Artrit Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Artrit Nedir?

Artrit, eklem iltihabı olan ortak bir hastalıktır. Eklem, iki kemiğin birleştiği yerdir. Bağlı olduğu vücut parçalarının hareket etmesine izin verme gibi bir fonksiyonu bulunmaktadır. Artrit kelimenin tam anlamıyla bir veya daha fazla eklemin iltihaplanması anlamına gelmektedir. Artrit özellikle eklem ağrılarıyla karakterize edilmektedir.

Artrit romatizmal hastalıklardan biri olarak sınıflandırılmaktadır. Bunlar, farklı özellikler, tedaviler, komplikasyonlar ve prognoz ile farklı bireysel hastalıklardır. Eklemleri, kasları, bağları, kıkırdağı ve tendonları etkileme eğiliminde oldukları için birbirlerine benzer durumlardır ve çoğu iç vücut bölgelerini de etkileme potansiyeline sahiptir¹. 

Artrit hastalığının birçok tipi bulunmaktadır. Bu artriti tiplerinden en yaygın olanları arasında, osteoartrit gibi kıkırdağın aşınması ve yıpranması ya da romatoid artrit gibi aşırı aktif bir bağışıklık sisteminin eklemlerde inflamasyona yol açması bulunmaktadır.

Artrit hastaları arasında kadınlar, çocuklar ve yetişkinler bulunur. Artrit hastalarının yarısından fazlası 65 yaşın altındadır. Diğer yandan, özellikle bazı artrit tipleri erkeklere oranla kadınları daha fazla etkilemektedir². 

Artrit Belirtileri

Artrit başlangıcı ve ilerleyişi belirtileri kişiden kişiye göre değişmektedir. Diğer yandan, birçok farklı artrit tipi bulunmaktadır ve belirtileri de kendilerine özeldir. Bununla birlikte, durumun çeşitli biçimlerini taşıyan birçok kişinin sıklıkla karşılaştığı birkaç belirtiyi saymak mümkündür. Artrit nasıl anlaşılır? En yaygın yaşanan artrit belirtileri şunlardır³:  

• Eklem ağrısı, eklem hassasiyeti ve eklem sertliği (özellikle sabahın erken saatlerinde)
• Eklemler ve çevresindeki dokuda iltihaplanma
• Eklem hareketinin kısıtlanması
• Artrit belirtilerinin ortaya çıktığı eklemin üstündeki ciltte kızarıklık
• Zayıflık ve kas erimesi
• Yorgunluk
• Genel olarak iyi hissetmeme
• Kilo kaybı
• Hafif ateş veya gece terlemesi
• Cilt üzerinde döküntüler

Yukarıda sayılan belirtilerden bazıları diğerlerine göre daha yaygın yaşanmaktadır. Birçok kişi yalnızca bir veya iki belirtiyle mücadele ederken, diğerleri çoğunu veya tümünü yaşayabilmektedir.  

Genel artrit ortak belirtileri şişme, ağrı, sertlik ve hareket kabiliyetinin azalmasıdır. Artrit belirtileri gelip gidebilmekte ya da hafif, orta veya şiddetli olabilmektedir. Yıllarca kalmaya devam etmektedir, ancak zamanla ilerleyebilmekte veya kötüleşebilmektedir. Ciddi derecede artrit kronik ağrıya, merdiven çıkma ya da yürümede zorlanma gibi günlük faaliyetlerin kısıtlanmasına neden olabilmektedir.

Artrit kalıcı eklem değişikliklerine de yol açabilmektedir. En sık rastlanan değişiklikler, gösterişli parmak eklemleridir, ancak genellikle hasar sadece röntgen filminde görülebilmektedir. Bazı artrit türleri kalbi, gözleri, ciğerleri, böbrekleri ve cildi de etkileyebilmektedir⁴.  

En sık yaşanan artrit tiplerinin belirtileri ise şunlardır:

Osteoartrit Belirtileri

Osteoartrit başlangıcı belirtileri genellikle yavaş yavaş gelişmekte ve zamanla kötüye gitmektedir. Osteoartrit eklem hastalığının belirtileri şunları içerebilmektedir:

Ağrı: Hareket sırasında veya sonrasında eklem ağrısı olabilir.

