Ayak Ağrısı Nedir?

Ayak Ağrısı Nedir?

Ayak; 26 kemikten, ligamentlerden (bağlardan), tendonlardan ve vücudun hareket etmesine izin vermek için birlikte çalışan kaslardan oluşan inanılmaz derecede karmaşık bir yapıdan oluşmaktadır. Ayaklar sadece hareketliliği sağlamaktan değil, vücudun tüm ağırlığını taşımaktan da sorumlu için hem yaralanma hem de ağrıya karşı oldukça savunmasız bir konumdadır. 

Ayak ağrısı, cilt, sinirler, kaslar, eklemler, tendonlar, kemikler, bağlar, kan damarları ve bağ dokusu dâhil olmak üzere ayaktaki yapıların herhangi birini etkileyen koşullar sonucunda meydana gelebilmektedir. 1

Ayak Ağrısı Belirtileri

Ayaklar tüm gün boyunca büyük işler başarmaktadır. Vücudun ağırlığını her koşulda taşıyabilen ayakların bu işlevini fark bile etmeyiz çünkü ayağın yapısı sadece beş ayak parmaktan çok daha karmaşıktır. 26 kemik ve daha fazla eklem, bağ ve kaslardan oluşmaktadır. Bu yapıların herhangi birinde meydana gelen herhangi bir hasar ayak ağrısına yol açabilmektedir. 2

Ayak ağrısı nasıl anlaşılır? Ayak ağrısının ana belirtisi ayağın herhangi bir alanında hissedilen ağrıdır. Ayak ağrısına nedenine, altta yatan hastalıklara veya koşullara bağlı olarak diğer belirtiler de eşlik edebilmektedir. Örnek vermek gerekirse, periferik vasküler hastalık veya diyabetik nöropati gibi sık sık ayakları etkileyen bazı durumlar, diğer vücut sistemlerinde belirtilerin meydana gelmesine yol açabilmektedir. 3

Ayak Ağrısıyla Birlikte Ortaya Çıkabilecek Diğer Belirtiler

Ayak ağrısına, aşağıdakiler dâhil olmak üzere ayağın herhangi bir yapısını etkileyen diğer belirtiler de eşlik edebilmektedir:

• Kanama veya morarma
• Yanma veya karıncalanma hissi (parestezi)
• Ayak, ayak bileği veya ayak parmaklarını hareket ettirmede zorluk
• Eklem ağrısı
• Uyuşma
• Sertlik
• Ayağın veya eklemlerin şişmesi (ödem)

Ayak ağrısı beraberinde vücudun diğer bölgelerini etkileyen belirtiler de ortaya çıkabilmektedir. Bazıları şöyle sıralanmaktadır:

• Sırt ağrısı
• Bacak ağrısı
• Kas krampları veya spazmı
• Diğer eklemlerin ağrısı, şişmesi veya sertliği 4

Ayak Ağrısının Yeri

Ayak kenarında ağrı: Ayakların kenarlarında hissedilen ağrıdır. Nedeni o bölgelerde bulunan kemiklerin kırılması olabilir.

Kemer ağrısı: Ağrı ayak tanının önü ve topuk arasında kalan bölgesinde gelişmektedir. Bazen hepsini birden etkilemektedir. Nedeni büyük olasılıkla plantar fasiit hastalığıdır.

Topuk ağrısı: Ayak ağrısı topuk bölgesinde meydana gelebilmektedir. Nedenine bağlı olarak ayak parmaklarına kadar yayılabilmektedir. Genellikle yataktan kalkınca atılan ilk adımlarda ağrı daha şiddetlidir.

Ayak parmağı ağrısı: Ağrı ayak parmaklarında hissedilmektedir. Bazen nedenine bağlı olarak ayağın diğer alanları da ağrıdan etkilenebilmektedir. Nedenleri arasında gut, bünyon, çekiç parmak ve pençe parmak bulunmaktadır.

Ön ayak ağrısı: Ağrı ayak parmakların sonundaki ön ayak bölgesinde gelişebilmektedir. Bu durum aşırı aktivitenin veya uygun olmayan ayakkabı giymenin bir sonucu olabilir.

