Ayak Kokusu Nedir?

Ayak kokusu pek çok insan için oldukça utanç verici ve son derece rahatsız edici bir durumdur. Tüm gün hava almayan ayakkabıların içinde kalan ayaklar terler ve bu terin sonucunda yoğun bir koku meydana gelir. Ancak ayak kokusunun ana nedeni ayaklarda biriken ter değil, bu terle beslenen bakterilerin ürettiği bir tür asittir. Terin kendisi kokusuzdur, ancak bakteriler büyüyüp çoğaldıkça kötü kokulu maddeler açığa çıkarmaya başlarlar. Derideki bakteriler terle temas ettiğinde ayaklar kokmaya başlayabilir ve ter molekülleri parçalanırken rahatsız edici bir koku ortaya çıkar. Bütün gün boyunca ayaklarınız ayakkabı içinde kalmışsa, çok fazla stres altındaysanız ve hiperhidroz olarak adlandırılan yoğun terleme rahatsızlığınız varsa, normalden daha fazla terliyor olabilirsiniz.

Ayaklarda vücudun diğer bölümlerine göre çok daha fazla ter bezi vardır. Bu nedenle burada biriken ter nedeniyle ayaklardaki bakteriler çoğalabilir. Bakterilerin sayıca fazla olması demek üretilen asit miktarının da çok fazla olması anlamına gelir. Bunun sonucu olarak ortaya hoş olmayan kokular çıkmaktadır¹.

Ayak kokusunun tıptaki adı bromodoz olarak ifade edilir ve hem ayağı kokan insan için hem de çevresindekiler için utanılacak bir durum olabilir. Normalde her ayak kokabilir, ancak çok terleyen insanlarda ayaklarda daha fazla bakteri çoğaldığı için bromodozu olan kişilerde koku daha yoğundur.

Mantar enfeksiyonları, aşırı terleme, yoğun stres ve yanlış ayakkabı seçimi ayak kokusunu artırır. Aynı zamanda hormonsal dalgalanmalar yaşayan hamilelerde de ayak kokusu sıkça görülmektedir. Her bir ayakta 250 binden çok ter bezi bulunduğunu düşünürsek ayakların vücudun en çok terleyen kısımları olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz².  

Ayak Kokusu Belirtileri

Ayak kokusu nasıl anlaşılır? Ayak kokusu başlangıcı normalden daha çok terlemeye başladığınızda fark edilebilen bir durumdur. Terlemenin bir sonucu olarak bakteriler çoğalacak bu da kokunun ortaya çıkmasına yol açacaktır. Ayak kokusunun en yaygın belirtileri şunlardır;

Aşırı terleme (hiperhidroz): İnsan vücudunda en çok ter bezi ayaklarda bulunur. Bazı insanlarda aşırı terleme rahatsızlığı ile birlikte vücutta çok fazla bakteri çoğalır. Bu bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar kokunun şiddetini artırır.

Stres: Terleme nedeniyle günlük aktivitelere devam edememe, toplum içine çıkmaya çekinme ya da ayak kokusundan utanma gibi durumlar aşırı stresin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Vücut kokusunda bir değişiklik: Ter ile beslenen bakterilerin yaydığı asitler sadece ayakları değil tüm vücudu etkileyebilir.

Ayakları kokan insanlar gerekli önlemleri almadıkları takdirde bu sorun daha da büyüyecek ve yaşam kaliteleri düşecektir³. 

Ayak Kokusuna Ne Sebep Olur?

Ayak kokusu neden olur? Ayaklarda vücut ısısını düzenlemeye yardımcı olmak için 250 binden fazla ter bezi ve bakteri bulunmaktadır. Bu bakteriler aşırı terleme sonucunda oluşan ter molekülleriyle beslenerek kokulu bir asit bileşimi açığa çıkarırlar.

