Hashimoto Hastalığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Hashimoto Hastalığı Nedir?

Hashimoto hastalığı yani Hashimoto tiroiditi, kronik otoimmün tiroidit veya kronik lenfositik tiroidit olarak da adlandırılan otoimmün bir hastalıktır. Bu bozukluk, vücudun bağışıklık sisteminin tiroid dokusuna saldıran antikorlar üretmesine neden olmakta ve sonuç olarak da tiroid bezinin fonksiyonu yok olmaktadır. Düzgün bir şekilde çalışmayan tiroid bezi, hipotiroidi veya yeterli şekilde tiroid hormonu üretmeyen tiroid durumuna yol açmaktadır.

Hashimoto tiroiditi, otoimmün tiroid hastalığının en yaygın şekli olarak bilinmektedir. Bu hastalık her yaşta ortaya çıkabilmektedir, ancak özellikle kadınlarda ve yaşlı erişkinlerde daha sık görülmektedir. Hastalık herhangi bir ağrıya neden olmamaktadır ve çoğu zaman yıllarca bile fark edilmemektedir. Diğer yandan, belirtilerin ortaya çıkması durumunda da pek çok farklı belirtinin yaşanmasına neden olabilmektedir. ¹

Hashimoto tiroiditi çoğunlukla hipotiroidizm sonucu oluşmaktadır, bazı vakalarda öncelikle tiroid bezinin (guatr) genişlemesi ve geçici tiroid bezinin aşırı aktivitesine (hipertiroidizm) neden olabilmektedir. Hashimoto hastalığı nedeniyle tiroid bezinin aşırı aktif olması durumuna hashitoksikoz denmektedir.

Hashimoto tiroiditi diyabet; Addison hastalığı, romatoid artrit, pernisiyöz anemi ve erken menopoz gibi diğer rahatsızlıklarla ilişkili olabilmektedir. Hashimoto hastalığını iyileştirmek için bir tedavi yöntemi mevcut değildir, ancak bazı yöntemlerle hastalığın seyri ve belirtileri kontrol altına alınabilmektedir. ²

Hashimoto Hastalığı Belirtileri 

Hashimoto hastalığı nasıl anlaşılır? Hashimoto hastalığı belirtileri genetik yapı, yaşam tarzı ve çevresel faktörler, yaş ve genel sağlığa bağlı olarak kişiden kişiye göre değişmektedir. En sık görülen Hashimoto hastalığı başlangıcı ve ilerleyişi belirtileri, tiroid bezinin hareketsizliğiyle ilişkilidir. Bununla birlikte, yaygın olarak yaşanan Hashimoto hastalığı belirtilerini şöyle sıralamak mümkündür: ³

• Genellikle kronik bir hal alan ve kişiyi zayıflatan yorgunluk 
• Kilo alma veya kilo vermede sorunlar yaşamak 
• Genellikle kronik ve uzun süreli olan kabızlık 
• Özellikle ellerde ve ayaklarda soğuğa karşı aşırı duyarlılık 
• Genellikle kış aylarında belirgin şekilde kötüleşen cilt kuruluğu 
• Depresyon, üzüntü veya umutsuzluk duyguları 
• Bazen fibromiyalji veya romatoid artrit olarak yanlış tanımlanabilen kas ağrıları ve krampları (veya bu iki otoimmün hastalıkla birlikte de ortaya çıkabilir) 
• Kısa mesafelerde bile yorulma, egzersiz yapamama veya çok uzun süre ayakta durulduğunda baş dönmesi hissetme gibi fiziksel aktivite yeteneğinde azalma ⁴
• Düzensiz ya da aşırı yaşanan menstrüel dönemler 
• Azalan doğurganlık veya tekrarlayan gebelik kaybı 
• Kuru, kırılgan ve donuk saç, cilt ve tırnaklar 
• Düşük bazal vücut sıcaklığı 
• Yüksek LDL kolesterol 
• Normal saatlerce uyuduktan sonra bile uykusuzluk veya yorgunluk hissetme 
• Anksiyete, duygudurum değişiklikleri ve duygudurum bozuklukları (bazen büyük bir depresif bozukluk ya da bipolar bozukluk şeklinde yanlış tanı konabilmektedir, ancak bu psikolojik bozukluklar ile Hashimoto hastalığı belirtileri aynı anda da yaşanabilmektedir) 
• Tiroid problemlerinin gelişmesi durumunda, sıklıkla boğaz ağrısı, hastalıkla ilişkili olmayan veya boğazda şişme (guatr) veya büyümüş tiroid bezi olarak bilinen hassasiyet veya ağrı 
• Viral veya bakteriyel enfeksiyonlara karşı duyarlılığın artması 
• Diyabet geliştirme riskinin artması ⁵

Hashimoto Hastalığı ve Guatr

Hashimoto tiroiditi geliştiğinde, bağışıklık hücreleri yanlışlıkla sağlıklı tiroid dokusuna saldırmaktadır. Bu durum gerçekleştiğinde, tiroid bezi iltihaplanabilmekte ve guatr geliştirebilecek noktaya kadar genişleyebilmektedir.