Ayağın tamamında ağrı: Ağrı ayağın tamamında hissedilmektedir. Nedenleri arasında şeker hastalığı, tendinit ve ayak tendonu iltihabı bulunmaktadır. 5

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Belirtiler

Bazı durumlarda ayak ağrısı, bir uzman tarafından değerlendirilmesi gereken ciddi veya hayati bir tehlikeyi işaret edebilmektedir. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birinin yaşanması durumunda, acil tıbbi yardım alınmalıdır:

• Göğüs ağrısı veya baskı
• Çarpıntı
• Felç ya da vücut kısmını hareket ettirememe
• Solunum darlığı, nefes darlığı, nefes alma zorluğu, zor nefes alma, hırıltı gibi solunum sorunları
• Nefes alamam veya boğulma
• Görmede ani değişiklik, görme kaybı veya göz ağrısı
• Ani, şiddetli baş ağrısı 6

Ayak Ağrısı Nedenleri

Ayak ağrısı neden olur? Ayaklar yaralanmalara karşı oldukça savunmasızdır. Bu nedenle, pek çok yaralanmadan ve travmadan etkilebilmektedir. Birçok nedeni olabilen ayak ağrısı sistemik hastalıklar nedeniyle de ortaya çıkabilmektedir. 7

Ayak ağrısı nedenleri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır:

Ayak Yaralanmaları

Ayak ağrısının sık olarak görülen nedenleri genellikle ayak yaralanmalarıdır. Bazı örnekleri şunlar olabilmektedir:

• Burkulmalar veya gerilmeler: Ayak bağlarının gerilmesi veya yırtılması ayakta iltihaplanmaya ve hassasiyete neden olabilmektedir.
• Kırıklar: Ayaklardaki kırık veya kırık kemikler oldukça ağrı verici olabilmektedir.
• Aşil tendon rüptürü veya tendiniti: Topukta meydana gelen herhangi bir yırtık veya yırtılmış bir Aşil tendonu topukta ağrı ve tutukluğa yol açabilmektedir.
• Ayağa batan nesneler: Ayağa batan kıymık veya diken gibi pek çok sivri nesne de ayak ağrısına yol açabilmektedir.

Ayak burkulmalarından ya da gerilmelerinden genellikle spor yapan insanlar etkilenmektedir. Aniden yön değiştirme, ani hareket yapma ya da zorlayıcı hareketler yapma ayak burkulmasına yol açabilmektedir. 8

Bünyon

Bünyon, ayak parmağının kenarında meydana gelen kemik çıkıntısıdır. Oldukça ağrı verici olabilen bünyon, beraberinde kızarıklık ve şişkinliği de yol açmaktadır.

Bünyonlar, kemiklerin yanlış hizalanması nedeniyle gelişmektedir. Genellikle küçük veya büyük başparmağın şişmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Yanlış ayakkabı seçimi (dar ayakkabı) ve zorlayıcı aktiviteleri uzun bir süre boyunca yapmak bünyon gelişimine neden olabilmektedir. Düz taban veya artrit gibi belirli ayak koşulları geçmişi olan kişilerin bünyon geliştirme riski çok daha yüksektir. 9

Plantar Fasiit

Ayakta ayak tabanında bulunan ve ayağı destekleyen plantar fasya isimli fibröz bir doku yer almaktadır. Bu doku iltihaplandığında plantar fasiit isimli durum meydana gelmektedir. Sonuç olarak da ayak tabanında ve topuğunda şiddetli ağrı hissedilmektedir. 10

Topuk Dikeni

Topuk dikeni, kalsiyum kristallerinin topuk kemiğinde birikmeye başlayarak kemiksi bir çıkıntı oluşturması sonucunda meydana gelmektedir. Plantar fasiit de topuk dikeni nedenleri arasında bulunmaktadır. Topuk dikeni olan kişi yürürken kötüleşen şiddetli bir ayak ağrısı yaşamaktadır.

Osteoartrit

Osteoartrit ayak ve ayak bileğini etkilediği takdirde, ayak ağrısı yaşanabilmektedir. Bu durum eklemlerdeki aşınma ve yıpranma ile ilgili değişiklikleri ifade etmektedir. Eklemler arasındaki iltihaplanma eklemlerin zamanla deforme olmasına ve birbirine sürtünmeye başlamasına yol açmaktadır. Eklemlerde ağrı, hassasiyet, sertlik ve şişkinlik meydana gelmektedir. 11

Gut Hastalığı

Gut, kanda aşırı derecede yüksek ürik asit birikmeye başladığında meydana gelen bir artrit türüdür. Asit birikimi sonucu gelişen kristaller ayaktaki eklemlerin yakınında oluştuğunda, birkaç gün sürebilen ciddi ayak ağrısı ve iltihabına yol açabilmektedir. 12

Ödem

Ayağın şişmesi ya da diğer adıyla ödem yapması, ayak ağrısına yol açabilmektedir. Ödem ayaklarda ya da alt bacaklarda ortaya çıkan sıvı birikmesidir.

