Crohn Hastalığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Crohn Hastalığı Nedir?

Crohn hastalığı; sindirim sistemini etkileyen, karmaşık ve kronik bir hastalıktır. Bağırsak duvarlarının anormal bir şekilde iltihaplanmasına neden olan bu hastalık, özellikle ince bağırsağın alt kısmında ve kalın bağırsak kısımlarında (kolonda) ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, iltihaplanma sindirim sisteminin herhangi bir yerinde de olabilmektedir. Alevlenen dokular kalınlaşmakta, şişmekte ve bağırsağın iç yüzeyinde açık yaralar (ülser) oluşturabilmektedir.

Crohn hastalığı her yaştan insanı etkileyebilmektedir ancak çoğunlukla hasta gençlik yıllarında ya da yirmili yaşlarında hastalığı yaşamaktadır. Hastalığın belirtileri, yaşam boyunca birden çok kez ortaya çıkabilmektedir. En yaygın belirtileri arasında ise sürekli ishal, karın ağrısı ve kramp, iştah kaybı, kilo kaybı ve ateş bulunmaktadır¹.

Crohn hastalığı olan bazı insanlar bağırsaktaki iltihaplı dokular nedeniyle kronik kanama geçirebilmektedir. Zamanla bu kanama, kırmızı kan hücrelerinin (anemi) azalmasına da neden olabilmektedir. Bazı vakalarda Crohn hastalığı aynı zamanda eklemleri, gözleri veya cildi etkileyen tıbbi problemlere yol açmaktadır.

Bağırsak tıkanıklığı, Crohn hastalığı durumunda oldukça sık yaşanan bir komplikasyondur. Tıkanıklar, bağırsak duvarlarında şişme veya yara dokusunun birikmesi sonucu oluşmaktadır. Bazı hastalar diğer dokular ve bağırsak arasındaki anormal bağlantılar olan fistüller de geliştirebilmektedir. Fistül, bağırsak ilmekleri arasında veya bağırsak ve yakındaki yapılar (mesane, vajina veya deri) arasında geçiş oluşturmak için bağırsak duvarı kırıldığında ortaya çıkmaktadır².

Crohn hastalığı, “inflamatuar barsak hastalığı”nın yaygın bir formudur. “Ülseratif kolit”in diğer bir türü olan İBH de bağırsak astarında kronik inflamasyona neden olmaktadır. Sindirim sisteminin herhangi bir bölümünü etkileyebilen Crohn hastalığının aksine, ülseratif kolit tipik olarak sadece kolonda inflamasyona yol açar. Buna ek olarak, iki bozukluk farklı iltihaplanma modellerini içermektedir³.

Crohn Hastalığı Belirtileri

Crohn nasıl anlaşılır? Crohn hastalığı, mide ve bağırsak kanalının herhangi bir bölümünü etkileyebilmektedir. Belirtiler hastadan hastaya farklılık gösterirken, bazı belirtiler diğerlerinden daha yaygın olarak yaşanmaktadır.

Bağırsakların iltihaplanması ile ilgili belirtiler şunlardır:

            • Sürekli ishal

            • Rektal kanama

            • Devamlı tuvalete gitme ihtiyacı hissettiren bağırsak hareketleri

            • Karın krampları ve ağrıları

            • Kabızlık (bağırsak tıkanıklığına neden olabilir)

Crohn hastalığı ile ilişkili olabilecek diğer belirtiler ise şunlardır:

            • Ateş

            • İştah kaybı

            • Kilo kaybı

            • Yorgunluk

            • Gece terlemeleri

            • Adet düzensizliği⁴

Ağrı: Crohn hastalığı nedeniyle oluşan ağrının seviyesi hastaya ve bağırsaktaki inflamasyonun bulunduğu yere göre değişmektedir. Çoğunlukla, bu ağrı karnın sağ alt tarafında hissedilmektedir.