Guatr geliştiyse, ilk belirtileri boynun önünden görülebilmektedir. Başta, şişkinlik ağrısız olabilmektedir. Ancak tedavi edilmediği takdirde, alt boyundaki baskı artmaktadır. Gelişmiş aşamalarda, guatr; doğru solunuma ve yutmaya engel oluşturabilmektedir. ⁶

Hashimoto Hastalığı ve Hipotiroidi

Hashimoto tiroiditi, hipotiroidinin en yaygın nedenidir; çünkü bu hastalık tiroidin yeterli miktarda tiroid hormonu üretme kabiliyetini bozmaktadır.

Yeterli tiroid hormonu olmadan vücut düzgün bir şekilde çalışamamaktadır. Hipotiroidi gelişmesi durumunda ise belirtiler şunlar olabilmektedir.

• Yorgunluk 
• Kilo artışı 
• Soğuğa karşı duyarlılık artışı 
• Konsantrasyon zorluğu 
• Cilt, saç ve tırnak kuruluğu 
• Kabızlık 
• Uyuşukluk 
• Kas ağrısı 
• Menstrüel akışın artması ⁷

Hashitoksikoz

Hashimoto tiroidi geliştiren hastalar hashitoksikoz olarak bilinen geçici bir duruma maruz kalabilmektedir. Bu, zarar gören tiroid bezinden çok fazla tiroid hormonu sızıntısı olduğunda ortaya çıkmaktadır.

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Hashimoto Belirtileri

Genel olarak, herhangi bir olağandışı belirti geliştirilmesi veya aşağıdakilerden herhangi birinin yaşanması durumunda, bir doktora başvurmanız gerekmektedir:

• Cilt kuruluğu 
• Soluk, şiş bir yüz 
• Yeterince dinlenilmesine rağmen aşırı yorgunluk 
• Kabızlık 
• Boğuk bir ses 

Hashimoto tiroidi hastalığının erken teşhis edilmesi önemlidir, böylece mümkün olan en kısa zamanda tedaviye başlanabilmektedir. ⁸

Hashimoto Hastalığı Nedenleri 

Hashimoto hastalığı tiroid bezi yetersizliğine neden olan iltihaplı bir hastalıktır. Tiroid bezi yetmezliğinin de başlıca nedenlerinden biridir.

Hashimoto hastalığı neden olur? Hashimoto hastalığının otoimmün yani bir bağışıklık sistemi hastalığı olduğu düşünülmektedir. Normalde hastalık yapan bakteri ve virüsler gibi yabancı maddelere karşı vücudu savunan bağışıklık sistemi hücreleri yanlışlıkla tiroid bezine saldırmaktadır. Bu durum ayrıca, Hashimoto tiroiditi, kronik lenfositik tiroidit veya otoimmün tiroidit olarak da adlandırılmaktadır. ⁹

Sızıntılı Bağırsak Sendromu

Hashimoto bilindiği üzere bağışıklık sisteminin yanlışlıkla tiroid bezine saldırması sonucu oluşmaktadır. Bağışıklık sisteminin % 80’inden fazlası ise bağırsak sistemine odaklanmaktadır. Bu nedenle, sindirim sağlığı oldukça öncelikli bir hal almaktadır.

Stres, yüksek şekerli bir diyetle beslenme, çok fazla alkol veya kafein tüketme, alerjik yiyeceklere maruz kalma ve bir dizi diğer faktör, kötü bağırsak bakterilerinin oluşumuna neden olabilmektedir. Sonuç olarak da, bağırsak sağlığını etkileyen bu durum bağırsak sızıntılarına yol açabilmektedir. Bağırsak sızıntısı, Hashimoto hastalığının gelişiminde bir faktör olarak değerlendirilmektedir.

