Farenjit Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Farenjit Nedir?

Farenjit, bakteri, virüs veya mantar enfeksiyonuna bağlı olarak ortaya çıkan çok yaygın bir sağlık problemidir. Farenks boğazın arkasında bulunmaktadır. Farenjit ise farenkste oluşan, birçok rahatsızlık ve ağrıya neden olan bir iltihaplanma durumudur. Farenjite neden olabilecek pek çok risk faktörü de bulunmaktadır. Bunlara enfeksiyonlar, soğuk algınlığı, grip, boğaz ağrısı, alerji, sinüs enfeksiyonları, bademcik iltihabı enfeksiyonu, sigara kullanımı dahil olabilmektedir. ¹

Farenjitin en yaygın belirtisi boğazda oluşan sürekli ağrı ve sorunun nedenine bağlı olarak ortaya çıkabilen diğer belirtilerdir. Bunlar öksürük, ağrı, deride kızarıklıklar, hapşırma, burun akıntısı, şişme, lenf nodu enfeksiyonu, yorgunluk, ağrı, yiyecek ve su yutmada zorluk çekme gibi belirtiler olabilmektedir.

Farenjit sorunu yaşamı fazlasıyla etkileyebilecek bir hale getirebilmektedir, bu nedenle tedavisi çok önemlidir. Tedavi edilmediği takdirde, diğer insanlar kolayca geçebilmektedir. Hastanın öksürmesiyle ya da hapşırmasıyla çevreye saçılan damlacıklar ve temas yoluyla hastalık sağlıklı kişilere bulaşabilmektedir. ²

Farenjit Belirtileri

Farenjit belirtileri, farenjitin nedeni bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Durumun nedeni viral, bakteriyel veya diğer faktörler olabildiği için belirtilerini de ayrı başlıklar altında belirtmek mümkündür. Farenjit nasıl anlaşılır? Farenjit başlangıcı ve sonrası belirtileri şunlardır:

Rhinovirüslerin neden olduğu viral farenjit belirtileri şunları içerebilmektedir:

• Boğaz ağrısı
• Hapşırma ve öksürme
• 102 dereceden daha az ateş (veya 38 ° C)
• Baş ağrısı ³

Gribe neden olan virüsün yol açtığı viral farenjitin belirtileri şunlar olabilmektedir:

• Yorgunluk ve halsizlik
• Vücut ağrıları
• Titreme
• 38 ° C üzeri bir ateş
• Boğaz ağrısı

Epstein-Barr virüsünün neden olduğu viral farenjit belirtileri şunları içerebilmektedir:

• Baş ağrısı
• Boğaz ağrısı
• Şişmiş bademcikler
• Boyun ve koltukaltı bölgesinde genişlemiş lenf düğümleri
• Şişmiş dalak ve karaciğer
• İştah kaybı ⁴

Bakteriyel farenjit belirtileri ise şunları içermektedir:

• Ani başlangıçlı boğaz ağrısı
• Üzerinde beyaz irinli lekeler olan kızarmış bir boğaz
• Şişmiş lenf düğümleri
• Ateş, mide bulantısı ve vücut ağrıları

Farenjit diğer koşullarla ilişkiliyse, altta yatan hastalığın belirtilerinden biri olarak görülebilir. ⁵

Çocuklar ayrıca mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı yaşayabilmektedir.

Viral ve bakteriyel farenjit belirtileri birbirine benzeyebildiği için, bazı durumlarda doktorun ikisini birbirinden ayırt etmesi zor olabilmektedir. Genel bir ayırt edici olarak, belirgin öksürük ve geniz akıntısı gibi belirtiler varsa, strep boğaz enfeksiyonundan ziyade viral farenjit olma olasılığı daha yüksektir.

Viral ve bakteriyel farenjitlere ilaveten, mantar enfeksiyonu (Candida gibi) bazen boğaz ağrısı, yutma güçlüğü ve ağızda beyaz lekeler oluşabilmektedir. Genellikle pamukçuk adı verilen bu boğaz enfeksiyonu, genellikle bebekleri ve zayıflamış bağışıklık sistemine sahip insanları etkilemektedir.

Birkaç haftadan uzun süren boğaz ağrısına mideden asidin geri akışı, kuru bir ortamda ağız yoluyla solunum, geniz akıntısı veya nadiren bir tümör neden olabilir. ⁶

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Farenjit Belirtileri

Aşağıda sıralanmış olan belirtilerden bir ya da birkaçının sizde ya da çocuğunuzda olması durumunda acilen bir doktora başvurmalısınız:

• Yumuşak ve şişmiş olan lenf bezleri nedeniyle oluşan boğaz ağrısı
• 48 saatten uzun süren boğaz ağrısı
• Büyük çocuklarda 38.3 C ve üzeri yüksek ateş veya 48 saatten uzun süren ateş
• Döküntüye eşlik eden boğaz ağrısı
• Solunum ya da yutma sorunları
• Strep teşhisi konduysa, 48 saat boyunca antibiyotik kullandıktan sonra bile herhangi bir düzelmenin olmaması ⁷

