalınması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Diğer yandan, bazı vakalarda herhangi bir neden olmadan gerçekleşmektedir.

Gen mutasyonları akciğer kanserini daha agresif bir hale getirebilmektedir. ¹⁶ 

Asbest Maddesine Maruz Kalmak

Asbest inşaat sektöründe yalıtım yapmak için kullanılan bir malzemedir. Ancak, bu maddenin hava ile birlikte solunma riski bulunmaktadır. Kişi asbest liflerine maruz kaldığında, akciğerler hasar görmektedir.

Hem asbest maddesine maruz kalan hem de sigara içen kişilerin akciğer kanserine yakalanma riski çok fazla olmaktadır. Bir ortalama vermek gerekirse, sigara içenlerin riski içmeyenlere oranla yüzde 90 kadar artmaktadır.

Asbest maddesinin inşaat sektöründe kullanımı pek çok ülkede yasaklanmış olsa da, hala bazı ülkelerde kullanılmaktadır. ¹⁷ 

Hava Kirliliği

Hava kirliliği de akciğer kanserinin nedenleri arasında yer almaktadır. Havada bulunan kirli ve zararlı partiküller soluma sırasında akciğerlere girmektedir. Akciğer kanseri vakalarının yüzde 1-2’sinde bunun nedeni hava kirliliğidir.

Hava kirliliğine yol açan kirleticiler arasında ise egzoz dumanı, kömürle çalışan enerji santralleri ve orman yangınları bulunmaktadır. ¹⁸ 

Diğer Nedenler

Akciğer kanserinin diğer bazı potansiyel nedenleri şunlar bulunmaktadır:

Radyoterapi: Radyasyon tedavisi kanseri tedavi etmek için kullanılmaktadır. Göğüs bölgesine uygulandığı takdirde ise bazı kişilerde akciğer kanseri riskini artırabilmektedir.

Diyet: Yapılan bazı çalışmalara göre, belirli yiyeceklerin veya takviyelerin akciğer kanseri riskini etkileyebilmektedir. Bu düşüncenin geçerliliği halen araştırılmaya devam edilmektedir.

Diğer kimyasallar: Arsenik (içme suyunda), ağır metaller, kömür ürünleri ve hardal gazı gibi diğer maddelere maruz kalmak da bazı insanlarda akciğer kanseri riskini artırabilmektedir. ¹⁹ 

Akciğer Kanseri Tedavisi

Akciğer kanseri nasıl geçer? Akciğer kanserinin tedavisi; kanserin türüne, hangi aşamada olduğuna ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak şekillendirilmektedir. Bir dizi faktör göz önüne alınarak uzmanlar tarafından bir kanser tedavisi planı oluşturulmaktadır.

Bazı vakalarda, akciğer kanseri tedaviye yanıt veremeyecek kadar ilerlemiş olabilmekte ve tedavinin zararları faydalarından ağır basabilmektedir. Bu durumda, herhangi bir tedavinin uygulanıp uygulanmaması hastanın seçimine kalabilmektedir. Çoğu vakada, doktor tarafından sadece ağrıları ve nefes darlığını hafifletmek için tedaviler uygulanabilmektedir.

Çoğu kanser çeşidinde olduğu için akciğer kanserinde de tedavi seçenekleri akciğer kanseri ameliyatı, kemoterapi, radyoterapi, ilaç tedavisi ve palyatif bakımı içermektedir. ²⁰ 

Akciğer kanserinin tedavisi daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanabilmektedir:

Akciğer Kanseri Ameliyatı

Akciğerlerde oluşan tümörü ve çevresinde bulunan sağlıklı dokuları almak için cerrahi yöntemler uygulanabilmektedir. Akciğer kanseri söz konusu olduğunda yapılabilecek bazı cerrahi seçenekler ise şunlardır:

• Kama rezeksiyonu: Akciğerin tümör içeren küçük bir bölümünü ve çevresindeki sağlıklı dokuyu almak için kama rezeksiyonu yapılabilmektedir.
• Segmental rezeksiyon: Bu cerrahi işlem sırasında akciğerin tamamı değil ancak, kama rezeksiyona oranla çok daha büyük bir parçası alınmaktadır.
• Lobektomi: Kanseri geliştiği akciğer lobunun tamamen alınmasını içermektedir.
• Pnömonektomi: Bir akciğerin tamamını çıkarmayı içeren cerrahi operasyondur.

