İrritabl Bağırsak Sendromu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

İrritabl Bağırsak Sendromu Nedir?

İrritabl bağırsak sendromu bağırsaklarda meydana gelen ve oldukça yaygın yaşanan bir bağırsak sistemi bozukluğudur. Bu bağırsak bozukluğunda kabızlık, ishal veya her ikisinin de değişen periyotları karın ağrısına neden olmaktadır. İrritabl bağırsak sendromu ayrıca spastik kolon ya da spastik bağırsak (artık kullanılmamaktadır) ve fonksiyonel bağırsak rahatsızlığı olarak da bilinmektedir. Bazen bağırsakta hasar bulunan daha ciddi bir durum olan bağırsak iltihabı olan kolit ile karıştırılmaktadır, ancak irritabl bağırsak sendromu kolona zarar vermemektedir. ¹ 

İrritabl bağırsak sendromu, nüfusun yaklaşık % 20’sini etkilemektedir. Özellikle çalışma ve okul günlerine ara vermenin bilinen en sık nedeni olan soğuk algınlığından sonra ikinci sırada gelmektedir. İrritabl bağırsak sendromu belirtileri zaman zaman kaybolabilir ve sonra geri dönebilir.

İnflamatuvar bağırsak hastalığının (ülseratif kolit ve Crohn hastalığı) aksine, irritabl bağırsak sendromu kolonda kanser riski oluşturma riski oluşturmamaktadır. Bununla birlikte, irritabl bağırsak sendromu belirtileri 50 yaşın üzerindeki insanlarda başlaması durumunda, bir doktor tarafından yapılan alt bağırsakların doğrudan muayene edilmesiyle polipler ve kolon kanserini ekarte etmek en doğrusudur. ² 

İrritabl Bağırsak Sendromu Belirtileri

Sindirim sistemi belirtileri en az üç ile altı ay boyunca yaşanmaya devam ettiğinde irritabl bağırsak sendromu teknik olarak teşhis edilir. Karın ağrısı ve dışkıda görülen anormallikler vücut açısından arada sırada oldukça normal karşılanan belirtilerdir. Bu nedenle, irritabl bağırsak sendromu teşhisinde belirtilerin süresi oldukça önemli bir rol oynamaktadır.

Sürenin yanı sıra, kişinin ne sıklıkla irritabl bağırsak sendromu belirtileri yaşadığı da çok şey anlatmaktadır. Kişinin irritabl bağırsak sendromu olması için, belirtilerin en az her ay üç gün ya da genellikle daha çok daha fazla olması beklenmektedir. Bazı insanlar için sadece birkaç irritabl bağırsak sendromu belirtisi yaşarken, bazıları neredeyse bütün belirtileri yaşayabilmektedir. Şişkinlik, ishal veya kabızlık genellikle en belirgin ve en sık yaşanan belirtilerdir. ³ 

İrritabl bağırsak sendromu nasıl anlaşılır? En yaygın irritabl bağırsak sendromu belirtileri şunları içermektedir:

• Kabızlık ve ishal normal barsak hareketlerinde değişikliklerdir. Bazı insanlar kabızlık veya ishal gibi durumları diğerinden daha sıklıkla görme eğilimine sahiptirler, ancak her ikisinin de atak şekilde gelmesi de mümkündür.
• İshal gevşek dışkı olarak kabul edilir ve genellikle günde birkaç kez tuvalete gitme ihtiyacı yaratır. Kabızlık, haftada üçten az bağırsak hareketine sahip olduğunda veya ihtiyacınız olan dışkının tümünü çıkaramadığınızda gerçekleşir. ⁴ 
• Dokular ve renkler de dâhil olmak üzere dışkı görünümündeki değişiklikler irritabl bağırsak sendromunun bir diğer belirtisidir (bazen dışkı gevşek olabilir, renk değişimi veya mukus görünebilir). Dışkı bazen sert, bazen gevşek ve sulu olabilir, bu nedenle dışkı sık sık değişirse ve tutarlı değilse bu en önemli belirtidir.
• Mide ağrısı
• Gaz ve köpürme
• Karın ağrısı ve kramplar (bir kadının menstrüel döneminde yaşadığı kramplara benzer şekilde)
• Mide bulantısı, mide yanması veya asit reflüsü
• Tükenme hissi veya iştah kaybı ⁵

Belirtilerden kurtulma, çoğu zaman üst üste birkaç gün boyunca tuvalete normald şekilde gittikten sonra gerçekleşir.