Farenjit Nedenleri

Farenjit neden olur? Farenjit, genellikle soğuk algınlığı gibi viral bir enfeksiyon nedeniyle oluşmaktadır, ancak, diğer yandan, bakteri enfeksiyonu, örneğin streptokok bakterileri de farenjite neden olabilmektedir. Bununla birlikte, vakaların yaklaşık üçte birinde herhangi bir neden de bulunamamaktadır. ⁸

Viral Enfeksiyonlar

Farenjitin en yaygın nedeni olan viral enfeksiyon oldukça yaygın yaşanan bir durumdur. Ayrıca, belirli mevsimlerde farklı virüsler daha yaygın olabilmektedir. 

• Genel olarak, soğuk algınlığa neden olan virüsler viral farenjitten sorumludur.
• Bulaşıcı mononükleoz (mono), boğaz ağrısı ve bademcikler iltihaplanmasına neden olabilen, çok yaygın görülen viral bir enfeksiyondur.
• Küçük çocuklarda, durum genellikle daha hafiftir.
• Bununla birlikte, mono çocukluktan sonra ortaya çıktığında, hastalık son derece ciddi olabilmektedir. Karaciğer ve dalağı etkilemekte, sarılığa sebebiyet verebilmektedir.
• Farenjitle sonuçlanabilecek diğer viral enfeksiyonlar ise influenza (grip), kızamık, su çiçeği ve herpes olarak bilinmektedir. ⁹

Bakteriyel Enfeksiyonlar

Bakteriyel farenjite sahip olan hastalarda genellikle şiddetli nezle belirtileri, öksürük veya konjunktivit (göz nezlesi) yaşanmamaktadır. Bakteriyel farenjit vakaları özellikle ılıman iklimlerde, kış ve erken ilkbaharda artmaktadır. A grubu streptokok, farenjitin en yaygın bakteri nedenidir. ¹⁰

Bu duruma strep boğaz enfeksiyonu da denmektedir ve özellikleri şöyle sıralanmaktadır:

• Farenjit vakalarında, bu durumun nedeni yaklaşık olarak, % 5-10’unda streptokok enfeksiyonudur.
• Strep enfeksiyon, yaklaşık olarak % 15 ile 40 oranında çocuklarda görülmektedir.
• Strep boğazı tedavi edilmediği takdirde gelişebilecek ciddi komplikasyonlar nedeniyle mümkün olduğunca çabuk teşhis edilmelidir. Bunlara, kalbe zarar verebilecek romatizmal ateş ve böbreklere zarar verebilecek akut nefrit dahildir ve her ikisi de ölümcül olabilmektedir.
• Strep boğaz enfeksiyonu başlangıcı, ani yüksek ateş ve şiddetli boğaz ağrısı ile kendini belli etmektedir.
• Kızamıkçık hastalığından sorumlu bakteri, strep ile ilişkili bir hastalığa yol açarak farenjit oluşturabilmektedir.

Candida gibi mikroorganizmalar farenjit oluşturabilmektedir.

Farenjit, belsoğukluğuna neden olan bakteri sonucu da ortaya çıkabilmektedir. ¹¹

Diğer Nedenler

• Uzun süre devam eden farenjit (kronik farenjit) boğaza da yayılabilen solunum, sinüs veya ağız enfeksiyonuna bağlı olabilmektedir.
• Sigara içmek, aşırı alkol tüketmek, kimyasal dumanları solunmak, hava kirliliği veya boğazı tahriş eden ya da rahatsız eden maddeleri yutmak da farenjitlere neden olabilmektedir.
• Ağız yoluyla solumak boğazı kurutulabilmekte ve boğaz ağrısına neden olabilmektedir. Kuru veya tozlu bir ortamda yaşamak ve bu kuru olan havayı solumak boğazda tahrişe ve acıya yol açmaktadır.
• Sesin aşırı kullanılması boğaz ağrısı ve ses kısıklığı ile sonuçlanabilmektedir.
• Sinüs drenajı farenjite neden olabilmektedir.
• Nadiren de olsa, farenjit, boğazda veya ağızda kanserli bir büyüme sonucu oluşabilmektedir. ¹²

Farenjit Risk Faktörleri

Bir dizi faktör farenjit geliştirme riskini arttırabilmektedir. Bu, risk faktörlerine sahip olan herkesin farenjit yaşayacağı anlamına gelmemektedir. Farenjit için risk faktörleri şunları içermektedir:

• Çok yaşlı veya çok genç olmak
• Kapalı iş veya yaşam alanları
• Kimyasal tahriş edicilere maruz kalma
• Çok nüfuslu alanlarda bulunma
• Gastroözofageal reflü hastalığı
• Zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olmak ¹³