Diyabet

Diyabet, vücudu pek çok açıdan etkileyebilen bir hastalıktır. Ayak problemlerine yol açması da olasıdır. Diyabetin kontrol altında tutulmaması ayaklardaki sinirlerin ve kan damarlarının hasar görmesine neden olabilmektedir. Bu durumda ayaklarda nöropatik ağrı hissedilebilmektedir. 12

Aşil Tendonu

Aşil tendonu baldır kasını topuğun arkasına bağlamaktadır. Özellikle fiziksel antrenmana alışkın olmayan kişilerin çok fazla yürümesi veya koşması aşil tendonu tahriş edebilmektedir. Dik bir yokuşta veya engebeli arazide yürümek de tendonun üzerinde ciddi bir yük oluşturarak alt bacakta ağrının meydana gelmesine neden olabilmektedir. 13

Çekiç Parmak

Çekiç parmak durumu; orta eklemde kalıcı bir ayak bükülmesini ifade etmektedir. Destekleyici bir tendonun dengesizliğinden kaynaklanmaktadır. Çekiç parmak geliştirmek için belirli bir cinsiyet veya yaş eğilimi bulunmamaktadır.

Morton Nöroma

Ayak ağrısının nedenlerinden biri de Morton Nöroma hastalığıdır. Ayak tabanındaki sinirlerine sıkışması ve kalınlaşmasıyla ortaya çıkmaktadır. Muhtemelen ayak yapısı ya da giyilen yüksek dar ayakkabılar nedeniyle kadınlarda erkeklerden on kat daha fazla görülmektedir. 14

Siğil (Verruka)

Halk arasında siğil olarak bilinen verruka, ayaklarda da meydana gelebilen küçük beyaz renkteki cilt büyümeleridir. Genellikle tabanlar üzerinde geliştiği için, yürüme, koşma gibi egzersizler sırasında oldukça ağrı verici olabilmektedir. 15

Nasır

Ayakta meydana gelenler nasırlar ortak ayak ağrısı nedenleri arasında yer almaktadır. Cilt üzerinde aşırı baskı nedeniyle gelişen nasırlar, üstüne kuvvet uygulandığında oldukça ağrı verici olabilmektedir. Genellikle, ayak tabanlarında oluşmaktadır. 16

Ayak Tırnağı Batması

Ayak tırnakları çevresinde bulunan ete battığı zaman, o bölgelerde şişkinlik, kızarıklık ve yoğun bir ağrı hissedilmektedir. Tırnak altında kanamanın meydana gelme olasılığı da oldukça yüksektir.

Ayak Tırnağı Mantarı (Onikomikoz)

Ayak parmağı tırnağında gelişen tırnak mantarı genellikle ağrılı ve semptomatik değildir. Ancak, uzun süre boyunca tedavi uygulanmaması zaman zaman ağrı hissedilmesine yol açabilmektedir. 17

Ayak Ağrısına Ne İyi Gelir?

Ayak Ağrısı Bitkisel Tedavisi

Okaliptüs yağı: Okaliptüs yağı, tıbbi özellikleri bulunan okaliptol adı verilen bir madde içermektedir. Bu nedenle de okaliptüs yağı antienflamatuar ve analjezik faydalar sunmaktadır. Ayak ağrısını hafifletmek için oldukça etkili olabilmektedir. 

Nane yağı: Nane yağı da ayak ağrısını hafifletmek için kullanılabilmektedir. Mentol isimli güçlü bir antienflamatuar bileşik içermektedir. Bu nedenle antienflamatuar özellikler sunarak hem ağrıyı hem kızarıklığı hem de şişkinliği hafifletebilmektedir.

Hindistan cevizi yağı: Hindistan cevizi yağı her tür ayak ağrısını tedavi etmek için kullanılabilmektedir. Antienflamatuar, antimikrobiyal ve analjezik özelliklere sahip olan yağ asitleri içermektedir. Hindistan cevizi yağı sadece ayak ağrısını tedavi etmekle kalmamakta aynı zamanda mikroplarla savaşmakta ve enfeksiyondan korumaktadır. 