Bunlar sindirim sorunları olmamasına rağmen, irritabl bağırsak sendromu yaşayan kişilerde sıkça görülmektedir:

• Kaygı ya da depresyon (stres sadece IBS’nin gelişmesine katkıda bulunmakla kalmaz, aynı zamanda belirtilerin de kötüleşerek bir kısır döngü yaratmasına neden olur)
• Uyku bozuklukları ve yorgunluk
• Baş ağrısı
• Ağızda hoş olmayan bir tat
• Kas ağrıları, özellikle bel ağrısı
• Azalan cinsel istek de dahil bazı cinsel sorunlar
• Beden görüntüsü sorunları
• Kalp çarpıntısı
• Sık veya acil olarak idrar yapma ihtiyacı ⁶

Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

İrritabl bağırsak sendromu belirtileri yaşadığınızı düşünüyorsanız bir doktora görünmelisiniz.

Doktorunuz genellikle belirtilerinizi sorarak hastalığı teşhis edebilir, ancak bazen diğer koşulları da ekarte etmek için ileri testlere ihtiyaç duyulabilmektedir.

Eğer anksiyete yaşıyorsanız veya depresyondaysanız yine doktorunuzu ziyaret etmelisiniz. Bu sorunlar tedavi olmadan nadiren düzelir ve irritabl bağırsak sendromu belirtilerinizi daha da kötüleştirebilir.

Açıklanamayan kilo kaybı, midenizde veya altınızda şişme ya da topaklanma, tabandan kanama veya anemi bulguları gibi diğer belirtileriniz varsa, hemen tıbbi yardım almalısınız, çünkü bazen bunların potansiyel olarak daha ciddi bir durumun işaretleri olabileceği düşünülmektedir. ⁷ 

İrritabl Bağırsak Sendromu Nedenleri

İrritabl bağırsak sendromu neden olur? İrritabl bağırsak sendromunun (IBS) kesin nedeni bilinmemektedir, ancak çoğu uzmana göre, irritabl bağırsak sendromu sindirim problemleri ve bağırsak sisteminde oluşan duyarlılıkla ilgilidir.

Enflamasyon, enfeksiyonlar ve bazı diyetler de dâhil olmak üzere pek çok neden İrritabl bağırsak sendromuna neden olabilmektedir, ancak hiçbirinin direkt olarak bu sendroma yol açtığı kesin olarak ispatlanmamıştır. ⁸ 

Sindirim Problemleri

Vücut genellikle bağırsak kaslarını ritmik bir şekilde sıkarak ve rahatlatarak sindirim sistemi aracılığıyla besinleri taşımaktadır. Bununla birlikte, irritabl bağırsak sendromunda bu sürecin değiştiğini ve besinlerin sindirim sistemi üzerinden çok hızlı veya çok yavaş ilerlediği düşünülmektedir.

Besinler sindirim sisteminden çok hızlı geçerse ishal meydana gelmektedir, çünkü sindirim sistemi yiyecekten su emmek için yeterli zamanı bulamamaktadır. ⁹ 

Besin, sindirim sistemi vasıtasıyla çok yavaş hareket ederse, çok fazla su absorbe edildiğinden kabızlığa neden olur, dışkı oluşumunu ve geçmesini zorlaştırır.

Besin, irritabl bağırsak sendromu olan kişilerin sindirim sistemlerinden doğru bir şekilde geçirmeyebilir, çünkü beynin ileri ve geri sinyalleri bir şekilde bozulmaktadır.

Bazı durumlarda irritabl bağırsak sendromundan safra asidi malabsorpsiyonu (karaciğer tarafından üretilen safranın sindirim sisteminde birikmesi) gibi problemlerin de ortaya çıkabileceği düşünülmektedir. ¹⁰ 

Artan Bağırsak Duyarlılığı

Vücudun birçok duyumsaması sindirim sisteminden gelir. Örneğin, sindirim sistemindeki sinirler, kişinin aç ya da tok olup olmadığını ya da tuvalete gidip gitmemesi gerektiğini bildirmek için beyne sinyal gönderir.