Hassasiyet: Ekleminize hafif basınç uyguladığınızda bile bir hassasiyet hissedebilirsiniz.

Sertlik: Sabah uyandığınızda veya bir süre hareketsiz kaldıktan sonra, eklem sertliği daha belirgin olabilir.

Esneklik kaybı: Ekleminizi tüm hareket alanı boyunca hareket ettiremeyebilirsiniz.

Eklem hareketi sesi: Eklemi kullandığınızda çıtırtılı bir ses duyabilir veya hissedebilirsiniz.

Kemik darbeleri: Sert topaklar gibi hissedilen bu ekstra kemik parçaları, etkilenen eklem çevresinde oluşabilir.  

Romatoid Artrit Belirtileri

Romatoid artrit başlangıcı yaşayan insanlar, her zaman eklemlerde kızarıklık veya şişlik görmeyebilir, ancak hassasiyet ve acı genellikle yaşanmaktadır⁵.  

Romatoid artrit nasıl anlaşılır? Yorgunluk, hastaların romatoid artritin en çok yaşadığı ve zorlandığın belirtilerden biri olabilir. Diğer belirtiler ise şunlardır:

• Eklem ağrısı
• Eklemlerin şişmesi (çoğunlukla sıcaklık ve kızarıklık eşlik eder)
• Eklemlerde sertlik (genellikle sabahları ve dinlenme dönemlerinden sonra daha da kötüleşir)
• Kas ağrısı
• Hafif ateş
• İştah kaybı (istenmeyen kilo kaybı)
• Ciltte ve tırnaklarda meydana gelen değişiklikler

Anemi de ortaya çıkabilmektedir. Genellikle yorgunluk duygusu ve genel olarak iyi hissetmeme karmaşıklığa neden olmaktadır.

Romatoid artrit, tüm vücuda etki edebildiği için belirtiler de bazen gribe benzeyebilmektedir. Romatoid artrit vücudun diğer bölümlerinde sorunlara neden olabilir. Bunlar arasında şunlar bulunur:

• Kan damarlarının iltihabı (vaskülit)
• Akciğer veya kalbin astarlarının iltihaplanması
• Göz ve ağız kuruluğu⁶

Gut Belirtileri

Gut başlangıcı genellikle ayak başparmağının ekleminde yoğunlaşmaktadır, ancak ayak bileği veya diz gibi diğer eklemleri de etkileyebilmektedir. Gut nasıl anlaşılır? Gutta görülen yaygın belirtiler ise şunları içermektedir:

• İltihap
• Ağrı
• Kızarıklık
• Sertlik
• Şişme

Gut saldırısı çok hızlı bir şekilde gelişir. İlk saldırı genellikle geceleri meydana gelir. Orta yaşlı erişkinlerde, bir eklemde, çoğunlukla alt ekstremitelerde belirtilerin görülme olasılığı daha yüksektir. Bu yaş grubundaki vakaların yaklaşık % 60’ı ilk önce ayak başparmağında problem yaşamaktadır.

Yaşlılarda, üst kollarda ve ellerde, özellikle parmaklarda, birkaç eklemde belirtiler görülme olasılığı daha yüksektir⁷.  

Artrite Ne Sebep Olur?

Artrit neden olur? Artrit yani eklem iltihabının pek çok tipi ve pek çok nedeni bulunmaktadır, bu nedenle, artriti tek bir nedene bağlamak mümkün değildir. Artritin nedeni artrit tipine göre değişmektedir. Diğer yandan, en yaygın ve kabul gören artrit nedenleri şunlar olabilmektedir:

• Yaralanma, dejeneratif artrite yol açabilmektedir.
• Anormal bir metabolizma, gut ve psödoguta (yalancı gut) yol açabilmektedir.
• Osteoartrit gibi kalıtımsal bir faktör sonucu oluşabilmektedir.
• Lyme hastalığı gibi artrite yol açtığı bilinen enfeksiyonlar bulunmaktadır.
• Lupus ve romatoid artrit gibi bağışıklık sistemi disfonksiyonu sonucu artrit oluşabilmektedir⁸.  