Bağırsak ülseri: Bağırsaklarda meydana gelen ülserler, bağırsaklarda kanama potansiyeli bulunan yaralardır. Bu ülserlerin kanaması durumunda hasta dışkısında kan görebilmektedir.

Ağız ülseri: Crohn hastalığı sırasında oldukça sık yaşanan bir belirtidir. Bunlar, ağız içinde çıkan yaralardır.

İshal: İshal kişiden kişiye göre değişerek hafif ya da şiddetli olabilmektedir. Bazen dışkı içinde mukus, kan veya irin de görülebilmektedir. Diğer yandan, hasta sürekli acil olarak tuvalete çıkma isteği hissetse de bu sadece bir his olarak kalmaktadır⁵.

Yorgunluk: Hastalar yorucu belirtiler nedeniyle genellikle kendilerini çok yorgun hissetmektedir. Diğer yandan, ateş belirtisi de yaşanırsa yorgunluk hissi daha da artabilmektedir.

İştah değişimi: Crohn hastalığına sahip olan insanlar genellikle iştah kaybı da yaşamaktadır.

Kilo kaybı: İştah kaybı yaşayan hastaların zamanla kilo kaybetmeye başladıkları da gözlemlenmektedir.

Anemi: Crohn hastası herhangi bir kan kaybı belirtisi yaşıyorsa bu durum anemiye neden olabilmektedir.

Rektal kanamalar ve anal fissürler: Anüs derisi çatlayarak tahrip olabilmektedir. Bu nedenle de, o bölgede ağrılar ve kanamaların meydana gelmesi mümkündür⁶.

Crohn hastalığının belirtilerini yaşadığınızı düşünüyorsanız, bu hastalığın tanısını yalnızca doktorunuz uygun testleri yaparak koyabilmektedir.

Crohn hastalığı yaşayan küçük çocuklarda büyüme ve gelişme gecikmeleri yaşanabilmektedir.

Crohn kronik bir hastalıktır, bu nedenle de, hastalar hastalık alevlendiğinde belirtileri yaşamaya başlamaktadır. Belirtiler alevlendikten sonra, hastalığa sahip olunduğu halde belirtilerin hiç fark edilmediği “remisyon” dönemleri yaşanmaktadır.

Daha ağır Crohn vakalarında, özellikle bağırsak hareketleri sırasında ağrıya ve kanamaya neden olabilecek anüs astarında çatlaklar oluşabilmektedir. İnflamasyon da gelişmesi sonucu fistül ortaya çıkabilmektedir. Bir fistül, bağırsakta bir döngüden diğerine geçebilen ya da bağırsağı mesaneye, vajinaya ya da cilde bağlayan bir tüneldir. Bu, derhal tıbbi yardım gerektiren ciddi bir durumdur⁷.

Kolit ve Crohn Hastalığı Arasındaki Fark

Belirtileri neredeyse aynı olan ülseratif kolit ve Crohn arasındaki farkı anlamak için bazı kriterler bulunmaktadır.

Ülseratif kolit kalın bağırsağın üst katmanında iltihaplanma ve ülsere neden olurken Crohn hastalığında bağırsak tüm katmanları iltihaplanabilmekte ve ülserlerle birlikte ortaya çıkabilmektedir.

Ayrıca Crohn hastalığında bağırsak boyunca herhangi bir yerde iltihaplanma meydana gelirken ülseratif kolit sadece kalın bağırsakta (kolon ve rektumda) yaşanmaktadır.

Crohn hastalığı olan hastanın bağırsakları, hastalıklı kısımlar arasında normal sağlıklı kesitlere sahip olabilirken ülseratif kolitte hasar sürekli bir şekilde ortaya çıkmaktadır⁸.

Crohn Hastalığına Ne Sebep Olur?

Crohn neden olur? Crohn hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak, hastalık üzerine yapılan araştırmalara göre Crohn hastalığı birkaç faktörün bir kombinasyonu sonucu ortaya çıkabilmektedir.