Sindirilmemiş gıda parçacıkları, bakteriler, virüsler olduğunda bağırsak sızıntı yapabilmektedir. Sızıntı yapan bağırsak iltihaplanma reaksiyonunu tetikleyerek Hashimoto hastalığına neden olabilmektedir. ¹⁰

Buğday, çavdar, arpa ve diğer tahıllarda bulunan bir grup protein olan gluten, tiroid bezinin bağışıklık sisteminde önemli bir rol oynamaktadır. Gliadin (Çölyak hastalığının oluşumunda rol oynayan bir proteindir) proteini tiroid dokusuna çok benzemektedir ve bağışıklık sistemi gliadin proteinine saldırmaya karar verdiğinde yanlışlıkla tiroid bezinize de saldırmaktadır.

Endişe verici derecede sızıntı yapan bağırsaklar, yalnızca Çölyak hastalığı gibi sindirim koşullarına sahip olanlarda değil, tamamen sağlıklı bireylerde de görülebilmektedir. ¹¹

Besin Yetersizliği

Besin eksikliği günümüzde çok sık yaşanmaktadır. Selenyum tiroid sağlığı için önemli olan bir mineraldir ve T4 hormonunu T3’e dönüştürmektedir. Selenyumun düşük seviyeleri genellikle tiroid fonksiyon bozukluğu olan kişilerde yaşanmaktadır. Selenyum tiroid için koruyucudur ve eksikliği durumunda Hashimoto Hastalığı ile mücadele gücünü kırabilmektedir. Demir, magnezyum, D vitamini ve CoQ10 gibi diğer besinler de tiroid sağlığı için önemlidir. ¹²

Florür

Tiroid hormonları, halojen kimyasal ailesinin bir üyesi olan iyottan yapılmaktadır. Diğer yandan, flüorür ve bromür gibi diğer halojen kimyasalları iyota bağlanarak tiroide zarar verebilmektedir. Musluk suyunda bulunan florür, tiroid fonksiyonunu zayıflatmada oldukça etkili olabilen bir nedendir.

İyot Eksikliği

Tiroid sağlığını iyileştirmek isteyen kişiler için en yaygın önerilerden biri de iyot tüketimini artırmaktır. Bir kişinin ortalama iyot alımı günde kişi başına 138-353 mcg arasındadır. İyot eksikliği tiroid sağlığını olumsuz etkilemektedir, ancak, fazla iyot alımı da aynı şekilde tiroid bezi üzerinde istenmeyen sonuçlara yol açabilmektedir. Çalışmalar, iyot tüketiminin Hashimoto hastalığı gelişimi üzerinde bir rol oynayabileceğini söylemektedir. ¹³

Yaş

Tiroid fonksiyon bozukluğu riski, yaşla birlikte artmaktadır. Özellikle, 60 yaş üstündeki kadınlar Hashimoto hastalığı geliştirme açısından daha fazla riski altındadır, bu nedenle yaşlandıkça tiroid sağlığına daha fazla özen göstermek oldukça önemlidir. ¹⁴

Hashimoto Hastalığı Risk Faktörleri

Bu faktörler, Hashimoto hastalığı geliştirme riskini artırabilmektedir:

Cinsiyet: Kadınların Hashimoto hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir.

Yaş: Hashimoto hastalığı her yaşta ortaya çıkabilmektedir, ancak özellikle orta yaşlarda daha sık ortaya çıkmaktadır.

Genetik faktörler: Ailenizdeki diğer kişilerde tiroid veya diğer otoimmün hastalıklar geçmişi bulunması, Hashimoto hastalığı geliştirme riski artırmaktadır.

Diğer otoimmün hastalıklar: Romatoid artrit, tip 1 diyabet veya lupus gibi başka bir otoimmün hastalığa sahip olmak Hashimoto hastalığı geliştirme riskini artırmaktadır.

Radyasyona maruz kalma: Aşırı derecede çevresel radyasyona maruz kalan insanlar Hashimoto hastalığına daha yatkındır. ¹⁵ 

Hashimoto Hastalığı Tedavisi 

Hashimoto hastalığı nasıl geçer? Hashimoto herkeste hipotiroidi geliştirmeye yol açmamaktadır. Tiroid hormon eksikliği yaşanıp yaşanmadığı doktor tarafından test edilmektedir. Eksiklik yaşanması durumunda ise tiroid hormon replasman tedavisi uygulanmaktadır. En etkili tedavi, Levotiroksin adı verilen sentetik bir T4 ilacıdır.