Çoğu artrit tipi bir dizi faktörün bir kombinasyonu olarak ortaya çıkmaktadır. Diğer yandan, bazen nedeni tam olarak belirtmek oldukça zordur ve ortaya çıkması önceden tahmin edilememektedir.

Bazı insanların genetik faktörler nedeniyle artrite diğer insanlardan daha fazla eğilimli olduğu düşünülmektedir. Riskli bir gen yapısına sahip olmak ve yaralanma, enfeksiyon, sigara içme ve fiziksel olarak zorlayıcı meslekler gibi ek faktörlere maruz kalmak, artritin gelişme riskini artırabilmektedir⁹.  

Beslenme alışkanlıkları ve gıda seçimi artrit gelişme riskini yükseltebilmektedir. Bu bazı gıdaların artrite neden olduğu anlamına gelmemektedir. Gıda hassasiyetleri veya toleranssızlıklar artrite yol açabilmektedir, ancak bunun nedeni tam olarak açıklanamamaktadır¹⁰.  

Vücuttaki enflamasyonu artırdığı bilinen bazı gıdalar bulunmaktadır. Özellikle hayvansal gıdalar ve rafine edilmiş şekeri yüksek gıdalar artrit belirtilerini daha da kötüleştirebilmektedir. Bazı kişilerde bağışıklık sistemi bu tip gıdalara karşı reaksiyon gösterebilmektedir.

Gut, çoğu zaman beslenme alışkanlıkları ve tercih edilen gıdalar nedeniyle ortaya çıkan bir artrit çeşitidir. Pürin açısından yüksek içerikli gıdaların tüketimi vücuttaki ürik asidi artırarak artritin oluşmasına yol açabilmektedir¹¹.  

Artrit Tipleri

Artritin en yaygın biçimleri osteoartrit ve romatoid artrit olarak bilinmektedir. Bununla birlikte, aşağıdakileri de içeren çeşitli artrit tipleri bulunmaktadır:

Osteoartrit: Osteoartrit, eklemlerin normal yaşlanmasıyla ilgili bir eklem rahatsızlığıdır. Eklemleri ve çevre dokuları (bağlar, kıkırdak, kemik ve astar) etkilemektedir. Osteoartrit hastalığında doku parçalanmasından sorumlu moleküler mekanizmalar tam olarak açıklanamamaktadır.

Romatoid artrit: Romatoid artrit, vücudun iltihaplanmaya neden olan eklemlerin astarını (sinovyal membran) saldırdığı ve yok ettiği otoimmün bir hastalıktır. Kıkırdak ve kemik dâhil çevresindeki diğer dokular da zaman içinde aşınabilmektedir¹². 

Gut: Gut, dokularda ürik asit kristali oluşumuna neden olan bir metabolik bozukluğudur. Eklemler ve ilgili dokularda oluşan iltihaplanma ve artrit ağrısına neden olabilmektedir.

Fibromiyalji: Fibromiyalji, kas ve iskelet sistemi ağrısı, yorgunluk ve uyku bozukluğu gibi diğer belirtilere neden olan bir durumdur. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir¹³.  

Artrit Risk Faktörleri

Bazı risk faktörleri artrit gelişimi riskini artırabilmektedir. Artrite yol açan risk faktörleri şunlardır:

Yaş: İlerleyen yaşla birlikte artritin gelişme riski de artmaktadır.

Cinsiyet: Artrit türleri kadınlarda daha sık görülmektedir. Artrite sahip olan kişilerin neredeyse yüzde 60’ı kadındır. Gut hastalığı ise kadınlara oranla erkeklerden daha yaygındır.

Genetik faktörler: Bazı belirli genler romatoid artrit, sistemik lupus eritematosus (SLE) ve ankilozan spondilit gibi bazı artrit tipleri için daha yüksek bir risk oluşturabilmektedir¹⁴.  

Aşırı kilo ve obezite: Fazla kilo diz osteoartriti başlangıcına ve ilerlemesine yol açabilmektedir.

Eklem yaralanmaları: Bir eklemin hasar alması o eklemde osteoartriti gelişmesine neden olabilmektedir.

Enfeksiyon: Birçok mikrobiyal ajan eklemleri enfekte edebilmekte ve çeşitli artrit türlerinin gelişimini tetikleyebilmektedir.