Yukarıda sıralanmış olan işlemler sırasında, doktor kanserin durumunu araştırmak için göğüs bölgesinden lenf bezlerini de çıkarabilmektedir. ²¹ 

Oluşan kanser sadece akciğer ile sınırlıysa, ameliyatla durum kontrol altına alınabilmektedir. Ancak, eğer kanser daha büyükse, ameliyat uygulanmadan önce tümörü küçültmek için kemoterapi ya da radyoterapi tedavisi görülebilmektedir. Bununla birlikte, ameliyattan sonra bile kanserli hücrelerin tekrarlama riski bulunabilmektedir. Nüksetme riskini en aza indirmek için ameliyattan sonra da kemoterapi veya radyasyon tedavisi alınabilmektedir.

Minimal invaziv cerrahi yöntemleriyle cerrahi operasyonla daha kolay ve hastayı daha fazla yormadan yapılabilmektedir. Hasta böylece daha az ağrı ve komplikasyon yaşamaktadır. Çoğu hasta belirli bir süre sonra sosyal hayatına ve işine geri dönebilmektedir. ²² 

Radyasyon Tedavisi

X-ışınları ve protonlar gibi yüksek enerjili ışınların kullanıldığı radyasyon tedavisinde, radyasyon makinesi tümörlerin olduğu alana yönlendirilmektedir.

Lokalize olarak ilerlemiş olan akciğer kanseri durumunda ameliyattan önce ya da sonra uygulanabilmektedir. Çoğu vakada kemoterapi ile birlikte kullanılmaktadır. Radyasyon tedavisi ameliyattan önce uygulanmadığı takdirde, kemoterapi ile birlikte uygulanan radyasyon tedavisi birincil tedavi yöntemidir.

Akciğer kanseri ilerlemiş ve vücudun diğer alanlarına yayılmış olan hastalarda radyasyon tedavisi kanserin belirtilerini hafifletmek için kullanılabilmektedir. ²³ 

Kemoterapi

Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için ilaçların kullanıldığı bir kanser tedavisidir. Kemoterapi ilaçları damar yoluyla verilebilmekte ya da ağız yoluyla alınabilmektedir. Bu ilaçlara genellikle haftalar ya da aylar boyunca devam edilmektedir.

Akciğer ameliyatlarından önce ya da sonra kemoterapi kullanılabilmektedir. Bazı vakalarda ise radyasyon tedavisiyle uygulanmaktadır. Akciğer kanseri çok fazla ilerlemiş olan hastalarda rahatsız edici belirtileri hafifletmek için faydalı olabilmektedir. ²⁴ 

Stereotaktik Vücut Radyoterapisi

Stereotaktik vücut radyoterapisi ya da diğer adıyla radyocerrahi yöntemi, daha yoğun bir radyasyon tedavisidir. Radyasyon ışınları birçok farklı açıdan kansere hedeflenmektedir. Genellikle bir ya da birkaç tedavide tamamlanmaktadır. Radyocerrahi özellikle ameliyat edilemeyen daha küçük kanserleri tedavi etmek için kullanılmaktadır.

Hedeflenen İlaç Tedavisi

Kanser tedavisinde uygulanan hedeflenen ilaç tedavisi, kanserli hücrelerin içinde meydana gelen anormalliklere odaklanmaktadır. Oluşan anormalleri engelleyerek kanserli hücrelerin öldürülmesine yardımcı olmaktadır. ²⁵ 

İmmünoterapi

Bağışıklık sisteminin kanserle daha güçlü savaşabilmesi için immünoterapi uygulanabilmektedir. Kanser sırasında vücut kanserle mücadele edememektedir. Bunun nedeni kanserli hücrelerin bağışıklık sistemi hücrelerini körleştiren proteinler üretmektedir. İmmünoterapi yardımıyla bu durum engellenmeye çalışılmaktadır.

Palyatif Bakım

Kanser gibi yaşamı tehdit eden hastalıklar durumunda palyatif bakım uygulanmaktadır. Palyatif bakım, hastalığın belirtilerini hafifletmeye odaklanan bir tedavi yöntemidir. Doktorlar, hemşireler ve diğer özel eğitimli profesyoneller tarafından hastaya ekstra destek sağlanmaktadır. Cerrahi yöntemler, kemoterapi ve radyasyon tedavisi gibi sert tedaviler sırasında da kullanılabilmektedir.

Palyatif bakım diğer uygun tedavilerle birlikte kullanıldığında, hasta kendisini daha iyi hissetmeye başlamaktadır. Böylece hastanın daha uzun süre yaşatılması da mümkün olabilmektedir. ²⁶ 

Akciğer Kanseri İçin Hangi Doktora Gidilir?

Akciğer kanseri tanısı ve tedavisi için göğüs hastalıkları, tıbbi onkoloji, radyasyon onkolojisi, radyoloji ve göğüs cerrahisi bölümlerine başvurulmaktadır.