Farenjit Tedavisi

Farenjit nasıl geçer? Farenjitin tedavisi nedene bağlı olarak değişmektedir. Örneğin, strep boğaz enfeksiyonu gibi bakteriyel bir enfeksiyon antibiyotiklerle tedavi edilmektedir. Bu ilaçların strep belirtilerinin uzunluğunu ve ciddiyetini azalttığı, ayrıca da olası komplikasyonların oluşma riskini azalttığı gösterilmiştir. ¹⁴

Viral Farenjit Tedavisi

Bakteriyel enfeksiyonlar dışında, bir virüsün neden olduğu farenjit, antibiyotiklerle tedavi edilmemektedir. Antibiyotiklerin virüslere herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Çoğu viral farenjit vakası zamanla kendi kendine iyileşmektedir. İyileşme süreci boyunca bağışıklık sistemini güçlü tutmak önemlidir. Bu arada, hasta bol dinlenme ve bol sıvı tüketme ile farenjit belirtilerini hafifletebilmektedir. Diğer yardımcı tedavi yöntemleri ise şunlar olabilmektedir.

• İbuprofen veya naproksen gibi asetaminofen veya NSAID’ler gibi ağrı kesici ilaçlar
• Dekonjestanlar
• Boğaz pastilleri veya sert şekerlemeler
• Boğaz spreyleri
• Gargaralar
• Doğal tedavi yöntemleri ¹⁵

Bakteriyel Farenjit Tedavisi

Bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle oluşan farenjit durumunda, doktor tarafından seçilen antibiyotiklerle tedavi edilmektedir. Rastgele bir antibiyotik kullanmak belirtileri daha da kötüleştirebilmektedir.

• Gerektiğinde, aspirin, ibuprofen veya asetaminofen gibi hafif ağrı kesiciler kullanılabilir. (aspirin yan etkilere neden olabilmektedir)
• Boğaz ağrısı çok şiddetli ve düzgün bir şekilde solunmasını sağlamak için doktorunuz prednizon veya steroid bir ilaç verebilir. ¹⁶

Akut bakteriyel farenjit (strep boğazı gibi) için doktorunuz muhtemelen reçete edeceği antibiyotik tedavisi durumunda:

• Penisilin veya eritromisin gibi başka bir antibiyotik genellikle 7 ile 10 gün boyunca reçete edilmektedir.
• 24 saat boyunca antibiyotik kullandıktan sonra kendinizi daha iyi hissetmelisiniz ancak belirtiler kaybolduktan sonra bile antibiyotik seyrini tamamlamak önemlidir.
• Antibiyotikler hastalığın seyrini daima kısaltabilir, ancak amacı bakterileri tamamen öldürmek ve ciddi strep komplikasyonları riskini azaltmaktır. ¹⁷

Farenjiti Önleme Yöntemleri

Farenjite neden olan bakteriyel veya viral bir enfeksiyonu önlemenin en iyi yolu, aşağıdakileri içerebilecek temiz ve sağlıklı alışkanlıklar edinmektir:

• Tuvaleti kullandıktan ya da hapşırdıktan veya öksürdükten sonra, yemek yemeden önce ve kamusal alanlarda kaldıktan sonra ellerinizi iyice yıkayın.
• Doğru öksürme ve hapşırma tekniğini kullanarak öksürme veya hapşırma durumunda damlacıklarla hastalığı yayma riskini engelleyin.
• Yiyecek veya içeceklerinizi paylaşmayın.
• Düzenli olarak evinizi ve yaşam alanlarınızı temizleyin
• Kronik sinüzit için uygun tedavi aldığınızdan emin olun.
• Alerjilerin uygun şekilde kontrol altına alınması oldukça önemlidir.

Zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olan kişilerin ve özellikle de kalabalık ortamlarda bulunma riski olan çocukların gerekli önemleri olması, durumu kontrol altında tutmaya yardımcı olabilmektedir.

Ayrıca aşağıdakileri içeren bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmayı da düşünebilirsiniz:

• Sigara içmekten veya ikinci el dumana maruz kalmaktan kaçının.
• Yaşam alanlarındaki havanın çok kuru olmasını önlemek için bir nemlendirici kullanın. ¹⁸

Farenjit Ameliyatı

Kronik farenjitin (uzun süre devam eden ya da sürekli tekrarlanan) tedavisi genellikle daha zordur.  En yaygın nedeni ise bademciklerin sürekli bir şekilde enfekte olmasıdır. Genellikle bu durum için öncelikli olarak antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır, ancak, tedaviler fayda etmiyorsa ve boğaz ağrısı aynı şekilde devam ederek kişinin hayatına etki ediyorsa, ameliyat bir seçenek olabilmektedir. Bu durumda, cerrahi müdehale ile bademcikler alınabilmektedir. ¹⁹

Farenjit İçin Hangi Doktora Gidilir?

Farenjit tanısı ve tedavisi için kulak, burun, boğaz uzmanına (KBB) başvurabilirsiniz.