Pek çok insanda bu asit nedeniyle oluşan ayak kokusu rahatsız edici olmasa da, bazılarında bu koku oldukça güçlü ve yoğun olabilir. Bunun nedeni rahatsız edici düzeyde ayak kokusuna sahip insanlarda daha fazla bakteri bulunması ve ciltte daha fazla ter üretilmesidir. Ayak kokusuna neden olan risk faktörlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Sentetik ayakkabılar: Sentetik, hava geçirmeyen malzemelerle üretilen ayakkabılar genellikle ayak kokusuna neden olur, çünkü ayak terleri içeride kalır ve buharlaşamaz. Buharlaşamayan ter ayakkabı ile ayak içine hapsolur⁴. 
• Aşınmış ayakkabılar veya çoraplar: Zaman içinde ayakkabılarda biriken ölü deri ve bakteriler güçlü bir koku oluşturmaya başlayabilir. Bu bakteriler hızlı bir şekilde çoğalır ve kötü bir koku meydana getirirler. Kokunun bir başka nedeni de kirli çoraplar ya da bakterileri öldürecek kadar sıcak suda yıkanmamış çoraplar olabilir.
• Kuru ayak derisi: Bakteriler kuru ayak derisinde ve nasırlarda beslenmeyi severler. Bu tür ortamlar onların üremesi ve beslenmesi için oldukça ideal alanlardır.
• Hormonlar: Bazı doktorlar hormonların aşırı ayak teriyle bir ilgisi olduğuna inanırlar, bu yüzden en çok ayak kokusu yaşayan grubun çocuklar, bebekler ve hamile kadınlar olduklarını düşünürler.
• Stres ya da anksiyete: Yoğun stres veya anksiyete yaşayan kişilerin vücutları bu duygularla baş etmek için daha çok ter üretebilir.
• Plantar hiperhidroz: Bu, ayaklardaki ter bezlerinin işlevlerini tam olarak yerine getiremediği ve bol miktarda ayak terine neden olduğu bir ayak hastalığıdır.
• Mantar enfeksiyonları: Ayakların kızarması, kaşınması, çatlaklar ve kabarcıklar ayaklarda kötü kokuya neden olabilir⁵. 

Ayak Kokusuna Ne İyi Gelir

Eve girdikten sonra halıları yıkamak zorunda mı kalıyorsunuz? O zaman ayak kokusu sorunu yaşıyorsunuz. Ama üzülmeyin bunun tedavisi de var. Ayak kokusu hoş olmayan hatta utandırıcı durumlarla başbaşa kalmaya neden olabiliyor. Birçok kimsede sirke kokusuna benzer kokuya neden olabiliyor. Ayak kokusu cildinizde terin bakterilerle buluşması sonucu oluşur. Aslında ter tek başına koku yapmaz. Cildimizde 250.000 üzerinde bakteri olduğunu düşünürsek kokunun bu kadar berbat olması biraz normal gibi.

Ayak Kokusundan Kurtulmak için Ne Yapılabilir?

Ayak kokusu nasıl geçer? Bazı insanlar ne yaparlarsa yapsınlar ayak kokusundan bir türlü kurtulamazlar. Bu durumda bu kişilerin tıbbi yardım almaları gerekebilir. Ayak kokusundan kurtulmak için hijyenin yeterli gelmediği durumlarda oral tedaviler uygulanabilir. Ayak kokusu için en çok kullanılan tedavi seçenekleri şu şekilde sıralanabilir:

• İlaçlar: Mantar enfeksiyonunu tedavi etmek için antifungal kremler ya da merhemler, terlemeyi azaltmak için oral olarak alınan glikopirrolat ilaçlar ve bakteriyel enfeksiyonları önlemek için klindamisin, eritromisin ve benzoil peroksit gibi antibakteriyel ilaçlar alınabilir.

Ayrıca antibakteriyel ve antifungal etkileri olan çinko tozu ve alüminyum tozları da terlemeyi azaltmaktadır.

• İyontoforez: Cilde topikal kremi elektrik akımı yoluyla vermeyi esas alır. Bu tedavide aşırı terleme önlenir, ağır vakalarda ise iyontoforeze ek olarak glikopirolat gibi ilaç takviyesi gerekebilir.
• Botoks: Terlemeyi azaltmak için botulinum toksini enjeksiyonu uygulanabilir. Hastanın ne kadar seansa gireceği ve hangi dozlarda botoks olacağı terleme şiddeti ile doğru orantılı olarak değişmektedir⁶. 

Tüm bu tedaviler uygulanırken ayakların temiz olmasına dikkat edilmelidir. Ayak bakımı günlük yaşamın bir parçası haline getirilmelidir. Ayakların hijyeni aksatıldığı takdirde kokunun tekrar oluşabileceği unutulmamalıdır. Temizlik ile birlikte uygun ayakkabı seçimi gibi hususlara da dikkat edilmesi gerekir.

Ayak kokusu için hangi doktora gidilir? Ayak kokusu ile ilgili olarak hastanelerin Cilt Hastalıkları bölümlerinde randevu alınmalıdır.