Crohn hastalığının gelişiminde etkisi olduğu düşünülen faktörler şunlardır:

            • Genetik

            • Bağışıklık sistemi

            • Sigara içmek

            • Daha önce yaşanmış olan bir enfeksiyon

            • Çevresel faktörler

Diyetlerde yapılan bazı değişiklikler, bazı belirtileri kontrol altına alabilmektedir. Diğer yandan, Crohn hastalığına neden olabilecek belirli bir diyetin mevcut olduğuna dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır⁹.

Genetik Faktörler

Genetik faktörlerin Crohn hastalığının gelişiminde bir etkisi olduğuna dair pek çok çalışma bulunmaktadır. Crohn hastalığıyla bağlantılı olduğu düşünülen 200’den fazla farklı gen tespit edilmiştir.

Crohn hastalığı genlerinin aileden genetik olarak geçtiğini düşündüren kanıtlan bulunmaktadır. Bu duruma sahip olan 20 kişiden 3’ünde Crohn hastalığının geliştiği gözlemlenmiştir. Örnek vermek gerekirse, Crohn hastalığına sahip olan bir ikiz kardeşe sahip olunması durumunda diğer kardeşte de hastalığın gelişme riski %70 kadar yüksek bir orandadır.

Crohn hastalığının bazı etnik gruplarda diğerlerinden daha yaygın olması, genetiğin bu hastalıkta önemli bir rol oynadığı fikrini kuvvetlendirmektedir¹⁰.

Bağışıklık Sistemi

Bağışıklık sistemi vücut için tehlike oluşturan zararlı organizmalarla mücadele ederek vücudu korumaktadır. Sinir sisteminde ise iyi bakteriler olarak da adlandırılan ve vücuda faydası olan bakteriler bulunmaktadır. Bağışıklık sistemi bu iyi bakterileri bir tehdit olarak algılamaz.

Bununla birlikte Crohn hastalığı durumunda, bağışıklık sistemindeki bir bozukluk tüm bakterileri öldürmek için harekete geçmektedir. Crohn hastalığı ile ilişkili enflamasyonun çoğu kişide nedeni de budur¹¹.

Sigara İçmek

Sigara içmek, Crohn hastalığının gelişme riskini artırabilecek önemli bir faktördür. Sigara içenlerin içmeyenlere oranla, hastalığı geliştirme riski iki kat daha fazladır. Diğer yandan, sigara içen kişiler Crohn hastalığı belirtilerini daha şiddetli yaşamaktadır.

Geçmişte Yaşanmış Olan Bir Enfeksiyon

Halihazırda genetik olarak hastalığa duyarlılığı olan bazı insanlarda daha önceki bir çocukluk dönemi enfeksiyonu, bağışıklık sisteminin anormal tepkiler vermesine neden olabilmektedir. Bu da, gelecekte Crohn hastalığını tetikleyebilmektedir¹².

Çevresel Faktörler

Çevresel faktörlerin Crohn hastalığının gelişimini tetiklediğine dair düşünceler bulunmaktadır. İlişkili çevresel faktörler aşağıdakilerden herhangi birini içerebilir:

            • Yenilen gıdalardan gelen maddeler

            • Bakteriler veya virüsler gibi mikroplar

            • Sigara içmek

            • Henüz bilinmeyen diğer maddeler

Çevresel faktörler Crohn hastalığına şu şekilde etki edebilmektedir:

            • Bağışıklık sistemi tepkisini tetikleyebilmektedir. Bir kere başladıktan sonra bağışıklık sisteminin anormal reaksiyonları durmayabilmektedir.

            • Bağırsakların astarına doğrudan zarar verebilmektedir. Bu da, Crohn hastalığının başlamasına veya hızlanmasına neden olabilmektedir¹³.

Crohn Hastalığı Risk Faktörleri

Crohn hastalığının gelişme ihtimalini artıran bazı risk faktörleri şunları içerebilmektedir:

Yaş: Crohn hastalığı herhangi bir yaşta ortaya çıkabilmektedir, ancak özellikle daha genç yaşlarda gelişmektedir. Crohn hastalığına yakalananların çoğunun teşhisi yaklaşık 30 yaşından önce konmaktadır.