Meslek: Sürekli olarak diz eğme ve çömelme ile ilgili hareketleri içeren bazı meslekler osteoartrit ile ilişkilidir¹⁵.  

Artrit Nasıl Tedavi Edilir?

Artrit nasıl geçer? Artrit, maalesef zamanla iyileşen bir hastalık değildir. Çoğu durumda ve çoğu artrit tipinde, belirtileri tedavi etmek ve yaşam kalitesini artırmak için ilaç ve cerrahi prosedürler kullanılmaktadır¹⁶.  

İlaçla Artrit Tedavisi

Artrit belirtilerini hafifletmek için pek çok ilaç kullanılabilmektedir. Asetaminofen gibi analjezikler, ağrıyı tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Diğer yandan, ibuprofen gibi non steroid antiinflamatuar ilaçlar hem ağrı hem de iltihabı tedavi edebilmektedir.

Hastalığı kontrol altına almak için antiromatizmal ilaçlar ve biyolojik yanıt modifikatörleri, romatoid artrit tedavisinde birlikte kullanılan iki ilaç sınıfıdır. Bu ilaçlar vücudun bağışıklık sistemini yavaşlatarak veya bloke ederek çalışmaktadır. Kortizon gibi kortikosteroid ilaçlar ise iltihaplanmayı azaltmak ve vücudun bağışıklık sistemini inhibe etmek için kullanılmaktadır¹⁷.  

Artrit Ameliyatı

Uygulanan tedavi yöntemlerinin olumlu sonuç vermemesi durumunda, doktor aşağıdaki gibi ameliyat seçeneklerini önerebilir:

• Eklem hasarını düzeltme: Bazı durumlarda, eklem ağrılarını azaltmak ve fonksiyonu geliştirmek için eklem yüzeyleri yumuşatılabilir veya yeniden hizalanması sağlanabilir. Bu tür işlemler genellikle eklem üzerindeki küçük kesikler yoluyla artroskopik olarak gerçekleştirilmektedir.
• Hasar gören eklemi değiştirme: Bu işlemde hasar görmüş eklem çıkarılmakta ve suni bir protezle değiştirilmektedir. Genellikle değiştirilen eklemler kalça ve dizler olmaktadır.
• Eklemlerin kaynaştırılması (füzyon): Bilek, ayak bileği ve parmaklarda ya da daha küçük derzlerde daha sık kullanılmaktadır. Eklemdeki iki kemiğin uçları kaldırılmakta ve daha sonra ise bu iki uç birbirine sabitlenmektedir¹⁸.  

Egzersiz

Egzersizler hareket aralığını artırmayı ve eklemleri destekleyen kasları şartlandırmayı hedeflemektedir. Bu tedavi yaklaşımı artritin ağrılı belirtilerini en aza indirmeye yardımcı olabilmektedir¹⁹.  

Evde Tedavi

Vücudu zorlamayan egzersizlerle (örneğin, yüzme) aktif kalma ve sağlıklı kilo verme, artrit hastalarında hareket aralığını ve hareketliliğini geliştirmeye yardımcı olmaktadır. Kapsaisin içeren topikal sıcak ya da soğuk pedler veya cilt üzerinde ısıtma etkisi bulunan kremler, ağrıyı en aza indirmek için kullanılmaktadır.  

Artrit Tipleri ve Tedavileri

En sık yaşanan artrit tipleri ve tedavilerini şu şekilde açıklamak mümkündür:

Osteoartrit Tedavisi

Osteoartrit için bilinen herhangi bir tedavi mevcut değildir, ancak durum zamanla kötüleştiği için belirtilerin hafifletilmesi üzerine bir takım tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Osteoartrit belirtilerinin hafifletilmesine yardımcı olması için uygulanan başlıca tedavi yöntemleri ise şunları:

• Yaşam tarzı önlemleri: Sağlıklı bir şekilde kilo vermek ve düzenli olarak egzersiz yapmak gibi değişiklikler osteoartrit belirtileriyle mücadele etmenize yardımcı olur.
• İlaç: İlaçlar tedavi yöntemi daha çok ağrıyı hafifletmeye üzerine odaklanmaktadır.
• Destekleyici tedaviler: Transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu, Sıcak veya soğuk kompresler, masaj terapisi, yardımcı cihazlar gibi günlük aktiviteleri daha kolay yapabilmek için uygulanan tedavi yöntemleridir.