Susam yağı: Susam yağı ile yapılan hafif bir masaj, ayak ağrısının hızla hafiflemesini sağlayabilmektedir. Susam yağı, ayak ağrısının şiddetini hafifletmenin yanı sıra, iltihaplanmayı da azaltabilecek iltihap önleyici ve antinosiseptif özelliklere sahiptir.

Zencefil: Zencefil ayak ağrısını tedavi etmek için kullanılabilecek bir diğer yöntemdir. Ayak ağrısı ve iltihabı ile mücadele etmeye yardımcı olan mükemmel analjezik ve antiinflamatuar özelliklere sahip zingibain isimli bir enzim içermektedir. 

Hardal tohumu: Hardal tohumları, antienflamatuar özellikler taşıyan çeşitli besin kaynakları içermektedir. Bu nedenle ayak ağrısını hafifletebilmektedir. Ayrıca şişme, iltihaplanma ve hassasiyet gibi diğer belirtileri de azaltabilmektedir.

Acı biber: Acı biber kapsaisin isimli zengin bir bileşik içermektedir. Kapsaisin ise ayak ağrısının şiddetini azaltmaya yardımcı olabilecek mükemmel antienflamatuar ve analjezik özelliklere sahiptir. 18

Ayak Ağrısı Evde Tedavi Yöntemleri

Sıcak ve soğuk kompres: Sıcak ve soğuk kompresler ayak ağrısını tedavi etmek için oldukça etkili olabilmektedir. Sıcak kompres, ayaktaki kan dolaşımını iyileştirmeye yardımcı olmaktadır. Soğuk kompres ise etkilenen bölgeyi uyuşturarak ağrıyı ve iltihabı hafifletmektedir.

• Etkilenen bölgeye sıcak su şişesi yerleştirin.
• 5 ila 10 dakika boyunca bekleyin.
• Sıcak su şişesini bir buz torbasıyla değiştirin.
• Etkilenen ayak üzerinde 10 dakika kadar bekletin.
• Bunu 2 ila 3 kez tekrarlayın. 19

Epsom tuzu: Epsom tuzu, magnezyum sülfattan oluşmaktadır. Epsom tuzundaki magnezyum, antienflamatuar ve yatıştırıcı özellikler sunmaktadır. Yaygın olarak kas ağrıları ve spazmlarını tedavi etmek için kullanılmaktadır. Ayak ağrısı için de harika bir iş çıkarmaktadır.

• Büyük bir bardak sıcak suya yarım bardak Epsom tuzu ekleyin.
• Tuz eriyene kadar iyice karıştırın.
• Ayaklarınızı 10 ila 15 dakika kadar Epsom tuzu suyunda bekletin. 

Karbonat: Karbonat antienflamatuar, yatıştırıcı ve nötrleştirici özelliklere sahiptir. Bu nedenle özellikle ayak ağrısı ve iltihabını hafifletmeye yardımcı olabilmektedir.

Vitaminler: Vücuttaki bazı vitaminlerin eksikliği de bazı kişilerde ayak ağrısının gelişmesine yol açabilmektedir. Örneğin, B vitamini eksikliği ayak ağrısı ile ilişkilidir. Ayrıca, D vitamini eksikliklerinin kronik ağrı ve güçsüzlüğe neden olduğu da bilinmektedir. Bu nedenle, sağlıklı kalmak için tüm önemli vitaminleri ve mineralleri içeren bir diyeti takip etmeniz önemlidir.

B ve D vitaminleri içeren bazı yiyecekler arasında balık, et, yumurta, süt, peynir, portakal, soya sütü ve tahıllar bulunmaktadır. Bu vitaminler için ek destek almak istiyorsanız, bunu yapmadan önce bir doktordan onay almalısınız. 20

Ayak Ağrısı Tedavisi

Ayak ağrısı nasıl geçer? Ayak ağrısı için uygulanan tedavi, büyük ölçüde ağrının nedenine ve ağrının gerçekleştiği yere bağlı olarak değişecektir. Örneğin, plantar fasiit gibi durumlar nedeniyle gelişen ayak ağrısında, tedaviler germe, splintleme ve fizik tedavi olacaktır. Düz ayaklar gibi koşullar içinse, odaklanmış fizik tedavi ile birlikte tabanlık önerilebilmektedir. Ayak ağrısı için tedavi, ayağa oturan düzgün ayakkabılardan ameliyata kadar değişebilmektedir. 21

Ayak ağrısı tedavisi daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır:

Ayak Ağrısı Evde Tedavi Yöntemleri

Basit nedenlerden kaynaklanan ayak ağrısını evde tedavi yöntemleriyle hafifletmek mümkündür ancak ayağınızı yaraladıysanız, ayak gözle görülür şekilde deforme olmuşsa veya aşırı derecede şişmişse ya da şeker hastalığınız varsa evde tedavi yöntemlerini denememelisiniz. Her zaman öncelikle bir uzmana danışmalısınız.