Levotiroksin vücudunuzun ürettiği T4 ile aynıdır. Bu nedenle, tiroid işlevini normalleştirebilmektedir. Kişi bu ilacı hayatı boyunca almaya devam etmektedir. Tiroid ilaçlarıyla kalsiyum takviyeleri veya antiasit ilaçlarının alınmaması gerekmektedir. ¹⁶

Tedavi aynı dozda yıllarca sürmektedir. Ancak, TSH düzeyleri bazen, özellikle gebelik sırasında, kalp rahatsızlığı varsa veya menopozal hormon tedavisi alınması durumunda değişebilmektedir. Doktor gerekli doz ayarlamasını yapacaktır. ¹⁷

Sentetik Hormonlar

Hashimoto hastalığı tiroid hormon eksikliği sonucu ortaya çıkıyorsa, tiroid hormonu ile replasman tedavisine başvurulmaktadır. Bu genellikle tiroid hormonu Levotiroksin tedavisinin (Levoxyl, Synthroid, diğerleri) günlük kullanımını içermektedir.

Sentetik Levotiroksin, tiroksin ile aynıdır. Yapay tiroid hormonu olan bu ilaç yeterli hormon seviyesini geri yüklemekte ve hipotiroidi belirtilerini tersine çevirmektedir.

Levotiroksin ile uygulanmaya başlanan tedavi genelde ömür boyu sürmektedir, ancak bazı dönemlerde ihtiyaç duyulan dozaj değişebilmektedir. Bu nedenle de, tedaviyi uygulayan doktor, TSH seviyesini her 12 ayda bir kontrol etmektedir. ¹⁸

Tiroid Hormon Replasman Dozunun Ayarlanması

Levotiroksin ilacının doğru dozajını başlangıçta belirlemek için, doktor genellikle iki ile üç ay sonra TSH seviyesini kontrol etmektedir. Aşırı miktarda hormon yan etkilere neden olabilir:

• Artan iştah 
• Uykusuzluk hastalığı 
• Kalp çarpıntısı 
• Zayıflık, titreme ya da güçsüzlük 

Koroner arter hastalığı veya ağır hipotiroidi varsa, doktor daha az miktarda ilaçla tedaviye başlayabilir ve dozajını kademeli olarak artırabilir. Kademeli olarak uygulanan hormon replasmanı, kalbin metabolizma artışına uyum sağlamasına olanak tanımaktadır. ¹⁹

Levotiroksin ilacının uygun dozajı: Levotiroksin, uygun dozda kullanıldığında neredeyse hiçbir yan etkiye neden olmamaktadır. Markaları değiştirirseniz, doktorunuza bu durumu hemen bildirip tekrar dozaj ayarlaması yapmalısınız. Ayrıca, daha iyi hissettiğiniz için dozları atlamayın veya ilacı almayı bırakmayın. Bunu yaparsanız, hipotiroidi belirtileri tekrar geri dönecektir.

Levotiroksin ilacının düzgün şekilde emilmesi: Bazı ilaçlar, takviyeler ve hatta bazı gıdalar Levotiroksin emilme durumuna etki edebilmektedir. Çok miktarda soya ürünü veya yüksek lifli bir diyet yediğinizde veya aşağıdaki gibi diğer ilaçları almanız durumunda doktorunuzla konuşun:

• Demir takviyeleri veya demir içeren multivitaminler 
• Kolestramin 
• Bazı antasidlerde bulunan alüminyum hidroksit 
• Kalsiyum takviyeleri ²⁰

Hashimoto Hastalığı Ameliyatı

Tiroid problemleri nedeniyle tüm tiroid bezi çıkarılırsa, tiroid yetmezliği gelişmektedir. Hayatın geri kalanında tiroid ilaçlarını kullanmak birincil tedavi yöntemidir.

Bezin yalnızca bir kısmı alınırsa, tiroid yine de kendi başına yeterli miktarda hormon üretebilmektedir. Kan testleri, hastanın ihtiyacı olan tiroit ilacının miktarını belirlemesine yardımcı olmaktadır. ²¹

Hashimoto Hastalığı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Hashimoto hastalığı için başlangıç olarak aile hekimine başvurabilirsiniz. Sonrasında belirtilerin ve tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi için gastroenterolog, jinekolog veya psikiyatrist gibi bir uzman tarafından muayene edilebilirsiniz. Karmaşık veya olağandışı Hashimoto vakalarına bir endokrinolog (endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanı) yardımcı olabilmektedir. ²²