Aile öyküsü: Crohn hastalığına sahip olan bir aile bireyiniz olması durumunda, hastalığı geliştirme riskiniz daha da yükselmektedir. Crohn hastalığı bulunan 5 kişiden 1’inde bu durum mevcutken, ailesel hiçbir bağı bulunmayanlarda da hastalık gelişebilmektedir¹⁴.

Sigara: Sigara kullanımı, Crohn hastalığının gelişiminde en önemli risk faktörüdür. Sigara içmek, aynı zamanda hastalığın daha şiddetli yaşanmasına ve ameliyatın gerekli olmasına neden olabilmektedir.

Non steroidal antienflamatuar ilaçlar: İbuprofen, naproksen sodyum, diklofenak sodyum gibi ilaçlar bu gruba dâhildir. Crohn hastalığına neden olmayan bu ilaçlar, Crohn hastalığını daha da kötüleştiren bağırsak iltihaplanmasına yol açabilmektedir.

Yaşanılan yer: Eğer bir kentsel alanda veya endüstrileşmiş bir ülkede yaşıyorsanız Crohn hastalığı geliştirme riskini artabilmektedir. Yağ veya rafine edilmiş gıdaların daha çok tüketildiği bu ülkelerde yaşayan insanların Crohn hastalığı riski daha yüksektir¹⁵.

Crohn Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Crohn nasıl geçer? Crohn hastalığını tamamen iyileştirmenin mümkün olduğu bir tedavi yöntemi henüz mevcut değildir. Ancak uygulanan tedavinin amacı, alttaki iltihaplanmayı azaltmayı sağlamaktır. Böylece de hastalığın belirtileri hafifletilmekte, komplikasyonları önlenmekte ve sağlıklı bir şekilde beslenme sürecine devam edilmektedir.

Crohn hastalığı nedeniyle oluşan iltihaplanmayı azaltmak için kullanılan ilaçlar arasında, antiinflamatuar ilaçlar, kortikosteroidler, diğer immünosüpresifler, biyolojik maddeler ve antibiyotikler bulunmaktadır. Crohn hastalığında en çok kullanılan ilaç türlerini şöyle açıklamak mümkündür¹⁶:

Aspirin Benzeri Antiinflamatuar İlaçlar

“Mesalamine” içeren antibiyotikler, çoğunlukla kolonu ve bir dereceye kadar ince bağırsağın sonunu etkileyen Crohn hastalığında etkili olabilmektedir. Oral ve rektal fitil formları mevcuttur. Uzun süreli kullanım, hastalığın nüksetmesini geciktirebilmektedir.

“Sülfasalazine” ise esas olarak kolonu etkileyen Crohn hastalığı durumunda faydalı olabilmektedir. İnce bağırsağa etki edememektedir. Uzun süreli kullanım hastalığın nüksetmesini geciktirmemektedir. Genellikle, Sülfasalazin kullanan insanların folik asit almaları da gerekmektedir¹⁷.

Antibiyotikler

Metronidazol; antibiyotik bir ilaç olmanın yanı sıra, immünosüpresif ve antiinflamatuar özelliklere de sahiptir. Crohn hastalığında kullanılan diğer antibiyotikler ise Siprofloksasin ve Tetrasiklin olarak bilinmektedir.

Kortikosteroidler

Crohn hastalığını tedavi etmek için kullanılan kortikosteroidler oldukça etkili olabilmektedir. Bunun nedeni, bu ilaçların hem antiinflamatuar hem de immünosüpresif etkiler göstermesidir. Kortikosteroidler, potansiyel olarak ciddi yan etkilere neden olabildikleri için kısa süreli olarak alınabilmektedir.

Prednizone ve Budesonide kullanılan ilaçlardır. Budesonide kolonun ve ince bağırsağın sağ tarafında çalışmaktadır¹⁸.