Bazı uzmanlara göre, irritabl bağırsak sendroma sahip olan kişiler sindirim sinir sinyallerine karşı aşırı duyarlı olabilmektedir. Örneğin, çoğu insanda zar zor fark edilen hafif hazımsızlık, irritabl bağırsak sendromu olan kişilerde sıkıntı verici karın ağrısı haline gelebilir. ¹¹ 

Enfeksiyonlar

Sindirim yolundaki bir bakteri enfeksiyonu bazı kişilerde irritabl bağırsak sendromu gelişmesine neden olabilir. Uzmanlara göre, sindirim yolundaki anormallikler ve zihinsel sağlık sorunları bu konuda rol oynamaktadır, ancak bazı kişilerin enfeksiyonlara neden daha duyarlı oldukları tam olarak bilinememektedir.

İnce Bağırsakta Aşırı Bakteri Çoğalması

Normalde, bağırsakta az sayıda bakteri yaşamaktadır. İnce bağırsakta oluşan aşırı bakteriyel büyüme, bağırsaklardaki bakteri sayısındaki artıştan kaynaklanır. Bu bakteri ekstra gaz üretebilir, ishal ve kilo vermeye neden olabilir. Bazı uzmanlar, küçük bağırsak bakterilerinin aşırı büyümesinin irritabl bağırsak sendromuna neden olabileceğini düşünmektedir. ¹² 

Psikolojik Faktörler

Psikolojik faktörlerin irritabl bağırsak sendromunda önemli bir rol oynadığını gösteren bazı kanıtlar da bulunmaktadır.

Bununla birlikte, irritabl bağırsak sendromunun tamamen psikolojik bir durumun sonucu olduğu söylemek mümkün değildir, çünkü belirtiler oldukça gerçektir. Stres ve kaygı gibi yoğun duygusal durumlar, sindirim sisteminin normal çalışmasına müdahale eden kimyasal değişiklikleri tetikleyebilir. ¹³ 

Bu sadece irritabl bağırsak sendromuna sahip olan insanlarda gerçekleşmez. Daha önce hiç irritabl bağırsak sendromu olmamış birçok insan, stresli bir durumla karşı karşıya kaldığında, önemli bir sınav ya da iş görüşmesi gibi stresli bir durumun içinde olduğunda ani bağırsak hareketlilikleri yaşayabilmektedir.

İrritabl bağırsak sendromuna sahip olan bazı insanlar, genellikle çocukluklarında, istismar, ihmal, ciddi bir çocukluk dönemi hastalığı ya da ölümü gibi travmatik bir olay yaşamaktadır. Geçmişte yaşanmış olan bu tür zorlu deneyimler kişiyi stres, ağrı ve rahatsızlık belirtilerine daha duyarlı hale getirebilir. ¹⁴ 

Tetikleyiciler

Belli yiyecek ve içecekler irritabl bağırsak sendromu belirtilerini tetikleyebilir. Tetikleyiciler kişiden kişiye değişir ancak genel olarak şunları söylemek mümkündür:

• Alkol
• Gazlı içecekler
• Çikolata
• Kafein içeren içecekler (çay, kahve veya kola gibi)
• İşlenmiş atıştırmalıklar (cipsler ve bisküviler gibi)
• Yağlı veya kızartılmış yiyecekler

Bir yiyecek günlüğü tutmak, diyetinizdeki olası tetikleyicileri belirlemenin yararlı bir yolu olabilir.

Stres, irritabl bağırsak sendromunun bir başka yaygın tetikleyicisidir. Bu nedenle, stresli durumları yönetmenin yollarını bulmak durumun tedavisinde önemli bir rol oynamaktadır. ¹⁵ 

İrritabl Bağırsak Sendromu Tedavisi

İrritabl bağırsak sendromuna neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir, bu nedenle tedavi belirtilerin hafifletilmesine odaklanmaktadır.

İrritabl bağırsak sendromu nasıl geçer? Çoğu durumda, stresle baş etmeyi öğrenmek ve diyette ya da yaşam tarzında yapılan değişiklikler irritabl bağırsak sendromu belirtilerini başarılı bir şekilde kontrol etmeye yardımcı olabilmektedir. Özellikle, belirtileri tetikleyen gıdalardan kaçınmak oldukça doğru olmaktadır. Yeterli egzersiz yapmaya, bol miktarda sıvı almaya ve yeterli uykuyu çekmeye özen göstermeye çalışılmalıdır.