Bu tedavi yöntemlerinin yararlı olmadığı bazı durumlarda ise hasar görmüş eklemleri onarmak, güçlendirmek veya yerini almak için cerrahi de düşünülmelidir²⁰.  

• Osteoartrit ameliyatı: Eklem ameliyatı ciddi hasar görmüş eklemlere müdahale etmek için uygulanmaktadır. Bu yöntemle özellikle kalçalar veya dizlerdeki eklemler onarılır ve değiştirilir. Doktor eğer hastayı eklem ameliyatına uygun görürse bir ortopedi cerrahına yönlendirecektir²¹.  

Romatoid Artrit Tedavisi

Romatoid artrit için uygulanan tedavi yöntemlerinin amacı şunlardır:

• Hastalık nedeniyle oluşan iltihabı durdurmak
• Belirtileri hafifletmek
• Eklem ve organ hasarını önlemek
• Fiziksel fonksiyon ve genel sağlık durumunu iyileştirmek
• Uzun vadeli komplikasyonları azaltmak²²

İlaçla Romatoid Artrit Tedavisi: Doktorunuz tarafından önerilen ilaç türleri, belirtilerin şiddetine ve romatoid artritin ne kadar süredir var olduğuna bağlı olarak değişecektir. Romatoid artrit tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Steroidal Olmayan Antiinflamatuar İlaçlar
• Kortikosteroid İlaçlar
• Hastalık Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar
• Biyolojik İlaçlar²³

Fiziksel Aktivite ve Dinlenme: Egzersiz ve dinlenme arasında bir denge sağlanmalıdır. Hastalık aktif olduğunda daha fazla dinlenme daha uygun olabilir. Dinlenme, yorgunluk, ağrı ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilmektedir.

Egzersiz, kas gücünü artırmak, eklem deformasyonlarını ve sertliğini azaltmak, sonuç olarak da, hareketliliği korumak için oldukça önemlidir. Bir fizyoterapist, sizin için uygun olan egzersiz programını belirleyecektir²⁴.  

Romatoid Artrit Ameliyatı: İlaçlar eklem hasarını önlemeye veya yavaşlatmaya yardımcı olmazsa, doktor hasar görmüş eklemleri onarmak için cerrahiyi müdahaleyi düşünebilir. Cerrahi, eklemi kullanma yeteneğini geri kazanmaya yardımcı olabilir. Ayrıca, ağrıyı azaltabilir ve deformiteleri düzeltebilir.  

Gut Hastalığı Tedavisi

Gut hastalığını tedavi etmek için ilaçlar ve yaşam tarzı değişikliklerini birleştiren iki yönlü bir tedavi yöntemi uygulanmaktadır.

Gut hastalığı ataklarının neticesinde ortaya çıkan ağrılar ve şişmenin kontrol altına alınması için izlenebilecek bazı yöntemler bulunmaktadır:

• En kısa zamanda bir antiinflamatuar bir ilaç alın
• Buz kompresi uygulayın ve eklemi yüksekte tutmaya çalışın
• Bol sıvı tüketin (alkollü veya gazlı içeceklerden uzak durun)
• Doktorunuzu arayın ve randevunuzu alın
• Rahatlayın (stres gutu ağırlaştırabilir)
• Günlük aktivitelerinizde size yardımcı olması için arkadaşlarınızdan ve aile bireylerinizden yardım isteyin²⁵.  

Gut ameliyatı: Gut belirtileri 10 yıldan fazla bir süre tedavi edilmediğinde, ürik asit kristalleri enfeksiyona, ağrıya, basınca ve deforme olmuş eklemlere neden oluyorsa, doktorunuz bunları kaldırmak için ameliyat önerebilir²⁶.  

Artrit İçin Hangi Doktora Gidilir?

Artrit tanısı ve tedavisi için bir Romatoloji uzmanına (romatizmal hastalıklar uzmanı, romatolog) başvurabilirsiniz. Ameliyatın gerekli görülmesi durumunda ise ortopedik cerrahi uzmanına sevk edilebilirsiniz.