İmmünosüpresifler ve Biyolojik Terapi

İmmünosüpresifler, bağışıklık sisteminin reaksiyonlarının gelişimine müdahale edebilen ilaçlar. Crohn hastalığına sahip olan ve steroid tedavisi uygulanan hastalarda, hastalığın nüksetmesi durumunda alternatif bir tedavi yöntemi olabilmektedir.

            • Örneğin, Azathioprine içeren ilaçlar iltihaplanmaya neden olan bağışıklık sistemi reaksiyonlarını baskılamaya yardımcı olabilmektedir.

Biyolojik terapi, tümör nekroz faktörüne karşı çalışmaktadır. Ayrıca, anti-TNF ajanları olarak da adlandırılmaktadır.

            • Infliximab, iltihabı tetikleyen bağışıklık sisteminin doğal bir ürünü olan “tümör nekroz faktörü alfa”ya karşı etki eden bir monoklonal antikordur. Infliximab, diğer ilaçlarla daha iyi hale gelmeyen orta ile şiddetli Crohn hastalığını tedavi etmek için kullanılmaktadır. Etkileri yaklaşık 12 hafta sürmektedir. Dozların tekrarlanması gerekli olabilir.

Crohn hastalığı durumunda temin edilebilen ve onaylanan diğer anti-TNF ajanları ise şunlardır:

            • Adalimumab ayda iki kere subkutan enjeksiyon olarak verilmektedir.

            • Certolizumab ayda bir kez enjeksiyon olarak verilmektedir¹⁹.

Crohn Ameliyatı

Diğer tedavi yöntemlerinin hastaya istenilen etkiyi vermemesi durumunda, bağırsağın ciddi şekilde etkilenen bir bölümünü çıkarmak için cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyulabilir.

Bağırsağın etkilenen bölgesi üstünden ve altından kesilir. Daha sonra ise iki uç birleştirilir.

Ameliyat aynı zamanda fistüller, darlıklar ve apseler gibi komplikasyonları tedavi etmek için genellikle gerekli görülmektedir²⁰.

Diyet

Bazı durumlarda basit proteinler ve diğer besin maddelerini içeren çok sıkı bir sıvı diyeti hastaya yardımcı olabilmektedir. Bu çoğunlukla çocuklarda kullanılan bir yöntemdir.

Crohn hastalığının alevlenmesinin, bu diyeti uygulayan bazı insanlarda dört hafta içinde düzelebildiği gözlemlenmiştir. Sonrasında ise normal bir diyete yavaş yavaş yeniden başlanması mümkün olabilmektedir.

Bu tedavinin neden işe yaradığı net olarak belli değildir. Bağırsağın dinlendirilmesinin bir etkisi olabileceği düşünülmektedir. Uygulanan ilaçla tedavi iyi çalışmadığında veya kötü yan etkilere neden olduğunda bazı insanlar için bu bir alternatif olabilir²¹.

Diğer Tedaviler

            • Anemi geliştiğinde demir tabletleri reçete edilebilir.

            • Bağırsağın büyük bir kısmı etkilendiğinde ve gıda emilimi zayıflamışsa, vitamin ve diğer besin takviyeleri gerekebilir.

            • Ciddi vakalarda besinleri bir damar yoluyla enjekte etmek bir alternatif olabilir.

            • Alevlenmeler sırasında bir süre ağrı kesici alınması gerekebilir.

            • Şiddetli alevlenmeler varsa intravenöz sıvılar için hastanede yoğun tedavi gerekebilir.

            • Crohn hastalığı olanlara çeşitli enfeksiyonlardan korunmak için bazı aşılar önerilmektedir. Bağışıklık sisteminin düzgün çalışmasına engel olan tedavilerde aşıların bulunması özellikle önemlidir²².

Crohn İçin Hangi Doktora Gidilir?

Crohn hastalığı tanısı ve tedavisi için iç hastalıkları (dahiliye) uzmanına ya da sindirim hastalıkları (gastroenteroloji) uzmanına başvurabilirsiniz.