Belirtiler ılımlı veya şiddetli ise, yaşam tarzı değişikliklerinizden daha fazlasına ihtiyaç duyulabilmektedir. Bazı durumlarda doktor ilaç tedavisi önerebilir. ¹⁶ 

Diyet Değişiklikleri

Gaza neden olan gıdaları azaltama: Eğer rahatsız edici şişkinlik veya önemli miktarda gaz probleminiz, doktorunuz karbonatlı içecekler, sebzeler (özellikle lahana, brokoli ve karnabahar gibi ) ve çiğ meyveleri yemeyi durdurmanızı önerebilir.

Gluteni azaltma: Araştırmalara göre, gluten (buğday, arpa ve çavdar) tüketiminin durdurulması irritabl bağırsak sendromu hastalarında ishal belirtilerini hafifletebilmektedir. Ancak, bu öneri henüz tam olarak net değildir.

Fodmap diyeti: Bazı insanlar fruktoz, fruktanlar, laktoz gibi karbonhidrat tiplerine duyarlıdırlar. Bunlar bazı tahıllarda, sebzelerde, meyvelerde ve süt ürünlerinde de bulunur. Bununla birlikte, çoğu zaman insanlar her bunları tükettiğinde rahatsızlık oluşmaz. Sıkı bir düşük fruktoz, fruktanlar, laktoz diyeti ile irritabl bağırsak sendromu belirtileri rahatça geçebilir. ¹⁷ 

İlaç Tedavisi

Lif takviyeleri: Psyllium veya metilselüloz gibi lif takviyelerini sıvı ile almak, kabızlığı kontrol etmeye yardımcı olabilir. Yiyeceklerden elde edilen lif bir lif takviyesine kıyasla çok daha fazla şişmeye neden olabilir. Lif belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olmazsa, doktorunuz magnezyum sütü veya polietilen glikol gibi bir ozmotik müshil reçete edebilir.

Anti ishal ilaçlar: Loperamid gibi ilaçlar ishali kontrol etmeye yardımcı olabilir. Bazı insanlar, kolestiramin, kolestipol gibi safra asidi bağlayıcı maddeler olarak adlandırılan ilaçlardan yaralanabilir, ancak bunlar şişkinlik yol açabilir. ¹⁸ 

Antikolinerjik ve antispazmodik ilaçlar: Hiyosyamin ve disiklomin gibi ilaçlar, ağrılı bağırsak spazmlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Bazen ishal nöbetleri olan insanlar için kullanılır, ancak bunlar kabızlığı daha da kötüleştirebilir ya da idrar zorluğu gibi diğer belirtilere yol açabilir. Ayrıca, glokoma sahip insanlar tarafından da dikkatli kullanılmalıdır. ¹⁹ 

Antidepresan ilaçlar: Belirtiler arasında ağrı veya depresyon varsa, doktorunuz bir trisiklik antidepresan veya seçici bir serotonin geri alım inhibitörü önerebilir. Bu ilaçlar, bağırsakları kontrol eden nöronların aktivitesini inhibe etmenin yanı sıra depresyonun hafifletilmesine yardımcı olurlar.

İshal ve depresyondaysanız karın ağrısı yaşıyorsanız, doktorunuz imipramin veya nortriptilin gibi trisiklik antidepresanlardan daha düşük bir doz önerebilir. Bu ilaçların yan etkileri uyuşukluk ve kabızlığı içermektedir. Fluoksetin veya paroksetin gibi ilaçlar depresyondaysanız ve ağrınız ya da kabızlığınız varsa yardımcı olabilir.  

Antibiyotikler: Bağırsaklardaki bakterilerin aşırı büyümesi nedeniyle belirtileri olan bazı insanlar, antibiyotik tedavisinden fayda görebilir.

Rehberlik: Eğer depresyon veya stres irritabl bağırsak sendromu belirtilerinizi kötüleştiriyorsa psikolojik danışmanlıktan yararlanabilirsiniz. ²⁰