Ayak ağrısını hafifletebilecek bazı evde tedavi yöntemleri şunlardır:

Dinlenme, buz kompresi, ayağı bandajlama ve yükseltme: Yatağa veya kanepeye uzanın, ayağınızı (çok sık değil) bir sıkıştırma bandajına sarın, yastıkların yardımıyla ayağı yükseltin. Buz uygulayabilirsiniz. Böylece ayaktaki şişkinlik ve ağrı da hafifleyebilmektedir.

Ayak masajı: Ağrıyan ayağınıza masaj yapabilirsiniz. Bu kasların gevşemesine ve kan dolaşımının artmasına yardımcı olabilmektedir.

Ağrı kesiciler: İbuprofen veya naproksen sodyum gibi steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar ayak ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilmektedir.

Epsom tuzu: Ayaklarınızı rahatlatmak için Epsom tuzu banyosundan faydalanabilirsiniz. Bir küvete doldurduğunuz ılık suyun içine Epsom tuzu ekleyip ayaklarınızı bu suda 20-30 dakika boyunca bekletebilirsiniz. 22

Tavsiyeler

Ayağa oturan ayakkabılar giyin: Yüksek topuklu ayakkabılar yerine ayağınızı rahat ettiren ayakkabılar tercih edin. Ayakkabının içinde bütün parmaklarınızı rahat ettirecek kadar yer olması önemlidir. Ayakkabı ayağınızı sıkıştırmamalı ya da yürürken ayağınızdan çıkacak kadar gevşek olmamalıdır.

Düzenli olarak ayaklarınızı yıkayın: Ayaklarınızı ılık (sıcak değil) su ve yumuşak bir sabunla yıkayın. Özellikle ayak parmakları arasının iyice kuruduğundan emin olun. Dilerseniz losyon da uygulayabilirsiniz.

Ayak tırnaklarınızı kesin: Tırnak batmasını önlemek için tırnaklarınızı uygun biçimde kesmeye özen gösterin. 

İlaç Tedavisi

Ağrıyı hafifletmek, iltihabı azaltmak, kemik kaybını yavaşlatmak, iltihaplı hastalığın seyrini değiştirmek veya eklem hasarını önlemek için kullanılan ilaçlar ayak ağrısı tedavisinin önemli bir parçasıdır.

Artrit ve ayakları etkileyen diğer sorunları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar büyük ölçüde artrit veya teşhis edilen ilgili duruma bağlı olarak değişmektedir. Artrit tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaç türleri:

• Steroidal olmayan antienflamatuar ilaçlar
• Kortikosteroidler
• Analjezikler
• Hastalık modifiye edici anti romatizmal ilaçlar
• Gut ilaçları
• Biyolojik yanıt değiştiricileri
• Osteoporoz ilaçları 23

Hareket Kontrolü

Bazı vakalarda ayak ağrısının tedavisi belirli bir süre boyunca ayağı hareketsiz kalacak şekilde sabitlemektir. Böylece ayak dokuları iyileşme fırsatı bulabilmektedir. Ayağı sabitlemeye çalışırken atel, ortez, alçı veya çizme kullanılabilmektedir. 24

Ayak Ağrısı Ameliyatı

Ciddi ayak ağrısı olan bazı hastalar için, özellikle yürümeleri veya diğer aktiviteleri yapması da engelleniyorsa, cerrahi işlemler gerekli olabilmektedir. Uygulanabilecek bazı cerrahi seçenekler şunlardır:

• Kırık onarımı
• Artroskopik debridman
• Ortak füzyon
• Osteotomi

Uygun prosedür, spesifik duruma ve ayak ağrısının durumuna bağlı olarak değişmektedir. Rehabilitasyon tedavisinin cerrahi prosedürünü izlemesi hastanın iyileşmesini desteklemesi önemlidir. 25

UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.